:^^ D E
ANTiaVA ECCLESIAE
DISCIPLINA
DISSERTATIONES
HISTORICAE,
BXCERPTAE EX CONCILIIS OECVMENICIS ET SANCTOKVM. PATRVINt
AC AVCTORVM ECCLESIASTICORVM SCRIPTIS,
A V C T O R E ^-
LVDOVICO ELLIES DUPINIO
SACRAE FACVLTATIS THEOLOGICAE , aVAE EST LrVT^TIAE PARISIORVM>
D O C T O R E. t.
»11 ■
i
MAGVNTIACl MDCCLXXXVIII.
SVMTIBVS ' SOCIETATIS TYPOGRAPHICAB
ET TYPIS ANPREAE CRASS.
y
0'
i
#-'.
Sgt^^^Bte^g!»(^!«^
illvstrissim;o viro d. d.
DIONYSIO TALAEO,
SACRI CONSISTORII
C O N S I L I A R I O,
K T
IN SENATV PARISIENSI
ADVOCATO GENERALL
QVAMQyjiM ea fit frequens- fcrlptornm confuefiido , ut, qui fuaf viris Uk-
pijfimis audent lucuhrationes confecrare, ii fuae quafi temeritatis veniam
initio epifiolae nuncupaforiae deprecentiir : quod tamen hodie profero argumentum ,
VIR ILLVSTRISSIME, ejus effe- conditionis- ac nafurae pojfiim ajferere,
Kt et tibi deberi, et tuum proprio jure pafrocimum repofcere videatur. Ago de im^
perii Gallici juribus ; ago de ecclefiae Gallicanae libertatibus. Cui vera alferi tak
opus pojftm offerre, quam tibi publico privilegionm nofirorum vindiei , ac jurium
regni propugnatori. Eninwcro quod antiqua de liberfate ecclefiae et jure regum do-
Srina in Gallia vigeat, debemus idpraecipue advocatorum in fenatu Parifienfi rr-
giorum diligentiae ; quorum opera,- fiudio , adhortatione fenafus Parifienfifr eorum^
qai novasef peregrinas opinioner inducere conabantur, moiitionibus femper obfiitif ^
et veterem da&rinam vindicavit. Debemus idpraecipue ilfufiriffimi parentis vigilan-^
iiae, a quo non femel ambitiofi curiae Romanae conatusr funf reprejfu- Ferum, uf
dicam id, quod veritas habef, tantum beneficmm tibi fere um hoc tempore acceptum
referre debet Gallia, Cum enim amiir fuperioribus theologi ^uidami velut fuae pa^
* 3 iriae
VI f: P I S T 0 L A.
. .* .
friue ohtitl, et curiac Rommme nimium addi&i , nova ((ogmnfa, poteJ!ati reglae ^
concitiorum auSloritati ■, et libertati ccdcfiae contraria dijjemnaffent , quantatum aU'
Soritate malum ingruens reprejfrjli ! Qtianta tibertate regni et eccleftae jura defen'
dijli! Qiianta vehementia contraria eis dogniata profcripfifi ! Quanta demum arte
spfum theologiae ordinem quafie fomno excitafi, et ad antiquae doSlrinae defenfta-
nem commovifi ! Tejles funt eruntque femper fex iili articuti ab eo tum temporis:
[enatui Parifienfi te annuente et adhortante ohlati, quorum argiimenta tam dilucide,
tamfncer-e, tota ptaudente curia pro tua fotita facilitate et eloqnentia expofinjli,
ut nihil jam amptius dubii aut ambiguitatis fuperejfet. Tiaim efi igitur, quod tibi
offcro, VIR ILLVSTRISSIME, tua efi do&rina , tua efi fententia. At-
que ut meaf fuit obfervantiae itludtibi nuncu^are , fic tuae, uifpero, erit aequita-
tis, tuam itti tutelixm ac defenfionem non denegare. Quod fi mihi enixe pofiulanti
concefferis , probatum omnibuf fore librum hunc confido ; non quia concinnus erit,
aut perita manu elaboratus, fed quia res exhibebit, quas et tu olim ipfe docueris, et
tiio modo patrocinio comprobaveris.
ILLVSTRISSIMO NOMINI TVO,
ADDICTISSIMVS
L\T30VICVS ELLIES DUPIN,
flOCTOR SACRAE FACytTATIS THEOI.OGIAE rARISlENSIS,
vn
DiiTertatio I. De forma et diftributione ecclefianim , praefertira
quarto ecclefiae faeculo , ubi de patriarchis , metropolitis , iUo-
rumque jure et praerogativis agitur, j,
Diflertatio II. De forma judiciorum ecclefiafticorum , ubi de appel-
lationibus adverfus nuperam Chriftiani Lupi de illis lucubratio-
nem. ^^
Dilfertatio III. De antiqua infligendae excommunicationis ra-
^^^^^- 194.
Differtatio IV. De primatu Romani pontificis. 242,
Differtatio V. In qua probatur judicium Romani pontificis non efte
irreformabile. ^^^
Diflertatio VL De concilii generalis fupra Romanum pontificem
audloritate. -_«
Differtatio VII. In qua probatur pontificem aut ecclefiam nullam
habere in reges eorumque bona auftoritatem direaam vel indi-
reftam, nec pofte reges ab ipfis uUatenus deponi, aut eorum
fubditos a fide et obedkntia exiim» ^^t
MONITVM
VIII ^
M 0 N I T V M
AD LECTOREM.
QVAMQVAM fequentes differtationes non eo confilio fuerint com-
pofitae, ut in unumvolumen coirent, nec necefTario videantur inter
fe connexae, niliiloniinus tamen omnes tantam fibi mutuo lucem afferunt,
ut conveniens vlfum fuerit eas fimul in lucem emitti. Difturis quippe de
ecclefiaftica wo^tnl», primum fuit inquirendum, quaenam olim foret eccle-
fiarum foi^ma , a quibus et quomodo regerentur , quod prima differtatione
praeftitum eft. Quoniam vero adminiftratio alicujus focietatis in judi-
ciis praecipue confiftit, ideo fecunda dilfertatione de forma judiciorum
fufe traftamus. Hanc fequitur tertia de antiqua excommunicatione, quae
poena eft a judicibus ecclefiafticis infligenda. His praemiffis differtationi-
bus, in quibus antiquae ditciplinae ecclefiafticae fundamenta exponuntur,
pontificis Romani primatus diflertatione quarta ftabilitur et explicatur; et
in fequentibus quaedam praerogativae ipfi falfo tributae excutiuntur. Dif-
fertatione quinta ejus judicium irreformabile non effe demonftratur. Sex-
ta ipfum concilii generalis judicio fubeffe oftenditur, nec poffe le-
ges a conciliis latas infringere. In feptima denique graviffimis ar^umen-
tis oftenditur , nec Romanos pontifrces , nec ecclefiam habere ullam five
direftam , five indireftarr. in temporalia auftoritatem , nec poffe reges ec-
defiaftica auftoritate de throno dejici , aut illorum fubditos a fide et obe-
dientia
M O N I T V M. IX
dientia eximi. Haec fnnt generatim argumenta feqnentinm oSio differta-
tionum , in quibus praeter ea, quae titulus ipfe iudicat, multa alia ftudiofe
pertraftatareperies, quae tibi para^raphorum index exiiibebit. Pluranunc
in omnes differtationes praefari niliil opus eft, cum lingulis ferme fint ad-
fixa praeloquia , qiiibus uniufcujufque difTertationis utilitas et propofitum
breviter exponuntur.
Ne quis vero fufpicetur, me aliqno in ecclefiam Romanam odio impul-
ium, differtationes iftas in lucem emittere, confilii mei ratio reddenda mi-
hiefl, Inprimisveroproteftormefedem apoftolicam, et qui ineafedet, In-
nocentium XI. pontificem venerari ; ecclefiam Romanam ut caeterarum om-
nium caput , vero et fincero Iionore profequi ; ejus communionem quam
ftudiofiflime pofTum fovere et amplefti, nec unquam me vel latum unguem
a deblta ipfi obedientia receflurum. Verum, tantum abeft, ut putem dif-
fertationes meas quidquam ejusaudtoritati ofFicere, ut e contra exiftimera
eas Iioc praefertira tempore ad adjungendos ei muItarumanimoSutileSA/al-
de ac neceffarias fore : nam quo pafto innumeri pene extorres , qui Dei
optimi Maximi beneficio , fecundis regis chriftianiffimi curis , in GaUia ad
ecclefiam accelTerunt, Romani pontiticis primatum et auftoritatem agnof-
cent, nifihujus poteftas intra juftoslimitescohibeatur? Quomodo ipfi de-
bitam praeftabunt obedientiam et reverentiam , fi odiofa et gravis recribus
et populis oftentetur? PefTime ergo illi de fede apoftolicamerentur, qui
auftoritatem ejus nimium extoUunt, et indebita Romano pontifici privile-
gia quoquo tandem pafto tribuerenon verentur. Optime vero hi, qui divi-
num Romani pontificis primatum , et lupremam ejus in ecclefia auftorita-
tem folidis rationibus adftruentes, quae vel nullo nixa funt fundamento,
vel ecclefiai-um libertati, et facrae regum auftoritati adverfantur, tam-
quam odiofa et onerofa pontificibus rejiciunt. Hoc confiiio cleri Gallicani
anno 1682. congregati patres, non tam ad libertates fuas propugnandas,
quam ad vindicandam ecclefiae Romanae dignitatem, quid de Rom.ani pon-
tificis poteftate fentiendum efTet, folemni decretofanxerunt,
Quod cum ita fit, nemo reprehendere nos debet ob emilTas hoc tem-
pore in lucem lucubrationes, in quibus adferto Romani pontificis primatu,
et legitima ejuspoteftate defenfa, falfa et adulterina, quae ipfi ab aliquibuS
inme-
r A D L E C T O R E M.
inmerito tribuantnr, privilegia rejicivintvtr et refellnntnr. Cuni praefertim
quotidie in lucem emittantur aliorum diflertationes, in quibusliib obtentui
defendendae auftoritatis pontiiiciae, ecclefiarum libertates proculcantnrr
jura regnorumadt^itantur, conciliornm fanftiones iudibrio liabentur, fa-
cra epilcoponmi auftoi-itas contemnitur, et folida TruiAtruxi ecclefiafticae
fundamenta convelluntui-. Taliseit, ut de ChrifUani Lupi de adpellatio-
nibus opere nihil dicam , talis eft, inqviam, iuprimis trat^tatus fme anfto-
ris nomii)<i nuper editus, qiii felfo titulum praefert, de libertatiims ecclefiae
G.atlicanae: quo quidem in opere non modo ecclefiarnm noftrarum liberta-
tes rifTi et fannis excipiuntur; fed ct clcri Gallicani antiftitibus non una
modo illvvditur. Talis etiam Scheleftrati dinertatio deconcilioConftantien-
fi, quam fequitur nviperrima ejufdem confirmatio, Quid ergo licebit hvi-
jufmodi hominibus Romani pontrficis aviftoritatem invidiofam reddere, et
nobis non licebit eam ab hvijufmodi opprobi-io vindicare? Ex his abunde>
ni fallorr inteJligitvir, quo animo diflertationes iftas in Ivicem emiferimus,
et quanta fit earum hoc praefertim tempore utilitas. Hi>c aceedit injvm-
£ta cunftis r qtii theologorum albo accenfentur , propolitionnm cleri
Gallicani anno 1682. congregati defendendarum neceffitas, ad quas, nt
par eft , tuendas , diflertationes iftas havid. omnino inutiles fore , agnof-
cent illi, qui eas adtente perlegerint,
Caeterum illas ego diflertationes de difciplina ecclefiaftica ^hiftorica.s
infcripfi, tnm ne quempiam titulvis ifte arrogantior ofFenderet, tum etiani
quia in his hiftoricum potius egi quam difputatorem. Haec funt, de qui-
bvis monitum te voluir leftor ervidite, utque ad meas diiTertationes animo
praejudicatis opinionibus libero accedas , etiam atque etiam te rogo. Vale.
IN
XI
I N D E X
DISSERTATIONVM,
PARAGRAPHORyM
ET C APIT VM,
In hoc de antiqua ecclefiae difciplina opere contentorum.
DISSERTATIO L
De forma. et dijlributione ecckfiarum
quarto praefertim ecclefiae faeculo ,
ubi de patriarcliis et metropolitanis ,
illorumque jure ac praerggativis agi-
Praeloquium. *"*"'
§. I. De nomine metropolos et metropo.
litani. ^'
§. II. De nomine primatis. J.
$. III. De nomine archiepifcopi. 4.
^. IV. De nomine exarcht. 6.
f V. De nomine patriarchae. 7.
$. VI. An metropolitica autpatriarchica
dignitas fuerit a Chrifio vel apofiolis
infiituta. ^2.
§. Vil. Quando , cur et quomodo inftitii-
ta fuerit metropolitica dignitas. 1 5 .
§. VIII. Provinciarum et dioecefeon ec-
clefiaflicarum diftributio adformam po-
Utici regiminis fummatim defcribitur,
ttpraecipns in eamntationes annotan-
tur. 17«
$. IX. Divijio tum ecclefiafiica, tum ct-
vilis Africae dejcrihitur. i 9.
§. X. De provinciarum Galliae diflri-
butione, et praecipuis in ea primati-
hus. 22.
§. XI. De inflitutione et limitibus pa-
triarchatuum. 29.
$. XII. De jure et privilegiis metropoli-
tanorum. 50,
§. XIII. De privilegiis exarchortm feu
patriarcharum. 57.
§. ultimus. In quo concilii Nicaeni fextus
canonexponitur, et provinciarumfub-
urbicariarum limites ittquiruntur. 65.
DISSERTATIO 11.
De forma judiciorum ecclefiafiicortm,
ubi de adpellationibus advsrjus nupe-
ram Chrifliani Lttpi de illis lucubra-
tionem. 75.
Praeloquium. 7 5 .
Capvt I. In quo examinatur quaeflio juris,
$. I. De canone concilii Nicaeni. 78.
$. 11. Noflra canonis Nicaeni expo/iti»
** * cun-
XII
INDEX DISSERTATIONVM
(onfirmatur ex Jequentibus fynodorum
decretis. 79-
§. III. Quid a concilio Sardicenfi circa
judiciorum ecclefiajiicornm formam fit
novi ftatutum , ubi de canonum ejus
fenfu et au^oritate. 84-
$• IV. Qjiaenam difciplina pofi Sardi-
cenjem fijnodum jancita fuerit, 94.
Cap. II. In quo ex fatlis conligitur, quae
fuerit forma judicioruvi ecclefiaftico-
rum. 1^4-
§. I. Referuntur et examinantur judicia,
quaefijnodum Nicaenam praecejjferunt.
ibid^
Primum exemplum , de Marcione. ibid
De cauja Afianorim circa. diem pafchae.
115.
De Fortunato et Foeliciffimo. 1 1 6.
De Marciano Arelatenfi. ng.
De BajUide et Martiali. 121.
De Dionyfio Alexandrino. 123.
De Paulo Samojateno. 124.
De cauja Caeciliani. 125-
§. II. In quo referuntur et examinantur
eaiifae quarto ecclefiae faeculo judica-
tae. '26.
De caufis Melitii ct Arii. ibid.
De taufa Athanafii, Marcelli, Eufia-
thii Antiocheni, Pauli, Lucii , et alio-
rum. 127.
De Euphratae, Saturnini, et aliorum
in Qccidente depofitione. 130.
De Euftathii Sebafteni ad Liberium ton-
fugio. *3^.
De caufa Maximi, NeEiarii, et Grego-
rii Nazianzeni ; itemque de Meletii,
Paulini ac Cyrilli caufis. ibid,
De caufa Bnnofi. "33-
De caufa "Joannis Chryfoftomi. 134.
$. III. Referuntur et examinantur ex-
empla adpellationum, quae vulgo pre-
feruntur in judiciis quinto etfexto faecu-
lolatis. 138.
De caiifa Coeleftii. ibid.
De caiifa Apiarii , et diffenfione epifcopo'
rum Africanoriim cum Zozimo, Boni'
facio et Coeleftino, circa epifcoporum
adpellationes ad Romanam fedem. 140.
De caufis Gallicanonm epijcoporiim a Zo-
zimi pontificatu ufque ad LeonisetHi-
larii Arelatenfis contentionem. 160.
De caufa Celidonii et Hilarii Arelaten-
fis. 164.
De 7ionnullis caufis llUjrici. 169.
De caiifa Eutijchis. 171.
De caufa Flaviani. 175.
De caiija Theodoriti. 179.
De Eiitherii Thijanenfs et Helladii
Tarfenfis epiftela ad Xijlum, necnon
de Eutijchianae adpcllationis libdload
Leonem, quae monumenta Lupo ohjie-
tricante prodeunt in lucem. igi.
De caufa Joannis Talaiae; mcncnde ex-
emplis judiciorum ecclefiafticorum apud
Graecos, ufque ad divifionemorienta-
lis ecclefiae. ig^.
§. ultimus. Nonnulla judiciorumecclefia'
/iicorum in occidente exempla curfim
perjiringuntur. igS.
Epilogus. 1 9 T ,
DISSERTATIO III.
De tntiqua infiigendae extommunicatio-
nis ratione. 1 94.
Praeloquium. ibid.
Cap, I. A quibus et quomodo inferretur
excommunicatio. 197,
Cap. II. In quos et propter quid ferri
poffet excommunicatio. 207.
Cap. III. De ej^eclibas excommunicatit-
nis. 234-
DISSER-
PARAGRAPHORVM ET CAPITVM.
XTII
DISSERTATIO IV.
De jsrimatu Romani pontificis.
Praeloqnium. 242.
Cap. I. De primatu beati Pctri inter
apoflolos. 543.
i, 1. Vtriim et quomodo primatus fauBi
Petri pojjit ex Jcripturis demonjirari.
ibid.
f. II. Petri primatus tx veterum trjii-
moniis adferitur. 250.
$. 111. OJienditur nihil ohjiare Petripri-
matui, apojiolorum inter fe ^equalita-
tem , ubi recentior de Petri et Paiilz
individuo primatu fententia refelii-
tur. 253.
Cap. II. De Romanae ecclefae primaiu.
258.
j. I. Demonfiratur primatus ecclejiae Ro-
manae jupra caeteras orbis ecclefias.
ibid.
$. II. De primatu, quem ambiit Conjianti-
nopolitana ecclefa necnon de Graeco-
rum recentiorum ea de re fententia.
262.
9. III. Sententia IViclefiftarim, Luthe-
ranorum et Calvinianorum de ecclefiae
Romanae primatu refertur: huic fub-
jicitur oppofita ciirialium theologorum
opinio; ac demum refertur ac proba-
tur aliorum theologorum , et praefer-
tim Galiorum doEirina inter utramque
media. 265.
DISSERTATIO V.
Jn qua probatur Romani pontificis judi-
cium non effe irreformabile.
Praeloquium. 27 ^-
Cap. I. In quo ojienditur Romanos ponti-
fices non ejfe injudicando inj-allibiles.
273.
$. I. Docetur id es feripturis. ibid.
§. II. Idem probatur ex veteris ecclefiae
difciplina. i^^.
§. III. Idem probatur exemplis Romano-
rum pontificum, qui de facio a verita-
te deviarunt. 277.
§. IV. Ex recentiorum pontificum pug-
nantibus interfe definitionibiis rejici-
tur infallibilitas, 283.
§. V. Ex Romanorum pontificum confef.
fione probatur, eos noji habere indefi-
cientis judicii privilegium. 287.
§. VI. Rejicitur infalltbilitas pontificit
ex decretis conciliorum. 289.
$. VII. Adducuntur academiarum, ac
praefertim Parifienfis adverfus infalli-
bilitatem pontificiam, decreta. ibid.
§. ultimus. Ex theologis idem docetur.
291.
C\p. II. Tn quo rejpondetur argumentit,
quibus adverfarii Romanipontificis in-
fallibilitatemjuadere conantur. 293.
DISSERTATIO VI.
De concilii generalis jupra Romanum
pontificem au£ioritate.
Praeloquium. joj
§. 1. Potefiatis ecclefiajiicae immediatum'
fubjeSium ejfe univerjalem ecclefiam.
304.
§. II. Majorem ejfe concilii generalis
quam Romani pontificis auBoritatem.
308.
5. III. Pnntificem Romanum CQncilii le-
gibus teneri, nec poffe illas pro libito
irritare, immutare , quamvis pojfit ab
iis Japienter difpenfare in eo cafu, quo
concilium difpenfaret. 314.
§. IV. In quo probatur.pontificemRoma-
num a concilio judicariet deponi pojffe.
3 «8.
$. V. Jnqno (onciliorum PiJaniyConfian-
** 1 tienfif
XIV
INDEX DISSERTATIOKVM
tienfif et Bafdeenfis circa propofitam
quaeftionem definitiones rcferuntiir,
et ab adverfariorum ohjeUionibm vin-
dicantur. 325-
f. VI, Rejpondetur iis , quae a nupero
quodam Jcriptore ad elevanda et elu-
denda concilii Confiantienfis decreta ob-
jeBaJunt , fimulque patres Cnnftantien-
ps concilii, necnon Bafileenfis et cleri
Gallicani nuperrime congregati, ab
hujus calumniis vindicantur. 325.
§. VII. Academiarum et theologorum af-
fertur auEloritas. 356-
f, ultimus, Refpondetur adverfariorum
ohjeBionibus. 338.
DISSERTATIO VU.
In qua prohatur, pontificem aut ecclcfam
nullam hahere in reges , eorumque bo-
na au^oritatem dire&am vel iiidire-
Eiam , nec poffe reges ah 'ipfis ullate-
nus deponi , ant eoriim fubditos a fide
et ohedientia eximi. 347-
Praeloquium. ibid,
Cap. 1. In quo demonftratur, poteftatem
eeclefiae totam ejfe fpiritualem et in
temporalia nullatenus extendi. 349.
§. I. Jn quo exponitur prima ratio , Chri-
ftum Jcilicet ut ecclefiae eaput nullam
Iiabuijfe , aut exercuijfe in temporalia
potejiatem. ibid,
$, II. Continetis rationem fecundam pro-
pofitionis , poteftatcm fciticet a Chrifto
ecclefiae conlatam totam ejfe Jpiritua-
lem. 352.
$. lll. In quo tertia ratio exponitur ,
Chriftum nempe et apoftolos omnempo-
teftatem et jurifdiEiionem temporalem
ab ecclefia amandare. 353.
$, IV, Seu quartumargumentumpetitum
ex tefiinoniis Romanorum epijcoporum
fanflmmque patrum y quihus efficitur
ecclcfiam in jpiritualia tantum habere
potiftitem, njti fccHs rc reges in fola
temporalia ; ita ut tieutra potejias a
fe invicem depcndeat. 3 5^-
§. V. In quo qiiinto argumento evincitur,
ecclefiam in temporalia nuHam habere
auEioritatem , eo quodper vimgladium-
que materialem homines cogere mini-
me pojfit. 359.
Cap. II. In quodemonftratur , civilem po-
tejhtem de fe et ex natura fua inde-
pendentem cjje a Jpirituali.
§. I. hi quo probatur, potefiatcm regiam
immediate cjfe a Deo , et ah illius po-
tejiate pendere. 365.
$. II. Riges peccantes a ttemine praeter-
quam a Deo temporali poena pleBi
pojje. 370.
^. III. In quo oftcnditur , ecclefiam non
pojfe vi et armis refiftcre re^ihus po-
tejiate fua abutentibus , fed ieneri eos
patienter ferre. 375.
$, IV, Principibus in rehus civilibus et
temporalihus omnes ejfe fubjeflos. 379,
§. ultimus. In quo refeUitur adverjario-
rum opinioex novitate. 381.
Cap. III. In quo refpondetur objeEiioni-
bus.
§. I. Rejpondetur auSioritatihus et ex-
emplii, quae ex facris litteris defumun-
tur. 584.
§, II. In quo refutantur rationes et tn-
duEiiones Bellarmitii. 390.
§. III. Refpondetur ratiotiihus ah exem-
plis five a faEiis adjus concludentibus.
399.
De excommuttieatione Theodofii. 400.
De privilegio Sammedardenfi aliifque fi-
milibus. 402.
De
PARAGRAPHORVM ET CAPITVM.
xv:
De depofitfone Vambae regis Hifpmia-
riim. 405.
De Gregorii fecundi excommunicatione
adverjus Leonem Ifaurum. 407.
De depofitione Childerici Galliarum re-
grs. 411.
De translatione imperii aGraecisadGal-
los, _ 417.
De Ljidovici Pii et Lotharii exauElora-
tionibus. 420.
De feptem eleflorum infiitutione. 423.
De tentata a Gregorio Jeptimo Henrici
quarti depojitione. 429,
De Othojiis quarti depofitione. 435.
De Frederici IL depofitione. 437.
De Ludoviei imperatoris exau^oratione.
442.
De tentatis in reges Francorum depofitia',
nibus. 446.
De geftisipontijicum adverfus Anglorum
reges. 453-
§. IV. De comilii Lateranenfis quarti
canone quarto. 457»
$. V. De concilii Conftantienjis in prae-
Jenti negotio Jententiis. 461.
§. VI. Rejpondetur auEioritatibus theo-
logorum et canonifiarum recentium 1^64.
§. VII. De decretofacrae facultatis Pari-
fienfis adverfus Henricum tertium. 465.
$. VIII. De cenfura in libros libertatum
Gallicanae ecclefiae. 466.
§. ultimus. De immunitate clericorum.
467
Epilogus. 474.
Finis tabulae titulorum, dlirertationuni > paragrapherum et capitum.
mtmm
APPRO-
XVI ^
ADFROBATJONES.
Theologorum Parificnfmnh
Hiftoncas dinertationes de antiqua ecclefiae difciplina , a viro doftiflimo in lucem ecUtas , nos itv-
{ra fcripli Parifienfes theolc.gi legimus altente, et adprobavimus, in us avitam doftr.nam »
Chrirto domino per apoftolos eorumque Aicccfroies ad nos tranfmifram , ettermmos a patnbus pofitos
•d refeimeu eccleliae ftabihendum et confervandum , agnovimus et laudavimus. Ex opens hnjus le-
aione fruftus ph.rimum et utihtMis percipient , qui ad tnitinam veritatis, aequitatis ct jnftitiae ihius
placita ponderabunt; miilisque praejudlciorum falhs perfuafionibus . foli Clirifto loquenti , et ccciellae
ejux fponfae definienti, aures cordis adcommodabuut. Datum Fariiiis die feptima Septemi>ris >
aaao i6S6<.
BRAIER, ROULAND,
DE LA GENEST. DU BOIS*,
BIORD, DE RIVIERE,
DE GOUE.
DiiTertationes iftas qni aequo animo teget, is e% earum leftione friiftum non mlnimunr.. confequ?-
tur. Certe nos infra fcripti tlieologi Parifienles eas evolvimus, qua potuimus, diligentia roaxi-
ma • at in iis evolvendis eam habuimus animi obleftationem , qua major vix dari polTit : tantiimque
«beft ut cenforia noftra dignum virgula quidquam occurrerit nobis, quin potius fincerum ardenfque ve-
ritatis ac pacis fiiignlari cum eruditione conjuiiftum ftudium depreheiidin-.us. Quod in vctis liabebant
Tiri plerique , ut in unum veluti doftrinae corpus redigerentur ea omiiia , quae ad ccclefiafticam at-
oue civilem potcftatem fpeftant. Hoc difTertationum iftarum auctor adeo feliciter perfecit , ut neutri,
auod fui juris erat, adimeret, neutri, quod alterlus erat , concefferit , antiquamque Gallicanae eccie.
fiae ac facultatis facrae fententiam a malevolorum caluniniis, ac fciolurum ratiunculis ita liberavit, ut
Mni veritati aperiendae atque illuftrandae intentus, ubique perfonas a caufk fecernat. In hoc oprre
auaecumque traftantur, traftantur plene et dilucide , in eo e.vuberat nihil , ae uihil defidcraf.ir , nec
ouidquam eft, quod inoffenfo pede decurrere non poflit vir antiquitatis ecdefiafticae ftudiofus. Datura
Pwifiis die vigefima fexta Augufti anno 1686.
L. HIDEUX, ecclefiae SS. Innocentium reftor.
DELESCOLLE.
Has differtationes, quas diligenter et adtente legimus, ecclefiae et antiquitatis eccleriaftic.-.e fVudio-
fii perutiles forc judicamus, et in eis uihil iuveairaus a reiul* fidei alienttin. Dataiu Panftis
aano i6g6. die vero noua Septembris.
VARET.
CA-
CATALOGUS EORUM,
QUIHUIC EDITIONI NOMINA DEDERUNT.
Emi ENTissiMvs AC Celsissimvs D. D. FRIDERI CL'S CaROLUS JOSEPHUS, S.
S..DIS KUgvstisae ARcHiEPiscofVs ET Prixceps Flegtor , Ac Princeps'
EpISCOPVS WorMATIENSIS IxsMTVTI NOSTRI PaOTECTOR
Clementissimvs ETC. ETC.
Serinissimvs D. D. CAROLUS , S. R L Princeps Haereditarivs de Tvrri
et Taxi etc. etc.
A.
AlldefTen, Conventus R.R. P.P. Capncinorum.
DD. Alef , Confiliar. Regim. Elea. Palat.
Alt, Can. Cap. Spir.
Amoeneburgi Collegiata ad S. loannem.
Amorbacenfis Abbada.
DD. Andreae, Bibliopol. Francof.
Anzmann , I.U.D. ejusque Prof. ac Jud. Eleft.
AuU Mag. Confiliar.
Argentinae Bibliopol. Acadera.
Arand , S. T. D. ejufque Prof. Mag.
DD. Arnoldi, Eccl. Coll. ad S. Florent. Confluent.
Can. Cap. Curiat; Archiep. Eccl.Adfeff.
Afijlienbrenner, Alumn. Cler. Bamb.
Audretfcli , Parocli. in Fifchbacli et F. F.
Eremit. Praefes.
B.
DD. Baehr , Ord. Cift. Prof. et Burfar. in Eberbach.
Bachem, Confiliar. Eccl. Colon. etc.
Bader, Faroch. in Eberllein.
Baldenweg, Eccl. Metrop. Mag. Vic.
Bapflmann , Confiliar. Int. et Referend.
Bamb.
Bauer, Paroch. in Appenheim.
Baumann , Eccl. Cathedr. Spir. Vic.
Saufch, I.U.L. Cnr. Archiep.EccI. Conflaent.
Fifcal Ecd. Coll. ad SS. Martin, et
Serer. Meaaft. Caji, C»p,
DD. Beck , Confiliar. Int. Referendar. et Cur. Ar^
chiep. Eccl. Confluent. OtJicial. etc.
Beck, Eccl. Cathedr. Aug. Vind. Confiliar
van der Becke , Confiliar. Int. et Camerae
Direft. Btuchra!.
Becker, S. T. D. ejusque Prof. ac Confiliar.
Eccl. Mag, etc.
Becker, O.S.B. S. T. D. ejusque Prof. Bonnae.
Becker, Paroch. iii Odenmunfter Mag.
Beez, S. Theol. Cand. Bamb.
Berberich , Ord. Cift. Prof. in Eberbach,
Beythorn , Paroch. iu Zuzenhaufen.
BibliothecaNobiUtat. Immed. Imp. Pagi Creichgov.
Archiep. Semin. CIement.;Trevix.
D. Birlier , Archiep. Semia. Mag. Alumn.
Bildhiifana Abbatia.
DD. Bifchotf, Parochus in Hundheim.
Bla(j, Sacellan in Volkach.
Blaumeifter, Gymn. Eleft. Trev. Prof.
Boe, Gymn. Eleft. Mannhern. Prof.
Boegner, Confiliar. Eccl. et Commiffar. Ar-
chiep. Afchaffenburgi etc.
Boegner , Eccl. CoU. ad S. Barthol. Francof.
Can. Cap.
Bouge , Confilii Ekft. Aul. Bonnenf. Refe-
rendar. etc.
Brack, S. Theol. Cand. Banib.
Brand, Cleric. Titul. Heidelb.
Br<ui<l, Fresb. Treyir.
BD. Brandrnajer , Eccl. Coll. Badenf. Cuftos et
Scholae ibld. Direft.
Brauburger, Confiliar. Eccl. Spirenf. ett.
Braun , Curiar. Judicial. Eleft. Mag. Procurat.
Breckheimer, Parochus iii Trechtingshaufen.
Breunig, Aftuar. Sulae iii Princip. Henneb.
de Bridoul, Satrapa in Berncaftel»
Broxtermann , Syndic. Osnabrug.
Brunner, Sacellan in Amorbach.
Buchmiiller, Parochus in Hochdorf.
Biichel , Satrapa in Hillesheim.
Bullmann, ord. Cift. Prof. in Bildhaufen.
Burkard, Parochus in Ebersbach.
de Bufch, Eccl. Coll. ad S. Vift. Mag. et ad
B. M. V. ad Grad. Col. Decan. et refp.
Can. Cap.
C.
DD. Caftello , S. T. D. ejusque Prof. Trevir,
Caftor, Paroch. in Wirges.
Catti, Can. Cap. Spirae.
Cavallo, Can. Cap. in Vilshofen et Confift.
Eccl. Epifcop. Ratisb. Secret.
Cclla, Cubicularior Nobil. Princip. Bamb.
Adminifter (vulgo Hofkammerfourier^
Clemens, Carmeli Mag. Prior.
Conrad , S. T. D. Semin. Archiep. Clement.
Trev. Regens etc.
Coesfeld. Conventus R. R. P. P. Capucin.
Coijfluentiae Conventus R. R. P. P. O. S. Franc.
RecoU.
DD. Cordes , J. U. D. ejusque Prof. Monaft.
llluftr. Cramer de Claufpruch , Emm.acSer.
Eleft. Colon. Referendar. inEccl. Int. &c.
Cramer, 0. S. B. Hift. & art. Dipl. Prof,
Bonnac.
Croenlein , Sacellan in Helmsheim.
D.
DD. Daniels, J. U. D. ejusqueProf. et Confiliar.
Aul. Bonnae.
Danzinger, Jur. Cand. Mag.
Dames, Sacellan. in Burgen.
CauDi, Fliil, D. ac PiiyCc Prof, Bamb.
DD. Decherinus Fabianus, O. S. Franc. Recoll,
Commiffar. General.
Deldono, Can.' Cap. Spirae.
Peybel, Epilc. Semin. Spir. AIumB.
Diez , Can. C.ip. Bamb.
Diller, Jur. Cand. Mag.
Dillmann , Decan. Rur. et Paroch. in
Kriiftel.
Doetfch, Illuftr. S. R.I. Comit. de EIz Mo.
derator. Mag.
Dorfch , Phil. et S. T. D. ae Logices Prof.
Mag.
Dreefen , Eccl. Archidiac. Bonnenf. Can.
Cap.
Dreefen, 0. S.Franc. Recoll. S. T. D. Colon.
Driver, Eccl. Coll. Veter, Cathedr. Monaft.
Can. Cap. et Cellar.
E.
Eberbacenfis Abbatia.
DD. Reverendifl". de Eckart, Epifc. Joppenf. ac
Suffragan. Mag. per Thuring. et Con-
filiar. Int. etc.
Ehlen, Eccl. Coll. ad S. Stephan. Mag.
Can. Cap.
Eilers, Vicar. et CommifTar. Osnahr,
Elmering, Can. Cap. Monaft.
Eifinger, Gymn. Badenf Prof,
Engelhard, S. Theol. Cand. Mag.
Effendiae Conventus R. R. P. P. Capucin.
F.
DD. Famcl , Confiliar. Eccl. et Eccl. Cathedf.
Fuld. Paroch.
Fahrmann, Confiliar. Eccl. WirceB.
Falciola , Eccl. Coll. ad S. Joann. Mag.
Can. Cap.
Faubecker, Paroch. in Longueville.
IU»ftrifr. L. B. de Fechenbach, Ecd. Metr.
Mag. Decanu.s, etc. etc.
Feth, O. Erem. S. Ai\g. Convent. Spir. Prior.
Fexer, Coufijii Aul. JSanib, Adroc,
DD.
DD. Fircher, Parocli. in Aetfch.
Fifcher , Bibliopeg. Ai.l. Trevli*.
Flefch, Gymn. Eleft. Trevir. Prof.
Forkenbeck, Eccl. Coll. Vet. Cathedr. Mo-
naft. Caii. Cap. et Jud. Aul. Coiifiliar.
Fraaz, Eccl. Coll. ad S. Petr. in Noerth.r)ecan.
Fraccaffiiii, Chorl IWufici Aul. Bamb. Direft.
Frank, J. U. D. ejusque Frof. ac Confiliar.
Eccl. Mag. etc.
Franzmadhes, Archiep. Semin. Mag. Alumn.
Frey, Epifc. Semin. Bamb. Alumn.
Frohnhofer, S. T. Lic. Paroch. et Confeflio-
nar. Sanftimonial. in Kiebach,
Fuchs, Paroch. in Kempten.
Illuftriir. S. R. I. Comes de Fugger a Baben-
haufen etc. etc.
G-
DD. Gaertler, Eccl. Imn. Equeftris in Odenheim
Can. Cap.
Gaertner, O. S. B. Prof. ad S. Fetrum Sa-
lisb.
lUuftrifr. L. B. de Gebfattel, Eccl, Cathedr.
Wirceb. Can. Cap. etc. etc.
Gfeiger, Confiliar. Aul. Brandeb. Baruth.
Geisler, J. U. D. ejusque Prof. Heidelb,
Geifsler IlluftrifT. L.B. de Kerpen Moderatof,
Geift, Paroch. in Wehrheim.
Gellingsheimer , Sacellan. in Heppenh.
Gentil , S. T. D. Paroch. Bingii.
Gerner, Eccl. Coll. ad S. Jac. Can. Cap. ac
Scholae Norm. Bamb. Direft.
Geromont, Jur. Cand. Mag.
Geyer, 0. S. B. Prof. in Brauweiler.
Gllzem, Eccl. Cathedr. Wormat. Vicar.
Gifchett, Sacellan. in Duttweiler.
Gluck, Confiliar. Aul. et Prof. Erlangae.
Gnau , Eccl. Coll. ad S. Joann. Amoeneb.
Can. C?p.
Goebhard , Bibliopol. Bamb.
Goefen , Jur. Cand. Mag.
Goesmann , Archiep. Semin. Mag. Alitmn
Seaef,
DD. Goldhagen , S. T. D. et Confillar.Eccl. Palat,'
Grebenftein, S. Theol. Cand.
Cregel , J. U. D. ejusque Prof. Wirceb.
Goffi, Decan.Rur. et Paroch. inHelmsheim.
de Gudenus, Ecd. Coll. adS. Sever. Erford.
Cantor.
de Gruben, Arcliidiac. Eccl. Bonnenf. Caa.
Cap. etc.
Gumbmann , Confilii Aul. Bamb. Advoc.
Gunther, J. U. D. et Prof. Helmftad.
IUuftrifl'. L. B. de Guttenberg, Eccl. Cathedr,
Wirceb. Can. Cap. etc. etc.
lUuftriir. L. B. de Guttenberg , Eccl. Cathedf.
Fuld. Can. Cap. ete. etc.
H.
DD. Haas, Bibliopol. Colon. Agrlpp.
Haerdt, Ecci. Coll. adS. Maurit. Praepof. eC
Confiliar. Ecd. Mag. etc.
Hagenburg, Sacellan. in Biblis.
ftannbaumb , Eccl. Cathedr. Bamb. Vicar.
Hardy , Jur. Cand. Mag.
Hartmann, Paroch. in Rothenfels.
Hartleben , J. U. D. ejusqueProf. ac Confiliar.
Aul. et Revifor. Mag.
Hauk, Archiep. Vicariat. Trev. Adfeffor et
Fifcal. etc.
deHaunold,Eccl. Coll. ad S. Stephan. Mag.
Decan. et Curiae Mttrop. Sigillifer.
Heckmann, D^can. Rur. ac Paroch. in Bens-
heim.
Heill, Clericus Badae.
Reverendiff. Heimes, Epifc. Aulonenf Suffra.
gan. et Confiliar. Intim. Stat. Mag. etc.
Heimes , Confiliar. Eccl. Mag. etc.
Heife, Paroch. ad S. Martin. Eiford.
Hellwig, 0. Praed. Subprior Convent. Mag,
Henkel, Archiep. Semin. Mag. Alumn.
Henne , Paroch. in Abtfteinacli,
Henning , Ecclef Iirper. ad S. crucen»
Nordhufii Can. Cap.
Herbert , J. U. D. ejus^ue Prof. ac Confiliar.
Aul. Fuld.
X « ■ ^^-
BD. Hermes , Paroch. Subfidiar. ad S. Gangolphuiu
Trev.
llluftrifl". de Herro.?dorf, Eccl. Metrop. Colon.
Caii. C;ip. ctc. ctc.
Hermnan, O. S. Franc. Recoll. S. Theol.
Piol'. in Detteibath.
Heftler, Paroch. in Schieferftadt.
Heuffe , Ord. Cift. S. Theol. Prof. in Reifen-
ftein.
Heudenreich , 0. S. B, Prof. in Langenheim.
Hi.iimes et Efslinger, Bibliopol. Confluent.
Hirfch , Cleric, liadae.
Hober, S. T. D. ejusque Prof. ac Confiliar.
Eccl. Wag. etc.
Hoelfcher, Eccl. Dulmen. Can. Cap. et Jud.
Eccl. Adfeff.
Hofer, .0. S. B. Prof. Salisburgi ad S. Pe-
trum.
HofFmann , Praefeft, et Prof. Gymnaf. Ba-
dens.
Hoffmann, Primiflrar. in Ballenberg.
Hoitmar, O. S. Franc. Minor. Provinciae Co.
lon. Provincial.
Homberg, Jur. Cand. Mag.
Homburg , Eccl. Coll. ad S. Lubent. in
Dietkir,:hen Can. Cap.
Jlornung, O. S. Aug. et Scholae Norm. Di-
reft. Jlag.
Homung, Sacellan. in Heppenh.
^uber, S. Theol. Cand. Bamb.
Huppmajer, Can. Cap. Spirae.
I>D. Jaeger, Vicar. Spirae.
Johann , O. S. Aug. et Gymn, Eleft. Mag.
Frof.
Jung, S. T. D. ej\isque Prof. ac Confiliar.
Eccl. Mag. etc.
JunV , llluftr. S. R. 1. Comitis de Keffel-
flAdt Moderator,
DD. Kalt, Confiliar. Ecd. Iniim. et C.in. Cap.
Spirae.
Kauzmann , Semipraebendar. in Aede Ca-
tliedr. Spir.
Kappenbergae PracpofitHra Nobil. Ord. Prae-
monftr.
DD. Karl , Eccl. Cathedr. Spir. Vicar.
Kauffe, SaccUan. in Kicderach.
Keller, Arrliiep. Scminar. Mag. AJumn.
de Kempis , Confiliar. Aul. et Regim. Eleft.
Bonnae.
lUuftriff. S. R. I. Comes de Keffelftidt,
Eccl. Metrop. Trev. et Cathedr, Eich-
ftettenf. Cun. Doniic.
Kilian, Gymti.EIeft. Afchaff^eub. Piof.
Klemm, Archicp. Seminar. Mag. Alumn.
Kleiiihans, Paroch. in Heimbach.
Klocker, ]. U. D. ejusque Prof. Ingolftad.
Koch , Eccl. Coll. B.M.V. ad Grad. Mag. Vicar,
Koehler, Eccl. Coll. aJ S. Joann, Amoexieb.
Can. Cap,
Kraemer, S. T. D. et Curiae Eccl. Wortnat.
Secretar.
Kranfs, O. S. B.' et Prof. in Langenheim,
Krick , ]. U. D. ejiisque Prof. et Coufiliar,
Eccl. INIag. etc.
Krings , 0. S. Franc. Minor. ProyiBciae Cb-
lon. Secretar.
Kruger , Saccllan. in Lorch.
Knhn, Paroch. in Steinheim.
Kuhn, Sacellan. in Riedern.
Kubel , S. T. et J. U. D. ejusque Prof. Heidelb.
Kiilp, Paroch. iu Marxheim.
_ Kunkel, Archiep. Semin. Mag. Alumn.
Kyrion , S.T.D. et Direft. Academ. Colou. ete.
DD. Ladronne , Confiliar, Eccl. et Gymn. Elcft.
Mag. Praef. etc.
L»ui,inert, Subftitut. Amoeneb.
DD. Lang, Eccl. Col!. B. M. V. ad Nives Salisb.
Can. Cap. et Coiifiliar. Eccl.
Lang, Paroch. in Gerolsiieim.
de Laffaulx, Ecc!. Coll. ad S. C.iftorem Car-
donae Can. Cap.
Laaterer.Confiliar. Eccl. et Sexpraebendar.
iii Aede Catliedr. Spir,
Lautepfacli , Arcliiep. Seonin. Mag. Alumn.-
Lawersweiler , O. Carm. S. T. D. et Provin-
ciae Rlien. Prior Provincial,
Lechner , Cleric. Badae.
Leibes , Profeffor. Wirceb.
Lippert, Curiar. Eleft. Palat. Advocat. .
Lomberg, J.U. D. ejiifque Prof. Archidiac,
Eccl. Bonnenf. Can. Cap.
Lorray.TheoL Cand. Badae.
M.
D, Macher , O. S. B. ac Prof. ad S. Maximin.
Trev.
Magnntiaci Conventus R. R. P. P. Carmelit.
Conventns R. R. P. P, Eremit. O.
S. Ang.
Convent. R. R. P. P. 0. S. Franc.
RecoU.
DD. Majer, Seiiat. Civ. Bamb. Adfeff.
M-nl , Archiep. Semin. Mag. Alumn.
Marienheid, Couventus R. R. P. P. Praedica-
tor.
DD. Martin , Confiliar, Intira. Wirceb. etc.
Martin, Paroch. Ord. Teuton. in Saxenhau-
fen.
Meinong, Eccl. CoU. B. M. V. Erfordiae
Decan.
Hella, 0. S. Franc. RecoU. et Paroch. in
Sandliaufeii.
Metz, Gymn. Eleft. Palat. Mannhem. Prof.
Metzler, J. U. D. et Archivar. Argentin.
Mejers, Eccl. CoU. ad S. Georg. Can. Cap.
«t ad S, Jac. Farachus Colon, Agripp.
Reverendiff. D. Jlichael , Abbas m Thierha»p.
ten.
DD. Mihen, Paroch. ad S. Clement. Hannoverae*
Mittel , Bibliopeg. JMannhem.
Mittnacht, Confiliar. Eccl, Wormat. et P»-
roch. in Hoflieira.
Moefel, Sacellan. Bingii.
Molitor, J. U. D. et Curiar. Jud, Eleft. Msg.
Advocat.
Miiliifeld, O. S. Aug. et Gymn.Eloft. Mag.
Piof.
Miiller, J- U. D. ejufque Prof. Heidelb. et
Confiliar. Aul. Palat.
Muller , S. T. D. et Gymnaf. Eleft. Mag.
Praef. et Faroch. in Hofpit. ad S, Joan.
Muller , Surdorum et Mutorum Inftruftor
Magunt.
MuUer, Sacellan. in Bodenheijn.
N.
DD. Nau , Can. Reg. Ord. Fraemonftr. in llbei^r
ftadt.
Niefen , J. U. L. Eccl. Archidiac. BoHBetft
Can. Cap. etc.
Neoftadienfis Abbatta.
DD. Nicola Prof, Confluent.
Nick, Gymn. Eleft. Trev. TtoL
Nickel, Bibliopeg. Magunt.
Nieberg, J. U. D. et Secretar. OlhabMj.
Neuland , 0. Cift. Frof. in BildljauiSB.
DD. Oberthur, S. T. D. ejufqne Pref. ac Conft.
Iiar. Eccl. Wirceb. etc,
Oberthur , S. T. D. ejufque Prof. ac Uni-
verfltat. Bonnenf. Reftor Magnific. etc
Orfolini, Confiliar. Eccl. et Can. Cap. Spk.
Orth, Eccl. Metrop. Mag. Vicar.
Ott , Ecol. Cathedr. Spirenf. Vicar.
Rererendiff. Otto 0. S. B. Abbv in Cet*.
da,
)( 3 S.'
p.
D. Paafer, Can. Reg. O. Praemonftr. Profeff. et
Paroch. in llbenftad.
Paderbornae Conventus R.R. P.P. Capucin.
DD. Pattberg , Confiliar. Eccl. et Commiffar.
Arcliiep. per Eichsfeld. etc,
Paul, Gymn. Bad. Frof.
PauU, Paroch. ad S. Stephan.
Pfretfchner, O. S. B, Prof. in Langenheim.
Pfifter, lUuftriff. L. L. B. B. de Guttenberg
IModerator,
Pingeler, Gymn. Eleft. IMontabur. Prof,
Fithiens , Paroch. in Berncaftel.
Flatz , Epifcop, Seminar. Wormat. Oeeo-
nom.
Potthof, ]ud. Eleft. Aul. Palat. Confiliar,
Preftinai . Paroch. ad S. Gangolph. Trcr,
et Exarainator Synod.
Puls, Confiliar. Aul. et Regim, Bam^.
R.
DD. Reich , Paroch. in Diedesfeld.
de Reider, Confiliar. Aul. etRegim. Mag:
de Reider , Eccl. Coll. B. M. V. ad Grad,
Mag- Can. Domic.
Reuder, Phil. Prof. Bamb.
Reuter, Eloquent. Prof. Bamb.
Riauz , 0. S. Aug. Proc. Mag.
Ribbele, O.S. B. Abbat. Princip.S. Blafiiip
Silva Nigra Archivar.
Richter, lur. Cand. Mag.
Ricker, S.T. D. ejusque Prof. ac Eccl. CoU.
ad S. Viftor. Mag. Can. Cap.
Rieffel , Cancellar. et Confaiar. Intim,
Wormat. etc.
Rxes , S. T. D. ejusque Prof. Mag. ac Eccl.
Coll. ad B. M. V. in MonteFrancof. Can,
Cap.
Roeder , Archiep. Semin. Mag, Alumn.
Roefen, O.S.B. Prof. Gymn. Hildes.
Roppelt, Can. Cap. Bamb.
Roppelt , Ef ifcoj^. Semin. B*mb. Alunifl.
DD. Roffart, 0. S. B. Prof. et Bibliotliecar. ia
Langenheim.
Roth , J. U. D. ejusque Prof. ac Confiliar.AuL
Mag, etc.
Rothenfe , Paroch. Novi Operis Erford.
Ruppert, Archiep. Semiuar. Mag. Alumfl.
S.
DD, Samhaber , J. U. D. ejusque Prof. ac Confiliar.
Aul, Wirceb.
Sans, Paroch. in Oberluft,
Sauer, Curatus Comunit. Cathol. Erlacg.
Schaefer, Paroch. in Weiskirclien,
Schaaryogel , Paroch. in Sponheim.
Scheben, S. T. D. ejusque Prof. Bonnae-
Scheidel, S. T. D. ejusque Prof. ac Conriiiar.
Eccl. Mag. etc,
Scheld , Paroch. in Nlederklein.
Schelver, J.U. D. Monafterii.
Schenk, Paroch. in Gabsheira.
Scherer, Eccl. Cathedr. Spir. Vicar.
Scheuer, Confil. Eccl. & Ecd. Metrop. Ma."
gunt. Pleban.
Schick , Fccl. Coll. ad S. Joann. Amoensb.
Can. Cap.
Schlehlein, Confiliar. Aul. et Senat. Civ.
Bamb. Syndic.
Schmelzer, Archiep. Semin. Clement.Trey.
Alumn.
Schmahienberger, Archiep. Semin. Mag.
Alumn.
Schmitt , Parochus in Pfatfenwifsbach.
Schmitt, Sacellan. Bingii.
Schmitt, Architp. Seminar. Mag. Alumn.
Schmitz . Presbit. Trevir.
Schmitz , O. S. Frane. Recoll. Jur. Can, et
Hift. Eccl. Prof. Duffelldorpii.
Schmitz.O.S.Frapc. Recol. Jur.Cand.Heidelb;
Schnaubert, ]. U. D. ejusque Prof. Jenae ao
Confiliar. Aul. Saxo Vinar.
Schneid , J. U. D. ejusque Prof, et ConfiliiT.
AuL Wireeb.
DD.
DD. Sclinelder, Gymn. Wormat. Prof.
Schneider, Archiep. Semin. eiemeut.Trevir.
Oeconom.
Schell , Confiliar. Eccl. et Can. Cap. Spirae.
Scboenthalenfis Abbatia.
DD» Schorr , S. T. D. ejusque Prof, ae Examinat.
Synod. Trev.
Schott , J. U. D. ejnsque Prof. ac Confiliar.
Eccl. Barab. etc.
Schrauth, Gymn, Eleft. Palat. Mannhem.Prof.
Schreiber, Gymn. Badenf. Prof.
Schroell , Bibiiopol. Trevir.
Schulteifs, Coiifihar. Eccl. ac Eccl. Metrop,
Mag. Vicar. etBibliothecar. etc.
Schufter Sacellan. in Albimoeiiig.
Schwan et Goez, Bibliopol, Mannhem.
Schwarz , Sacellan. in Finthen.
Schweikard,EccI. Coll. adS. Audr, Wormat.
CaRos,
Schweling, J. U. D.
Sensburg, Confilii Aul. Bamb. Secretar.
Seuffert , Can. Cap. Bamb.
Simon, Gymn. Eleft. Montabur, Prof.
llluftriff. S. R. I. Comes de Spauer, Eccl.
Metrop. Salisb. et Cathedr. Brixienf,
Can. Cap. etc. etc.
Speckert, Parochusin Ruppertsberg.
Speer, Parochus in Hettingen.
lUuftriff. L. B. de Spiegel , Eccl. Cathedr.
Monaft. Can. Cap. etc. etc.
Spies, S. TheoI.Cand.
Spirae Conventus R. R. P. P. Eremit. 0. S. Au^
llluftriff. S. R; 1. Comes de Stadlon, Eccl.Me-
trop. Mag. et Cathedr. Wirceb.Can.Doraic,
Stadtbergae Conventus R.R.P. P. Capncinorum.
DD. Stapp, Jur. Cand. Bamb.
Steinacher, S.T.D. et Confiliar. Eccl. Wir-
ceb. etc.
Steinacher, Beneficiat, Neoftadii ad Salam<
Steiner, Gymn. Bamb.Prof,
DD, Stcphan , Cleric. BaJae.
Stoecker, Confilii Aul. Bamb. Advocat
Stolberg, Phil.Prof.Hildes.
Stolz, Illuftr. S. R.I. ComitisdeFuggeretC-
Confiliar.
IUuftriff. de Straufs, Coijfiliar. iBtim. Statui.
Mag. etc, etc.
T.
DD, Tavernier , Illuftr. L, B de Schrottenbacii ,
Moderator Bamb,
Thaddaeus. a S. Adamo 0. Carmel. Difcalc.
S. T. D. ejusque Prof. Bonnae.
Thaier, Confiliar. Eccl. et Ecd. Coli. ad Ni-
ves Salisb. Can. Cap.
Theufen , 0. S. Franc. RecoII. S. T. D. ejus-
qiie Prof. Heidelb.
Thorweften, Eccl. Cathedr. Hilde^h. et Fa.
derb. Vicar.
Toennefaacenfis Abbatia.
DD. ToUaeus, Can. Cap. Spirae.
de la Tour, Eccl. Cathedr. HildeS. Vicar.
Traiteur , Eccl. Coll. ad S. Martln. Worraat.
Can. Cap,
Troft , O.S.B, Prof. et Sacrifta in Langenheim.
de Troge , J. U. L. ac Curiar. Ekft. Palat.
Advocat. Mannhem.
U.
DD. Venino , Sacellan. in Loerzweii.
Uhl, Nobihtat. Immed,Imp. Pagi Creichgov.
Confiliar.
Uilheimer . J. U. D. ejusque Prof. ac Con.
filiar. Aul. Bamb.
Umpfenbach , Illuftriff. Familiae L. L. B. B,
de Dalberg etc. Coufiliar.
Ungleich , Univerfit. Mag. Bibliopeg.
Vogel, Camerae Eleft. Palat, Coflfijiar, «J
FikiL
»D,
w.
BD. Wagner, Eeel. CoU. ad S. Steph. Magunt.
Vic.
Wagner, Secretait
Ilfuftriff. L. B. de Waldenrels Emm. ac Sercn.
Princip. Elefl. Colon, etc. Minifter. Stat,
et Conferent. etc. etc.
Walpers , Eccl. CoU. adS. Martin. Heiligenft.
Can,
W^and, Paroch. in El«,
Weber, S. T. D. ejiisque Prof. ac Conriilor,
Archiep. Trevir. Adleff. etc.
Weidner, Archiep, Semin. Mag. Alumn.
Weinerich , Sacellan. Aul. et Ephoebor. No-
bil. Inftruaor.
Weing.iertner, Eccl. CoU. ad S. Petr. Mag.
Can. Cap.
Weinzurl , Eccl, CoII. B. M. V. in Monte
Francof. Can. Cap.
Weifs et Brede, Bibliopol. Offenbac,
Weller, Jud. Civ. Mannhem. Adfeff.
Werner, Confilii Aul. Bamb, Secretar.
Weyand, Seminar. Luxemburg, Subdireftor.
Wiedenfeid, Confilii Eleft. Aul. Coloa, Re-
(ereodar. Boniiae etc.
DD. WilJe, Jur. Canu.Mag.
Wolf, Confiliar. Int. AuI.etRegim. Hildej.
Wolf, S.T. L. Kccl. Coll. ad S. Petr. inNoer.
then Can. Cap.
Wob. , O. S. Aug. Concionator. Mag.
deWreden, F.ccl. Arrhidiacon. Emmeric,
Can. Cap. ac Emm. et Seren. Princ.
Eleft. Colon. a Secretis etc.
Reverend. Wiirdtwein , Epifc, Heliopol, ac
Suffragan. Wormat. etc, etc.
Wiirdtwein , S. T. D, et Paroch. in Florshcim,
Wiirfchmitt, ConfiUar, Aul. et Jud. AuK
Magunt.
Wiirfclimitt, Eccl. Coli. ac S. Viftorem et
S. Maurit. IMag. Can. Cap,
Wuft, Ord.Cift. Bibli6thecar,in Bildhaufea,
Z.
DD. Zech, Bibliopeg. Magunt,
Zimmermann , Parocli. in Wifsloch,
Zitter , Ord. S. Aug. Prof. et Praef. Gyma.
Miinnerftsid.
Zuber, Clericus Alumn. Bamb.
Zurmuhlen, Eccl. CoII. Veter. Cathedr.
Monaft. Can. Cap, et Jud, Eccl. Aul.
Cou^Uar.
j»p^|%^!^3^^:^^a2|i^5c^^;e^j;^-g
^^5^^^.S^^y^^|^^!g2=^ji^^^=5^|^^7^^^^^— ^
D E
ANTiaVA ECCLESIAE
I S C I P L I N A
DISSERTATIONES HISTORICiVE.
DISSERTATIO I.
St forma et dijlribiitione eeclefiarum , praefertim qiiarto ecclefiac faeculo , ubi dc
patriarchis et rnetropolitis , illorumquc jnre ac praerogdtivis agitur.
PRAELOQVIVM.
Omnis hominum focietas, ut fit firma et (labilis, debet aliqua regimlnisforma
temperari; nam fi ^\nz ullis legibus homines inter fe coirent, fi nulla certa
ratione regerentur, fi cuilibet, prout hibitum efl:, fuis moribus vivere iiceret, ne-
cefTe foret, focietatemprimum innumeris turbis beliifque confundi, ac deinde peni-
tus difiblvi, Cum ergo ecclefia fit focietas hominum fidem Chrilti profitentium,
necefi^e fuit, aliquam formam reglminis in ea confHtui, quae iicet pro varia tempo-
rum ratione non parum immutata fuerit, fuas femper leges habuit, quae primutn
per confuetudinem inolitae, dein communi confenfu receptae , ac demum fynodo-
rum dccretis confirmatae funt. Iflud porro praefertim quarto ecclefiae faeculo fa-
£lum eft. Nam ecclefiae nafcentis initio, in illud tantum incumbebant apofloli,
iit fidem Chrifti per totum orbem fpargerent, eamque docuiffe, et fingulis ecclefiis
epifcopos, qui eas regerent, praefeciffe, contenti, nondum de exteriori ecclefiae
TToAm/c^ folliciti erant. At pofi difreminaiam per totum orbem Chrifii fidem , de
ecdefiarum inter fe invicem comriiunione ac focietate , necnon de exteriori regimi-
A nis
2 DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
nis forma cogitari coeptum. Sic Joannes jam fenior aliqiiam ccclefiarum Afiaefor-
mam videtur coiiftituiire. Hu'|us exemplum fequuti apodolici virihanc fpartammi*
rum in modum exornarunt: res ddnde in confuetudincm abiit, quaepro lcge tum
erat: ac demum cum rcligio chriftiana fub Conftantino externum fplendorcm ac-
cepit , tum veteres confustudines fynodorum decretis confirmatae, tum eriam non-
nuUae novae lcges fancitae funt. Sed iis deinceps pro varia temporum ratione ad-
ditum, vel detra£lum efl, donec longa faeculorum lucceffione ita immutatae funt,
ut vix agnofci queant. Verum illud pro certo habendum , optimam ac conve-
nientifiimam fuilfe difciplinam, quaequarto ecclefiae faeculo fancita cft, ac femper
ecclefiae mentem fuiffe, ut illa , quantum fieri po(fet, obfervaretur.
Immerito itaque nonnulli nrbitrantur", delipere eos, qui veterem iftam difci-
plinam ftudiofe inquirunt, quafi nihil ad nos pertineat, qui aliis moribus vivimus:
namque licet amiqua illa difciplina penitus refHtui non poflit; conandum tamen eft
fid eam, quantum permittunt mores hodierni, quam proxime acccdere: deinde
etiamfi nullus nunc effet ejus ufus, ejus tamen cognitio non omnino foret inutitis,
lum quia fine ea perfe£la veteris hiftoriae notitia nequit haberi; tum quia noflra
plurimum intereft noffe, quam bene res noftras olim gederimus; tum denique quia
»'erus illa difciplina fundamentum elt libertatis ecclefiarum, cum ex ea pei^picere
cunfli poflint, quae fuerint Romani pontificis, quae patriarchae, quae metropoli-
tani, quae epifcopi jura et privilegia. Jtaque in hac prima differtatione veterem
ecclcfiarum formam ac diftributionem invefligamus, ut hoc vclutifundamento pofi-
to, quae deinceps de forma judiciorum et pontificis Romani potelkte ditiuri fu-
»ius, ex ifta differtatione lueem maximam accipiant.
In hac porro primum de nominibus mstropolitani , archiepifcopi , prima-
tis, exarchi et patriarchae, et de varia illarum vocum acceptione differemus. Dein-
de inflitutione metropolitanorum tra£labimus. 3. Difhibutionem antiquam eccle-
fiarum exponemus. 4. Patriarcharum inftitutionem, numerum et iimites dioece-
ieos illorum inquiremus. 5. Jura jnetropolitanorum et patriarcharum, feu eiar-
chorum et primatuum percurremus. Lenique fextum cancnem Nicaenum erudi-
lorum concertationibus celebrem explicabimuj , et ccckCarum fuburbicariarura li-
mites figemus.
?. I.
De twinine metropokof et metropoUtani.
Vocabulum hoc ixiT^hoM a quiLufdam derivatur aVa \yi<r [^tiT^dK k«J no\n*t, hoc
eft a vulva et urbe, quaii illii fit, urbs matrjx , ex qua coloniae dedu£tae
funt; atque hoc fenfu ufurpatur a Thucydide lib. 3. hiji. llidorus et Gratianus me-
tropolim diOara effe putant a rncnfiiraj quod orani verifimilitudine ^aret. Caeteris
igitttr
DISSERTATIONES HISTORlCAE. 3
igimr mellus ^ijTfsTo>u? eflquafi ^tjViij ToAif , nrbs mater , prima ctpraecipuareliqua*
rum veluti mater. Hoc fenfu Athanafius in ep. ad Jolit. urbem Romam totius Ro-
maniae, hoc eft imperii metropolim vocat, ^uijt^.Voa/j >,' pVuti r^^j- pufj,»v!x? , id efl
urbs prima ac praecipua totius imperii caput; ita etiam Eufebius Ub. 4. hifl.cap. i.
Lugdunum et Viennam urbes Galliae metropoles adpellat, id til urbes, ui ipJeair,
praeftantes et prae caeteris infignes. Quoniam vero in unaquaque provincia urbs
efl: aliqua, quae inter caeteras eminent, haec di£la efi metropolis r^a- i7r»g;i='«f, feu
fimpliciter metropolis.
Hlnc iwsTjsTcAiTt)!' feu metropolitanus proprie is efl, qul fjkir^oTlAiug civis eft.
Ufus tamen obrinuit, ut metropolites tantum is dicatur, qui primariae urbipraeeft;
et idcirco totius provinciae curam aliquam gerit. Epifcopus ergo metropohtanus
is dicitur, qui primae urbi alicujus provinciae praepofitus eft, ac propterea qui-
bufdam prae caeteris ct in caeteras privilegiisac juribus fruitur. Hac voce, iflofen-
fu ufa eft fynodus Nicaena can. 4. Poft eam vero eodem fenfu frequentiflime oc-
currit, tum in fynodorum decretis , tum in fcriprorum ecclefiafticorum operibusj
at ante concilium Nicaenum nuUibi, utputo, hoc fenfu reperitur.
Praeterca animadverfione dignum eft, quafdam fuiifemetropolesnomine tan-
tum, quae nullum jus metropoliticum habebant, fed folum honorem: fic Nicae-
nus epifcopus aft. 15. conc, Chalcedonenfis tom. 4. conc. col. 7x6. nomen metro-
politani obtinet, et praeponitur caeteris epifcopis provinciae honore lolummodo,
ita ut fubjaceat ficut et caeteri antiftiti Nicomedienfi: itg etiam Chalcedonenfis, e?
Berytenfis cpifcopi, honorem tantum nomenque raetropoliticum obtin^ban^
§. 11.
De nomine primatlf.
Pi-imas is dicitur, qui primum ac praecipuum locumalicubi obtinet, ficquecum
in republica , tum in variis hominum collegiis fuere quidam olim primates ;
ita etiam fynodi chnitianorum fuos habuere inr^oi-rcIiTXi , id eft praefidentcs ac pri-
mates, verum primates perpctui iidem olim fuerunt ac metropolitani.
Sic canone apoftolico 34. fancitur, ut epifcopi uniufcujufque gentis agnof-
cant eum, qui in eis primus eji , et exijiiment ut caput. Hunc canonem de metro-
politanis intellexit Antiochena fynodus.
In concilio Carth. 2. can. 12. Plactiit omnibiis, tit inconjuho primate cujns'
libet provinciae tam facile nema praefumat, licet cum multis epifcopis in quocumque
loco fine ejus , ut dicium eji, praecepto epifcopum ordinare. Hic abfque dubio qui
metropolitanus eft, primas adpellatur, non fecus ac canone 7. et 10. concilii Car-
thag. 5. Eadem vox facpius eadem fignificatione occurrit ia cod. can. ecclefiae Afri-
cauae can. 17. 28, $6. 100. 120, 121. 125. et 127. liem in concilio Taurinenfi
A i Cane.
4 DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
canone 2. metropolitica dignitas primatus adpcllatur. Illud deinde intcr epifcopos
urbiian Arclatenjls et Viennenfis , qiii de priviatus apud nos linmrecertabant ■, afan-
Ha fiinodo definitum eji, ut qui ex eis adprobaverit civitatem fuam ejje vietropolim,
is totius provinciae primatum obtineat. Ita etiam S. Leo Ep. 53. quae in edit. Qiie-
ne\\\{ t{\%o. nonconvellantur, inquit, prcvincialium jura primatuum , id eft me-
tropolitanorum ; ftatim enim fubdit, nec privilegiis antiquitus injiitutis mctropoli-
tani fraudentnr antijlites. Haec autem profert, eoquod Anatalius in locis patriar-
chatui fuo fubditis metropolitanos epifcopos proprio jure fpoliafret. Idem ep. 91.
Theodorum reprehendit, quod cum metropolitano fuo priinitus de quaefHone libi
propofita non contulilfet, quia, inquit, in cauf.s , quae ad generalem obfervaiitiam
pertinent, niltil fme primatibus vportet inquiri.
Concil. Tolet. anni 610. tom. 5. concil. col. 1624. Toktanum metropoli-
tanum primatem adpellat. Denique Nicolaus I. in appendice ep. ep. 5. t. 8- conc.
col. 419. metropolitanum adpellat primatem provinciae.
Haec eft vocis iUius antiqua fignificatio, quae poftea mutata efl , faeculis
namquc pofterioribus primas a metropolitano diningui coepit, huncque tirulum
adrogarunt fibi praecipuarum quarumdam fedium epifcopi : quo fenfu vox ilb fae-
pius legitur in pfeudo epiftolis primorum pontificum et in genuinis pofleriorum.
Atque hunc titulum habuerunt plures in occidentemagnarurn urbium epifcopi , qui-
bus quaedam lupra caeteras ecclellas praerogativae funt attributae. Sic apud nos
l-ugdunenfis Galliae primas dicitur et hoc honore nunc fruicur.
§. in.
De nomhic archiepfcopi.
Vox graeca aVx^iriV/.sffi» aliquem inter epifcopos primarium fonat, quemadmo-
dum archidiaconus primura fignificat diaconorum, et archimandrita primuni
monachorum : quapropter vocabulum ifhid olim non pafhm , ut nunc fieri folet,
ufurpabatur, fed cximiis tantum ac primis epifcopis et quidem rarifiime tribueba-
tur. Nullibi ante quartum faeculum legitur; occurrit femel apud Athanafium iii
catalogo, quemMeletius Alexandro epifcopo dedit, in quo fic habetur ^oaimes juf
fus ab imperatore, nt mia ej]'et ciim archiepifcopo, p-trci. tS a^x,"-"^''''^*'-
Deinde Epiph. haerefi 6g. quae efl Melctianorum, archiepifcopi nomen fae-
pius Alexandro Alcxandrino tribuit. Meletius quidam , inquit, in carcere deten-
f,ij crat Petro Alexandrino archiepifcopo vidcbatur autem et Meletius
praeeminereinter epijcnpcs Acgijpti , ut qui fecundum locum habeat inarchiepijcopn..
tii pcji Petrum. Et infra: quando enim vidcret Petrus archiepifcopus. Etpoftalia,
pauci ad Petrum divcrtenmt archicpifcopum. Et haerefi 6 9. quotquot enim in eccle-
jii Alcxandrina catholitae ecclcfxae funt, fub uno archicpifcopo funt. Er infra, Ale-
letius
DISSERTATIOKES HISTORICAE. S
letius etiam archiepifcopu! ex Thehaidei item, archiepifcopus Meletius in Acgrjpto;
verum fubditus AUxandro. Porro licet in rebus Meletii enarrandis graviter hicab-
crret Epiphanius, exiistamen colligere eft, vocera archiepilcopi hoc tempore inufu
fuifFe, eoque fignificari infignem quemdam inter alios epifcopum, qui caereris
quodammodo praeeflet. Denique eodem faeculo Marcelhnus et Fauftinuspresbyte-
ri in libello precum ad imperatores , Damafura vocant archiepifcopuni ,- eodem> in-
quiunt, tempore gravis adverfus nos in/iorruerat perfeqiiutio iricitante Damajucgre-
gio archieptfcopo.
Verum ufitatior poftea fuit quinto faeculo vox ifta , et paulo ktius extendi
coepit; fic aQ. i. 2. et 6. concilii Ephefini non fcmel archiepifcopus adpelhturC&c-
/Cj/r/HH/ Romanus epifcopus, et faepifiime Cyrillus Aleiandrinus, qui hunc titulura
fere femper epiftolis fuis praefigit. Eumdera quoque Joanni Antiocheno tribuunt
orientales in pfeudo- fvnouo Ephefina. Et Soz. lib. 2. cap. 7. Simeonem Ctsfi-
phontis et Seleuciae noblillimarum Perfidis urbium antifritem archiepifccpi nomine
infignit.
Idem titulus Leoni faepius tribuitur in infcriptionibus epifloiarutr! , quae
cor.cilii Chalcedonenfis aclis praemitrunrur; fed ibi videtur additus, cum ipfe Leo
nomen tantum epifcopi in pofterioribus epifiolarum infcriptionibus adfumrit. In
concilio Conflantinopoiitano adverfbs Euty^ciiem faepifnme Flavianus archiepifco-
pus adpeilatur. In Chalcedonenfi idem ritulus tribuitur Leoni, Anatolio, Diofco-
ro, Cyrillo, Ma.ximo Antiocheno, Juvenali Hierof , Proclo, er praeter hos Tha-
lafiio Caefareenfi in ep. imperatoris ad Diofcor. col, iio. tom„ 4. conc. Anaflafio
Thejfalonicenf. Act. 3. conc. denique Act. ic. col. 677. Maximus Pafchafinum ei
Lucentium Leonis legatos archicpifcopos vocar. Sicut-, tnquit, vifum efi fanBiffi'
mis archiepiJcopis,qui locum fantliffimi archiepifcopi Lecnis retinent.
Apud Evagrium et in Kovellis faepius archiepifcopi nomen occurrit; fed
vix aliis tribuitur quam Romano , Antiocheno, Aleiandrino, Conftantinopciitano,
aique etiara interdum Hierofolymitano, Ephefino, et Theflalonicenfi.
In conciiio Conftantinopolitano , anni 536. non modo hoc nomine Leo et
Mennas infigniuntur, fed et Aft. 5. Epiphanius Tyri et Ifaacus Apameae, eodem
epitheto non raro decoranrur.
Liberatus in Breviario cap. Capreolum Carthaginenfem - Joannem Antiocbe-
rum , Rufum Theffalonicenfem , Juvenalem Hierofolymorum, et Flavianum Phi-
lippi archiepifcopos adpellat: quin etiam csp. 17. generatim ait Perrum Moggum ea
conditione in fede perraanfiffe, ut fujciperet Henoticon principis, et litteras mitte-
ret Acacio et Simplicio Romano et caeteris archiepifcopis »
Item in conc. 5. oecum. archiepifcopi nomen epifcopis Romano, Confran-
tinopolitano , Antiocheno, Hierofolymitano, et coikt. 2. tom. 5. conc. col. 431.
ct fequentibus, Benenato Juftinianeae epifcopo tribuicur.
Gregorius Magnus archiepifcopi titulo infignit Anaftafium Corinthi lib. r.
ep. 26, Januarium Calaritanum lib. i. ep. 62. et 81. et lib. 2- ep.' 34. Marimanura
A 3 Rave»-
6 DF. ANTIQVA ECCLESrAE DISCIPLINA
Ravennenfem llb, 7. initio et ep. 50. indi£l. 2. Eufsbium ThefTalon. lib. t, indiCl.
a. ep. 6.
in fequentibus conciliis ufque ad faeculum oftavum iifdem et aliis rantum
infignibus mctropolitis tribuitur, ut Tyrio, Nicopolitano, Corinthio, Ravennenfi,
Salonitano , Aquileienfi , Carthaginenfi , etc.
At poft haec tempora promifcue ufurpari coepit de omnibus metropoliris,
atque etiam aliquando datuj eft nonnullis epifcopis, qui rnetropolitico jure minime
fruebantur. Unde faflum eft, ut apud Graecos rec ntiores longe plures effent ar-
chicpifccipi quam metropolitani: quia fcilicet fimplicibus epifcopis fpcciofum ar-
chicpiftopi nomen fibi vindicare haud dilHcile fuir.- at fubje£lasaliisecclefiasfibifub-
dere non ita facile. Hac de cauf.i occurrunt etiam in Italia nonnulli archiepifcopi*
m in traclu Neapolitano, Roftanenfis, Lancianenfis, et Nazarenus, itemque in
Sardinia Arborenfis, quibus nulli fubfunt epifcopi.
§. IV.
De nomine exarchi.
E'^^^;:(^o^ aGraccis dlcltur inceptor, dux, et princeps allcujus rei, hincapud Ho-
merum et alios prophanos praeccntor dicitur i^a^xo<; , et Philo etim, qui intcr
Therapeutas praecinebat nyiy.o\x -ax) i^ic^x"^ vocat circa finem lib. de vira contem-
pktivB pag. 902. Sic exodi 15. v. a. ubi habetur in vulgata, praecincbat autem
Maria, 70. habent 'i^^xi l\ «utwv fA.oi^ict, quae propterea dicitur a Philone in vita
Mofis muherum t|ixa;^^>) : in eumdem fenfum recidir, quod is, quichorumducit, di-
citur i'|«?%«') verum haec acceptio omnino aliena eft a propofito.
i-ropius ad illud accedit, quod Hutarchus in Numa fum.mum pontificem
i^a-^X^v iffiuiv adpellat. Ab hoc fenfu non multum abludit vulgata vocis hujus accep-
tio, fecundum quam exarchus dicitur is, qui dioecefi, hoc eft pluribus provinciis
praeeft. Hoc fenfu Ibas EdelTenus in concilio Berytenfi, cujus aQa referuntur a£l:.
10. conc. Chalcedoncnfis, ait fl- cura Cyrillum anathematizavit fequutum, efTe exar-
chum fuum Joannem Antiochcnum, tw t^x^xv ."^ i^x.o\iiSyirx , et pollca, ego cum
meo exarcho et orientali concilio ahnegabam. Jtem inconcilio Antiocheno, cujus aflji
refcruntur ibidem afl:. 14. col. 745. dicitStcphanus Epiphaniae Athanafium epifco-
pum Perrhae vocatum ab if.oi.^x^ orientalis dioecefis non venifre.
In canouibus concilii Chalcedonenfis aperte t^aj;^of diftinguitur a metropo-
litano, et ille praeefTe dicitur dioecefi can. <f. Si qiiis epifcoptis vel clericus eontro-
verfiam habeat dioecefis exarchitm adeat , et can. 17. Si quis injuria afficiatur s
proprio metropolitano , apud exarthum dioecefis , vel Confiantinopolitanam fedem H-
tiget.
Poft-
DIS&ERTATIONES HISTORICAE. 7
Pofthac eodem plane fenfu occurrit in concilio 6.oecum. tom. 6. concil. col.
1021». ubi Philatlethes Caefareae et Theodorus Ephefi exarchi nomen adfumunt,
hic Afianae, ille Ponticae dioecefeos.
Itaque sl^^xof proprie is eft, qui dioecefi, hoc eftpluribus provinciisprae-
eft. Aliquando tamen nomen iftud fimplicibus metropolitanis tributum ieo-itur,
fic pro metropolitano fumitur in graeco canone 6. conc. Sardicenfis, et Evagrius
lib. 4. c. II. ii,ci^x^? vocat metropoliranos, quos a patriarchis dioecefeos, hoc eft
veri nominis exarchis diftinguit, Jiniufcujufqne , inquit, dioecefeos patriarchae in-
ter fe confenjfrunt, et fingularum urbium epifcopi exarchos fuos fequtiti funt. At
apudGraecos recentiores titulus exarchi pluribus metropolitanis tribuitur, ut An-
cyrano, C'zi;eno, Sardenfi, Nicomedienfi, Nicaeno, Chalcedonenfi, Larifteno
et fimilibus, ut videre eft in notitia Andronici; quin etiam in concilio Conftantino-
polirano fub Menna, Dalmatius abbatum primicerius exarchus dicitur monachorum
urbis regiae, quem titulum adhuc retinet is> cui cura monachorum e(t commiffa,
a patriarcha Conftantinopolitanodemandatur. Eumdem titulum fibi vindicavit Tho-
mas epifcopns in conc. Conftantin. adverfus Photiumanno S<-9. Mitto, quod can-
ciliorum praefides i'|*»%a< dicebantur, ut videre eft in conc. Ephefino atl. 6. relar>
ad imperatorem tom, 3. conc. col. 766. Theodorit. Iil>, 2. cap., 2.2. Evagr, 1. i.
cap. 10,
De nomine patriarchae.
Patriarchae vox quoque graeca eft, quae primum patrum denotar, feu aTiquenif
inter patres infignem : reperitur apud Thobiam, c. 6. v. 20. Secunda mBe
in copulatione fanEiorum patriarcharim admitteris: nihil tamen fimiie legitur ia
graeco. Extat eadem vox Paralip. 8. v. 28. hi patriarchae et cognationnm princi-
pes, apud feptuaginta iTonrxT^Mv dsx^mq , id cd prima acpraecipuafamiiiarumca-
pita. EoJem fenfu reperitur apud 70. Numer. cap. g. y. 2, cap. 31. v, i6.etcap.
32. V.28. necnon 56.V.1. i Paralip. cap, 7. v. 40. etc. 9. y. 9. Efdrae 5. v. 12. ibi fic
defcribunrur tc^^i\m; tcIIv 5r«T^/w» ol 7r^c-i3\iTtpoi bi ii^cc-xv t«» cTkcv to* tt^Ito* iv &efn?iia)-
ru duTn. In novo teftamento eadem voce Judaeorum primores denotaniur. Sic
fl£l. 2. V. 29. David patriarcha dicitur, ct cap. 7. v. 10. de filiis Jacob idem dicirur.
Heb. 7. v. 4. de Abraham. E&uem deniquc fenfuvox ifta faepiffime apud fan£los
patres et ecclefiafticos fcriptores occurrit.
At parriarchae nomen prout dignitatem aliquam fignificar, pri.Tium in nCu.
fuitapud Judaeos, qui poft everfam Hierofolymam aliquoshabuereprincipes, quos
patriarchas adpellare folebant. Nominat quemdam ejufmodiparriarchani Hellelum
nomine Origenes, tefte Hier. inlib. i. adverfus Ruffinum c. 3 tom. 2. De his Cc
lo^uimr Epiphan. haerefi 30. funt autem hi poji patriarcham apojioii adpeilati, et
infiaj
I cE antiqVa ecclesiae disciplina
infra , patriarcJia autcm illo tmpore Hellel crat. Er mox , ex gcnere vero Gamtt-
Uelerat, qui apud ipfos (.J^i^^^os) patriarcha ftiit. In codice Thcodof. lib. 16.
tii. S- "on raro fit mentio patriarcharum illorum, qui primum inter Judaeos lo-
cum obtinuerunt.
Ejufmodi patriarchas poftea fublatos innuere vldetur Theodoritusindialogo
I. '^udaeorim, inquit, patriarchae, tjui ex Herode alienigena derivantur, ipfi
quoque oinniiio interierunt , et tempus praeteriit, in qiio eoritm principaius finem
ceplt. Quamquam hic fortade per patriarchas intelhgit Archelaum, Philippum,
Ac^rippam, et alios, qui Herodi fucceflerant ante urbis Hlerofolymitanae ex-
ciuium
a
Ab iifdem Judaeis hoc nomen mutuati funt Montaniftae, fi fides habeatur
Hier. ep 54. ad Marcellam, fl;jHi ho/ (cathoHcos) apoftolorum loctim epifcnpi te-
nent, apud eos (Montaniftas) epifcopiis eft tertius , habent enim primos de Pepuza
rhryyjae patriarchas , feciindos, qtios adpellant Ccnones , atque ita in tcrtiim ac pe-
ne ul7imnm locum epifcopi devolvuntnr , quaft esinde ambitiofwr religio fiat, fi quod
apttd nos primum eft, aptid illos novijfimtm fit. Inde non modo coUigere licet ,
fuiffe quoldam patnarchas inter Montani difcipulos, fed etiam nondum peridtem-
poris patriarchas in ecclefia ab epifcopis fuifle diflintlos, nuHumque hujus nomi-
nis inter chriftianos antiftitem extitiffe: nihilominus tamen anre haec teropora pa-
triarchae vox, in ecclefia coepit ufurpari, fed primum omnibus pafFm epifcopis
adcommodataeft; deinde vero exarchorum fuit propria, ac poftremo folis tribus
aut quinque primarum orbis Romani urbium epifcopis refervata fuit, quod in fe-
quentibus demonftraturi fumus,
S. Gregorius Naz.ianzenus bls patrem fuum Nazianzi modicae urbls epif-
copum, patriarcham vocat, orar. 20. et 41. itemque in orat. 72. ad patres 150.
concil. Con9i.annon, inquit, ptiblicas presbijterorum cpifcoporum, aiit ut aptiore
verbo utar, ttxt^icc^x"' ^''<^^^^^- Epifcoporum et patriarcharum nomen hic fynony-
mum eft: nullus enimex iis, qui poftea dicli funt patriarchae, occifiiafueratin per-
fequutione Conftantii, de qua loquitur hoc in loco Nazianzenus.
Gregorius Nyflenus orat. de magno epifcopo tom. 3. pag. 589. epifcopos
adloquens, videte, inquit, ifhs patriarchas , omnes ifli fdii noftri '^acobi fttnt.
Caeterum hic tantum videtur nomen patriarchae, Jacobi filiis proprium, epifcopis :
per comparationem adcommodare. Eodem quoque modo Nazianz. in fine' car.Tiir
nis dc epifcopis ad divifioncni terrae fanclae adludere videtur, cimi ait epifcopis.
Infolmtes cftote, patriarchias inter vos difhibiiite, inagnus hic miindus vobis ccdat.
Foriafte etiam adludit nd divifloncm dioeccfeon a concilio Conftantinopolitano pri-
mo, cujus hic epifcopos fugillat, lancitam, quamvis concilium patriarchatus roce
non fit ufum.
Divcrfo prorfus niodo nomen patrlarchae ufurpatPnfllius, reprehenditenim
ep. 411- et fcquentibus quemdam Glycerium diaconum, quod is ncgicfin diaconatut
vfficio virginibus ad fe addu^is patriarchae habitum et nomen adjuvipfijfet, non ck
aliqita
DISSERTATIONES HISTORICAE. ,
Mliqua fueeejjione aut pietatis fiudio ad id induBust fed hanc vitae rationem viSim
gratia, ut alii aliam ariem ampleiiens. Enimvero parriarchica illa dignitas quara
ambiebat ifte diaconus, nihil aliud erat, quam quoddam imperium in iftas mulieres,
quas fibi iile fociabat, cum monafticae vitae inftituto conjunQum. HincidemBa-
fil. cp. 414. eumdemGlifcerium reprehendit, quod monacharum coetum infamia etde-
decore adficeret, minaturque, fe illum de gradu diaconi dejefturum, una cumckoreis
etjiola, quibus juvenculas dticebat^ non adDeum, fed ad perniciem. Itaque pa-
rriarchae ejufmodi erant aliqui monaflicam vitam profitentes , qui mulieres quafdam
fibi devincieljant, variaqucalKsad vitam ipiritualempraeceptatradebanr, ut etnunc
quoque facere folent non pauci monachi, quos non inepte patriarchas dixerii^
Sic etiam Palladius in vir. Chryfoft. Theophilum per derifum patriarcham
adpellat.
Primus igitur patriarcharum nomine exarchos videtur intellexifle Socrates
lib. 5. cap. 8. ubi explicans concilii Conftantinopolitani i. de divifione dioccefeon
canonem 2. haec ait: patriarchas conjlituerunt provinciarum divijione faSla: et in-
fra, ac NeEiarius quidem urbem regiam et Thraciae provincias fortitus ^ft, Hella-
dius vero, qui Caefareae Cappadociae poft Bafilium erat epifcopus, Ponticae dioece-
fis patriarchatum obtinuit , et una cum illo Bafilii frater Gregorius epijcopus Nt/ffae,
quae ipfa urbs efi Cappadociae, et Otreius epifcopus Melitinae in Armenia. jijia-
nae autem patriarchatum fortitur Amphilochius lcnnii, et Antiochus Antioehiae Pi-
fidiae epi/copus. Aegypti ecclefiarum adminiflratio Timotheo Alexandrino epifcopo
adtributa efl. Orientis autem regimen epifcopis illius regionis commiferunt , Pela.
gio Jcilicet Laodiceae et Diodoro Tarfl epijcopo , fervata tamen praerogativa , ({ive
privilegiis Ttft ^^£3-^4i'«J Antiochenfi eccleflae , quam quidem praerogativam Meletio
praefenti tradiderunt- porro decreverunt, ut fl necejjitas pofceret, provinciae cujiif-
que negotia provincialis fijnodus dijudicaret , quae quidem imperator confenfu Jua
comprobavit. Hanc poftea canonis 2. Conftantinopolitani expofitionem a Socrate
traditam vindicabimus ; interim advertiffe fufficiat eum nomine patriarchac « patri-
archatus non intelligere tamum tres praecipuas Romani imperii fedes, aut illarum
epifcopos, fed illos omnes, qui dioecefeon curam habebant. Idem lib. 7. cap. 51,
ait Antonitim quemdam epijcopum Germae, inMacedonianosfaeviiJfe, mandatumpa-
triarchae Neftorii dejenflonis loco praetexentem. Verum non foius Socrates patriar-
chae nomen pro dioecefcos praefide ufurpavit, fcd«odem fenfu in conc. Chalcedo-
nenfi legitur; at tom. 4. conc. col. 337. Gloriofiflimi judices et ampliflimus fena-
tus dixerunt: Si placet veftrae reverentiae JanEiifflmi patriarcttae fingularum pro-
vinciarum eligentes flngulos, aut binos fuae quijque provineiae in medium tranfeun-
tes et communiter de fide traEiantes. Nemo smem nefcit, fuijfe in orientali impe-
rio quinque dioecefes, quarumpraecipui epifcopi patriarchae hic adpellantur. Qua-
propter aftione 5. col. 560. nominc imperatoris praecipitur, ut ex fingulis qui-
kufque diocccfibus oricntali, Afiana, Pontica et Thracenfi (omitritur Aegyptiaca,
quia illius pati;^archa fuerat depofitus ) necnon ex Illyrico epifcopi conyeniant, et
B de
to
DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINa
de fide cum .Anatolio legatHque Romams tra£lent. Unde fequitur patriarchas il-
los, quos in unum primo convenire jufferant judices iftarum dioeccfton ciarcho?
fuiffie. . , • r 1
At non orientalibus modo patrlarchae nomen tributum, hoc :n conciho k-
ffitur, verum etiara Leoni Romano pontifici, tum ab imperatore ia cpiAoHs adVa-
lentinianum et Placidiam col. 58. tum ab epifcopis &[i. i. ejufdcm conciiiij qnod
refertur quoque ab Evagrio hb. 2. c. ig. item atl. 3. col. 405. et 41::. ab Ifchy-
rione, Athanalio, etSophronio, idem beatus Lco vocatur arthiepifcopus ct patri-
archaoecumenlcus. Denique Martianus in epillola poll concillum p^rt. 9. col. 861.,
Leonem adpelJat patiiarcham fedis apoJJvlicae viaximae Romae. Ita prinnun a Grae-
cis pauiarcha diftus eft Romanus pontifex , nam inter Latinos nuUum invenio,QUL
circa iilud tempus Romanum pontificem patriarcham dixerit , nec uUum antiftttetn.
Romanum, qui hunc fibi titulum adrogarit.
Evagrius lib. 3.. cap. 6. ait, a Timotheo redftutum fui(^cEphcJifiae ecclefi.%i
fus patriarchicum, qmd iili ademptum fuerat aChalcedonenji fijnodo, et lib. 4. cap.
4. ait luftinum imperatorem lirteras mifiire deSevero ad ilnguios patriarchns. Ex.
quibus conftat Evagrii tempore patriarcharum nomen illorum omnium fuitie cora-
munc, qui dioecelibus praeerant: quod etiam clarius fiet ex hb. 4. cap. 7 ubi ait^
tiniufcJijufque dioccefeos patriarchae inter fe confenferunt , et fingularum nrblum.
epilcopi exarchos fitos Jequtiti Junt, id eft metropolitanos, ut obfervavimus anrea, et
«ap. 7. lib. 6. ait omncs, qui iihiqiie fiint patriarchas , partim per fe, partiin per
legatos adjuijfe quiieftioni de abfolutione Grcgorii Antiocheni.
In Africa primus Vandalorum epifcopus patriarchae nomen adfumpfit, quac
vox a catholicLS epifcopis in collatione Canhaginenfi cirni rifu cicepta fuit , ut teftis
eft Viftor dc perfequutione Vandalica lib. 2.
Jn codice et novelhs Juftiniani faepius nosien patriarchae tribuiturRcmano,
Conftantinopolitano, Alexandrino, Antiocheno, et Hierofolymitano , allquando
tamen generaUus de dioecefeon cxarchis intelligitur, ut Novell. 3. c. 2. Cod. Iib. i.
tit. 3. c. 47. tit. 46. c. 34. Novell. 6. c. 3. Epilog. Noveli. 7. etEpilogp Novellac
aaj. c. 22. 23.
Athalaricus ep. ad Joannem 2. apud CaflTodorum lib. 9. epift. ep. i ^. veraf,
ne pro ordinatione pontificis Romani ptufquam rria millia folidorum eiigantur.
Alios vero patriarchas . . . intra dm millia folidorum juhet expendere, in civitati-
bus autemfuis tenuijfimae plehi non amplius cptam quingentos folidos Je diflribtuuros
fffj-g cognofcant vos autem, inquit , qni patriarcharum hunore reliquis praejide-
tis etc. quapropter fi quis apofiolicae praejulem ecclefiae vtl patriarcharim epifco-
pum etc. Athalaricum per patriarchae vocem univerfos epifcopos inttlligere lucc
darius cft, horum autem epifcopum dicit Romanum pontificem, quia cocteris Ita-
llae epifcopis piaeerat; atque hinc in fine cpiftolae hcec aii : vos guoque hos utli-
virfis^ luof Deopropitia regitis f epifcopis intimat&.
la
DISSERTATIONES HISTORlCAfi. ' iif
In COncllio Conftancinopolitano anni 5^5 g. tribuitur patriarchae noitien epif-
copIsRomano, Conftantinopoiitano, Antiocheno, et Hierofolyraitano , nec noi"
Epiphanio Tyri epifcopo aftione quinta.
In concilio 5. oecumenieo tribuitur Romano, Conftantinopolitano, Antio-
dieno, Alexandrine in i. cc 2. collatione: nam hic in caeteris vuJgo archiepifcopi
nomine infignitur. Itcm a£lione g. Hierofolymitano idem titulus tribuicur.
Poft haec in oriente vix nomen patriarchae aliis quam quinque tribuium le-
ges. Romanonempe, Conftantinopolitano, Aleiandrino, Anciocheno, et Hiero-
folyraitano.
At ifl GalHis nomcn patriarchae praecipuis njetropolitanis alias primatibus
aliquando conceirum legitur. Gregorius Turonenfis lib, 3, hift. cap. 20. Nicecium
Lugdunenfem patriarcham vocat. Itemque concilium Matifconenfe anni sSs-Prifcutn
ejufdem fedis epifcopum t. 5. Concil. col. 980. cum omnihus confacerdotibus eorum.,
Prifcus epifcopus patriarclia dixit. Item Defiderlus Cadurcenfis 5ulpitium Bituri-
cenfem , et Paulus diaconus CalHftura Aquileienfem patriarchas nominant. Hinc-
raarus Rhemenfis in lib. Capit. 55. cap. 17. patriarchas et primatesnon diftinguit.
Notandum infuper apud varias gentes illum epifcopum di£lum efle patriar-
cham, qui primum inter hujus gentis epifcopos locum obtinet, quapropter Nico-
laus ia refponfis ad confulta Bulgarorum refp. 72. de ordinatione patriarchae Bul-
gari, haecait: requiffiis, inquit, fi liceat in vobis patriarcham ordinari. . . cum
incremento divinae gratiae fuerit ibi chrifiianitas dilatata, et epifcopi per fingu-
las ecclefias ordinati-, tunc eligendus cfi inter eosKnus, qui fi non patriarcha, certe
archiepifcopus adpellandus fit. Et refponf 73. a quo fit patriarcha ordinandus
quaeritis ^xc. vos tamen five patriarckam, five archiepifcopum , five epifcopum vo-
bis ordinari pofiuletis etc.
Ejufmodi patriarchas habent, qui funt in oriente chriftiani, in quo praeter
eos, qui proprie dicuntur Graeci , qui quatuor patriarchas Conftantinopolitanum,
Alexandrinum, Antiochenum, et Hierofolymitanum rctinuerunt : fingulae haerefes
fuos nu-.nerant patriarchas.
Suum habent Jacobitae, fuum Maronltae; uterque Antiocheni nomen affu"
mlt. Cophtorum patriarcha Alcxandrinus dicitur et Alexandriae fedet. Abyffini
patriarcham habent , qui toti j^lthiopiae praeeft , licet Cophtenfi patriarchae fit
quodammodo fubje£lus. Praeter hos Georgii archiepifcopum habent «yTotlipofAsw
et nulli fubieftum. Armenii duos habent oecumenicos patriarchas. Prioris fedes
eft Arard urbs Arracniae, Alterius cis urbs Caramaniae, fed de his plura dicendr
non efi: iocus.
« * f.VL
la. X)E ANTIQUAECCLESIAEPISCIFLINA
§. V L.
Jfh metropolitica aut patrhrchica dignitar fuent a Chrijlo , vet apojlotif
injiituta..
Pracmiflls iis,, quae ad «lucidationem vocum ntcefTaria erant, fine quibus obfcura
fuiflet tota noftra difputatio ; ad eas quaeftiones veniendum eft, in quibus de
rcbus ipfis controvcrtitur. Inter eas illa primum tenet locum, quae de origine et
inftitutione metropciitanorum et patriarcharum moveri folet. Sunt enim nonnuUi,
qui metropoliticam. er patriarchicam dignitatem velint a Chrifto inftitutam fuifte;
alii ab apoftolis id faflum efte fufpicaniur; quam fententiam tuetur Peirus de Mar-
ca; uiramque nos opinionjem parum verifimilera efle cenfemus.
Et primum merropoliticara aut patriarchicam dignitarem a Chrifto inftitu-
tam fuifte merum commenrum eft, quod nc verifimilitudinis quidem umbram haber.
€hriftus enim non extra Judaeam praedicavit, nec ullas gentilium urbes , quamdiu
vixit, vei per fe, vel per fuos ad fidem convertit: dici ergo non poteft eum de fac-
to metropoles et patriarchias inftituifl"e.. Dici quidem poflet, eum apoftolis praece-
pifle, ut poft converfionem. gentium,. metropolitanos et patriarchas inftitucrent, fed
hoc gratis fingimr, nec extat uUum ejufmodi praeceptum , five in facris litteris, five
in antiquorum patrum monumcntis.. Et fane ut a prima ecclefiae inftitutione exor-
diar, apoftoli praecipuas orbis partes peragrarunt, nulli aut urbi aut loco addi£li.
Apoftolispluresacceflcre comites, ejufdem laboris ac mmifteiii participes, quales
Paulus, BarnabaSj. Crefccns,. Timotheus: illi innumeras pene. ecclcfias fundarunt,
ei Ut inquit Clemens Romanus in epiftola ad Corinthios , tameorum, qui credide-
rimt, quam qui credituri erant, epijcopos et diaconos tonftituerunt . Ubi vero illi e
vivis exceflere, qui ab ipfis apoftolis conftituti erant, in defunftorum locum ab aliis
telebribus viris cum confenfu totius ecclefiae , novi, tum epifcopi , tum miniftri
eonftituti funt.
Fatendum eft quidem, apoftolos in aliquibus locis diutius efle demoratos,
vd quiaita pofcebat ecclcfiarum iiiarum, in quibus degebant ftatus, \d quia jam fe-
nio confefli fatis multas ecclefias fundarunt.. Sic Joannes extremo vitae tempore
Ephefi fubftitit, unde ecclefias Afiae regebat, caeteris epifcopis apoftolica dignitate
fuperior, vel denique quia ecclefias. quafdam prae caeteris elegerant, in quibus mo-
ri voluerunt, ut Petrus ei Paulus Romanam. Negari quoque non. poteft , quin
apoftoli caeteris, quos conftitucrant. epifcopis quodammodo fuperiores fuerint, ut de
Paulo videre eff, qui Corinthios tanta authoritate reprehendir ; fed de his non eft
quaeftio, hoc unum controvcrtitur, utrum apoftoU aliquibus ecclefiis a fe fundatis
illarumque cpifcopis peculiaria quacdam jura aut priviiegia, prae caeteris et in cae-
teras conceflerint, illamque patriarchatuum , exarchatuum et provinciarum divifio-
iMm inftitucrintt quac poftca in ufu fuit, vel aliara ccrte fimilem ; ut autem confter,
aa
DISSERTATIONES HISTORICaE. 15
aniftud aliqua ratione probari queat, examinanda funt argumentaj quibus id aflruir
Fetrus de Marca >• cum eninv nihil ille praeterierit eorum»quae ia hujus fententiar
gratiam dicipoflunt, fi omnia ejus argumenta parum; firma efle oftenderimuss bc-
nini dubium erit , quin gratis omnino id dicatur.
Duo dicit Parifienfis ifte praeful c. i. lib. 6. de concordia, alterum eft,
apojiolos orbem ecclefiajiicum in provincias difiribuijfe ad exemplum difpofitionis ci-
vilis. Alterum eft, apoftolos cum ecclejias diftribuerent in provinczas , iti anima
habuijfet ut in iis corpus epifcoporum Jiatueretur fub praefidentia epifcopi me-
tropoleos.
Primam propofitionem probat auGoritate fanftorum Petri et Pauli , quoruna
primus fcribens ad novos chriftianos ep, i. cap, i. compellat eos per provincias
Ponti, Galatiae, Cappadociae, Bithyniac, et Afiae. Alter vero diftinguit ecclefiaS'
Macedoniae et Afiae. Verum haec ratio nonprobat, ecclcfiarum in pTovincias di-
ftributionem ab apoftolis inftitutam fuifle. Sed tantum diftinftas fuifle ecclefias,
propter diftinttionem urbium et provinciarum; Ecclefiae quippe nihil aliud funr
quam fidelei*,, cum ergc ffdeles in variis provinciis degerent, non poterat meliuS'
defignare Petrus illos, ad quos fcribebat, quam provinciaruna iftarum nominibus.
Alterara propofitionem probat Marca ex illo Pauli Ep. ad Tit, c, i. reliqui te Cretae,
ut conftinias presbyteros. Ecce, inquit Marca, metropoUtani inftifufionem , haec
eft praecipua hujus fcriptoris ratio; quae tamen admodum levis eft. Si quid enim
raleat, probabit apoftolos metropolitanos fuiife illarum omaium provinciarum , in
^uibus epifcopos ordinabant: deinde libenter agnofcoTitum tori infulae praefuifle;
fcd inde inferri nequit metropoiiticam dignitatem ab apoftolis inftitucam fu.ift"e..
hoc enim privilegium erat Tito i^eculiare , nec ulli fedi aut urbi alligatum. Deni-
que presbyteros illos a Tito inititutos epifcopos fuifl^e non omnino certum eft: for-
te unuscrat in CretsTitus epifcopus, caeteri omnes presbyteri tantum. Nec re»
fert, quod ftatinv presbyteros iftos epifcopos dicat Paulus: nomen enim epifcopi tam
poteft convenire presbytero curam animarum habenti quam nomen presbyteri epif-
eopo. Secundo idem oftendere conatur M'arca ex eo, quod in Afia, quoddam fuerit
corpus cpifcoporum in modum provinciae, ut coliigitur ex Apocalvpfeos c. i., ubf
Etterae fcriptae funt feptem angelis feu feptem epifcopis Afiae, quorum unus erat
Ephefinus. At quid iftud ad propofitum faciar v'n perfpicio'?' Inter omnes epifco-
pos Afiae feptem compellat Joannes in Apocalypfi, ergo inftituta tum erat metro-
politica dignitas. Quomodo unum ex altero fequatur, ego prorfu* ignoro.' Ejuf-
dem generis eft fequens argumentum. Paulus inftruens Afianos fcripfit ad Ephtfi-
nae urbis ineolas, quae Afiae metmpolis eft: apojiolnm Ephcfi commoratum ejfe per
triennium in aEUs legimus : ergo inftituta eft ab ipfo metropolitica dignitas ecclefiae
Ephefinae. Haec eg.o confeftaria , tarditstem meam fateor, capere minime poffum.
E 3- Nec^
• Intiltige fiomtnt fidttitim non folum popntum, fed cnm to- ipifcopuiH ti tJerumi' lultji» ininh
mtinquit tgrrgit C^prianns, efi pttbs iacerdotl adunata.
U DE ANTIQUA ECCLESIAE HISTOHrCAE
Nec ma^is efl roboris in quarto argumento, urbf y inquit, Corinthiorum^metf^op&^'
lis ent Adiaias-, ut Fionis annotavit: ideo igitur Paulus epijiolam Jtiam ad Corin^
fhios fcribit , non folum pro illis, fed etiam pro fratribusyqui erant in AJiaia: Er-
go nobile argumentum mctropolitici juris aPaalo objervati colligitur cx ejus epiftola
ad Corinthios. Co.nccdamus Marcae Paulum epiftolam ad Corinthios fcriphffe,
mm Corinthiis, tum Achaiae fratribus, quia Coriinhus erat nrbs metropolis
Ai;baiae, at quo pacio inde conficiet, propofitum fuiire Paulo, ut Corinthi epifco-
pub metropolitica jura in Gmnem Achaiam (jbrineret? Quippe epifrolam, quam uni-
verfis Achaiae civihus fcribebat, infcriplit ad v orinthios, quia urbs illa notior erat,
er f.icilc peterat Corinthiorum opera ad Achaeorum omniufn notitiam pervenire.
i4em elio refponfum ad fimile exemplum ex epiftola ad Theffaloniccnfes petitum,
i/i qua Paulus fimul ad omnes Macedoniae fratres fcribit. Haec€tenim, et aiia ejus-
modi probant, tantum illas urbes, in quibus erant fitae ecclefiae metropoles fuifFe,
i?ecnon primas ac maximas totius provinciae, at ecclefias ipfas metropoiiticas fuiffe
hiinime demonitrant. E.x diclis intelligere eft, quam leves fint eae rationes, quibus
impuUus M.irca metropoliticam dignitatem ab apoftoiis inliitutam effe, feu potius
ex ilhs fiuxifTe opinotus efl,
Nec magis probabilem patriarchatuum infiitutionem adferunt il, qui volunt
eas fedes enfe patriarchicas, quas Petrus fundarat, atque hac de caufaRomanae, An-
tjochenae et Alexandrinae ecclefiis jura patriarchica conceffa effe voiunt. Nam fi
lade repetenda effet patriarchatuum dignitas, innumerae forent patriarchales fedes,
quia innumeras Petrus fundavit et rexit ecclefias- latum ergo difcrimen eft inter'
apoftolicam fedem et patriarchalem : muhae etenim ecclefiae , quas apofioli infiitue-
runt et rexerunt, dici pofrunt, et olim diQae funt apolioiicae , parriarchicae non
itcm. Sic Tertullianus in lib. de praefcriptionibus, percurre, inquit. ecclefas apO"
iiolicas, apnd quas ipfae adhuc cathedrae apojiolorum fuis locis pracfidentur , inter
easnoiriinat, Corinthum, Philippos, Thefralonicam , Ephefum, quae fedes patri-
srchales nec funt, nec unquam fuerunt, Quin etiam Hierofolymitana, in qua
Chriitus tamdiu habitavit, in qua non modo Petrus, fed et caeteri apofioli primis
ecciefiae faeculis fcderunt , patriarchahs non fuit. Hanc tamen Aug. cont. litt, Pet.
!ib 2 c. 5. apofrolicam facere, et cum Romana comparare non veretur *) Alexan-
drina vero, quam Marcus Petri difcipulus, non ipfe Petrus fundavit, et rexit, fe-
cundum habuit inter patriarchales fedes iocum, quem deinceps Confiantinopolitana
obtinuit, ergo patriarchalis dignitas non repetitur a dignitate eorura, qui ccclefiam
£iadiverunt, et primi re;icerunt.
i. VII.
rf> .Yp« g'i«d ecdt/ia Hi^rofotijmitan» ciim Romana coaeqiittur lu prlmalu et pratrogativis , /,d
"^uod iH anltqmiali tt ttjditut dijciplinat obftrvantia cowparari cxm Romana quoiUimtnod»
poffit.
BISSERTATIQNES HISTORICAK ij
§. V I I,
Quando, cur, et quomodo iftjlituta fnerit metropolitica dignitaf.
Nullam inrer ecclefias ct epifcopos praelaticnem , nullam patriarchicam aut
metropoliticam dignitatem ab apoilolis proprie infHtutam fuUie, jam demon-
ftravimus. Inquirendum igitur eft, unde orca fuerit; eam enim antiquiflimam eile
nemo diffiteri poteft. Res primum videtur ardua, fc-d ei, qui paulo adcentius anri-
quam eecleftarum diftribationem confid^raverit, nihil jam fupererit difficulratis.
Nemo non novit, imperium Romanum in regiones ec proyincias difhiburum
fuifTe, et regionum ac provinciarum quafdam urbos primarias fuiiTe, feu metropo-
les, unde caeterae totae pendebanr, itaque cum ad eas ob civilia negoria provincia-
rum hicolae convenirent, et inde tum judicia, tum etiam merccs et caetera, \xt
fieri folet, petere folerent.- fimile aliquid in rebus ecclefiallicis chriftiani fecere, et
five cum ordinandus aut deponendus erat epifcopus, iiwe cum aliqua divillo erat ia
eccIeCa, five cum in commune de rebus ecclefiae deliberandum erat, cum jam nou
amplius fupereffent apoftoli, per quos haec antea componebantur, urbis metropo-
leos epifcopum adire par fuit, idque paulatim per confuetudinem invaluit, ac tora
«cclefiarum diftributi», ad formavTi imperii faita eft, urbefque metropoles , metro-
poles quoque fuerunt ecclefiae, et illarum epifcopus luper univerfam provincianl
poteftatem habuit, tum ad ordinandos aut deponendos reliquos epifcopos, tum ad
componenda ecclefiarum diflidia, tum ad convocandas fynodos etc. ita tamen ut
iine comproviacialium epifcoporum confilio nihil faceret. Haec confuetudo cano-
nibus deinde confirmata eft, totaque ecclefia ad formam politici regiminis difpofit»
ct diftribura eft.
Eadem raiione urbes illae, quae dioecefeos fea regionis alioujus, pluriumque
provinciarum erant capita, fucceftu temporis quaedam in caeteras tura obtinuere,
Demum in tribus praecipuis totius orbis Romani civitatibus, Roma m Qccidente *)
Antiochia in oriente, et .'^lexandria ad meridiem ; tres praecipuae fuerunt ecclefiae
quae primum inter alias honorem obcinuere, fucceffuque temporis quaedam in iHas
jura, vel fibi vindicarunt, vel a fynodis conceffa receperunt. His acceflit poftea
€onftantinopoIis, quae fecunda muxidi urbs ev-afit et Hierofoljma, quae hun-c hono-
rem non propcer magnitudinem civitatis obtinuir, fed propter venftationem illiuR
Hrbis, in qua primum a Chrifto inftituta fuerar ecclefia , et ex qua evangelium ad
«aeteras orbis partes perlatum fuerac. Non alio patto confticutas efi"e metropoles.
pluribus argumentis demonftrari polfec, nonuulla tantum hic proferemus breVi-'
tatl confulentes..
Cun-
»} Ibt de- Rtmanae fedh patriafctiafu agitur, noua-^/ein efe ejus priinatii, qutm kabet a Chrijto ,
non ex /otius uibis amjilituditie. Idem obfeVvari-dttm atl finem j. 7, tjxftiem Difftrftttlanis , p,-
M-iv et f, 39, aii finem , ac 40. initio.
T,i DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
Concilii Nicaeni Canone 6. ftatuitur, ut in praerogativa et priTileglis eccl©-
fiarum x* «"x^^T* Utt ^^«TjTro , hoc efl ut antiqua cunfiietiido obtineaty noverant
igitur huius lynodi patres, haec eccleliarum ^ura et privilegia non efle inftitutionis
apoftolorum, fed ex confuetudine ortum habuifie. Ejufdem concilii Canone 7.
fancitum eft, ut ^liae epikopo honoris praerogativa conccdatur, Mctropoli (Cae-
fareae) propria dignitate fervata. Quae autem alia ratio Nicaenos patres potuit
impellere, ut Caefareae metropoliticum jus potius quam ^liae conferrent, nifi
quod illa erat provinciae metropolis : haec non item.
In concilio Taurinenfi ftatutura eft, illi totius provinclae primatutn deheri
qui fuam civitatem demon/lrajel ejfe metropolim: quia (cilicet nonaliunde metropo-
litanae eccleiiae dignitas reperitur quam ex ipfius urbis dignitate.
Unde faflum eft, 6t epikopi metropolitica jura ambientes imperatores adi-
rent , a quibus obtenta metropoleos in urbis fuae gratiam dignitate, ecclefiaftica
etiam metrcpoleon jura et provinciae ordinationes invadebant.
Sic Valens in «dium Bafilii Cappadociam in duas partcs diftraxit, unde fe«
cuta eft provinciarum quoque ecclefi,aliicarum divifio, ut teftis Naz, orat. 20.
In concilio Chalcedonenfi a£t. 4. Phothus Tyri, et EuftatbiusBerythi intcr
fe litigant de iure metropolitico. Hic enim ab imperatore Theodofio refcriptum
per fubreptionem obtinuerat, utBeryttusfieret metropoiis: quo impetrato provin-
ciarum eccleiiafticarum divifionem in quadam fynodo Conftantinopoiitana fieri cu-
raverat, et ordinatlones multarum ecclefiarum, quae priusTyrio fubjeftae erant, in-
vaferat: Photio epifcopo Tyri excommunicationis et depofi^tionis metu , ad iftara
divifionem adprobandam adafto. Rogat ergo Marciacum Photius, ut hacc in irri-
tum mittantur, fuaque Tyrio episcopo jura reftituantur. Judicibus et eoncilio vi«
fum eft, negotium iftud non fecundum leges aut pragmaticas , fed fecundum cano-
nes examinare. Le£lo igitur concilii Nicaeni canone, quo ftatui videtur, ut unut
fit in unaprovincia raetropolitanus, in gratiam Tyri epifcopi iudicium fertur, Un-
de conftat, provincias ecclefiafticas ad formam civifium fuifte olim difpofitas, quan-
doquidero. unus metropoiitanus unicuique provinciae praefe£liis fuerat.
AQ. 13. in caufa fimili Nicomedienfis et Nicaeni epifcopi, Nicomedienfi ju$
metropoliticum vindicatur, eo quod Nicomedia fuiftet olim urbs metropolis, et ih
eo excldit Nicaenus, quod in facra Valentinlani et Valentis quaNicaenae civitati tri-
buerant metropoliticum jus proprie praeclperent, ab aliis civitatibus nullum jus au-
fcrri. Quapropter honorem tantum metropolitae illi concedunt, non autem eju«
jura et privilegia. Quod quidem generatim fancitur c. 12. de omnlbus iis urbibuSi
quae in pofterum metropolis nomine honoratae fuerint ab imperatoribus. Atque
ideo id faftum eft, ne epifcoporum ambitio turbas paffim In ccclefiis excltaret, et
formam ecclefiae jam ftabilitam funditus everteret. Nlhilominus tamen cum no«
modo urbs aliqua metropolitica dignitate honorabatur, fed et provinciae divideban-
:iur', non raro ecclefiarutn quoque ftatus mutari fplebat , idque decerni yidetur ca-
none
DISSERTATIONES HISTORICAE. 17
none 17. ejusdem concilii his verbis, fm at/tem etiam aliqua eivitas ah imperatoria
auBoritate innovata fuerit . civiles, et publicas formas ecclefiafticarum quoaue pa-
Tochiarum ordo eonjequatur. Hinc multas videre eft in provinciis et metropolibus
ecclefialticis mutationes, quas referre longum foret. Unum hoc addam in concilio
Toletano anni 610. fub Bonifacio IV. metropoliticam dignitatem Toletanae ecdefiae
aflertam fuuTe ob ipfius urbis dignitatera Sed haec , inquit Gundemarus in fynoda
tom. 5. Conc. col. 1624. ipfa /edes (Toletana) ficut praediEium efi , antiqua no-
minis /ui ac nofiri cultu imperii, ita et totius provinciae polleat ecclefiae dignitate
et praecellat poteftate. Deinde vero decernit eam eife non modo Carpetaniae, ut
quidam dicebant, fed totius etiamCarthaginenfis provinciae metropolim, quia fcie-
hit procul dubio Carpetaniae regionem non ejfe provinciam , fed partem Carthagi-
nenfis provinciae. . . etobhocquiaunaefieademqueprovincia,fiatuit,utficiitBoe-
ttca, Lufitania vel Tarraconenfis provincia vel reliqiiae ad regni regimina pertinen-
tes, fecundum antiqua patrum decretafingulos nojcuntur habere metropolitanos . ita
et Carthaginenfis provmciae, unum eumdemque. Itaque in Hifpania ad formara
cmhs regimmis difpoGtam ecclefiam fuiffe certifiimum eft. Ut autem caetera mit-
tam, hoc generatim dico in omnibus orbis partibus, excepta Africa, de qua poftea
dicemus, ecciefias femper eodem fere modo diftributas fuiffe, quo et imperii pro-
Tincias: metropoles ecclefiafticas annexas femper aut fere femper civilibus, cum
mutatae funt civiles metropoles, mutatas efTe ur plurimum ecclefiafticas. Eccui igi-
tur dubium efte poffit, quin iftius tum diftributionis ecclefiarum, tum dignitatii
metropoliticae origo ejc fola imperii diftributione ct urbium ipfarum diguitate re-
petenda fit?
§• VIII.
Provlncianm et dioeafeon ecclefiafiicarum difiributio ad formam potitici regimi-
nif fummatim defcribitur, et ^raecipuae in illa mutationes annotantur.
Imperium Romanum a temporibus Augufti in varias provincias diftributum fuifl^e
nemo nefcit, diftributio haec ab Hadriano et poftea aConftantino paululum mu-
tataeft, atque accurata ab ifto imperii facta divifio, univerfusque orbis Romanus
quatuor praefeftis praetorio ab eo commifrus; cum antea duo tantum totius impe-
rii praefecti forent, ut teftis eft Zozimus lib. 2.
Primus orientem, fecundus lilyricum, tertius Iraliam , quartusGallias for-
ritus eft. Sub iftis praefe£iis varias regiones vicarii et in nonnullis locis proconfu-
lcs rcgebant, etiterum (ub iftispraefides, aut correQ;oresprovinciasadtniniftfabant.
Sub orientis praefefto erant dioecefes quinque.
Prima cft dioecefis orientis, cujus caput erat Antiochia.
C to
18 DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
Tn illa decem numerabantur provinciae, Palaeflina, Syria, Phoenice, Ara-
bifl, Cilici^, Ifanria, Mcfopotamia , Ofroena, Eiiphratenfis, ct Cypria. Sed hic
numt-Mus poftcr; crevit, nam Palaeftina in tres divifa eft, quarum mccropoles erant
Cacfarca, bchytopolis , ct Jerufalem i Syria in duas, quarum metropoles erant
Apamea , et Antiochia; Cilicia itidem in duas, quarum metropoles, Tarfus, et
Anazarbus. Demum Phoenicia quoque in duas, quarum merropoles fuere Tyrus
ei Damafcus. Praeter has metropoleos digmtatem in eadem provincia occupart
conatus elt Bcrytenfis epilcopus, fed ejus conatus ab imperatore Martiano ct cpifr
copis in concilio Chalcedonenii &i\. 4. rcprcfTus cft.
Secunda dioecefis, quae praefeQo oricntis parebat, efl dioecefis y^gypti, cu-
)us caput Alcxandria, in ea tres primum fuere previnciae .(Egyptus ftri^e, Penta-
polis, et Libya, quibus addit Ath. in apol. 2. Thebaidem et Amm. lib. 22. Augu-
ftamnicam. His adje£ta deinde ell Arcadia. Epiphanius haercf. 68. fcptem y^igypti
provincias enumerat. j^gyptum , Thcbaidem , Marcotidem, Ammoniacam, Ma-
reotidcm, et Pentapolim; bis Marcotae nomen in textum Epiphanii iircpfit, ct in
alterutro legendum potius videcur Marmaridis. Dcindc vero advertendum eft Epi-
phaniuin hic non enumerare provincies metropoli fubje^las, fed tantum regiones;
nam Mareotc, ut teflis cfl Athanafius, epifcopo et chorepifcopo carebat, ct rege-
batur rantum a prcsbyteris. Verum tandem tota .(Ilgypn dioeccfis in deccm pro-
vincias , totidemque metropoles urbes diflributa crat, ut confbt cx Epift. imp. ad
Diofcorum a^. i. Conc. Chnlcedonenfisrelata Col. 99. in qua jubct DiofcorumEphc-
fum venire cum decrm reverendijjimis metropolitis epifcopis ejus dioecefcoi.
Tertia efl dioecefis Ponti, cujus mctropolis cft Caefarea Cappadociae, In
fex primurn divifa provincias, Cappadociam , Galatiam , Armeniam , Pontum,
Paphlagoniam et Bithyniam. Quac omnes exccpta Bithynia in duas poflea divifae
funt. Vracterea fuit in eadem dioecefi mctropolis ct civilis et ccciefiaftica, Nicaea,
fed nomine lantum et honore, ut a nobis obfervatum cfl antea.
Quarta dioeccfis efl Afiana, in qui un« erat provincia proconfularis Afio,
cuius metropolis totiufque A<ianae dioecefeos caput efl Ephefus. Caeterac o£lo vi-
cario Afiae parcbant, Hellcspontus fcilicet, Pamphilia, Lydia, Pilidia, Lycaonia.
Lvcia et Caria, Phrygia : quae deinde in Salutarem et Pacatianam , itemquc Pam-
philia in duas divifae funt. Praeterea unus erat ia Rhodo, alter in Lesbo infulis
jnctropolitanus.
Quinta dioeccfis cflThraciae, cujus oJira caput crat Heraclea: dcjndc vero
Conflantinopolis, quinque in ea fuerc provinciae, Thracia, Rhodope, Hacminon-
tus, Moefia et Scythia.
lUyrici pracfc£lo duae fubjcftae erant dioecefcs. Dioccefis Macedoniac, in
■ qua ofto numerantur provinciae, proconfularis, Achaia, Macedonia, ThcfTalia,
Epirus vetus ct nova, Creca et Pracvalitana provincia , quae poftea Daciae junftt
cH Totius regiouis caput crat Theiralouica.
ItCiO
DTSSI-RTATIONES HIS>TORICAE. 19
Ifcm dioeccfis Daciae, iii illa quatuor tantum occurrunt provinciae, Dscta
Ripenfis, et McUiterrnnea , Dardaiiia, et Moefia prima.
Italiae praefeiilo parebant duo vicariatusRomae et Italiae, ct praeter hos oc-
cidentalis Africa , quihus poft mortem Conflantis iJlyricum occidentalc adjeclum,
prius cnim lliyrici praefecto parebat.
In vicanatu Romae decem erant provinciae, i. Campania, a, Hetruria et
Umbria, 3. Picenum fuburbicarium , 4 Sicilia, 5. ApuHa et Calabria, 6. Lucanta
ctHrutia, 7. Samnium, 8. Sardinia, 9. Corfica, 10. Valeria.
In vicariaru Italiae, cujus caput Mediolanum, provinciae 7. i. Liguria, 1.
Mmilh, 3. Flaminia feu Picenum Annonarium, 4. Vcnetia, cui junfia podea Ift-
ria, 5. Alpcs Cottiae, et utraque Rhetia.
In lilyrico occidentali, cujus praecipua urbs Sirmium, provinciae eranrPan-
noniae duae, Noricum utrumque, Mcditerraneum et Ripenfc , Dalmatia et Slavia,
quibus addita eli Valcria. De Africa feorfim diccmus.
Praefeclo Galliarum parebant Galliae , dc quarum divifionibus agemus
poftca.
Item Hifpaniae tunc tcmporis in quinque provincias diftributae, quae a vi-
cario regebantur, poft proconfularum a Gratiano fublatum: cae funt Boetica, Lu.
fitania, Gallecia, Tarraconenfis et Carthaginenfis.
Eidem praefeOio parebant Briranniae tres, quac pofiea in quinque regioncB
diftributae funt, additis Flavia et Valentia, fed haec diftributio poit occupatam a
Saxonibus Britanniam penitus commutata eff.
Haec eft fummaria imperii Romani dclineatio, adcujus formam ecclefia con-
ftituta efl, funt tamen nonnullac, in quibus forma ccciefiafiica a civili non pa-
rum diflert.
Et primum quidem obfervandum efl longe exaQius in oricnte, ct lllyrico,
ecclefiam imperio refpondiffe quam in occidente: illic enim vix ulla occurrit alicu-
jus momenti diverfitas, hic vero non una, nam in Africa metropoles ecclefiafticae
non refpondebant civilibus, in Italia vero quatuor tantum erant metropoiitani;Ro-
manus, cujus provincia latifiime patebat, Mediolanenfis, Ravennenfis et Aquileien-
fis, ac praeter hos in infulis adjacCNtibus, Sicilia fcilicet et Sardinia, Syracufanus,
ei Calaritanus, poftcrioribus ve*8 faeculis exorta eft in Italia magna metropolitt-
norum lurba.
i I X.
Dwifio tum ecclefiajlica , tum civitif Africae.
A frica jam a Cypriani tcmporibus divifa crat in tres aut quatuor partes, Afri-
.»r\. cara propciara , Numidiam et Mauritanias^ Caefareenfcin ncmpe, et Sitifen-
c 2 rcjD,
20 DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
fem, utcolligere licet ex hujus epiftolis 45. et 71, itemque ex a£iis concilii Car-
thaginenfis fub ipfo habiti. His provinciis adjunflae poftea fuerunt Tingitana,
Bizacena, ct Tripolitana.
Africa provincia erat proconfularis, cujus urbs metropolis crat Carthago
totius Africae occidentalis caput. In caeteris Africae provinciis metropolis ecclc-
fiaftica erat ledes fenioris epifcopi. Haec propo&tio multis momcHtis demonftra-
ri poteft.
1. Quia certum eft , metropolitanos provinciarum non femper ejufdem fuiffe
fedis epifcopos, fic Numidiae mctropoUtanus erat Cypriani tempore Novatus Tha-
mugadenfis, deinde tempore Caeciliani fecundus Tihgitanus, poftea Megalius Ca-
lamenfis ct alii. Item Byzacenae Mauritaniaeque Sitifenfis et Caefareenfis variarum
fedium epifcopos diverfis temporibus habuere metropolitanos , ut conftat ex fub-
fcriptionibus Africanorum conciliorum.
2. Idipfum non obfcure teftatur Auguftinus, cum quaerit a Profuturo
Epiftel. 149. nunc ^g-j quis Megalii Calamenfis in primaru fuccefTor fit. SiicceJfQ-
rem primatui ejus nojfe volumns, et Ep. a6r. nunc 299. (fi tamen ejus eft hacc
cpiftola, quam multi eruditi in dubium revocant) fcribit Caeleflino Prifco provinciae
Caefareenfis epifcopo epifcopatum effe reliQum , ea tamen conditione, ut ipfi non
pateret aditus ad primatum ficut caeteris : Clamet , inquit , Prifcus provinciae Cae-
fdreenfis epifcopus, aut ad primatum locus ficut caeteris et mihi patere debuit , aut
epijcopatus mihi remanere non debiiit. Unde luce clarius infertur, primatum omni-
bus Africanis epifcopis patuiffe, nec metropoli civili annexum fuiffe, quandoqui-
dem Caefareenfis antiftes , qui metropoleos civilis epifcopus erat, non privatur jure
mctropolitico ecclefiaftico, fed aditus ei ad jus metropoliticum intercluditur,
Epiftola 217., quae nunc eft 59., excufat fe Auguftiaus, quod ad concilium
Numidiae vocatus a Viftorino, non venerit, eo quod fenex Xantippus Tagofenfis,
reftius Tagorenfis, primatum fibi vindicaret: proinde et jus convocandi concilii.
Quod fi metropolitica jura urbi fuiffent annexa, de primatu nulla potuiffct inter eos
eftef difficultas , cum manifeftum foret, quae urbs effet Numidiae metropolis. Ut
Butem liquido conftet contentionem tantum fuiffe de antiquitate epifccpi, non aa-
tem de urbis dignitate, confulenda eft concilii Miievitani anni 402. definitio , cui
ipfe Xantippus aderat primatus Numidiae jure fruens, ut videre eft Can. 53. con-
cilii vulgo Africani : haec autem definitio ejufmodi eft c. 56. Placuit, ut quicum-
que deinceps ab epijcopis ordinantur per provincias Jfricanas, litteras accipiant ab
ordinatoribus Juis manu eorum confcriptas , continentes conjulem et diem , ut nulla
altercatio de pofierioribus vel anterioribus oriatur Ex his intellieere eft, toram in-
ter epifcopos Africanos dignitatcm, ab antiquitatc epifcopacus fuifle rcpetitamj
nullateiius autem ab urbis magnitudine aut dignitate. Speciatim vero de Numidia
idem conftat ex Canone 55., in quo fbtutum eft, ut matricula, et archibus Numi.
diae apud primam Jedcm fit , et in metropoli id eji Conjiantina. Ecce apei tam di-
ftiudiO'
DISSERTATIONES HiSTORICAE.
91
ftinftionem metropoleos civilis, et ecclefiafticae. Praeterea auftdr vitae S. Fulgen-
tu c. 29. teftis eft, Fulgentium in concilio Vincenfi, Quodvultdeo in contentlone de
pnmatu praelatum, jus fuum illi poftea ceffifTe, quo relato fubdit auQor ifte: Vbi
funt nunc illt, quibus eminendi fuper caeteros dominentur adfeHuf, qiii fe etiam fiiit
prtoribus anteponunt , indebita fibi privilegia vindicantes? Ecce beatus Fuleen-
tius necprimatum, quemmeruit, defendere voluit : Primatus ergo apud Africanos
epifcopos ipfius Fulgentii tempore prioribus debebantur, nec ulli fedi annexus erar.
Hic mos m Africa permanfit usque ad tempora Gregorii magni , nam is lib 1 ep*
75. ad epifcopos Numidiae ftamit: Ut illorum confuetudo de primatibus conjiituen-
dts, caeterisque, capitulis immota maneat, exceptis his, qui ex Donatifiis ad cpijco^
patum perveniimt, quos provehi ad primatus dignitatem, etiam quum ordo derico.
rum eos ad locum etimdem deferat, modis omnibiis prohibet. Itaque tempore Gre-
gorii inter Africanos primatus non erat fedibus annexus, fed eo antiquiores omnes
epifcopi indifcriminatim fruebantur, exceptis iis, qui fuerant haeretici, quos ab hoc
)ure excidere vult Gregorius; quemadmodum olim Auguftino tefte ab eo exciderat
Prifcus.
Quinetiam in provincia proconfulari fummus honos habebatur anriquiori
epifcopo, licet eum praecederet Carthaginenfis epifcopus, totius Africae primas
Sic in conciho Carthag. 2. Viaor Abderitanus, et in tertio ejusdem nominis epifco-
pus Pupianenfis, caeteris, excepto Carthagincnfi, praeferuntur.- et de hoc Viftore
haec ait Epigonius c. 54. cod. can. eccL Africana?, aetate pater et ipfa prcmotione
antiquifftmus , vir laudabilis frater et collega nofier Viaor, vult hanc petitionem ge-
neralem omnibus effici, °
Uno verbo in Africa tum honor, tum digiiitas , tum etiam jura et privileo-ia
cpifcoporum tribuebantur antiquitati tpifcopatus, non autem ecclefiae, cui praeeraiit
dignitati. Id conftat ex diftis, praecipue vero ex epiftola Auguftini 207. in qtia
queritur, fe tertium nominatum, qui haudita pridem epifcopus erat, caeterisque,
qui antiquiores erant, praepofitum, idque luculenter confirmatur ex can. 56. con'
cilii Africani fupra relaro.
Caeterum ab hac lege femper excipiendusCarthaginenfis antiftes, qui univerfac
Africae primas erat et exarchus, feu ut ita loquar, patriarcha. Diu ante ipfum-
met Cyprianum Agrippinus hoc jure fruebatur, is enim a Cypriano reliquorum
epifcoporurn praefes fuifte infinuatur, quodquidem, itiquit, et A^rippinus bonae
memoriae vir cum cacteris coepifcopii.qui iilotempore inprovincia Africa etNumidia
ecclejiam Dei gubernabant , fiatuit.
Maxima quoque hujus fedis privilegia et jura in epiftolis Cypriani elucent: fic
ep. 45. toram Africam provinciam fuam vocat : Quoniam, inquit , latiiis fufa efi
noftra provincia hahet Numidiam et duas Mauritaniasfibi cohacrentes. Hinc ex uni-
verfis Africae provinciis confulitur, et refpondet veluti magnam auftoritatera ha-
bens, ut videre cft ep. 59. 61. 70. 71, 73, et praefertim 65.
C 3 Poft
si DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCirLTNA
Pofl: haec ternpora illa Carthaginenfis epifcdpi dignitii-J non ffi imminuta, ut
▼idere e(^ ex omnibus conciliis Africanis, in i]iil us Carthaginci.fis anriltes cactcris
Jicet junior pracfertur et praeddet: hinc fortc Auielius t-pilcnpn^ c. ^ 5. colicis .Afric.
ftit, fe Riuirarum ecclefiarum., i't ordinandorum curam fujiinere... et pujii-acunclarum
fe ecctefiarum., dignatione Dei, follicituduum fujim-.re, qaapropter conceditur ei
ibidem, ut unde vellet, et de cujus nomine fuijfct onvetitus, pru dcfiderio cujuf-
aue eccleliae ordinaret epifcopum. Hinc etiam iliius e at pafch.icdiein caeteris epi-
fcopis nunriare, nt conlbt ex canone 51. ejusdem collettionis.
Hic fortaffc alicui veniet in mentem haec quaellio, utrum melius et convcnien-
lius metropolitica di^nitas aiuiquitati, quam urbi fuerit affixa, de qua, quid fentiam,
hic mihi videtur aperiendum. Cenfeo ergo, falvo aiiorum judicio, longe fatim
cfTe, ut metropolitica dignitas urbi anne-va fit quam antiquitari lacerddtii : quum enim
fliicui fedi affixa ell, is ad cam eligirur, qui huic dignitati fuftinendae par effe poffir.
At ubi ad oranes pafTim antiquitatis jure defertur, tunc ad minus idoneos pervenirc
Boteih Praeterquam, quod feneQus minus apta eft ferendis labotibus, et illo caret
animi ac corporis vigore, qui in metropolitano maxime dcfideratur. Itaquc pru-
denter omnino Gregorius lib. i. epift ep. 72. fcribit ad Gcnnadium Patricium et
oatriarcham Africae, ut concilium catftolicorum admoneat: , ut primatem non ex or'
dine loci pofipofitis vitae meritis faciat. Qiioniam apud Deum non gradus elegan-
tior fed vitae melioris aSlio comprobatur: ipje vero primas nonpajjtm, ficut morii
e(i ner vilUs, Jed in unci juxta eorum ele^ionem civttate refideat, Idem tamen Afri-
canis ep. 75. confuetudinem , quae nihil contra fidem catholicam ufurpare dignofd^
tur> immotam permanere (oneedit, five de primatibus conjiituendis, ctc.
§. X.
De provinciarum Galliae dijlributione ei p-aecipuis in ea primatibuf.
"^TulIa eft regio, quac tam varias fortita fuerit divifiones ac Gallia. Nota eft om-
l\ nibus aiiriqua illa Galliac divifio inComatamct Bracatam; quam excepit altera
jn Bcl^-icam, Cslcicam et Aquitanicam. Haec cleganter aCaefare exponitur in com-
meiitariorum praeloquio. Nec practcrmittenda eft licct minus celebris Galliae tum
fcmporis divifio in fexaginta civitates feu populos et 400. aut circitcr pagos, quam
ex Sirabone iib.4. Tacit.lib. j.Annalium, Vopifco, Ptolemaeo, Caefare, Jofepho
ct Appiano collige'-c iicet, ut fagaciter aiiimadvertit eruditus gcographus Nicolaus
Sanfon , in notis ad tabellam antiquae Galliae. Auguftus vero Galliam in quatuor
partes diltinxit, Bel^icam, Celticam , Aquitanicam, et Narbonenfem.
Verum oninium dlvifionum Galliae cxaftiflima et celeberrima efl in quatuorde-
cimprovincias: hanc traditRufRis inbreviario.quod Valentidicavitcirca annum 365.
Hae provJnciae funtin Narbonenfi, Narbonenfis, Viennenfis, Alpes maririmac, et
Alpcs Graiae: 'u\ Atjuitania, Aquitanicae duae et Novcmpopulania; ia Celtica Lug-
duncn-
DISSERTATIONES HISTORICAE.
^3
dunenfes duae, et maxima Sequanorum : demum in Belgica duae ejiisdem nomini»
et duae Germaniae, una fuperior, altera iiiferior difta. Ammianus easdem pro-
vincias enumerat lib. 15. praetermiffis duabus; Aipibus nempe maritimis, etAqui-
tania 2. Paulo poft Narbonenfis altera a Viennenfi avulfa eft, et Lugdunenfes fingu-
lae in duas divifae funt, ac univtrfae Galliae provinciae feptemdecLm numcro fue>
runt. Hoc ordine
Belgica prima.
Eelgica fecunda.
Germania prima.
Germania fecunda.
Lugdunenfis prima,
Lugdunenfis fecunda.
Lugdunenfis tertia.
Lugdunenfis quarta.
Lugdunenfis quinta, quse
et maxima Sequanorum.
Alpes Graiae et Penninae.
Viennenfis prima.
Viennenfis tertia,
Alpes maritimae.
Narbonenfis, quaeetVien-
nenfis fecunda.
Aquitania prima.
Aquitania fecunda.
Novempopulania.
1
> quarum J
metropoles
Augufta Trevirorura.
Rhemi.
Maguntiacum.
Colonia Agrippina,
Lugdunum.
Rhotomagu».
Turones.
Senones.
Vefoniio,
Tareotafia, ,
Vienna aut Arelatum.
Aquaefextiae.
Ebredunum.
Narbo.
Bituricac.
Burdigala.
Aufci,
Haec eftGalliae divifio, ad cujus formam olim ecciefiaGallJcsna conAituta fujt,
jtfl ut fingularum provinciarum mi^tropoles civiles, eflent etiar.i e^clefisfticae metro-
poles. At in Narbonenfi magna fuit et diuturna dc jure primatus contentio inter
Viennenfcm et Arelatcnfem antiftites. Hic etenim metropoiiticum jus in Viennen-
fem er Narbonenfem provincias, itemque in utrasque Alpes Graias ac maritimas
(ibi adferuit, qua in re aliquando faventes habuit Romanos pontifices, aliquando
adverfos.
Primum de ifta contentione judicium a (ynodo Tflurirenfi latum eft can. 2. his
▼erbis, illud deinde, inter epifcopos urhium Arelatevjii et Viennsnfis, qui de pri-
matus apud nos honore certabant, afauEia fynodo definitum eji., ut qui ex eis udpro^
baverit fuam civitatem effe mctropolim , is totius provinciae honcrem primatus ohti-
neat, et ipfe juxta canoJinm praeceptum ordinatiotium haheat potefijtem. Certe ad
pacis vinculum confervandum hoc confilio utiliore decrmm eji, ut Jipiacetmemorata-
num urbium epijcopi una^uae^ue de his viciniores fibi intra provinsiata vindicet civim
-4 DE ANTIQUA ECCESIAE DISCIPLINA
tates y atque eat ecclejlas vijitet; quas oppidis fuis viagis vicinas ejfe confiiterit : it*
ut memores unanimitatis atque concordiae non alter aiterum longius Jibi ufurpando,
quod eji alii propius inquietet.
Hacc concilii fentetiria duo continet; alterum fummi juris ut primatum is ob-
tineat, qui probaverit civitatem fuam efle metropolim: alterum ijtofofn'*?, ut provin-
ciam inter fe partiantur, et unusquisque illorum vicinas fibi fubjiciat ecclefias, quod
ab epifcopis faftum eft, ut hac via facilius utrumque ad concordiam revocarent. In-
telli^iebant enim demonftrationem mctropolitici juris haud ita facile fieri pofre.
Vieniiaquippe jus illud metropoliticum olim obtinuerat, ut ex Eufebio colligere eft, '
qui urbem iftam et Lugduiium Galliae metropoles vocat, Sed fuccefl^u temporis
eamdem dignitatem Arelateniis civitas ambiebat aConftantino multis aufta privile-
giis. Quum igiiur de jure urbis metropolico contentionem non mediocrem fore cer-
nerent, prudenter omnino confuluerunt, ut unusquisque ecclefiarum fibi viciniorum
curam gereret. ^ . , - . j -r n i r
Verum hanc fopiendae controvernae viam non admilere illarum eccleliarum
epifcopi, praefertim vero Arelatenfis ccclefia, quae primatum totius Narbonenfis
traftus, et feptcm, quae in ea erant, provinciarum ambire non deftitit, Extat apud
Sirmondum in notis ad Sidonium pag. 147. edi£lum Honorii ad Petronium anno
4.1« latum, in quo Arelatenlis civitas feptem provinciarum Galllae metropolis efle
dicitur. Idem Arelatenfi epifcopo privilegium tribuerat Sozimus epift. 5. ad univer-
fos cpifcopos per Gallias et feptem provincias. . At Bonifacius in ep. 3. ad Hilanum
Narbonenfem queritur in ecclefia Lutevenfi, quae fita eft in prima Narbonenfi pro-
vincia, conftitutum cflTe cpifcopum a Patrodo Arelatenfi inconfulto metropolitano.
Qua quidem fententia refcidit Sozimi decretum. Huc alluditLeo ep. 89. cum dicit.
privilegium illud quod J fede apojiolica Patroclo yidebatur ejfe concejfum , pofiea
meliorejententiafublatumeg-e. • * 1, r a- ■ t> ■ ci
poft Patroclum haec contentio fub Hilario Arelatenli recruduit; qui Projettum
ct Celidonium epifcopos Narbonenfis, ut probabilius eft, regionis, epifcopatu fpo-
liavit, et in hujus locum alium ordinavit epifcopum, ordinationes omniumper Gal-
lias 'id eft per feptem Narhonenfis regionis provincias, ecclefarum ftbi vindicans,
ut inquit S. Leo ep. 89.. ad quem haec caufa delata eit, Is Hilario infenfus haec
eius atta reprehendit et acrem in ipfum epiftolam ad Viennenfes fcripfit, impetra-
vitque a Valentiniano impcratore conftitutionem ad Aetium magiftrum militiac in
Galliis,qua jubet, utLeonis papae in Hilarium lata fententia exfequutioni mandetur,
Hilario mortuo Ravennius in ejus locum ordinatus eft, ad hunc primum lit-
teras congratulatorias et benevolentiae plenas mifit S. Leo. Verum paulo poft cum
Vafenfis in provincia Viennenfi epifcopus e vivis cxceflifl^et , in ejus locum Raven-
nius allum ordinire tentavit antiftitem: hanc ordinationem aegre tulit Vienncnfis
epifcopus et litteris ad Leonem miflis de injuria fibi fatla conqueftus eft. Eplfcopi
▼ero diverfae partis ad Leonem pro Arelatenfis ecclefiae dignitate libellum miferunt.
Tuiu S. Leo judicium fibi ab utraqueparie dclatum ukro fufcepit, litemque dlre-
mii*
DISSERTATIONES HISTORICAE, 25
mit, rfiViQils Vknnsnfi epllcopo <]u<7tuor oppidis F^alentia, Tarentafia, Geneva, et
Gratianopoli , ut cum eis ipfa Vienna fit cunjunEia reliquas vero civitatcs ejus-
dem provinciae fxtb Arelatenfis antiJUtis autloritate et ordinatione confifiere jubst.
Hoc BeaciLeonis decrctum, quod exrat iu ejusep. ad comprovinciaies epifcopos mc-
tropolis Arelatenfis, confirmavit Symmachus ep. 9. ad Galliae epifcopos.
Hilce tamen decretis nondum omnis altercatio fublata videtur, nam in conci-
lio Francofordienli cap. g. idem decretum renovatum eft his verbis : De altcrcatione
Vrjlmis Visnnenfu epijcopi et Elifanti Arelutenfis leclae fnnt cpifiolaeB. Gregorii,
Zozitni, Leonis, et Sjjmmac/ii, quae dejinierunt eo, quod Viennenfis ecclefia quatuor
fuffnsganeas habere Jedes debei^et, quibus illa quinta praeemineret. DeTarentafia
vero et Ebredunofive Aquis -fextiis iegatio fatia efi ad jedem apofiolicam, et quid-
quidper pontificem Romanae ecclefiae definitum fuerit , hoc teneatur. Ambiebanf
lcilicet illarum fedium epifcopi metropoliticam dignitatem, licet enim provinciarum
e/lent capita; Tareinafia quid^m Alpium Graiarum ; Ebredunum maritimarum ; et
Aquaere.vtiae Viennenlis tertiae: nondum tamen ad metropoiiticam dio-nitatem eve-
ftae fuerant, fed Tarentafia Viennenfi et caeterae Arelatenfi metropoHbus fubieflae
erant. Idem quibusdam videtur elFe fentiendum de Vefontione et de Senonum ae
Turoneniium urbibus in Gailia Lugdunenfi, itemque Maguntiaco, et Colonia in
Belgica, quas nonuiii progijeffu temporis metropoles ecclefiafticas fatlas effe arbi-
trantur, fed de his plura dicendi non eit locus.
Ad illas ecclel;as venio, quae primatum inter caeteras ambierunt, et a pontifi-
cibus Romanis illum fibi concedi poftularunt, Anteomnia vero advertendum mihi
videtur, primis ecclefiae faeculis vix ul!a primatus inter metropoles Gallicanas ex-
tare veiHgia, nec uLlam prae caeteris eminentem fedem deprehendi, fcu, quod idem
eft, nullum fuiife olim in Galliis exarchum et patriarcham, fed fingulos epifcopos
cum raetropolitanis fuis ecclefiam in commune re.\ilfe, quod ideo fa9:um efle arbi-
tror, quod nullacliet urbs in Galliis, a qua caererae omnes penderent, ut in aliis or-
bis partibus. Nonnullae tamen ecclefiae privilegia quaedam a Romanis poncifici-
bus obiinuerunt, quales primatus et vicariatus dignitas.
Primus omnium Arelatenfis epifcopus in Gallia fedis apoftolicae vicarius a Zo-
zimo conftitutus e/fe legitur. Ep. 5. hujus pontificis ad Galliae epifcopos, in qua
triaconcedit Arelatenfi fedi; i.ut qui Romam e Gallia veniunt, litteras accipiant ab
epifcopo Arelatenfi Patroclo. 2. Ut pcr Viennenfem et Narbonenfem utramque
ordinationes perficiat. 3. Ut eas parochias retineat, quas antiquitus habuit, etiam
e.xtra territoria fua. Ex iis privilegiis pofteriora duo a pontificis vicariatu minime
repetuntur, fed a dignitate fedis Arelatenfis. Primum vero quod contemplatione
meritorum Patroclo conceditur, nullam illi tribuit in Galhas jurisditlionem, fed iis
legem fatis incommodam imponit, quiRomanum poniificem adire velicnt; quam qui-
dem locum non habuifle verifimillimum eft.
Vicariatus hujus jura videtur latius extendere Symmachus ep. 10. ad Caefariuin
Ardat. t. Conc.4. col. 13 10, in qua manentibus fingularum ecciefiarura privilegiis
P deccr-
1* DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
(icccrnit, iit circa ea,. quae tam in Galliae, quam in Hifpaniae provi/iciis de cju/a
religiunis cmerferint, JoUriia fratcrnitatis cjus invigilet: et fi ritio popofcerit
praefentiam Jacerdotum } fervtUa confuetudine umsquisque, ejus aiuiaritate admo-
nitus conveniat , etc. Eumdem vicjriatum in Gallus confirmat Auxaiiio Vigilius
ep. 8. t. 5. Cor.c/col, 321. et Peiagius epift. 12. Sabaudo limul vicariatum in Gal-
liis et pallium tnbuit. Gregorius item raagnus vices fuas in regno Ciiildeberti,
ufumque pallii Vigifio AreUuenfi conceuit lij>. 4. ep. 40. ac demum Joannes VIII.
fuas in GaUia vices Roftagnq epifcopo Arelatenii commifit. Poft Arelatenfem idem
ritulus a Zacharia Bonifacio Magunrino epifcopo delatus elL Epift. 5.:om. conc.
(, p. 1504. id contigit circa annum Chrlfli 750.
Rhemenfi metropolitae primatum fuae diocefeo's concefiTr Hadrianus primus
«pift. 15. ad Tiipinum Rhemenfem archiepifcopum tom. 6. conc. col. 1785. anno
Chrifli 772. HadrianLdecretum confirmarunt Eenediclus III. ep. i. t. 8- col. 232,
anno 855- ec Nicolaus I. anno 863, ut videre eft in ep. 5. append. t. g. conc.
col. 489,
Anno- 844- Sergiua Drogonl Metenfi^ura epifcopo fuum vicariatum tribuir, tum
quia avunculus erat imperatoris et regum, tum etiam quia docirina et fanclitate
confpicuus liabebatur, Hujus pontificis epiftola extat t, 7. conc. coi. 1799. At
epifcopi Gallicani hanc in eo dignitatem agnofcere noluerunt, ejusque privilegiiff
minime fruitus eft, ut teftis eftHincmarus cap. 30. adverfus Anfegifum Senonenfem.
Anfegifus porro ifte Ssnonenfium epifcopus a Carolo Calvo legatus ad Joan-
nem miffus, legatione fua defurttuSja Joanne VIIL anno Chrifti 876. vicariatum
in GalliaeetGermaniae provincias obtinuit per litteras Joannis ad epifcopos Gailiae,
quac extant conc. tom. <^. p. 221. inter Joannis epiftolas numero 313. At epifcopi
Gallicani in concilio Pontigonenfi priraatum Senonenfi epifcopo concefrum abfolute
ftdnvittere noluerunt, fed tantum (ervato fingulif- metropolitanis jure privilegii fe-
(undum Jacros canones ^ et juxta. decretafedis Romanae pontificum, ex iisdem Jacris,
tanonibus promulgata. Haec habentur in aQis concilii e.K Aimoino t. 9. conc. col.
28 1.. quapreptcr fequentibus. faeculis nihil aliud juris in Gallias aur Germanias ha-
tuere Senonenfes antiftitespraeter honoris nomen. Caetcram ipfe Joannes videtur
iflud quaiecumque fuerit privilegii Anfegifi perfonae tnbuifle, non fedi Senonenfi,
quum in refcripto- fcribat, id. fe. illi concefTifle. oh devotionem et fidem erga fedcnv
apoffolicamv
JJenique GregorinsVII. annato^y, inGebnini LugJunenfis gratiam prfmatunr
ecclefiae Lugdunenfi; conceffit, fuper quatuor provintias , Lugdunenfem, Rhoto-
jnagenfem, Turonenfem et Senoncnfem; id e.v ejus epiftolis difcimus, quarum una
eft ad ipfum GebuiJium , altera ad Rhotomagenfem , Turonenfem et Senonenfem
antiftites. Extanr t. 10. conc col. 220. et 221. in pofteriori epiftola diftini-lionem
Dioecefeon, provinciarum, primatuum , metropolitanorum , et cpifcoporum al»'
apoftolis faQam effc ex Pfeudo Clementis epiftola; fuadet, jubetque fupra mcm-ora-
m jirchiepifcogis,, \u Lugdunenfl metropolitae pareant^ In prinia rcio epiftoU.
fup-
DISSERTATIONES HISTORICAI. 37
fupponit GregOi-ius, dignitatem primatus ab anteceffoiibus fuis Lugdunesifi ecciefiae
conce/Tam fuiffe , quod tamen probari minime poterat. NuUum quippe exia: an-
tiquius ifto in gratiam Lugdunenfis antiftitis Romanorum pontifirum decretum , et
li quod e-ttitirTet-, haud dubie iilius exprefie mentionem fecifiient Gebuinus et Gre-
gorius. Itaque haec hujus conftitutio duobus fundamentis nititur, quorum utrum-
que parum habet firmitaris ac roboris. Quidquid fit, iila varie a Gallis e.\-cepta eft,
RodujphusTuronenfis archiepifcopus eam amplexus cft: Richerius vero Se.aonenfis
injuriam iftam ftrre minime potuit, Rothomagenfi/ item decreto pontificis parere
noluit, qua de caufaUrbanus II. concilio Ciaromontano anni 1095. Richerio Seno-
nenfi, concilio adefte, etLugdunenfi epifcopo parere renimiti pallii ufum et fiiffra.
ganeorum obedientiam iuterdixit: eamdemque in Rhotomagenfem fcntentiam tulit,
nifi intra tres menfes fubjeclionem polliceretur. Id decretum extattom. conc. 10,
col. 5 17. et 5 tg. a Marca primum editum. Richerius nihilominus a propofiro de-
terreri minime potuit, fcd ejus fucceffor Daimbertus Lugdunenfi epifcopo obedien-
tiam pollicitus efl, ut narrat Urbanus ep. ad Hugonem, quae edita cft a Petro de
Marca in difTertatione ad conc. Claramont. et inferta tomis conciliorum vid. t. 10.
col. 565. Poftea tamcn Senonenfis anriftes Lugdunenfi parere refpuit, ut colligerc
eft ex epiftola Humberti Lugdunenfis, quam eodem in loco citat Petrus de Marca.
Ponro i\, tjuae fuerint vicariis aut primaribus conceffa a Romanis pontificibu»
jura noffe velis, praefto funt ipfae pontificum htterae, quae id te nullo negotio do«.
cebunr. Iliud autem advertas velim haec fcmper tempore creviflTe. Primum cnini
Zozimus Arelatenfi epifcopo nihil aliud juris pro vicariatu contulit, nifi ut omncs
clerici Romam aut ad alias regiones non irent fine formatis ejus litteris, Quod qui-
dem privilegium ci conceditur, ut aUquod dccumentum forraatarum extet, quo con-
futari pofifent ii, qui ecclefiafticum gradum falfo fimularent. Utrum aurem aequum
fuerit Zozimo legem iftam Gallis imponere, quae in caeteris regionibus non erat
in ufu, et utrum poftea locum habuerit hic inquirere nolo. At Sjmmachus tribuit
ei poteftatem concilii cx Galliae et Hifpaniae epifcopis, fi caufa religionis emerferir,
congregandi. Pallii honorem addidit Vigilius cpift. 6. et epift. 7. Ubi vero jus
congregandi concilii confirmat, de Galliis tantum loquitur non de Hifpania, et ca
lege illud concedit, ut fi qua fit gravior caufa, quae terminari minime poflit a con-
cilio, ad fedem ejus apoftolicam relatio fiat,
Pelagius autem generalius Arelatenfi epifcopo concedit, tit ad inftar fuuffl
in GalHarum partibut primi facerdotis iocum obtineat , et quidquid ad gubernatio'-
nem vel difpenfationem ecclefiaftici fiatus gerendum efi, fervatis patrum regulis et
fedis apojhlicae conflitutis faciat. Praeterca pallium illi concedit et renovat Zozimi
de formatis decretum. Denique Gregorius omifra fbrmatarum dandarum poteftate
Vigilio Arelatenfi vicariatus in regno Childeberti, jura ad rria revocat. i. Ut
fidem canonesque fervari in eo procuret. 3. Ut fynodum, Ii fit opus, convocet.
3. Ut dc controvcrliis fidei ct rebus majoribus ad fcdem apoftolicam referar,
D * Mo.
3S DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIILINA
Mac;untino archicpifcopo nihil aliud juris concedir Zacharias, quarn m fiia
vice , priiedicationem per univcrfas Gjllias accipiat, ut ii repererit aliqueni caitra.
religioneni chrijlianam jcntire vel canuninn injiituta, Ipiritaliter ad ncrmam fiudcat
reBitudmis refurniari.
Rhemenfi primati jus ordinationum in tota dioecefi concedunt Hadrianus,
Benediflus, erNicelaus, ac praeterea ut nuUi fit fubditus praeterquam fedi apo-
ftolicae.
Sergius Drogoni concedit, ut vice fua ubique caeterorum epifcoporum ne-
cefl^itatibus minifter exiftat, eique in congrcgandis generalibud tonciliis fuam com-
modat audoritatLm : praeterea jubet ut ad eum fynodorum provinciaUum decreta
referantur, et adpcllaiiones ad federn apoiioJicam primum audiat, et ut in abba-
,tum et epifcoporum vitam inquirat.
Joannes VIII. Anftgifo vices fuas tribuit in convocanda fynodo et aliis ne-
gotiis exercendis perQaUins, et Germanias, utque decreta apofloiica per eum in cae-
rerorum notitiam veniant, ipieque de majoribus negoiiis ad eum referar.
Demum Gregorius VII. Gebuino primatum concedens iura primatuum fic
defcribit, eos dicit metropolitanos efle fuperiores et ad eos poft fedem apoJhAicam
negotia praecipua convenire, ut ibidem quibits necejfe eji-, clemsnter et jujie refiituan-
tur, ut et hi, qui injujie opprimuntur, jujie reformentur atque fulciantur : epijca-
porumque caiijae et f.mmorum ncgatiorum judicia, falva apojiolicae fedis auBoritste
jujiijjime terminentur.
Itaque tota primatus aut vicariatus pctertas aRomanis pontificibus epifcopis
Gallicanis concefia ad quatuor aut quinque capita revocatnr. i. Eit formatarum
tribuendarum. s. Convocandi concihi dioecefani. 3. Refcrcndi ad pontificem dc
matoribus caufis. 4. Cavendi, ut canones obfervarenrur , fidesque illibata manerer,
Quibus 5. additum eft poileiioribus fijeculi'; jus adpellationum a metropoHtanorum
judiciis; quod folum obtinere videtur Lugdunenlis Antiiies. At jus ordinationum
inerropolitanorum primatibus aut vicariis nunquara in Gallia conceifum eil, iicut
Theifalonicenfi vicario: quia Romanis pontificibus non erat in votis eam patriarcha-
tui fuo adderc, fed tantum in illam priraatui fuo debitam auGoritatera exercere.
Praetcr hos Gralliae primatus nonnulli in variis dioecefibus epifcopi prima-
lum ambierunt; fic Eituricenfis primatum in Aquitaniam obtinebat, ut difcimus ex
Kicolao primo epift. 19. ad Rodulphum Bituricenfem tom. 8- conc. coll. 504.
Hanc ei dignitatem confervare ituduit an. 1:1 1. Philippus Auguftus epill. ad In-
nocentium III., in qua rogat eum, ut Bituricenfi eccleiiae jus primatus confervet:
Cum Jola, inquit, Bituricet^is tcclefia in toto regno nojiro primatiae obtineat digni-
tatem.
Multa etiamnum dicenda fupereiTent, fed haec difta fufliciant, ut ii^arum
rerum rudibus generalis antiquae Galliae notitia proponatur, cujus ope caetera pe-
ritis in memonaoi revocari poifint.
DlSSERTATIONES HISTORICAE. 29
_ $. XI.
De inptiitione et limitibiis patriavchatimm.
Patrlarchae, ut jam obfervavimiis, iidem olim fiierunr ac CAarchi, feii primates
proviHciarum, atque hoc fenfu ainirjuiffima eft iliorum inliitutio. De his lo-
quitur concilium Nicaenum cap. 6. ut fufius cfiendeinus poiiea, cum ftatuir, ut
Alexandriiius praeful haheat Aegijpti, Libyae et Pentapdeos potejlatem: quia et
nrbis Romae epifcopo parilis mos e/i , fimiliter autem et apud Antiocliiam, caeteras-
que provincias privitegia ferventur ecclejiis. Ubi tres praecip^ios orbis patriarchas
nominat concihum, caeteris vero non nominatis fua privilegia confirmat.
Ad concilium conftantinopohtanum fecundum finguias orientis dioecefes fi-
ve patriarchias diiiinguit can. 2. Qiii jtint fiiper dioecejim epijcopi, necjuaquam ad
ecclejias, quae fnnt extra praejixos fibi teniunos accedant, nsc eas hac vraefismtione
tonfundant 1 fed jiixta canones Alexandrinns antijies, quae fmtt in Aegijpto, regat
folummodo, et orientis epifcopi oricntem tantum gubernent, fervatis priinlci^iis,
quae Nicaenis canoiiibus ecclejlae Antioclienae tnbuta funt. Ajianae quoque diuece-
feos epifcopi eafoium, quae funt inAfiana dioecefi, dijpenfent , necnon et Ponti epi-
fcopi ea tantim, quae funt inPonto, et Thraciarum, quae in Tliraciis gubernent : non
vocati autem epi/copi ultra fiiam dioecefim non accedant pro-pter ordinationes facicn-
das, vel propter alias djfpenfationes ecclefiajiicas Ecclefias autem in bar-
baricis gentibus conjiitutas gubernari convenit juxta cotjjuetudinevi, quae efi a pa~
tribus obfervata.
In prima canonis hujus parte qtjinque diftinguuntur orientis dioecefes, et
unaquaeque epifcoporum fuorum regimini conimittitur, ne fcilicet alicujus dioece-
feos patriarcha, aut alii epifcopi, in aherius dioecefim quidqaam juris fibi vindica-
rent. Itaque licet clare et aperte non dJcat, fingulos Jn iftis clioecefibus exar-
«hos feu patriarchas dioeceii praefuturos, id tamen fatis innuit. Nec multum a
canonis fenfu aberravit Socrates, cum ait fingulas dioecefes fuis puriarchis efie com-
niiiras, Thraciam Neflario, Helladio ponticam dioecefim, etc. NonnuIIos equi-
dem nominat, quos non modo patriarchas, fed ne metropolitanos quidem fuiife
conftat, quibus tamen patriarchatum concefRim eife fcribit, quia adminiftrationis
hujus dioecefeos participes erant. Quod vero dicitSocrates inftitutas ede, ab hujus
concilii patribus patriacchias, e.xacie verum non eft; hae etenim dioecefes dift;nt.iae
eranr antea, et per confuerudinem quaedam jura ac privilegia dioeceleon exarchis
erant attributa, fed nondum ulio canone tam eiacla dioecefeon diftributio lancita
erat. Atque hoc fenfu dici poifunt ab hoc concilio conftituti patriarchae. Ex eo
fane canone conftat, nuUum jus fuiife epifcopo Ale.vandriae, aut Antiochiae in a!ia«
dioecefes, Afianam fcilicet, Ponticam et Thra<:icam. Ac proinde tum Alexandn-
mim , tum Antiochenum patriarchatum dioecefeon Aegypti et orientis limiies noii
exceffiire. Sua equidein fervat Antiochenae ecclefiae privilegia, fed in orienris tan-
tutnmodo dioecefi, prout ab Afiana, pontica, Acgyptia et Thracica dillinLta eft,
D \ iJlud
3» DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINAE
jllud tamen animadvernone dignum, quod in canone foli nominentur Antlochenus,
et Aleraiidrinus praefules, quibiis niiqua fpecialia privilegia refcrvantur, cum cac-
lerarum dioecefeou adminifirado generatim omnibus epiicopis tribuatur, quod du-
plici, nifallor, de caufa faflum ell. i. Quia hi fo!um duo in concilio Nicaeno
iiominati fueranr praeter Romanum. de quo non agit concilium ConftantinopoUta-
juim. 2. Quia hi patriarchae caeteris eminebant , et longe majora jura ac privilc»
jia obtinebaut.
Certum ramen e(l, Epheflnum et Caefarecnfem epifcepos aliquid prae cac
leris metropolitis habuiffe privilegii, et dioecefeon fuarum exarchos ae patriarchas
fuifle. Et primum quidem Ephefinus epifcopus in conciiio Ephefino Afianorutn
amnium caput habitus efi A£t. 5. concilii tom. 3. C.p. 666. Alexandrini et Ephefini
epifcoporum fed.es vocantur majores throni, in quos nihil juris habebant orientalef^
et col. 655. Cyrillus et Memnon adpellantur caput concilii , et orientales in ep.
ad iroper. per Pailadium miffa col. 707. queruntur quinquaginta etrc Aegyptios et
auadraginta Afianos fub Memnone tyrannidis duce , et duodecim ex Pamphilia hac-
reticos, Mejfalianitarum nomine adpellatos, praeter alios eidem metropoli adJiae-
rentes. Deinde ordinatio Ephefini epifcopi pertinebat ad omnes Afianae dioecefeos
«pifcopos, quod majoris fedis argumentum eft: narrat enim Palladius Chryfoftomurn,
ut Heraclidem in locum Antonini Ephefinae praeficeret ecclefiae, 70. epifcopos ei:
Lydia, Afia et Caria convocafle. Idem etiam conftare potefl ex a£l. 1 1. Chalcedon.,
fioncihi, in qua Stephanus ait, fe a 40. epifcopi? ordinatizm, ibidsm Ephcfus dicitur
maxima et illuftris metropelis. Hinc intelligere eft,Ephefinum epifcopum univer-
fae dioecefeos Afianae curam habuiffe, cura ad eum ordinandum ex omnibus pro-
vinciis ejus dioecefeos jepifcopi convenirent: quapropter hi in fine ejusdem aflionis
fupplicant, ut epifcopus Ephefinus ordinetur in provincia, fecundum canones.
Aliter autem vifum eft concilii patribus, qui hoc privilegium Conftantinopolitano
cpifcopo vindicaverunt. DemumEvagrius lib. 3. cap. 6. teftis eft, reftitutam fuiffe
Ephefinac fedi a TimotheoAeluropatriarchicam dijgnitatem, a qua in Chalcedonenfi
concilio excidcrat.
Ut id inteiligatur, adverte, jus ordinandi metropolitataos omnes fuifTc pri-
fnum exarchi provinciae, pariterque jus ordinandi exarchi fuiffe omnium epifcopo-
rum dioecefeos. At concilium Chalcedoncnfe utruraque jus exarchis Afiae et Ponri
abftulit, hoc quidem aQ. 11., in qua mifere deprecantibus epifcopis Afianis , ut
Ephefinus epifcopus in provincia ordinaretur. Jus iftud primum a Chryfoftomo
contra canones, fpeciatim vero contra conciliiConftantinopolitani definitionem Conc
ftantinopolirano vindicavit epifcopo. Illud vero jus ordinandorum, tum in Afia,
tum in Ponto metropolitanorum , quod exarchi epifcoporumque dioecefeos pro-
prium erat aft. i^.cap. 28. Conftantinopolitano epifcopo attribuit, ficque epifoo-
pum Ephefinum orani jure patriarchico fpoliavit; verum hoc illi paftea reftituifle
dicitur TimotheusAelurus Paulo epifcopo Ephefino in-archiepifcopali fede collocatQ,
DISSERTATIONES HISTORICAE. 31
fHz jam priuf dh epifcopis provinciae justa antiquiorem confuetudinem ordinatur
fuerat, reli£laque illi ordinandoriim metropolitanorum potcftatc,
Caefarea Cappadociae eodem jure exarchatus feu patriarchatus \n dioeced
Pbnti fruebatur, Hujus urbis eccleliam' vocat Gregor. Nazianz. orat. 20. et ep. 33,
eaeterarum matrem. Jpfe Bafilias hujus fuae in univerfam Ponti dioccefim potefta-
tis multa dedir indicia. Satalis in Armema ad preces Satalanorum o-rdinavit epifcO'
pum, ut videre eft ep. 183. et 187. Idem epifcopum quemdam Frontonem Nico-
politanis contrajus ordinatum epifcopum, ut videre efi epift, 10. fenrentia fua epi-
icopatu dejiciendum eflfe pronuntiat, juberque Nicopolitanis presbyteris, fi quam
fecum partem habere veHnt ut idem fentiant; quibus verbis indicat Bafilius
fe in Nicopolitanos habuiffe poteftatem. Idem Bafilius totius dioecefeos
Ponti concilia indixit., quod eft primatis feu exarchiy ut videre eft epift, 291,
Sozomenus lib. 6. cap, 12. narrat concilium Ponticae dioecefeos Tyanis celcbratum!
tempore Valentfniani fub Eufebio Cefareae epifcopo'. Demum ut caetera mittam,
Caefareenfis aniifles in conciliis caeteris metropolitanig praelarus eft, ex quo fatis
eolligitur eum exarchi dignitate fuifte infignitum,
Caeternm ut ad canonem Conftantinopolitanum redeamus, conftat ipfum
diferte vetare, ne aut Alexandrinus, aut Antiochenus, aur ullus alius quidquara juris
m dioecefibus Ponti, orientis et Thraciae fibi vindicet: fed ut illae a- provinciarura
fuarum epifcopis regantur,. Hanc,- ut obfervavimus, fan£lionen> pefilimdedii:
«Gncilium Chalcedonenfe, cum> Conftantinopolirano epifcopo tum exarchorum, tum
ctiam metropolitanorum omnium ordinBndorum jus detulit, quod jam in pluribus
locis invaferar,
Haec de primis patriarchis, qui iidem erant ac exarchi, nunc de iis, quibus
poftea patriarchae nomen refervatum eft, pauca dicemus. Porro fi patriarchae no=
jnine illos epifcopos intelligas, qui honore caeteros^ anteibanr, haud dubium eftr
quin antiquitus ires fuerint ii patriarchae, qui iribus^ praecipuis orbis Romani ci-
Titatibus praeerant, Romae, Alexandriae, et Antiochiae : cum' enim^ iftae urbes
omnium primae forent, non' miram cft,, G illorum epifjopi primum honorem es
locum occuparent. Eumdem poftea honorem Conftanr.ecclefiae detulit Conftant. fyno=
dus, cumConftantinop. (ecunda imperii urbsefFeClaeft. Similemforrehonorem Aeliae
feu Hierufalem concefFerarNicaena fynodus. Verum: fi patriarchalem ira dignita-
tem fpeflcsr nulla adjunfta h^bet praeterquam honoris et pTaefminentiae jura aur
privilegia: inde tamen occafionem- arripuere iitae fedes peculiaria fibl in caeterae
pira vindicandi y caetcrosque tum metropolitanos, tum etiam exarchos fubjiciendi.
Primura inter patrrarchas locum femper obtinuit Romanus pontifex , qur
fMraeterprimatumr quo prae caeteris-omnibu? eminer,primum provinciaruni omniuns
quaevicario Romae parebanr, potcftatem habi>ir, nt infra demonftrabimus, Dein-
rfevero in caeteras quoque ectlefias, porefbitem eamdem habere tentavit; atque hac
^ca«& Tieariofr variis in locis inftiniitj arque inter alio& Theflalor.icienfem vicfi-
riwra
32 DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINAE
rium conftituit, ut videre eft in epift. Innocent. I. ad RuifumThefTalonicenfem, Bo^
nifacii piimi, item Coeleftini primi ad eumdem, Xifti ad Anaftafium, et Leonis,
ad eumdem.
Hoc enim valde obfervandum eft, poteftatem illam, quam comiTiittuntThef-
falonicenfi epifcopo, non elFe aliam quam patriarchtcam feu exarchicam inUlyricura
poteltatem. ... . . '
Vetnim in nullas alias ecclefias praeterquam in vicariatus ecclefias ordinario
iure Romanum pontificem olim habuiire poreftatem vere patriarchlcam, ex eo de-
monftratur, quod innullas aliasprovincias, ordinario jure per fe patriarchicis juribus
ufus eft. Inrer illa quippe jura proecipua eit mctropoliranorum ordinatio, ad pon-
tificem Romanum alibi quam in vicariatu Romae metropoliranos aut epifcopos non
ordinaffe demonflrabimus. Quod vel e.v eo folo patet, quod vicarios in Galliis
inilituens, de ordinandis illarum provinciarum metropolitanis ne verbum quidem
facit.
Itaque patriarchatus Romani limites non videntur excelTiire provincias eas,
quae vicario urbis parebant, dicunturque a Ruilino luburbicariae. Nam extra iftas
provincias etiam in Italia metropolitani epifcopos omnes ordinabant, et ipfi ab
«"ifcopis provinciae ordinabantur. At in Sicilia et Sardinia et provinciis fuburbica-
riis non modo metropolitanorum, fed et omnium epifcoporum ordinationes a Ro-
mano pontifice fiebant", et nihil in iis provinciis alicujus momenti fine ejus au3:o-
ritate re<»ebatur. Hoc autem non folum in provinciis luhurbicariis Italiae, ubi
Bullus erat metropoliranus, fed et in Sicllia ipfa locum habuifre colligimus exB. Leo-
ne epiftola olim 4. nunc 16. ad epifcopos Slciliae, ubi eos adloquitur his verbis :
Oiiam ciilpam nnllomodo potuijfctis incidere, /;' unde confecrationem hmioris accipitis,
indc lcgem totius obfervantiae fiitneretis. Idemque confirmatur ex Gregorio pri-
mo lib. 5. ep. 13. ad re£lorem Siciliae de Lilibetano clero petenre liccntiam aRoma-
no Pontifice, ut fibi epifcopum eligerer. Itaque iftarum provinciarum non modo
patriarcha fuit fummus pontifex, fed et patriarchicam au£loritatem peculiari qua-
dam ratione exercuir. Nam patriarchae caeieri folos ordinabant metropolitanos,
caeteros vero epifcopos a metropolitanis, faltem ex fuo confenfu ordinari fincbant.
At vero Romanus pontifex in provinciis fuburbicariis omnium epifcoporum ordi-
nationes fibi vindicabat, et nullas in iis partes metropolitanis relinquebat. Sed cum
iiniuscu]u<;que civitatis clerus et populus aliquem elegerant, referebatur ad Roma-
num pontificem, qui vel ordinandum Romam accerfebat, ut a fc ordinaretur, vel
aliquem ad ejus ordinatinnem delegabat. At in aliis provinciis minime fuburbica-
riis jus ordinatiouum pontificemRomanum habuiire probari non poteft. Imoconftat,
nontantum epllcopos omncs a metropolitanis, fed et metropoiitanos ipfos abcpifco-
pis cu'|usque provinciae fuiffe ordinatos: ergo extra controverfiam cfTe debet, Rom..
pontificem in folis provinciis fuburbicariisprimum acpraecipuum patriarcharum jus
habuifl^e. Quod vero fpeclat ad aherum jus patriarchanun, convocandi fcilicet con-
cUii
- BISSERTATIONES HISTORICAE. 35
c\[n dioecefani, nop reperierur Romanum pontificem jure parriatchatus e.v toto oc.
cidente fynodum convocaiFe. Et fi quarido numerofas fynodos imo et generaks
convocavit, fecit id non patriarchatus, fed primatus jure et au£loritate, et ideo nr.11
jjoteft dici patriarchatum in totum occidenrem habuiffe. Nihilominus tamen fuc-
«effu temporisRomanus pontifex patriarchatus fui limites , quantum potuit, exten-
dit; ac primo lilyricum ditioni fuae per vicarios adjicere conatus ell: : deinde vero
non modo totam Itaiiam, fedet Galliasatque Hifpaniam patriarchatus fui limitibus
comprehendi voluit.
Hic autem valde miror, nonnullos cf[e , qui licet fateantur Romamim pon-
tificem non habuifle jus metropolitanorum in toto occidente ordinandorum, con-
tendant tamen.eum fuilFe totius occidentis patriarcham. Cum enim patriarchae au-
Oioritas et jurifdiHio in eo praecipue jure confiftat, ftatim atque illud pontifici Ro-
mano in totum occidentem ncm competiifle fatentur, neceffe eft, ut agnofcant eurai
non fuiflfe proprie totius occidentis patriarcham. Quod fi nihil aliud volant, quam
Roraanum pontificem fuifl^e inter occidentis epifcopos primum ac praecipuKm, ac-
que hac de ccufa certam quamdam in lotum occidentem fuperin(pe£lionem habuifTe,
non rideo, cur iftud ^uris intra occidentem cotircere velint, quod et in ipfum
orientem habebat, Nam vi primatus fui Romanus pontifex non folum occidenta-
lium , fed et orientalium ecctefiarum certam quamdam curam habcre debet, atque
invigilare , tit ubique canones obferventur, fidefque illibata cuftodiatur , quod jus
fi patriarchicum dixeris, nccefTe eft, ur dicas Romanum pontificem non occidentis
modo , fed et totius orbis patriarcham fuifl"e.
At quoniam adverfarii nonnulla proferunt teftimonia, quibus fuadere con-
tendunt dioecefim Romani ponrificis fuiffe torum occidcntem, breviter ea nobis per-
currenda funt , et quam parum roboris habeanr, oftendendum.»,
Primum argumeiitum petunt ex epiftola fynodica concilii Arelatenfis primi
adSylveftrum, in qua fynodi patres dicuut, ipfum majores tenere dioccefes, ergo,
inquiunt, occidentis dioecefes tenebat, non autem unam tantum, ut nos arbitra-
mur, dioecefim Romae caeteris omnibus minorem,
Verum nemo non deprehendit, quamparum re£le procedat argumentum, quis
enim ferret iftud ratiocinium : pontil^ex Romanus majores occidentis dioecefes tener,
ergo omnestenet? Deinde vero dioecefeos nomen hic ftriQe non fumitur pro impe-
rii dioecefibus, fed potius pro fingulis iis provinciis , quas Romanus pontifex re-
gebat , ut fenfusfit, tu, qui majoribus praees occidentis ecclefiis , caeteris pafchae
diem per litteras fignifi<:abis.
Secundo, iidem adducunt /anf?/ Bajllii tefiivionium ex epiftola 10. ■, in qut
Romanum epifcopum vocat , occidentalitm cori/phaeum , id eft, occidentalis ecclefiac
principem. Sed nihilo magis ifte locus ad propofitum pertinet : nam fi per vo-
cem illam occidentalis ecclefiae principem intelligant eum , qui inter occidentalee
primus eft , et honore caeteros antecellit , quod proprie per nomen KOfutpMTK defigna-
ror, hec fenfu Romanum pootificem; t-unc occidentalis ecolefiae principera fuiffe,
E quis
54 DE ANTIQVA ECCLESI/E DISCPLINA.
quisdubitet ? Verum fi per principem occidentis eum inteliigant, qui totum occi-
denteni regit exarchatus, feu quod idem olim fuit , patriarchatus jure, Komanum
pontificem hoc fenfu principem fuifTe inficior , idque Baiilium exiftimafie nego.
K3r'u:f^:t:;v enim adpellat, hoc i:i ioco Romanum epiicopum non ialaudem, fed po-
tius in viiuperium , occidentalium faitum incufans : Sinaiitem, inquit, ira Dei
7Uff iLnni. /ui.M.«. , Y"-*"^ •" jriu., tw.v patrarunt. r\empe cum iis , qui ventatcm ip-
Jis dnnuntiant , coHtendentef, kaerefim autem per [eipjos Jhbilientcs. F.go Jane vo-
Lebam aJ eurum antefignanum v.o^vl;>xhv fcribere. Di patriarchia et iurifdiclione Ro-
mani ponnficis ne quidem cogitat Bafilius. Sed eum vocat KOfvi^xiov caeterorum ,
quia inter caeteros ejuldem fententia.e emiaebat, quod re£l:e reddidit interpres per
vocem antefignanum.
Tertio proferunt Awgufiinum,- qui lib. i. contr. Jul. c. 4. vocat Innocentium
ecclefiae occidcntalis praefidentem. Sed nihil inde aliud concludi poteft, quam
ponrificem Romanum inter occidentis epifcopos primum effe : nam Africani nullam
jurifdi£lionem patriarchicam poatificis Romani in provinciam fuam agnofcebant ,
ut collio^ere eft ex geftis in caufa Apiarii , de quibus ahbi.
Demum objiciunt,,Hieronymum, qui in hb. adverfus Vigilantium,fcribit quiti^
faciunt orientis ecclefiae, quid Agijpti et fedis apojiolicae? His , inquiunt; verbif
trium patriarchatuim diftinflos liviites habemus. Orientis ecclefiae Antiocheni pa-
triarchae facrae ditioni fubditi funt , vel potius tota junt illius ditio. Si tamcn tres
diuecefes Afianam, Ponticam et Tkracicam exccpcris. Aegypti finitnnaeijue eccle-
fiae parent Alexandrino patriarchae. Qtiaecumque Juperfunt ccctcfiae, ideji, occi-
dentales, funt fedis apo/iolicae , Romauumiiue epifcopum.,ut patriarcham agnofcHnty
et venerantur.
Refpondeo, Hieronymum diftinftos patriarchatuum Hmites hoc loco minime
iTadidifre, nec quidquam hic fcripfifle, unde poflint colligi. Tres praecipuas or-
bis dioecefes nominat, ut illarum au4loritate impugnatam a Vigilantio difciplinam
defendat. At quam late pateant iftae, nuliarenus dicit. Adverfarii vero iiiarum
iimites ita adfignant, ut omnem argumenti fulvim infringant, nam fi eccleliarum.
orientis nomine una tantum inteiligitur dioecefis, exceptis aliis tribus, cur non pa-
riier/faVj apojiolicac nomine intelligatiu: fola. dioecefis fedi apoftolicae peculiaris,,
{^U vicariatus I^omac?
Lenique Sirmondus patriarchaium Komani pontificis per totum occidentcm
p.orrigi probat Gruecorum recentiorum teflimenio et confeifione , qui ad canonem
feitum Nicaenum ultro agnofcunt, totum occidentem ad patriarcliatumRomani pon-
tificis pertinere, utZonaras, qui ad hunc cnnonem haec habet : Alexandrinum ,.
ie:'nuy, epifcopum iis, qui in Acgypto, Lijbia, Pcntapoli futit , praejiderc juhet ,
Antiochcnum, fukJecrJsfibi provinciis nimiium Coclcjijriae, Ciliciae utriquc , Mcfu-
gfi^:gm.i^c;i. at elitii epijcopos fuis quswqiie regiouibus i^raeejjei qucmadmcdnm et ec-
• (lefiae.
13ISSERTATIONE5 HISTORIC/"E. 35
elejias Romatiae antipes, ut occidentales provinclas rpgeret , mos obtintnt. A^iuii.
git huic Balfamoncm et alios Graecos receinioies , qui fatentur parn-.irchatum R(5-
manum e.ttendi per torum occidencem. Unde Thenalonicenfem , Corinthium , NU
copolitanum, Arheineiifem, Patreniem nietropolitanos a dioecefi Romani pontifi-
cis avulfos, etfedi Connantinopolitanae fubjeclos e/re conftat, tum ex notitia Grae-
corum, tum ex Romanorum pontificnm epiftolts, Hadriani fcilicet ec Nicolai,qui
provincias iUas tamquam fuas repetunc. Confirmat iftud Sirmondus €x veteri Hie-
ronymi diilo, qui in epiftola ad Marcum haec ait; Haereticum me cum occidente,
haereticum me cum Aeguptoy^ kocej}, cum Damafo Petroque condemnent. Suppo-
nens tam occidentem iJamafi dio^cefim fuifie, quam Aegyptum Petri.
Verum haec omnino levia funt, nam primo Graecorum iftorum recentioratn
auQ:oritatem majoris non facio, imo minoris, quam ipfius Sirmondi teflimonium:
illi enim de rebus iftis loquuntur ex praejudicatis opinionibus , veterumque difci-
plinamexea, quae fua aetate vigebat, metiri folent. Et quum eo tempore, quo
haec fcribebant , Romani pontificis dioecefis ad multas occidentis provincias effet
progrefTa, non examinarunt, utrum fynodi Nicaenae tempore eofdem habuiffec li-
ftiites. Imo totum ilH occidentem ultro concefFerunt, ut facilius iilum ab oriente
arcerent .• fuum tantummodo curantes , et de alieno riihil folliciri. Ad ejufdem
aevi difciplinam pertinet, quod pontifices Romani Maccdoniam et Graeciam fibi
avulfas queruntur, quia fcilicet, ut obfervavimus, aliquam in haec loca auflurita-
tem fibi vindicarunt pontifices , ct dioecefim fuam iftuc extendere conati erant Thef-
lalonlcenfi epifcopo vices fuas committentes,
Quod fpeQat ad Hieronymi locum , nihilprorfus ad rempertinet .- nec enim
ibi agit de dioecefibus, fed de fide Aegypti ct occidentis. Quippe quum Hierony-
mus in Syria degcns a nonnullis adcufaretur, ut fidem fuamintuto coUocet, quura
in oriente de religione diftenfiones forenf, occidentis autem et Aegypti epifcopi
unum fentirent, vifum cft illi fidem fuam utriufque teftimonio retlam oftendere.
Nominat autem Petrum Alexandrinum ct Damafum, quoniam currl ifto totus occi-
dens , cum illo Aegj-pti dioecefis integra fide ac communione jungebantur , non'
quod iftc occidentis totius, ille Aegj-pti patriarcha foret. Eadem de caufa Theo-
dofius ecclefias tradi juffit iis, qui cum Damafo, Pctro et aliis, quos in le^^-e fua
nominat, communicarent, quia fcilicet quum illi fidem Nicaenam aperte profite-
rentur, necefie erat eos, qui cum illis communicabant et fenticbant, camdem fidem
profiteri, quum ergft omnes occidentales cum Damafo communicarent , atque, ut
inquit Optatus, commercio formatarum, in una communionis Cocletate concordarcnr,
non fecus ac Aegypti cum Petro Alexandrino , merito Hieronymus ad occidentis
et Aegypti fidem cognorcendam, Petri ac Damafi fidem in medium producit. Aique
haec de patriarchatus Romani limitifaus, nunc de aliis agcndum eft.
Sccundus inter patrinrchas locus olim Alexandrino epilcopo conceflus eft,
Cur autem Antiochenum praecefferit, haud facile eft dicere : hic valde defudant .
^ui patriarchicam dignitatem a Petri fundaticne repetunt , nam Alcxandrinam ec-
E 2 • dc-
3fr DE ANTIQUA ECCLESLi: DISCIPLINA
«lefiam a Petro fundatam non fuiffe certum cft. ReQius ille meo quidem judicio
loquuntur, qui fecundum locum Alexaudrino praefuli concefTum efTe fcribunt, eo,
quod Alexaudria foret fecunda orbis civitas, quamquam id non ita liquido demon-
flrari pcteft.
Huic patriarchae concilii Nicaeni canone 6. jus in Libyam , Aegyptum et Pen-
rapoiim ex antiqua confuetudine vindicatur. Harum provinciarum nomine com-
prehenduntur cae omnes provinciae , quas in dioecefi Aegypti fuperius enumeravir
mus , quae praefe£lo auguftali parebant.
Latius hunc poftea patriarclintus fui liraites cxtendifTe, nullihi legimus , imo
conflat eum nihil quidquam in Africam occidcntalem juris liabuifie , iiec eorum ,
q;iae in ea gerebantur , fuiffe participem. Soraniant igitur illi , qui totam Africam>
prout tertia orbis pars d\, patriarchatui Alexandrino attrihuunt.
Tertium parriarchatus honorem fortitus eft Antiochenus epifcopus, cujus pa-
triarchia orientis dioecefi finitur, nec enim unquam, m fingunt nonulli , vel in
uiiiverfam Afiam, vel in caeteras imperii dioecefes , Afianam fcilicet, Ponticam er
Thracicam jus patrinrchicum obtinuit. Id quippe expreffe vetatur in concilio Con-
flantinopolitano, etdioecefeon Afi^ae, Ponti et 'I'hraciae cura illarum epifcopis com-
mittitur. Nec unquam leges, Antiochenum epifcopum jus patriarchftum in eas
dioecefes ufurpafTe, aut cum Conftantinopohtano epifcopo illas invadente tamquam.
pro fuis dimicaffe. De caeteris autem Aliae magnae partibus haud difBcile eft de-
monftrare, Antiochenum epifcopum nullum fibi jus in illas vindicaffe. Nam veibi
rrana, Frumentius licet Tyrius, Indorum, quosad fidem converterat , epifcopus,
non ab Antiocheno, fedab Arhanafio Alexandrino ordinatus efl, ut teftis efl Rufl.
lib. lo, c. 9.
Idcm RufHnus hb. 11. c. 6. narrat Moyfem Saracenorum epifcoporum or-'
dinatum fuiffe ab epifcopis orthodoxis Aegypti, quoniam deduclus Alexandriam
pafFus uon erat fe a Lucio Ariano epifcopo Alexandriae ordinari. Qui mos
Afiaticorum perfeveravit ad Juflmiani tempora : fub ea etenim Indi epifcopum ,
ab Alexandrino praefule petiere , ut refert Elmacin. hifl. Sarac. lib. i. c. 12,
His tribus patriarchis duo poflea junfti fuere , Conftantinopolitanus fcili-
cet et Hierofolymitanus , de quorum inilitutione , et jurifdi£lione paulo latius
differendum efl.
Bizantinus epifcopus Heracleenfi prlmum epifcopo fuffragabatur, ut ait Ge»
laf epif}. 2. At poftquam illa urbs a Conftantino fecunda orbis urbs fa£la efi
€Jufque noniine donata , altius fc extollere coepit ejus antiffes, ac proprie metro-
poleos jugum e.\cutere, in rantum , ut in concilio Conftantinopolitano primus ci
honoris pofl Romanum locus concederetur c, 3. ConJhutinopoUtanus habeat prio-
Tcs honoris partes ■ssfia-fiiioi rt\^ riixy,; , poji Romanum epifcopum, eo, qiiod lit nota.
Roma. Sed circa canonem ifium multa quaeri folenr, quae nobis currentibus mo-
ram faciunt. Primo hujus yojo-joTijf revocatur in dubium a Baronio ct aliis , qui
canonem hunc commetititiimi ct fuppofitum z^t: arbitrantur lus rationibus moti. .
1. QuQd
DISSERTATIONES HISTORIC^. ' 57
I, Quod Aiiatolius a Leone per epiftolam 56. exagitatus , nequaouam fe auQorita-
re alicujus canoiiis a Conflantinopolitano concilio conftiruti, defenderit. :. Quod
epifcopi concilii conftantinopolitani 2. , feu potius 5. in epiftola fna ad Damafum
definitioais hujus non meminerunt. 3. Quod Timotheum Alexandrinum , in cu-
}us praejudicium decretum iftud latum fuerat, id tulifTe non fit probabile. 4.
Quod fuperiori canoni,fn quo dioecefes diftiuguuntur , contrarius efl"e videatur.
Verum hae rationes hviffimae lunt, nec quemquam raovere debent, cum
aliunde canonis hujus yvyio-ioTng graviffimis tertimoniis fulciatur. Primo cnim cano-
nem hunc a conciHo ifto cditum reftes funt Socrates et Sozomenus, ille lib. 5. c. g.
hic lib. 7. c. 9.. Deinde in coneilio Chalcedonenfi, tum can. :g., tum fefT. 16.
coi. 812. hic canoii adducitur. Atque ipfe Lucentius fedis apoftolicae legatus ag-
nofcit hunc canonem centum quinquaginta patrum effe, queritur enim col. 809.,
quod s>S confiitutionibus pofipojitis, i;o., qui in fynodicis canonibus 7ion haben-
tur,mentionem tantum fecijfe nofcuntur. Non negat hanc fuiffe patrum 150.de-
finitionem, fed illius concilii fancliones in fuo eodice minime repeiiri teftatur. Si-
niiliter S. Leo ep. 55. ad Anatolium, et ep. 53. ad Pulcheriam queritur concilii Ni-
caeni fan£lionibus alias ante 60, aur 70. annos a quibufdam epifcopis editas prae-
ferri. Quod de alio, quam de concilii Conftantinopolitani canone 3. intelligi non.
potefl. Praeterea licet propter hunc, caeteros ejufdem concilii canones minimc re-
«eperit ecclefia Romana , ut conftat ex jam citatis locis^ itemque ex Greg. lib. 6.
cp. 31., et Nicolai L Gelaf ep. 4, eos tamen fuppofitos efTe numquam dixit, fed
a, 150. parrybus conditos agnovit, ut conftare poteft ex locis modo citatis. Demum
in colIcClione Dionyfii Exigui, caeterifque omnibus canonum coUeftionibus repc-
riuntur. Ad rationes adlaras refponderc faciilimura efl:.
Ad primain ex ipfomet S. Leone Anatolium concilii Conflantinopolitani «ano-^
ne honorem fuum defendifle conflat, ut jara a nobis animadverfum efl.
Ad fecundam refpondeo, feu potius tertii Conftantinopolitani concilii cpifco-
pos canones a fe conditos rmn eniunerare : fed rationem reddere pontifici, tum
fuae fidei, tum etiam adminiftrationis ecclefiarum , ordinationis fcilicet Neftarii et
Flaviani : unde ne verbum quidem dicunt de Maximi Cynici eorumqiae, qui ab
ipfo ordinati fuerant, depofitione, de qua lamen unus editus erat canon.
Ad terriam refpondeo , forte Alexandrinum intercefl^fTc, et interceflioni*
€Jus nullam effe memoriam, forfan etiam non intercefEffe , vel quia quia ita
aequum effe judicabat , vel quia obftitit imperator , vel quia non magnum
{ibi praejudicium hoc canone fieri exiflimavit. Unde nec in concilio Chal-
cedonenfi ipfum, aur Antiochenum praefulem intercefiiffc legimus. Forfan etiam
hic canon ante adventum Aegyptiorum editus efl in primo concilio Confianti-
«opolitano, cujus praefes erat Meletius.
Ad ultlmam refpondeo, hunc canonem priori non efie contrarium, quia
fecundum tantum honoris locum Conftantinopolitano tribuit epifcopo , fervatis
fingularum dioecefeon privilegiis , quae nullatenus Iftedit hic cauon. Nec enim
E 3 epifco-
5« DE A>JTIQUA ECCLESI/E DISCIPLINA
epifcopo Conftaiitinopolitano jus tribuit in Afianam aut Ponticam dioecefim ,
quod nobis deinceps probandum eft.
Concilii Coiilbntinopolitani canone meram tantum honoris praerogaiivam
Condantinopolitaiio epifcopo conceflam enfe, non autem, ut quidam arbitranrur,
in Thracicara, Ponticam et Alianam dioecefes autloritatem , verba ipfa canonis
aperte demonflrant : ita enim (e habet. Confiantinopiditanus epifcopus habeat ^pr-
lit7c<,T~*i<; TJjUHf, lioc eji, privilcgia lionoris pojl Romanum. Quis autem non videat
haec verba nihil aiuid fonare, quam meram honoiis praerogarivam , quemadrno-
dum et in Nicacno concilio dx.o\ov6l» rn<; n^^-r, quae Hierofoiymitano tribuitur
epifcopo , nihil aliud eft , quam honoris privilegium,- quis , inquam, (omniet
huiufniodi verbis Condantinopolitano antiditi tribui jurifdiGionem in tres dioece-
les , de quibus nulla ibi fit mentio? Nonne hoc e(l affingere concilio fententiam ,
quac cx ejus verbis exfculpi minime poteft ? Quid quod concilium diferce fignifi-
cat fe noiuiffe quidquam Conftantinopolitano epifcopo concedere in dioecefes Afia-
nam et Ponticam. Nam canone pra^cedenti, in quo Iimites iftarum dioecefeon ad-
iio-nantur, nuila conceditur in eas potelbjs ulli Citerno epifcopo , imo tota illarum
adminiftratio -epifcopis luis tribuitur, cc dilerte vetatur, ne non vocati epijcopi ad
d'ienas dioecefes accedant ordinationis , vel alicujus ecclefiailicas adminillrationis
eratia, quae prohibitio geneialis eft, et aeque Conftantinopoliranum epifcopum
Thracicae dioecefeos exarchum complcftitur , ac Ephefinum Afianae,aut Caefareen-
fem PoBticae. Confirmat iftud lex Theodofii flatim polt concilium lata, qua jubet
imperator ecclefias Ponti et Afiae tradi, non iis, qui Neclario, fed qui nonnuUis
harum provinciarum epifcopis communicarent.
Caeterum etiamfi Conftantinopolitano epifcopo nulla omnino iurifdiftio pa-
ti-iarchica tribuatur canone concilii Conftantmopolitani in dioecefes Afianam ec
Ponticam, imo ncc ulla ibi mentio fiat ejus in Thraciam jurifdiftionis : verifimile
tamen eft eum tum hujus poftremae dioeccfeos patriarcham fuift^e, idque juris a
Conftantini temporc obtinuift^e. Norum ccrte eft, quanta tum temporis fuerit
Conftantinopolitani cpifcopi dignitas , ad quem Alcxander Aleiandrinus litteras de
Ario fcripfit, cujus communionem ipfe Arius adeo expetiit, cujus fedem Eufebius
et Eudoxius tam avide arripuere, hic relifta Antiochia patriarchali fedc, ille vero
Kicomedienfi , quae metropolica eft; cujus dcnique tanta fuit tunc temporis digni-
t&i er autt oritas. Itaquc verifimlle omnino videtur Conftantinopolim a Conftanti-
ni tcmporibus ficut crat totius civilis , etiam ecclefiafticac dioecefeos in Thracia ca-
put fuiffe. Confirmant id,quaecumque aconciliiNicaeni temporibus, in rariis con-
cllii: gefta funt, in quibus videmus epifcopi Conftantinopolitani fcmper primas
fuift;: partes : confirmat etiam fubfequcns cpifcoporum Conftantinopolitanorum in
Thraciam poteftas, quam nullo repugnante habuerunt, et dc qua cum nemine con-
tenderunt. Itaque vix dubito, quin Bizantinus epifcopus a temporibus Conftanti-
jii dioecefeo» Thra cicae fuerit exarchus.
Poft-
DISSERTATIONES HISTORIC^. ^^
Poftguam. vero hanc dignitatem adeptus eft, e.ximium inter reliquos honorei*'
«nbiit, quem fibi canone tertio concilii Conflantinopoiitani deferri curavit nec
his contentus occafione honori&fibi toncefli in vicinas Afiae et Ponti dioecefes ali-
quid juris fibi arrogare coepit, eafque demum imperatorum auftoritate fretus pe-
nitus invafit, fuoquc patriarchatui adjecit, fed quibus in gradibus fecerit, cxpo-
nendutr; efK
Primum igirur haud ita multo pof{ conciliumConflantinopoIitanum , Conftan-
tinopolitani epifcopi variarum fe dioecefeon ordinationibus immifcuerunt, idque
nonnunquam ulcro concedeatibus metropolitis, nonnunquam «tiam invitis.
Primum patriarchicae in alias dioecefes jurifdi£lionis exemplum adduci poteft
}udicium Netlarii in caufa Bagadii et Agapii Boftrenfis epifcopi : fed ifkid exem-
plum nullatenus efl ad propofitum : nam controverfiac iflius judicium non rulit Ne-
tlarius patriarchico jure, fed in concilio Confiantinopolirano fententiam dixit, cui
aderant Theophilus Alexandrinus , Flavianus Antiochenus, Palladius Caefareae et
aiii epifcopi omnium droecefeon, a quibus illa corifirmata efl .- caeteris equiden»
epifcopis praefuit Neftarius, quia primum intcr eos honoris locum concilii Con'
flantinopolitani canone obtinucrat : fed inde concludi non potefhaliquid cum iuris
in orientalem dioecefim habuiffe. Concilii iflius Conftantinopolitani afla extanc
tom. 2. Conc. coJ. 1152. Secundum exemplam repetitur ex fafto Neftarii, qui
Gerontium ohm Ambrofii diaconum ab Helladi» Caefareenfi Nicomediae epifco-
pum ordinarum deponere licer fruftra rentavit, ut narrat Soz. lib. 8- c. 6. Vcrunr
haec ipfa narratio aperte demonftrat metropolitanos dioecefeos Ponti ab cpifcopo
Caefareenfi non a Conflaniinopolitano ordinatos fuiffe ; quandoquidem hic Geron-
tius ab Helladio fuerat ordinatus. Nec eft, quod dicant contra canones ordina-
tionem hanc ab eo faciam fuifTe, nec enim id ei ohjecit Sozomenus. Ncftarius
autem Gerontio facerdotium adimere conatus efl: ad'preces Ambrofii, cujus diaco-
nus fuerat Gerontius. At patriarchica. in eum dignitate non efi ufus, alioquin ire
ejus locum almm ordinaflet cpifcopum, eumque de epifcopatu, invitis ctiara Ni-
comcdienfibus, deturbaffet, ut poitea a Chryfoflomo per vim faOum efl.
Hic enim ecclefiafiicae difciplinae fludiofiffimus cum audiffet , JJjae finitima-
rumque provinciarum ecdefias ab indignis facerdotibns gubemari ei alios quidem
donis, alios gratia corruptos /acerdotittvendere, Ep/iefim perrexit. Ac tredecim
epifcopis depofitis , partim in Li/cia , partim in Pkrygia , partim in ipfa Afia , alios
in eorum locum fubjiituit. Ephefinae autem ecclefiae, cujus epifcopus tunc forte mor'
rem obierat, HeracUdem praefecit, vinim origine Cyprium .... fed et Geron~
tium Nicomedienfi ecckfia expuiit. Haec refert Soz ioco fupra citato lib. g. hift-
c. 6.
Rem diligenfius narrat Palladius in dialogo de vita Chryfofiomi, fcribir enim
Anroninum ab Eufebio Valentinopolitano accufatum fuiire in concilio , libellum'
q^ue criminum ab co prolatum , cui praefixum erar Chryfoftomi, qui concilio ad-
«rat, nomen.. Inter alia objiciebai ci, ^uod pro lege ac decreto fiaberet ordinatio^
ne»
4« DE ANTIQUA ECCLESIi^ DISCIPLINA
Hcs epifcopornm vcndere pro modo reditutm. Conatus eft primum Chryfoflo-
mus utrurnque coiicilidre. At cum Eufebius nollet ab accufatione defiftere , obtc-
{breturque Joannem , m de hac caufa judicium ferret : facinus negante Antonino»
iudicium peifici noa potuit : miffi tameri in Afiam epifcopi , ut de crimine Anto-
nini fierec inquifitio , fed ante illorum adventum teftes auro corrupti. Paulo poft
Antonino mortuo continuo^ex Ajia partim a clero civitatis Ep/teftnae , partim ab
cpifcopis decretum ad '^oannem veiiit. Omnibus pavendo cum juramento orantibus,
ut periclitanti ccclef.ae opem ferree . . . Oramus , inquiebaut, venerationemtiiam,
ut defcendas et formam aliquam Epiiefenae imponas ecclefiae, diutijfme affliclae, fiinc
Arianis inftantihus , inde nujiris cupiditati avaritiaeque Jbidentibus. Permulti
enim ini]dij.ntur , ut kipi graves jacerdotalem fedem pecuniis rapere fejiinantes.
Ad horum itaque epifcoporum preces in Afiam venit Joannes , et congregatis Ly-
diae, Afiae et Cariae epifcopis 70. Heraciidem ordinavit, et fex cpifcopos fimo-
niae reas epifcopatu dcjecit, aliofque in illorum locum inftituit.
Porro haec narratio confirmat , Conftatitinopolitano epifcopo nullam fuifiTe ju-
rirdi£lionem in Afianam er Ponticam dioecefes.
I. Chryfoitomus enim hujus cauiae judicium non fufcepit ex officio, et
quafi patriarcha, fed quia ultro ad ejus concilium ambae partes caufara detule-
1. Non mifit In .A.fiam eplfcopos Chryfoftomus alio fine, quam ut de rei
crimme inquirerent , quod cuivis arbitrio licitum erat.
7,. Pofl mortem Antonini non ultro ad ordinatiQnem Ephefini epifcopi fa-
cietidam acceflit Chryfoftomus , fed eam dioecefeos epifcopis,prout moris erat.re-
liquit. Ubi vero tum ab iis , tum ab Ephefino populo vocatus efl, ut formam ali-
quara ecclefiae Ephefir,ae conflitueret , non folus Heraclidera ordinavit, fed fimul
cum concilio dioec«feos, cujus judicio convicli cpifcopi depofiti funt. Nihll efl
in toto ifto negotio, quod patriarchicam Conftantinopolitani epifcopi in Afiam po-
tsflatem fuiffe demonihet. Lmo multa occurrunt , quae contranum plane fua-
deanr.
4. Licet nihil non fecundum ordinem fuifiet, hac in re a Jcanne geflum,
propterea tamen apud omnes niaie audiit, et fuperbiae fuit accufatus. Afiani
quidem ftatim poft ejus mortem eodem Palladio tefle ordinatos ab eo epifcopos
eiecerunt , et ab eo dejeQos reftituere. Quod equidem immerito faftum elfe
agnoico., quia concilium dioecelcos iflis ordinationibus confenferaf , verumtamen
Afiani id nunquam facere fuififent aufi, nifi caufati eirent eos 3 Conftantinopo-
litano epifiopo conflitutos , cui nihii erat in provinciam fuarn juri.^. Advertit
etiam Sozom., quod tum ii , qui dcp'ifiti erant , tum illorum neceffarii , Joan'
ncm accujcare coepcrunt , quod rerum notarnm in ecdejiis auElor fuijfet ; et
contra morem inftitutumque majorum ordinationum jura immutafjct. Hoc au-
tem dicere non potuiircnt ilii, nifi primus fibi Ephefini epifcopi ordinationem
ajrogafret.
Demum
DISSERTATIONES HISTORICiT!. 4«
Demum in fynodo ad Quercum tom. 2. conc. col. 1328. Chryfoftoma»
!fide fumpta occafione accufatur , quod aliorum invadat provincias , ordinetque
ibidem epifcopos. Quae quidem licet ab ejus inimicis malevolo animo di£la
fint, aperte tamen demonftrant, nullum eanonibus fuifle datum jus ordinationutu
epifcopo Conftantinopolitano in Aflam ct Pontum. Nam fi ita res habuiflet ,
ridicula fuiflTet omnino iilorum accufatio,
Pofl: Chryfoftomum vero nulli , aut fanc pauci Ephcfini cpifcopi a Con-
ftantinopolitano ordinari funt. Dicunt cnim Aliaui conc. Chlcedon. aO:. 11.
eol. 700. a Timotheo ad hunc ufque epifcopum vigmti feptem Ephefi ordina-
tos elfe epifcopos, excipiunt ii, qui Conftantinopolitani epifcopi partes tuentur,
Caftirium , Memnonem et Herachdem , de caeteris id verum elfe agnofcwit,
fcd eo confugiunt', ut dicant oidinatos illos fuiflTe cum confenfu urbis fuae
archiepifcopi , quod ab iis dicitur quidem, fed minime probatur.
Haud tamen diffiteor , quin Chryfoftomus caeteris Conftantinopolitanis epi-
fcopis occupandarum Ponti et Afiae ordinationum viam aperuit. Nam Atticu* ,
qui Joanni fucceffit, epifcopum Nicaeae in Pontica dioecefi ordinavit: rcfcrt enini
Socrates lib. 7. c. 25. eum ordinandi epifcopi cau(a Nicaeam veni/fe.
Ideni Philippopoli in Thracia et Traade epifcopum Sylvanum praefeclt, ut
teftis eft idem ibid. cap. 37., id^mquc Agapeto Synnadorum epifcopo, qui Theo-
dofium epifcopum ejufdem urbis cxpulerat, fcribit, ut epifcopatum rerineret,
huicque perfuadet, ut repulfam hanc parienter ferret, lege Socr. Hb. 7. c. 5. Sifin-
nius Artici fucceffor mortuo CijziceHornm epifcopo Proclum urbis illius atitifiitem .or~
dinavit. Sed dum ille eo profeEiioncm pararet, praevertejites eum Cyziceni Dal-
■matium qucmdam monaflicac profejjionis virum epijcopum fibi confiituerunt. His
verbis id fatlum narrat Socrates hb. 9. c. 28. ffddens praeterea id ab illis faclun
eontcmpta lege , qua fancituni efi , ne praettr fententiam epifcopi Confiantinopolita-
ni , ulla fiat facerdotis orditiatio. Porro legem ifiam ideo negleserunt ■, qitod fo-
lius Attici perjonae , haec praerogativq conccjja videretur. Hic videre eft non
modo Conftantiuopolitanos epifcopos jus ordinandorum metropolitanorum in Afia
et Ponro fibi vindicafTe, fed et legem obtinuifTe ab imperatore , ne quis ordinare-
tur epifcopus praeter illorum fententiam , qua lege freti fimpiices epifcopos etiam
ordinare conati funt : fed non paucos nacli funt adverfarios. A Proclo Conftanti-
«opolitano Thalaifium Caefareenfem epifcopum ordinatum efFc, refert Socrates Irb.
7. c. 48. , quum Caefareenfes, martuo Firmo, Conftantinopolim veniffent epifco-
pum poftulantes. Idem Prochis Ancyranum epifcopum ordinavit, ut habetur in
conc. Chalcedon. a£l. 16. col. 817. Ita paularim Conftantinopolitanus antiites pa-
triarcharum in Afiam et Pontum jura invafit, quae concilio Chalcedonenfi impera-
toriifque edi£lis fibi confirmari curavit. Mirum etenim cft , quantum ei detule-
rint Chalcedonenfes patres, forre ut imperatoris voluntati morera gererent, ejuf-
^ut urbem iufigiiibus quibufdam privilegiis ornarent.
4s DE ANTIQUA ECCLESI^ DISCIPLINA
A&. I. co!. 115. cum recitatus fniffet erdo epifcoponim Ephefini larrbcinii ,
ct quintus poncretur Flavianus Conftantinopolitanus poft Diof*iorum Ale.xandriae ,
julianum Romaiu epifcopi legatum, Juvenalem Hierofolymorum et domnum .\n-
tiochiae, or/enrj/e/, et f]ui ciim ipf.s erant revercndijjimi epifcopi clamaverunt . . .
Flaviamis quare in proprio loco non fedit ■, Cotijiaiitniopolitanum epifcopum qiiare
vuintum pofuerunt. Pajchafmus revereiidiffimus epijcopus dixit : Ecce nos Deu vo-
lente dominum Anatoliumprimim habemus , /li quintum pufiterunt beatum Flavianiim.
Hinc videre eft ipfos etiam pontificis Komani legatos conceilum a concilio Conftan-
tinopolitano epifcopo primatus honorem agnoviiie.
Ai\. 13. concilii co). 712. Nicomedienfis et Nicaenus epifcopi de jure me-
tropolitico certantes , utrimquc litteras Chryfoflomi et Procli adlegant , quibus
probatur eos aliquid fibi juris in Bithynia'm arrogafre. Hoc autem peculiariobfer-
vatione dignum eft, quod cum Nicomedienfis et Nicaenus de ordinatione epifcopi
in provincia fua decertarent, praefeitim de ordinatione epifcopi Bafilinopoleos ,
metuens Aetius archidiaconus, ne propterea praejudicium inferretur Conflantinopo-
litanae fedi, quae fibi Hcet inamerito ordinationem epifcoporum aliis metropolibus
fubiettorum vindicabat, haec poft agitatam inter illos controverfiam dixit: Sugge-
rimus vefirae magnificentiae rogantes, ut nuUum praejudicium Confiintinopotitanae
JanSiiJfimae fedi fiat, ex his,qnae nunc intertoquuti junt fanBiffmi epifcopi, Eiino-
mius quidem Nicomediae, et fanBiJJimus Anajiafius Nicaeae, quaeque de iltis conjji-
tutafunt, fanEliffima enim Conftantinopolitana Jedes , aut ordinationem facit Bajili-
nopoli cum reliquis , auteam permittit fieri, fcut littens, quae veniunt aut venC'
Ttint, ojiendere pojfumus : et petimus,ut illaeproponantur. Circa hanc Aetii inter-
loquutionem nihil definit concihum, fed tantum exclamant patres , ut canones tc-
»eant, canonibus fatisfiat; judices autem fenientiae fiiae haec addunt, quaecumque
Mitem Conjiantinapotitanae fanBiffimae ecclejiae , de ordinationibus provinciarum
competunt , haec fuo ordine coram JanCio concilio examinabuntur. Nicomedienfis
vero gratias agit iullitiae judicii , et diHgere fe piofitetur Conftantinopolitanum
epifcopum, kd obtinentibus canonibus KfxnivTuv ruv Kxvi\uv.
ASt. II. col. 700. ut jam faepius obfervavimus, mifere deprecantur Afiani ,
ut ordinatio Ephelini in provincia fua fiat: iis fe opponunt Confkntinopolitani :
concilium vero nihil aliud definit , quam ut canones obtineant. At clerici Con-
ftantinopolitani proclamant ea, quae Jiint fanBarum patmm 150. teneant, privite-
gia Co7ifiantinopotis ne depereant , ordinatio fecandiim viorem ab archiepifcopo no-
firofiat. Res a judicibus in fequentem artionem differtur. At in ea nihil circajii-
ra Conflantinopolitani epifcopi in ordinatione Fphefini pronuntiatur. Sed tantum
uterque epil<:opus EphefiHUS epifcopatu fpoliatur. Huc ufquc in concilioChalcedo-
nenfi ConRantinopoIitnni epifcopi in Aiiam et Ponrum )urifdi£lio, multos natla
fuerat adverfarios, nec ullum erat in ejus gratiam fynodi judicium.
At ubi concilii finis adfuir, curavit Anarolius, ut jura fua in Afiara et Pon-
tum canonc fynodi fancircntur. Res ita gefta ell. Cum a£lionc 15. propofirum
fuiffet,
DISSERTATIONES HISTORIC^. 45
fuinet, utagereturde Conftantlnopolitanae ecclefiae jurifdiiElione, legati pontincfs
Romani difceflerc, caufati fe talia non habere mandata. Nihilominus tamen judi-
ces juflTerunt, ut conciHum haec infpiceret. Tum epifcopi in gratiam Conflantino-
pslitanae fedis canonem •ig. condiderunt, cujus haec funt verba. SanEinrtm pa..
tntmdscreta, uhique fequentes et canonem,qni nuper leBus efl , centum ct quinqna.
ginta Dei aJiiaHtilJimorum epifcoporum cognojcentes , eadem quoque et nds decerni'-
mus, ac /iatiiimus de privilegiis JanBiffimae ecclefiae Conjlantinopoleos novae Romae.
Etcnim antiquae Romae thrcno , ,quod urbs illa tmperaret , patres haud immerito
privilegia tribuerunt et eadem confideratione moti 1 50. Dei amantijftmi epijcopi ,
fanSliJJimo novae Romae throno aequalia privilegia tribuerunt, re&e judicantes ,
urhem quae et imperio et Jenatu honorata ft , et aequalibus cum antiqnifftma regi.
na Roma privilegiisfruatur, etiam in rebus ecclefiafticis , nan fecus ac illam extolli
et magnifieri, fecundampo/iillamexi/ientem : ut et Ponticae , et Afianae , et Thra-
cicae dioecefeos metropolitani foli: praeterea epifcopipraedi&arumdioece/eon, quae
Junt inter barbaros, a praediEio throno Jan&i/Jimae Conftantinopolitanae ordineu-:
tur; unoqiioque fcilicet praediElarum dioece/eon cum provinciae epijcopis epifcopos'
ordinante: quemadniodnm divinis canonibas eji traditum. Ordinari autem ficut
ditlum ejl praediciarum dioecefeon metrupAitams a Conftantinopoiitano archi-
epifcopo convenientibus de more faEiis eleEJionibus, et ad ipfum relatis. Ex diftis
coliigere eft alterum tantum e duobus privilegiis, cuae Conftantinopolitanus epif-
copus fibi in dioccefibus Afiae et Ponti vindicabat, ei a fynodo concefl^um. Now
enim modo ordinationes metropolitanorum expetebat, fed et praeterea nullos epif-
copos fine confenfu ac fententia fua ordinari volebat. Prius ipfi conceditur a conci-
lio, poflerius non item, imo .merfopolitanis aperte confirmatur, exceptis epifco-
pis barbararum ecclefiarum , quos a Conftantinopolitano ordinari jubet. Demum ita
epifcopo Conftantinopolitano metropolitanorum ordinationem concedit, ut merura
ipfis honorem concedere videatur. Prohibet enim , ne id ab ipfo fiat , nifi praecef-
fcrit fecundum morem confentiens eleclio, quae ipfi referatur. Qua ratione com-
pefcitillorum patriarcharumfuperbiam, qui inconfultis plebibus aut provinciaeepif-
,copis motu proprio vellent epifcopos ordinare.
De hac concilii definicione ati:ione fequenti conquefti funt legati pontificis ;
expoftulant aliqua decreta poft judicium, fuumque difceflum fancita efife praeterca-
nones et ecclefiafticas regulas. Refpondet Aetius rogatos eflfe Iegatos,ut adeflent ,
iis autem recufantibus accepilfe fe mandatum a judicibus, ut idconcilium infpiceret.
Jubent judices haec gefta relegi ,• canon iifdem verbis refertur cum fubfcriptioiu-
bus epifcoporum.
Recitato canone Lucentius primum quaerit,utrum omnes ultro fubfcriplerint ,
et an non aliquis coailus fuerit? Clamantibus oniHibus neminem efle coaQum ,
queruntur,quod negleQis concilii Nicaeni canonibus, 150. patrumregulas fequuti
fuerint: poftulante autem Aetio , ut mandatum fedis apoftolicae proferrent, ex
«hartula iliud recitant. Jubent judices canones ab utraqueparteproponi. Pafcha-
F a finue
44 DS ANTIQUA ECCLESI.f: DISCIPLINA
Snus canonem t^icaenum 6. ex codice fuo refert, fecretarius concilii ei codice ab
A«tio Cbi tradito recitat eumdem canonem fine additione jy?a ecclefia liomanajemper
hahuit primatum. Cui fubjicit canonem 3. et 4. concilii Conftantinopolitani. iis
recitatis judices inquifiverunt, num epifcopi ultro fubfcripfiflent ; id cum pleriqne
nrofeffi effent , Eufcbius Ancyrae paululum interlocutus efh Is praefatus fibi nul-
lum efTe ordinandi defiderium cum Gangris epifcopum licet ad Gangrenfium preces
ordinare noluerit, addit rogare je, iit civitates pro ordinationibiis fion folvant.
RefpondetPhilippus presbyter Conftantinepolitanus, ex regula id Jublatum ejje le-
gibus et regidis haec vetita, altaria efle munda. Eufebius autem regerit opinio-
nemAnatolii apertam effe, fed nullum effe immortaiem, quafi diceret, dum vos
ordinationes dioecefeon Conftantinopolitano epifcopo vindicatis, latiflimam panditis
yiam ad ordinationes venales efHciendas. Licet enim Anatolius optimus antiftes ab
iUa avaritia fit alieniflimus : erunt tamen pofl illum nonnulli , qui maximum indc
vefligalauferenr. Hicab Eufebio quaelivit Anatolius, a quo fuitordinatus, ref-
fondst fe malo fuo hic repertum a Proclo ordinatum effe. Thalaflius ad haec ait,
cuin pergimus ad dominum Anatolium, et ordinamus illum. His ita in utramque
partcm di£lis judices ita pronuntiarunr.
Exhis ,quae gefiafunt et ab unoqiioque depofta perpendimus ante omnia primatum et
honorem praecipuumfecmidum canones antiquae Romaefan^iJJimo architpifcopofervari
debere. Oportet autem et fanEiijftmum archiepijcopum urbis regiae Confiantniopolis no-
vae Romae iifdem honoris privilegiisfrui et ipfum haberepotejiatem ordinandimetropo-
litas in Afana , Pontica , et Thracica dioecefibus Jecundum hunc modum , ut eleciione fac-
ta a clericis uniufcujusquemetropolis , et poffejforibus atque clariffimis virisjuper haec et
a reverendijfimis epifcopis provinciae , omnibus aut pluribus eligatur is , quem
praefati dignum judicaverint. Referatur autem ob omnibut eligentibus JanEiifflmo
archiepijcopo regiae Conjiantinopoiis , vt penes eum fit, fi velit hunc, qui eleBus rfil,
advenire et hic ordinari , aut fecundim ejus permijfionem in provincia epijcopatum
ex decreto fortiri. Unfufcujtijqve tamen fanEiiJfmae civitatis cpifcopos , ordinari ab
emnibus aut pluribus provimiae reverendiffimis epifcopis potcfiatem habcute metro-
politano feeiindum patrum canonem dejinitum , etiam nihil communicante illorum ordi-
nationibus JanEiiffmo archiepifcopo regiae Conjiantinopolis, haec nobis placent. Quae
autem videantur,fibi fanBim et univerfale concilium docere dignetur. Hoc decreto
jydices canonem Chalcedonenfem confirmant, fed illum explicant er ariliores pote-
itatis Conflantinopolitani epifcopi limiies adfignanf. Frimo enim diferte vctant, nc
alius ordinetur,quam, is qui a clero, populo, et epifcopis univerfaeprovinciacelec-
tusfuerit, nec relinquunt liberam alterius eligendi poteftatem. 2, Expreffe defi-.
niunt ordinationem cpifcoporum efle debere metropolitanorum et cpifcoporum
provinciae , nec participem ejus cfTe oportere epifcopum Conftantinopoleos. 3.
De barbarorum ecclefiis nihil definiunr. Huic dccreto omnes 'epifcopi adclamatio-
ne confenferunt, folus imerceflrt Lucentius Romani pontificis Jcgatus, et conrra-
diUioncm geftis iuhaercre petiit , attamen judices hanc intercefljonem parvi pen-
deutes
DISSERTATIONES HISTORICE. 45:
itntes fVnodum his verbis concluferunr. Qnad interlocutifumus, tota fi/mduf ad,
probavit.
De canone ipfo hoc advertendum fupereft, In eo concihi Conrtanrinopolitani ca-
nonem adduci non ad probandara epifcopi hujus urbis in Afianam ct Ponticam
dioecefim junfdiaionem , fed tantum ad adferendum honoris primatum Hoc
•nim unum probare poterar. Quare poft haec verba, fecundam poji illam exijien-
tem, fenfus perfeaus effe debet, et punftum ibi poni, ut fequentia contineant tan-
tum definitionem concilii Chalcedonenfis non Conftantinopolitani. Fatendum ta-
men eft.miramque de induftrianonfatis diftinaam, ut viderentur Conftantinopoli-
tani patres etiam jurifdiaionera in Afiam et Pontum epifcopo Conftantinopolita»
no conceilifte.
Verum in epiftola ad Leonera , qsia petunt , ut decretura hoc fuum non aegre
ferat, jus ordinandorum metropohtanorum ex confuerudine tantura repetunr ,
eamy inquiunt col. 8 37- cojifuetitdinem, quae ex longojam tempore permanf\t\ qtiam
habuit Con/iantinopolitanorum Dei ecclejia ad ordinandum metropolitanos provin-
ciarum Afiae, Ponticae et Thracicae, et iiunc fynodali decreto confirmavimus. Pri~
matum vero honoris ex Conftanrinopolitani concilii decreto confirmanr. Unde
profeao liquet illis fuifte perfuafum concilii Conftantinopolitani canone primatum
quidem probari, jurifdiaionem autem in Pontum et Afiam, non item, alioquira
eoparjtcr ad utrumque probandum ufi forcnr.
Ubi concilii Chalcedonenfis decretum accepit Leo, non parum coramotus eft>
acriorefque fcripfit ad Anatolium , Martianum et Pulcheriam littcras 53, 54. et 55.,
in quibus concilii Chalccdonenfis fanaionem incufat veluti Nicaeni concilii r^gulis
contrariam, non modo in eo, quod fpeaahat jus Cenftantinopolitani epifcopi \n
Pontum et Afiara, verum ctiam er circa primatum honoris, quem immcriro Gon-
ftanrinopohtano epifcopo concdjum elfe queritur. Eamdem fcdis hujus praerosari-
yam impugnanr Romani pontifices Leonis facceftbres, praeferrim vero Gelaf. Ep,
4. er Ep. 13. ad epifcopos Durdaniae. Illis ramen repugnantibus et inviris Con-
ftantinopolitani epifcopi , ttim primatum honoris, tura etiam patriarchicam m
Fontum , Afiam et Thraciam retinuere poteftatem , licet enim fedes apofiolica con-'
tradiceret, ut inquit Liberatus in breviario c. 13,. ,id qmd fynoio firmatum fuerat,
imperatoris pcrmavfit quodammodo.
Nara et Bafilifcus in ediao apud Evagr, lib. 3. c. 7. juber, urprovinciae, quw
rum ordinationem fedes hujus rigiae et gloriofae urbis, (Conftanrinopoleos) hahue-
rat, reverendffxmo ac fanBijfimo patriirchae et archiepifcopo Acacio reftituatur ,
manentibus fcilicet in fuis fedibus kis , quinuncjunt, Dei amantijfimis epijcopis ,
ita ut po/i illorum obitum nullum ex ea re praejudiciim Jiat juri ordinationis, mod
tompetit Jedi regiae hujus atque inclytae civitatis.
Zeno Bafihfci a^a refcindens leg. decernimus 16, C. de JacrofanEta ecclef.a,
privilegia, inquir, et honores omnes fuper epifcoporum creationibiu et jure ant^
alios ref.dendii et caetera omni&> quae ante nojirunimperitm vtl nobiiimperanti-
F 5 Isi^
4^ DE ANTIQUA ECCLESI^ DISCIPLINA
hus habuijff dignofcitnr , hahere in perpetuum firmiter re^iae urbis intnitu judicd-
mus ctfancimus. c ■ ■ • r j , s
Denique Juftinianus Novella i?i. c. 2. Sanctmtn , mqmx , fectmdim ecclehd-
fiicorum canonum definiticnes , fanliijfimum fenioris Romae papam primum ejje om-
ninmjacerdotum; beatijfimum autem archiepifcopum Conjiantniopoleos novae Romae
fecundum habere locum pofi fanBum apojiolicum fenioris Romaef aliis autem omnibui
fedihus praeponatur. n. ■ n n ■ v rj- j- •
Nec folum imperatorum auttontate Itctit Conltantmopolttanae ledis digmtas
et iurii'diciio , verum etiam eccleliae univer{aeconfenfu. Namcanones fynodiCen-
llantinopolitanae et Chalcedoneniis codicibus canonum ecclefiarum mferti_ funt , et
fequentibus faeculis, tuni fecundum honoris gradum , tum etiam jurifdiaionem
inPontura, Afiam et Thraciam , nemine fere refragante, retinuit Conitantinopolita-
nus antiftes. ,,..., , . ... . , r •
Deinde vero nondum hifce hmitibus contenta hujus ambmo, patnarchatus lu*
limites uherius extendere voluit, adeo nullum neque finera, neque modum habere
poteft infana dominandi hbido! Itaque tempore Leonls Ifauri hic imperator , Gre-
eorio II. infenfus, fimul cum patrimoniis ecclefiae Romanae, quidquidinterSiciliam
et Thraciam terrarum eft, id eft Ulyricum, Epirum, Achaiam, et Macedoniam
dioecefi Conftantinopohtanae addixit. Quas quidem prorincias fruitra repetiit
Adrianus primus in fynodo Nicacna , quam ieptimam oecumenicam voeant , ut
queritur ille in hbello apologet. ad Carol. Magnum tom. 7. Conc. col. 962. Huic
nova fucceflit de Bulgaria concertatio ; Bulgari enim primum circa annum 845-
evaneeliijlumen Graecorum opera acceperant, eorumque rex nomine Bogaris ab
ab epifcopo baptizatus Michaelis nomen acceperat: hic poftea circa annum 867. vel
a Graecis aUenatus, vel aha de caufa Nicolaum I. Romanae ecclefiae epifcopum
adiit, ut ab eo de rehgione cdoceretur. Ab ifb mifli funt epifcopi dao Itali, For-
mofus et Paulus, qui non multo poft, fed defunfto Nicolao,rediere, et cjus fuc-
«eHori Hadriano II. nuntiarunr, Bulgaros chriftianam fidem et Romanae ecclefiae
nigum amplexos efte, miffo infuper legato, qui Marinum peterent archiepifcopura
iibi dari. Verum cum moras nefteret Hadrianus, rex Bulgariae illas acgerrimefe-
rens ad imperatorem Conftantinopolim legatos mifit, quaefituros, cui potiflimum
parere deberet Bulgariae traftus, an ConftantinopoHtano, an Romano. Res iii
concilio Conftantinopolitano 4.. vel faltcm poft conciiium agitata eft. Ignatius fui
iuris Bulgariam effe contendit, ejufdemque fententiae fuerunt trium fedium patri-
archaliuni vicarii, repugnantibus hcet Romani pontificis legatis. Indc Bulgari Ja-
tinos facerdotes expellunt, et graecos recipiunt, Poft haec Joannes V1!I. multis
epiflolis ct duabus legationibus nihil non movet, ut Bulgaros fibi fubjiciat: adeo-
qiie id ambicbat, ut Ep. 199. ad Bafiiium imperatorem fcripferit, fe Photium ex-
communicatum pro confacerdotc et comminiftro habirurum , fi mcJo Bulgariam
fuo iuri vindicare nuHomodo praefumpferit. Bafilius, ad quem haccquacftio a con-
ciUo Confbntinopoli tum temporis habito reniiiTa fuerat , in gratiam Joannis defi.
oire
DISSERTATIONES HISTORICJE. 47
«Ire Yifus eft, Verutntamen nihil propterea hieratus eft Romanus antlftes, nec
enim revocati Aint epifcopi ?graeci ; etBulgaria, et Michael ipfe Bulgarorum rex
Joanni parere tM)luit, atque inde faftum eft, ut Joannes ob denegatam fibi Bulga-
riae dioecefim furens * Photium anathemate damnarit, et ecclefiae utriufque pacem»
abripuerit, Ecce, quibus gradibus Conflrantinopolitana fedes, ad tantum dignicatis
ftftigium pervenerit, quae nunc a Barbaris opprefia fub faeviffimityranni jugo vix
quidquam priltini decoris obtinct. Sed de his aHas, niinc pauca de HierofoIymL-
tana eccleiia , quae quinta patriarcha/is fedes adpellatur.
Ecclefia Hierofolymitana apud chriftianos maximo femper in honore fuit. E-
jus adminiftrationem caeteri apoftoli ante difperfionem Jacobo fratri domint com-
mifere, de primatu nihil contendcntes, inquit Eufeb. lib. 2, c, i. quafi magnumi
■liquid tum temporis fuilfet ecclefiae Hierofolymitanae praefidere. Jacobo multi
fucceffere, quonun catalogum texit Eufebius, quod argumentoeft, eos prae caete-
ris infignes fuiflTe. Firmilianus in epiftol^a ad Cyprianum apud hunc 75. ecclefiae
Hierofolymitanae ritus adducit, ut oftendat ea omnia,quae Romae obfervantur ,
non efTe ab apoftolis tradita, qiiod^ inquit, circa celebrandos dies pafchae et circm
mitlta alia divinae rei Jacramenta , videat ejje apud illos aliquas diver/itates , nec
obfervpri illic omnia aeqiialiter, quae Hierofohjmis obfervantur. Unde couftat ma-
gni nominis et au£loritatis fuifFe tunc ecclefiam Hierofolymitanam. Inter patres
eoncilii contra Paulum Samofatenumcelebrati primus nominatur ab Eufebio lib. 7.
c. 30. Helenus Tarfi et fecundus Hymenaeus Hierofolymorum , cui poftponitur
Theotecnus Caefareenfis. In concilio Caefareenfi fimul cum Theophilo Caefareenfi
fynodo praeeft NarcifTus Hierofolymitanus.
In concilio Nicaeno c, 7. ftatutum eft, tit quoniam obfinnit anttqua confnetudo
et traditio , ut Aeliae epifcopus honoretur , habeat honoris confequentiam dKOAiilxv
T«f Ti;W^? , metropoli propria dignitate fervata. Conceditur hoc canone honoris
tantum primatus Hierofolymorum epifcopo, fed nulla ei propterea jurifdiftio tri-
buitur , imo tota metropoli e}us Caefareae confervatur. Hac forte de caufa Maca-
rius in concilii Nicacni fubfcriptionibus Eufebio Caefareenfi praeponitur. Ve-
rum occafione honoris fibi conceffi nonnulla etiam fibi privilegia vindicavit an-
tiftes Hierofolymitanus. Narrat enim Sozomenus lib. 2. c. 20. a Maximo hu-
jus urbis epifcopo conftitutum et ordinatum effe Macarium Diofpoleos epifcopum,
quae urbs eft Caefareenfi metropoli fubjefta. Idem Maximus fynodum coegit ex
Syria et Palaeftina, in qua Athanafium in communiGnem rccepit, ut teftis eft ipie
Aih. Apol, 2. et Soa-. lib, 2. c. 24,
Cyril-
* Id eft , excandefcens , fubiratus ; hoc enim Jigniiicat vox latina furens : qiiod idclrc»
iiionui , ne qnis eam in mjlam partem voset. Vide de q,naeftione ift.i illHftriflimiim
'KsscAVa, initio ppcris de soiitordia.
4S DE ANTIQUA ECCLESI^ DISCPLINA
Cvrnius vero de primatu cum Acacio apertc certavit, ut tcftis eflTheodorlt.
lib= 2. c. 26. quapropter ab illo levi de caufa depofitus e(t. Ab iftius judicio ad
majus judicium provocavit Cyrillus, et in concilio Seieuciae habito inter epifcopos
conledit, ut videre eft apud Theodorit. fupra et Sncr. hb. 2. c. 40. It«rum tamen
in conciUo Acacianorum Conflanrinopolitano depodtus eft, ut refert Soz. lib. 4. c.
25., qui recle advertit, caufam inimicitiarum inrer Acaciura et Cynllum hancfuiffe,
quod poft fufcepttm Hicrofolijmorum epifcopatum de jitre metropolitano adverfus
Acacitim epifcopiim Caefareae controverftatn moverat tamquam apoftolicam fedem ob-
tinens.
Haec in Cyrillum judicia in irritura mifit concilium Conftantinopolltanum, i»
quo Cvrillus pro epifcopo habitus eft, ut teftes funt epifcopi Conftantinopolitani
coHcilii 3. in ep. ad occidentales apud Theodoritum lib. 5. c. 9., ubi ecclellam Hie-
rololvmitanam omniura eccleflarum matrem vocant. Hiercfolymitani epifcopl ufur-
p.tionem graviter reprehendit Hier. in Apol. ad Pammachium contra errores Joan-
iiis Hierofolymitani c. 15. T«, inquit, qtii regulas qiiaeris ecclcjUfticas : ct Nicae-
ni concilii canonibus nteris refponde milii ad Alexandrinum cpijcopum Palae-
Jiina quid pertinet? Nifallor, hoc ibi decernitur , ut Palaeftinaemetropolis Cae-
fareajit, et totius orientis Antiochia: aut, igitur ad Cacfareenjem epifcopiim refer-
re dcbucras, citi fpreta commtinione tua comviunicare nos noveras , aiit fi proctil ex-
vetendiim erat judicium, Antiochiam potitis litterae dirigendae. Sed novi, c4ir.Cae-
faream , ciir Antiockiam nolueris mittere, fciebas ,quid fiigeres, quid [vitarcs , ma.
itiiffi occupatis auribus mole(Uam facere, quam debitim metropolitano tuo honorem
rcidere.
In concilloEphefinoJuvenalis Inter prlmos fedlt, et ipfi orientales agnofcunt
cum jus ordinationis in aliquibus provinciis habuiffe, ajunt enim in petitlone ad
imperat. tom. 3. Conc. col. 728. quofdam e fuis ab ipfo olim ordinatos, nec prop-
ferca ipfum incufant, fed illiui praeftigias et ftudia per Phoenicem fecundam et
Arabiam rcprchendunt.
Attamen fanftus Leo Ep. 62. c. 4. ad Maximum Juvenalem' incufat, qued
Palaeftinae principatum occupare conatus fuerit: ficut etiam, inquit , in fj/nodo
Ephefma, quae impium Neftorium cum dogmate ftio perctiiit, ^uven^lis epifcopusad
obtinendum Palaeftinae provinciae principattim, credidit fe pofje jufficere et infolen'
tcs atijus per commentitia fcriptajirmare, quod fan^ae memoriae Ci^rilUts Alexan-
drinus epifcopui merito perhorrefcens , fcriptis juis vitlii quid praeditia cupiditas au-
f*fit, indicavit , et fullicita prece muhtim popofcit , ut nulia illicitit conatibtis prae-
beretitr adfcnfio. Nefcio, undehabueritfan£lus Leo Juvenalem dc Palaeftinae prin-
cipatu in concilio Ephcfino egifle; nihil enim in aiiis hujus concilii de hac quae-
flione reperitur.
Ut ut fit, In codem concilio Acl. 4, col. 642. Juvcnalls Ipfe fic fuam corii-
mendat fcdem : oportehat quidcm , Joannem reverendifiimum Antlochiae epifco-
pum, hac fancia et magna , et oecuiaenica fifnodo confiderata confefiim, ut de iis ,
quae
DISSERTATIONES HISTORIC^. 4?9
qaae f.bi objiciuntur fe purgaret adcurrere , reveritus etiam apojioHcam lcdem ms
gnae Romae nobifcum cunfidentem , ac obedire, et konorem deferre apaftolicae ecclc-
fiee Dei Hierofolymorum , per quam maxime confuetudo efi et apofioiica tradttio ,
thronum Antioclienac ecclefae diri^J et apud ipfam judicari. Juvenaiis m Antio-
chenum epifcopum feiuentiam ferens, adrepta occafione Hierofolymitanae ecclefiae
poteftatem commendat. Sed nullum occurrit exemplum , quo probari queat An-
tiochenam fedem ab Hi^rofolymitana fuiffe direflam, nili forte prae oculis habue-
rit apoftolica tempora, cum in ecclefia Hierofolymitana occafione Antiocheni difii-
dii habitura eft pnmum conciliuxn , unde epiftoia ad fratres in Syria confiftaotes
miffa eft.
Demum in concilio Chaicedonenfi aft. 7. tom. 4. conc. col. 613. et fequen-
ti^jus, omnes concilii patres, atque inter alios Romanae fedis legati confentiunt, ut
epifcopus Hierofolymitanus trcs habeat Palaeftinas, reliftis Antiocheno Phaeniciis
duabusct Arabia. Eaque patrum fententia judicum decreto confirmatur. Exinde
quinque fedes patriarchales numerari coeperunt hocordine, Rematia, Conftantino-
politana, Alexandrina, Antiochena, et Hierofolymitana.
Cueterum fi quis omnes orbis etclefias quinque patriarchis fubjeftas fuiflTe
arbitraretur, is non levi errore implicaretur. Erant etenim in variis locis epifco-'
pi «i/T(!XEti>«Ao<, id eft nulli fubdiri. Taiis erat, ut jam diximus, Carthag;incnfis
primas,- talis etiam fuit in oriente Conftantienfis epifcopus, Cyprimetropolitanus,
Cum enim Aiuiochenns patriarcha per vim tentaflet fubjicere provinciam Cypri, et
ordinandi jns ad fe rapere pra«ter canones et confuetudinem, quae jam olim invaluc-
ratr epifi:opi Cyprii concilium Ephefinum adiere, et-corameode Anriocheni epifco-
pi illiciia ufurpstione conquefti, fynodi decreto etConftantienfisepilcopi ordinatio,
et libcrrima provinciae adminiftratio epifcopis Cypri commifia eft: addito, ut idcm
in aUis dioccefibus , et in omnibus provinciis fervetur, ut nullus piifiimorum epif-
coporum aliam provinciam occuper. Haec legere eft aft. 7. hujus concilii tom. ^.
conc. col. 7S7. et fequentibus. Nec folum jus jftud habuit epifcopus ifte, quam-
diu in infula Cypri demoratus eft, fed etiam cum poft iftud tempus in Hellefpon-
tum cum popuIo| cammigrafict ob incurfiones barbarorum, eumdem honorem,
idemque privilegium confervavit ei Trullana fynodus c. 39. tom. 6.conc. col. 11 66,
quo ftatuitur, ut iUi jura a patrihus Ephefnis conce(fa ferventur , praeftque omni-
hus epifcopis Hellefponti, et a fuis epifcopis ordinetur, plenaque fruatHr -cij'
Haud diffimili ratione in occidente, Gallia nulli certo patriarchae parebat.
fed ab epifcopisetmetropolitanis regebatur. Pari regimine adminiftrabantuT Hi-
fpania, Germania et caeterae nationes iis remotiores. Barbarorum certe ecclefias
nulli iftorum patriarcharum fubjeftas fuiffe haud dubium eft. Has fecundum eam,
quae a patrihus obtinuit , confuetudinem gubernari, juber con-cilium Conftantino-
politanum canone 2. id eft ab iis epifcopis pendere et regi , quibus id mos et con-
fuetudo conceffit. Sic Aethiopicae ccclefiae, Perficae, Indicae « aliae estra Roma-
d niun
50- DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
num imperium a fuis regebantur facerdotibus , etnuUius cquinque modo memora-
tis patriatchis poteliati iubdebantur.
§. XI L
De juribus et privilegiis metropolitanorim.
Primatis feu metropolitani jura et privilegia duplicis funt geneiis; alia funt ho-
noris, alia poteftatis, atque junfdiftionis , ut ex ditlis facile colligi potelt.
Quod fpeilat ad honoris primatum feu ■^fooTo-Ax^i^fixv-, res clarior eit, quam ut ul-
la explicatione indigeat. De poteftate ac jurifditHonc magis laborandum eft. Haec
autem in tribus praecipue confiftit. Primo in )ure ordinationis epifcoporum pro-
"winciae. 2. In facultate convocandi conciiii provincioe. 3. In fuperinfpeclione
fuper univerfam provinciam , ut fides et difciplina in ea fervetur.
Primum meiropolitani jus idque antiquiffimum eft, ordinandi epifcopos
provinciae. Hoc autem fic fieri folebat. Clerus et populus urbis, cu",us epilco-
pus modo defunflus erat, epifcopum eligebant, ut innumeris teftimoniis probari
poflet; quia vero fieri non poterat, ut in eligendononparum errarent, hominem-
que facerdotio indignum , ad tantam dignitatem promoverent : eleflriones ab epifco-
pis ordinatoribus e.\aminandae ct difcutiendae eranr. Quoniam vero magna fuiffet
ortaturba, fi cuivis padim epifcopo licgi/ret epifcopum ordinare, ftatutum eft, ut
epifcopi ele£lio confirmaretur ab epifcopis provinciae, praefertim. vero a metro-
politano.
Ubi autcm ille eleflionem fecundum canones faftam dignumque facerdotio
eleQiim effe inteilexerat, fimul cum epifcopis provinciae illum ordinabat. Caete-
rum circa-iftud metropolitani jus maxime advertendum efl, illud ipfi cum caeteris
epifcopis fuiffe quodammodo commune, nec enim iliius erat folius aut cleftionem
epifcoporum examinare, autipfos poftea ordinare, fed omnium provinciacepifco-
porum. Verum quia omnes fimul adeffe et conveiiire haud ita facile erat, ahcui
ipforum major danda fuit auftoritas, cujus praefentia foret ad ordinationem necef-
laria, fine quo nemo poffet epifcopum ordinare, cuique firmitas eorum, quae gerc-
rentur, maximetribueretur , hanc fuiflTe metropoHtani in ordinationibusauQoritatem
conflat ex innumeris pene canonibus et teftimoniis.
Concilium Nicaenum canonc 4. epifcopum convenii maKivie quidem ah om-
nibus , qui funt in provincia epifcopis ordinari, fi autem hocjit difficile, aut prop*
ier urgentem neceffitatem, aut propter itineris longitudinem, tribus omnino eumdem
in loctim convenientibus et ahfentibus quoque fiiffragium fercntihus fcriptijque con-
fentientihus tunc electionem Jieri. Eorum aiitem, quae Jiunt in unaquaque provincia,
firmitas to xo^of metropolitano tribuatur epifcopo : et canone 6. lllud autem £^e«e-
raliter darum eji , quodfi. quis praeter mctropolitani fententiam fuerit ordinatus
epif.
DISSERTATIONES HISTORICAE ^r
epffcnpus, hunc magna Jijnodus definivit epifcopim effe nan oportere. Siarttewcoln-^
tnuni cunEiorum decreto rationabili et fecundum ecclefiajUcatii regulam comprohato,
duo aut tres propter contentiones proprias contradicant , obtineat fententia pluri.
monm.
Pofl illud concilium idem ferme in fynodo Arelatenfi 2. hi duo canones con.
firmati funt canone 50. Epifcopum fine metropolitano , vel epifzola metropolitani,
vel tribus comprovincialibus epifcopis non liceat ordinare ; ita ut alii comprovincia'
les epifiolis admoneantur , ut fe fuo refponfo confenjijfe flgnificent; quod fi inter
partes aliqua nata fuerit dubitatio, majori numero metropolitanus in eleSiione con-
fentiat: et canone 6. lllud autem ante omnia clareat, eum, qui Jine confcientia me-
trofolitani confiitutus fuerit epifcopus , juxta magnam fijnodum epifcopum ej[Je non
dehere.
ConciliumLaodicenum canone 12. flattiit , ut epifcopi judicio metropolitano^
rum et eorum epifcoporum , qui circum circajunt, provehantur ad ecclefiajiicam po-
tejiatem. Antiochenum canone 19. epifcopus praeter fynodum et praefsntiam me-
tropolitani nullatenus ordinetur. Conftantinopolitanum 2. in epiftola ad occidenta-
les apud Theodorit. lib. 5. c. 9. De admijiifiratione autem particulari Jingularum
eeclejiarum , antiqua , ut probe nojiis , obtinuit fanSiio , et fanEiorum patrum, qui
Nicaeae congregatifunt, regulae, ut in /tngulis provinciis epijcopi illius provinciae,
et ft •illis placuerit una cuvt ipjii Jinitimi , prout utile judicaverint , ordinationesfa-
ciant. Hanc additionem ut vicini advocentur, defumpfifle videntur illi ex fynodo
Sardicenfi , canone 6. fecundum graecam editionem.
Concilium Carthag. 2. c. 12. Placet omnibus , iit inconfulto primate cujusJi'
bet provinciae tam facile nemo praefumat , licet cum multis epifcopis in quiscumque
locojine ejus, ut difium eji , praccepto epifcopum ordinare; fi autem hecejfttas fue-
rit, tres epifcopi , in quocumque loco ftnt , cum primatis praecepto epifcopum ordina-
re: et concil. Carth. 4. cap. i. Cum in his omnibus examinatus inventus fuerit ple-
ne inJiruEius , tunc cum confenfu clericonm et laicorum , et conventu totius provin-
ciae epifcoporum, maximeque in metropolitani praefentia vel auBoritate ordinetur
epifcopus.
Conc.ilium Taurinenfe primum c. i. jubet, ut is, qui adprobaverit fuam ci'
vitatem ejfe metrovolim juxta praeceptvm canonum ordinationum habeat potefiatem,
concilium Ephclinum att. 4. refert et confirmat canonem concilii 4. Nicaeni.
Chalcedonenfe concilium canone 25. et fefl". uit. in decrero judicum metro-
politani in ordinationibus epifcoporum jura inta£ia fervat adverfus Conflantino-
politanum antiftitem, decernitque epifcopum fimplicem ordinari , fine confenfupa-
triarchae, nec non canone 25. jubet, ut intra tres menfes a metropoHtanis ordina-
tiones fiant.
Eadem de metropolitani JMre fanciunt concil. Regienfe c. i. Arauf r. c. 21.
Tarraconenf cap. 5. in quo fpeciatim decernitur, ut d non fit in metropolitana ci-
^itate ordinatus , fed per metropolitani litteras, duobus.pofl ordinationeni menfi-
G ^ bus
5* DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
feus merropolitnnum adeat. Epaunsnfe conc. c. i. Aurelianenfe 4. c. 5. et qmsj-
tum can. 10. Turonicum 2. canon. 9. Pariiicnlc 3. can. g. Tolet. 4. c. 18. et alia
quamplunma. His addam aliquor fummorum pomificum teftimonia.
Innocentius primus in epift. ad ViQritium c. i. jubet, ut nulliis citra con-
fcientiam metropolitani ordinare audeat epifcopum.
Eonifacius primus ep. ad Hikriam Patroclum , reprehendit, quod nefcio
quem in aliena pruvinda ordinaret , praetermifjo metropolitano eontra. regutas pa-
trum. Refert poflea concilii Nicaeni canonem.
Leo Magnus epilt. 84. c. 5. deceinir, ut fi in eleSiione^ epifcepi partlum in-
ter fe vota diviferint , is alteri metropolitani judicio praeferatur, qui majoribus
■ et Jiudiis juvatur ct meritis. Et ep. 89. reprehendlt Hilarium, quod ordinationei
fbi omniiim per Gallias ecclefiarum vindicaret , et debitam metropolitanis faeerdoti-
bus in fuum jus transferretdigmitatem: et cap. 6. ordinationem phi , ut jam dixi-
mus , f.nguli metrvpolitani fuarum provinciarum ctim liis, quae caeteros autLjuitate
facerdotii praeveniimt, repitnto jibi per nos jure defendant.
Et ep. 53. queritur violari ab Anatolio provincialiuvi jura pTimatuum, eo
quod epifcoporum ordinationes fibi adrogaret ep. 93. id Jiatuentes , inquit, ut Ji
quis fratrum in quacumque provincia deccfferit , is fbi ordinationem vindicet jacer-
aotis, quem illius provinciae metropolitanum effe conftiterit. Idcm videre ell ep.
95. Hilarius papaad Afcanium et epifcopos Tarraconenfis pro-vincia£ jubet, ut nul-
ius praeter notitiam metropolitani Afcanii conjecretur antifles.
Idem fanciunt Gelaf I. in ep. adNatalem. Gregonus lib. 1. ep. r^. ad Coti-
jiantium Mediolanenfem iib. 7. indift. 2. ep %. ad Innocentium et alios Sardiniae
epifcopos lib. 12. ep. 35. ad Auguftinum Anglorum epifeopum, et alii.
Sed etiamfi epifcoporum ordinatio ordinario jure pertineret ad metropolita-
num , nihilominus tamen fi epifcopos ordinare negligeret, is a caeteris epifcopis
ad id faciendum cogebatur, ut fancitum efl canone concilii Chalcedonenfis 25. quo-
niam quidam metropolitanorum, quantum comperimus, negligunt commijfos fibi gre-
.ges, et ordinationesepifcoporumfaceredifferunt, placuit fanBae Jynodo intra tres
menjes ordinationes epiftoportim celebrari i niji forte necejjitas inexcujabilis prae-
paret tempus dilationis extendi, quodfi hoc minime fecerit, ecclefiajiicae di/cipiinae
/ubjaceat. Idem ex canone concilii Sardicenfis 5. fecundum latinam editionem col-
ligi poteft. In concilio Aurelianenfi 3. anni 53S. c. i. anno integro jubctur is me-
iropolitantjs a tniflis celebrandis abftinere, qui per biennium vacantem ecclefiam
reliquerit.
Ex di£lls demonflratumeft, ordiuationem epifcoporum ordinario juremetro-
poJitanorum effc, non patriarcharum. Hi tamen jnm olim eam invadere conati
funt: fic Alexandrinus praeful poft annum 400. ordinabat epifcopos , non modo
per Aegyptutn , fedetiam per Lylnam et Pentapolim, ut ej: Synefio , Ifidoro etMo-
icho conftat. In caeteris patriarchatibus e.\petieruMt primo patriarchae, ut ordina-
iiD e^ifcogorum a metropolitanis iKin fieiei flne illorum confenfa, fcientia et coiv»
filio»^
DIS5ERTATI0NES HISTORICAE. n
■filio. Iftud confilii dat RGmanus patriarcha Innocentius I. Antiocheno patiiarchae
ep. 18- ad Alex. his verbis ; itaque arbitravnir, frater charijjime, ut ficut metro-
politanos auaoritate ordinasjingulari, fic et caetero^ epifcopos , non fine permijju
canjcientia(fie tua finas epijcopos procreari. Hanc vindicabat in provincias iibi
iubditas auftomatem Innocemius, eamdemque ab Amiocheno ulurpari arbitrarur,
et ex fe de ahis judicat,
Cteterum epifcopis Romanis ita perfuafum erat neminem patriarchatus fui
ordinari debere citra coijfenfum fuum, ut exprefle mandent Theflalonicenfi epif-
copo, quem ricarium fuum in Illyrico occidentali conflituebant, ne his in locis ul-
tam ordinationem infcio fe vel invito, fieri paciatur. Legeepift. Siric. ad Anyfium,
et Sixri 3. ad epifcopos Theflalonicae congregandos,
Idem jus adrogavit fibi Conflantinopolitaaus antiftes in dioecefibiis fibi fub-
jeclis, et ad illud confirmandum imperatoriam legem obtinuit, ut ex Socrate ob-
fervavimus. Sed poflea repulfam tuUt in conciHo Chalcedonenfi , flatutumque, ur
metropolitani etiam fine ejus confenfu epifcopos ordinarenr, et merito quidem:
jus enira illud eft metropohtanorum proprium, nec patriarchis competit, nifi cntn
aliqua neceflitas urget, vcl cum metropoUtanus ipfe vacuas reUnquit ecclefias, quo
lemporc patriarcharum efl laborantibus dioecefeos fibi fubjcflae ecclefiis fubvenire,
et ne quid ipfae detximenti patiantur, providcre.
Succedcnte vero tempore pontifices Romani ordinandorum per univerfum
occidentem epifcoporum poteflatem non fine muha contradi£lione fibi vindicavere ,^
et omnium metropoHtanorum jura paulatim peflum dederunt.
Primum quidem metropoUtica ordinationum jura ad fe trahere conati fant
pcr conceflionem palUi, eo enim dabatur a pontificibus, ut pofl!ent plena auQorita-
te fuae provineiae epifcopos ordinare: unde fequebatur hanc poteftatem a pontifice
metropoUtanis fimul cum palUo concedi. Hinc poftea novo juremetropolitanisin-
terdiftum eft univerfis funtlionibus epifcopaUbus, doaec palJium recepiflTcnt, ju-
xamentumque fidei introduftum eft.
Secundo, ad pontificem Romanum devolutae funt adpellationes iudiciorum,
quae a mexropoUtanis lata erant circa controverfias, quae in eleftionibus oc-
currebanr.
Tertio, fi ei'£lores eflfent negUgentes, a«t fi homincm minime idoneum el*.
giffent, devolveb .ur ele£lio ad pontificem Romanum.
Quarto , Romano epifcopo refervatum eft jus admittendi cefl^ones epifcopa-"
tuum-, decernendique translationes et coadjutorias cum futura fucceflione.
Demum confirmatio eleQionum omnium epifcoporum ipfi concefla, qupd
JHS concordatis confirmatum eft.
Verumtamen ad duodecimum ufque faeculum et ampUus, farta teOaque ju-
la fua confervarunt in GaUia metropoUtani.
Alculnus feu quifquis aUus auftor Ubri de divinis ofEciis c. 36. fic eUgen-
£ egifcopi formam defcribil : Cum epifcopus civitatis fuerit defun^iui, eligitur
G 3 aliui
^4 DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
•alius a clefo jeii populo, fitqtie dccretum ah aliis: et veniunt ad apo/iolicum, id efl
irntropoiitanum, ciim juo eleSio deferente Jecum/uggefcionem, hoc eji rogatorias lit-
teras , ut eis confecret epifcopum.
In capitulis regnm nolh-orum infcnus eft canon 12. concilii Laodiceni, in
quo ordinandi epifcopi jus metropolitano et comprovincialibus refervatur. Hunc
morem runc in Gallia viguifTe conflat ex formuHs, quae cum opeiibus Hincmari
editae fiiat tom. 2. conc. Gailiae et tom. g. co.ac. general. pag. s.%o. et fequen-
«bus.
Concilium ad Saponarias in ep. ad epifc. Brit. tom. 8. concil. col. 695. fia-
tuit nsminem praeter praefentiam aut confenfum archiepifcopi Turonum Herardi ,
ordinari p'(fe apud Britoiies epifcopum.
Ivo Carnotenfis epifK 6x. fic pro jure ordinationis cum Hugone decertat.
Vcritm , inquit , de eo quod confecrationem Nivernenfs epifcopi Augujioduni facesre
difpojuijiis : fmpliciter dico paternitati vefirae , quia nec dijprfitioncm veftram rc-
prehendimus, qttoniam reverentiae vejlrae deferimus., nec tamen adprobamus : qnii
nec ex aufioritate , nec ex confuetudine ordinem hunc covfecrationis habemus , neque
in confuetudinem ducere, fine multa confideratione audemus. Timentes rei fieri
fponfionis, quam metropolitanaefedi fecimus aim ergo metropolitana fedes ad
praefens ab hoc officio fufpenfafit , pojfemiis nos pro fede metropolitana confratrihus
nofrris fecundum confuetudines fiojirai, intra dioecejlm hoc facramentum conjccratio-
mis implere. Confirmata per minijierium vejlraelegationispraetaxatae perjonae el^e-
iiione . . . quodfi aliquando contigit penuria catholicorum epijcoporum, vel aliqua
alia necejfitate cogente aliquem epijcopum a comprovincialibus non fuijfe confecratum,
nofl dehent haec exempla praejudicium facere legi commnni , vel generali confuetu-
dini. Attendat ergo difcretio vejlra, utrum hoc fieri liceat, ctfiliceat, utrumfic-
ri expediat. Idem epift. 138. ele&ionis , inquit, Fulconis vel alterius adfenjim
mn dabimus, nifi qnem aut cleri plehifque confenfus elegerit, aut metropolitani ju-
dicium cum conniventia fuffiraganeorum habita legitima dijculfioneprohaverit. Idem
confirmatur ex Romanis pontificibus, qui ordinandorum epifcoporum jus metropo-
litanis confervant : Stephanus VI., ut fcribit Fibdoardus lib. 4. Remenfishifl., noluit
populo et clero Lingonenfi confentire, ut epifcopum Theutboldum ordinaret; et-
iamfi iam eleOum , quia alium propria auftoritate Lugdunenfis metropolitanus eis
oidinarat epifcopum , fed fcripfit ad Lugdunenfem inconcufFum cujusque ecclcfiae
privilegium fervare, volens ut Theutboldo manus imponeret. Proniifit ille ; fcd
promillis non ftetit : clerus vero er populus fuum elcQum Romam miferunt obni-
xe fibi illum confecrari petentes. Scd nec tunc Stephanus id agere adquievit, vo-
lens, ut Lui^du)icnfi ecclefiae concejjum privilegium immutilatum confijieret. Ideoque
epifcopo Lugdunenfi iterato refcribens nwndavir, ut quia concordi voto clerus et
populus Theutboldum clegerat, aut ipfum confecraret, aut quid in eo reprehenfi-
bile judicaret, refcriberet; etcum neutrumLugdunenfis anriftespraeftitifler , 'J^heut-
boldum lamentabilibus Lingonenfium precibus inclinatus Lingonenfis ecclefiae ep^-
(opum
DISSERTATIONES HISTORICAE. 5,'
capum confecravit. Prudenter omnino et moderate fe gefllt hic pontifcx, nec eninr
ecclefiae Lingonenfi pfnclitanti defuit, nec metropolitani jura violavit. Nam in
eiufmodi calli cum rnetropolitanus contra canones et fine plebis ac cleri eleftiene
epifcopum ordinatj patriarchae potiflimum efi ecclefiae affli£lae fubvenire, et ip-
fam ab iniquo raetropolitani domino vhidicare, cum praefertim admonitus in ea-
dem contumacia perfeverat.
Gregorius ViJ. ad Maguntinum metropolitanum fcribit lib. 3. ep. 2., ut in
locum Herimanni Bambergenfis, fimoniae conviQi, et idcirco in fynodo depofiii}
alium pafforem ecclffiae Bambergenfi praeficiat.
Ar.te hos Nicolaus primus in fimili caufa idem judicium tulerat. In cp. ad
Hilduinum 65. cum enim ifte Cameracenfem ecclefiam invafilTet; ad eum fcribit ip-
fum non pofTe epifcopum confecrari , cum metropoHtano Rhemorum provinciae,K
€ui Camcracenfis ecclefia fubjefta erat, nullum debeat praejudicium irrogari: jubec
ergo eum quantocius abfcedere, ut poffit epifcopus a plebe eligi et ab archiepifcopa-
Rhemorum conlecrari..
Joannes Vlll. ep. 243. Hicronymum Laufanenfem pro epifcopo incunflan-
ter agnofcit, eo quod ab epifcopis confecratuJ f uerir proprio archiepifcopo caufa infir-
mitatis praebente confenfum. epift. 314. Hincmarum horratur, ut Lauduncnfi ec-
clefiae idoneum praeficiatcpifcopum.
Idem cum ecclefia Genevcnfis efTet paffore orbata, et Oteramus Viennenfis
epifcopus nolletOptandum ele£tum ordrnare, ipfum ordinavit, falvo deinceps ejuf-
dem loci privilegio antiquae propriae metropolis, Haec habentur in epiftola Joan-
nis28i.huncOptandumOreramus non modononrecepit, fed etin carcerem conjici
curavit, quapropter incufatur et citatur ad fynodum a Joanne ep. 292. addito man-
dato, utOptandum emitteret e carcere, ni id faceret excommunicationem intermi-
natus.. His non motus Oteramus alium epifcopum Genevenfi ecclefiae praeficit»
qua de caufa graviter incufatur ab eodem ep, 295.
Urbanus II. in ep, ad Richeriurn Senonenfem archiepifcopum Ivonemfecoii-
fecrafFe fcribit epifcopum Carnotenfem, eoquod ille, ad quem fcribit, elefto aCar-
notenfibus antiflitii cum ab eo confecrationis gratiam petivijfent, manvm imponere
recufajfet. Pontifices illi inviti et neceflitare cogente ordinationes epifcoporum fa-
cere fe proteftabantur, nec audebant illud jus fibi fine aliqua peculiari caufa vmdi-
care. Innumera alia referri poifent exempla, fedhaec abunde demonltrant, primam^
ac praecipuara metropoiitanorum poteftatem in ordinationeepifcoporum provinciae
confiflere.
Alrerum ipforum jus in faculrate convocandi concilii provinciae fitum efl.
Cum enim ecclefiaflicae provinciae negotia in commune traflarentur, ita taraen ut
fine epifcopo metropolitano nihil fleri poffet; illius fuit locum et lempus fynodi in-
dicere, et ad eam epifcopos provinciae convocare, quod minus re£le ab alio fieri
potuiffet. Hoc ergo jus etiam ante concilium Nicaenum metropolitanum es con'-
fiietudine habuiffe YerifimiUimura eft.
5« DE ANTIQVA ECCLESIAE BISCIPLINA
At pofl: conciiiiim Nicaeiium Antiochena fynodus c. 20, id aperte metfopo-
litai>o ius detulit. Perficiatur, in^uit fynodus, metropolitano provincicdes- epi]'co-
pos admouBHte jecundam fijnodum idibiis OEiobris futuram .... nec ullis liceat ly-
nodus per fe facere jine iis^ quihns crcditae funt tnetropoles. Tunc ex eodem concilio
c. 16. perfeBa dicitur ea fijnodus , cui una quoque adejl metropolitanus.
Quin etiam canonibus faucitum eft, ne cpifcopi a metropolitano vocati veiii-
re recufeiit; et poenae in contumaces latae can, Laod. 40. Qiiod non oporteat epif-
copos ad }ijn'>dum vocatos contemnere; fed protinus ire et docere , vel difcereea,quae
ad corre^ion^m ecclef.ae et caeterartm pertinent reriim; fcipfum vero qui contemp-
ferit, adcitfavit; nifi forte per aegritudinem ire non pojjit Idem ftatuitur cano-
ne 76. codicis eccleliae Africanae et canone 19. conciliiLlialcedonenlis, in quomc-
tropoHtani judicio relinquitur, ut fynodi locum eligat. tamdem difciplinam Gal-
Hcanl epif:opi in conciliis luis fanxerunt, Are!aten!i 2. c. iS- et 19., in quo prae-
terea cavetur, ut is, qui infirmitatis caiija adejjenon potuerit, perfunam vicefua ad
fiinudiim dirigat. Ac infuper excommunicatione plectitur is, qui adelfs neglexent.
Item c. 29. conc. i. Arauf Agathenils can. 35. Aurel. 5. c. ig. i. Turonenfis 2. c.
r. anni 567. et Meldenfis anni S45- ^- 2. etc.
Tertium metropolitanotum jus confiltit in quadam iufpeGione fuper totam
provinciam, feu generali cura, ut omnia fecundum canones, rcclumque ordinem
fiant, utque provinciae epifcopi ofKcio fuo fungantur. Qua de caufa vetitum eft
epiCcopis aliquid maioris moinenti fine metropoiiranorum auflontate et confiHo ge-
rere canone apoftolorum 34. et Antiocheni concilii 9. Haec autem infpe£Ho ad
varia extenditur.
Primo metropolitanus judex eft epifcoporum fuaeprovinciae etdiftidiorum
ccclefiaflicorum, quae funt adverfus ipfum epifcopum, non quidem folus, fed fi-
inul eum fynodo provinciae; id habes ex coiic. Chaicedonenfis c. 9: et 17. item ex
conc. Cath. 3. can. fi. et 7. Tolet. 3. cap, 20. Aurel. 5. c. 17. Matifconenfis 2. c. 2.
Innumera certe funt exempla epifcoporum a metropolitanis fuis in lynodis provin-
cialibus ob varia delitla depofitorum, quae referre neceffe noii eft.
Secundo metropoUtanus pariter cum fynodo judex eftadpellationum, quae
fi-unt a fententia epifcoporum. Hanc fynodo provinciae metropolitanoque potefta-
tem iribuit concilium Nicaenum c. 5. Antiochenum canone 12. et 20. Sardicenfe
can. 17. Carthag. 2. can. g. quod etiam in jure novo fervatum eft.
"Tertio, fi propter negligentiara aut malitiam epifcopi fui ecclefia aliquade-
trimentum patiatur , metropolitani eft., vel epifcopum ad oflicium compellere, vel
laboranti ecclefiae fuccurrere. Hinc Hilarus papa ep. 3. ad Afcanium metropoHta-
num (cribit: Tuae follicitudinis eft, frater cluriffme , omnia debita tibi au&orita-
te tusri, et illicitis non modo non pracbere adfenjum, fcd etiam cuncia, quae contrd
res:iilam faEla repereris, coercere. Atque haec metropolitani cuia ad bona etiam
temporalia extenditur, ut intelhgere eft ex can. 1 1. (eptimae (ynodi, quoftatuitur,«f
/i epifcopi Holint in ecclefis fuis oeconumos con/iituere, ii csnjittuantur a metropolita,-
no
DISSERTATIONES HISTORICAE. 57
m. ct in concil, Tol. 3. c. 20. Officium et pote/iatem ejfe, alunt, metropoHtani-,
ficut et exaSiiones indebitas fuorum fuffraganeorum compe/cere et moderari: it» et
epifcopum fraudatorem bonorum fuae ecclefiae corrigere,
Quarto, fine metropolitani fententia et adprobatione non licet epifcopo A
eccleHa fua difcedere, hoc fancitum eft in Antiocheno concilio can. 1 1. ct 15.et.Sar''
dicend c. 7. et 96. idque tnonet Gregorius lib. 7. indift. 2, ep. g. « 61,
Quinto, metropolitani eft doccrc proviaciam, ct fi quis erraverit, eum er-
r©ris admonere, de ho€ ejus officio lcge S. Leonem epift. jo. ct gg. Hilarum ep.
j. item conciliorum Tolet. ii. c. 2. Arelat. 4. c. 3.
Uno verbo ut caetera metropolitanorum munia praetermittam , tcnetur Itt
provrncia, quantum poteft boni, procurare, ct totis viribu*, quidquid in ca fit mali,
impedire , fcrvatis tamen regulis , fervato ordine , et intafla epifcopi cujufvis in
fuam ecckfiani potcftate, cui fecundum xanones ejus adminiftratio ita concredita
eft, ut nihil in eam dire£le poflitmetropolitanus , fivc in iis, quae pertincnt ad or-
dinationes prfsbyterorum et diaconorum« five in iis, quae fpeciale ecclefiae regimcB
fpe£lant.
Praeterea nihil fcre poteft metropolitanus fine confenfu et confiiio compro-
vincialium cpifcoporum, nifi forte in iis, quae admonitionis tantum funt, aut ei-
hortationis, vel certe in iis, quae moram nullam patiuntur, quo in cafu debet me-
tropolitanus prudentcr ct fecundum ecclefiafticas regulas id praeftare, quod diifer-
ri non poteft, ita tamen ut fiduciario tantum decreto haec ftatuat; quodnon alitec
ratum fit , quam fi epifcoporum totius provinciae coafenfus acceftcrit.
f xin.
De privikgiif exarchorum feu patriareharum.
Patriarchac non fecus ac metropolitani jura et privilegia dupHcis funt generis,
honoris fcilicet et poteftatis. De honoris primatu nihil dicemus : er di£lif
enim conftat patriarthas et exarchos caeteros cpifcopos honoris praerogativa ple-
rumque praeceflrfle , fi Hierofolymitanum et Cenftantinopolitanum epifcopos exci-
pias, quibus ante acceptam patriarchicam jurifdiftionem conceffum eft, ut nonnuI>'
los patriarchas honore fuperarent.
Poteftss et jurifdiftio ad ordinationes metropolitanorum extenditur, fvnods
dioecefeon coavocandae facuhacem, et aliquam fuper dioecefim univerfam infpe-
£lionetn.
Quod fpeQat ad primum patriarcharum jus, nec antiquifijimum illud eft,
nec ubiqae obfervatum. Olim enim metropolitani ab epifcopis comprovincialibus
erdinahantur. Sed quia poft mortem metropoHtani inter epifcopos comprovincia-
\s» nuUus occurrebat majoris au£^oritatis , a quo poftent difildia, uuae inter epifco»
H pos
58 DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
pos provinciae nafci poteranr, componi, procedente tempore confuetiido haec inya-
luit, ut poll elei.Honer;i metropoHtani a clero et populu, itemque confirmationeni
c)us ab epifcopis coniprorincialibus, patriarcha torius dioeceleos adiretur, ut is
metropolitanum conCecraret; er id juris ex coniuetudine habueruiit in flngulis luis
dioecelibus patriarchae. Et quidem in concilio Ch.ilcedonenfi , qiiod pairiarcharura
privilegia exafle noverat, epifcopo Conftantinopi)Utano fimul cum parriarchatu
irtud juris concefTum e(t. Idem de Antiocheno adfirmat Innocentius papa ep. i8.
ad Alexandrum Antiochejium, jlcut metropolitanoi autl jritdte, inquit, ordinai fxn-
gulari. De Aiexandrino et Romano res eft extra dubium ; advertimus enim ante^
illos non modo metropolitanos , fed ct univerfos patriarchatus fui epifcopos ordi-
nade. Certum quoque elt jus ordinandi mstropolitanos intra Palaeltinas Hierofo-
lymitano praefuU detatum elfe ai,l. 7. concilii Chalcedonenfis, quibus evidenrer
ollendifur, proccdente tempore patriarchas jus habuifle ordinandorum per univer-
fam dioecefim metropolitanorum,
Ipfi amem parj:iar(;hae ordinari folebant ab epifcopis ex dioecefi^ univerfa,
praecipue vero e.x ea provincia, cujus mcrropoiis erat patriarchalis ftdes.
Komanum epiicopum ab Oiftienfi epifcopo vicino, tion ab aUquo metropo-
litano oUm ordinari confuevilTe tellis eft S. Auguftinus in breviculo coUar. 3. c. 5.
Ad ej^us tamen ordinationem plurimos ItaUae epifcopos conveniflfe: patet ex ordina-
tione Cornelii, quem Cyprianus epift. 57. epifcopum dicit effe fa£tum a plurimis
eollegis. E contra vcro ordinatio Novatiani traducirur, eo quod a tribus tantum
epifcopis ItaUae ordinatus forer. Eum vero morem Komani epifcopi ordinandi diu
viguifTe docet nos libellus cleri Romani, oblarus Hoiiorio imperatori anno^ig..
de Bonifacii ele£tione, in quo haec habentur: Poji abfcijjum S. Ztziwipapae eccle-
fae catholicac urbis Romae , tit fieri mos volebat atque ipfa religionii difcipliua,
phires in unum convenimus facerdotes venerabilem virum Bonifacium in-
vitum adclamationibus totius populi ac confenfu meliorum adferuimus divinae infli-
tntionis ordine conjecratum. Nam fuhfcribentibus plus minus feptuaginta presby^
teris aflantibus nouem diverfarum provinciarim epijcopis, benediciionem competenti
tempore conflat fuij(fe celebratam. Eiparte vero Eulalii, qui tum Romanum ambie-
bat epifcopatum, adcrant etiani nonnulli epifcopi, ut conftat ex commonitorio Ho-
norii ad fynodum, quae ob controTerfiam iftaro congregata fuerar, quo incommo-
nitorio jubet, ut hi epifcopi, quos ut^iusque ordinationibus interfuifte conftabar,
judices. minime federent: fed maxime gloriabatur Eulalius Oftienfis epifcopi patro-
cinio, qui licet fenex, aeger ac prope moriens, fuerat acciius, ut Eulalium ordi-
naret Ex his et alils fimilibus exemplis conftat, olim mortuo Romano pontifice
quamplures epifcopos ex vitariatu Romae, ac praecipue vicinos in urbem venif-
fe, ut eleftum a clero populoque Romano antiititem ordinarent , manum ordina-
rio imponenre epifcopo Oftienfi.
Alexandrinus quoque parriarcha ab epifcopis dioecefeos ordinatus legitur,
i.Q. Aihanafiura a fc fecundum vota cleri et popuii ordinacura circ Alcxondriae epif.
copuiu.
DiSSERTATlONES HISTORICAE. >9
copum , te/les fvint centum patres ex Aegypto univeiTa, Al.-xandriae congregati in
cpiltola fua apud ArLanafium apol. 2. pag. 565. editionis Coinmelianae, etArianos,
qui ejus ordi! <)tiunt:m clanculum a fex aut feptem epifcopis faclam efle criminaban-
tur, meudacii ar^uunt. Julius item in epiftola fua quentur, in locum Athanafii
Gregorium effe contra canones conftitutum epifcopum Alexandriae, nec aplebepo-
ftulatum, nec ab epifcopis Aegypti ordinatum, fed illuc miffum ab extrineis epif-
copis triginta maniionibus ab urbe Alexandria diffitis. Mortuo Athanailo fuccellit
Petrus, in cujus ordinatione tefte Theodorito lib. 4. cap. 26. vicini epifcopi Ale-
«ndriam confluxerunt. Pofl: multos annos Proterium praefentibus epifcopis Ae-
gyptiis epifcopum eflfe ordinatum teflatur Libcratus inBreviario cap. 15. Similiter
Joannes Talaia ordinatus dicitur ab epifcopis , clericis et monachis Aegypti. Idem
fcriptor mentionem faciens ordinationis Theodofii, qui Timotheo Alexandrino fuc-
ceflit, fic defcribit modum inthronizandi archiepifcopi Alexandrini c. 20. Confue-
tudo, inquit, eft Alexandriaeillum, qui defuntlo juccedit , excuhias fuper defunHi
corpus agere manumqiie dexteram ejus capiti imponere, ut videatur manibus fuis ac-
cipere collo fuo B. Mar:i paliium, etjic legitime federe, Quae fequuntur ordina-
tiones epifcoporum Alexandrinorum, Pauli fcilicet , Zoili et Apollinarii, extra or-
dinem faftae funt, ac proinde non pofl^unt in exemplum trahi.
Antiochenae cccleOae praeful ordinari folebat ab cpifcopis orientis: Sic
Domnus ab univerfa fynodo epifcoperum orientis Anriochiae congregaca, fub-
lato Paulo Samofateno , epilcopus eft ordinatus, ut tefles funt ipfl hujus
fynodi patres in ep. fua encj^clia apud Euieb. lib. 7. c. 37. Euftathius ad eam-
dem fedem eveQus fuerat communi epifcoporum omnium fuflragio, tefle Theodo-
rito lib. I. c. 7, Euftathio dejefto fuffiagia epifcoporum in Eufebium inclinabant,
fed imperator ad ejus preces id veruit juflitque epifcopis, ut alium ordinarenr,
quod et fecerunt. Ad ordinandam Meletium epifcopos ex diverfis provinciis vota
{ua contulifl^e tefljs eft Theodoritus lib, 2. c. 31, NulHbi vero difertius defcribitur,
quo paflo fieri confue-, iffet ordinatio epifcopi Antiocheni, quam in epiftola conci-
lii Conftantinopolitani apud Theodoritum, lib. 5. c. 9. antiquijjifnae vero veraeque
apojiolicae Antiochenfium in Sijria. ecciefiae, in qua venerandum chriftianorum no-
men primum innotuit , reverendiljhnvm et religiofiffimum Fiavianum, tum illius pro-
vinciae, turn orientalis dioecefis epifcopi in unum congregati communi Juffragio
epifcopum ordinarunt , univerfa ecclcfia communi conjenfu et quaji uno ore eum huno-
T&nte.
Ubi vides, Antiochenum praefulem non folum ab epifcopis provinciae, fed
et ab aliis epifcopis, aliarum intra illius dioecefim provinciarum fuiffe ordinatum,
qua in re elucet patrinrchahs fedis dignitis. Nam Hierofolymorum epifcopum ,
qui nondum erat patriarcha, non a dioecefeos fed tantum a provinciae epifcopis
ordinatum fuifle ftatim dicunt. Hierofolijmitanae autem, inquiunt, ecclefae, quae
mater eft omnium ecclefiarum reverendijftmum ac religiafijfimum Cyritlum epijcopum
ejfejudicamus , qui canonice ab epifcopis provinciae oiimfuit ordinatus Porro iau-
dacam a fynodo ordinandi patriarehae Antiocheniformam adprobatSiinplicius pon-
H 2
6o D^ ANTIQVA ECCLESIAE DlSCrPLINA
tifex Romanus cp. »4. ad Zenonem, in qua laudat impcratorcm, quod fcripfiflrcf ,"
«r deinceps fecundum ordinationem patnm orientali Ji/nodo creatio Antioclieni pon-
tificis re/ervetur. Et poftea commendat cjus ea de re fponfionem, quod pofthac
sn Antiochena urbe, veteri jervato more a comprovincidibHs fuis epifcopif or-
dinetuT.
Sizantlnae ecclefiae faccrdotem quamdiu Heraclecnfi mctropolitae fubjettus
foit, ab eoct ab epifcopis ordlnatum fuific dubium nullum efle potcft. Ubi vero
patriarchalem honorem ifta fedes ambire coepit, hujus epifcopus non folum a pro-
vinciae, fed et a dioccefeos epifcopis eft conftitutus : ita Neftarius a fynodo Con-
Itantinopolitana ordinatus, et antc eum Gregorius Naaianzenus a Meletio totaque
fynodo fuerat in throno conlocatu*. Mortuo Neclario quamplurcs epifcopi ad
«rdinationcm Joannis GhryfoftomiGonftantinopoIim venerunt, a quibus ilie eft ot-
dinatus invito Thcophilo, qui cum primum ordinationi ejus obftiriflret, tandem ei
confenfit. Vide Sozomenum lib. 8. c. 3. Caeteros autem deinceps epifcopos Con-
ftantinopolitanos, ab cpifcopis provinciac ac diocccfeos ordinatos efte vix ullum
poteft efre dubium. Hacg enim erat generalis regula , quam concjHi Conftantino-
politani tertii patres veluti communem ct ubique in oriente obfervatam tradunt, ut
cx Jingutis provinciis epifcopi illius provinciae etf illit placeret tina cum ipfu finiti-
tni, prout utile judicarent, ordinationes faciant, Haec autem claufula una cum
eisfinitimi, locum fempcr habuit in magnis illis fcdibus, quae non folum provrn-
(ciae, fed etiam dioecefcos erant capita, Conveniens etenim erar, ut quoniam in
-aniverfam dioecefim aliquam habebant auftoriratem , ab univerfis ejus cpifcopis sut
faltem ex eorum confenfu ordinarentur. Hac de caufa epifcopi Ephefini ab Afianis
©mnibus ordinabautur, ut jam obfervavimus, ubi de aftione feptima Ghalcedo-
oenfis mentionem fecimus, in qua tantopere laborarunt Afiani, ut jusiftud fibi con-
fervarctur, quia fcilicet hoc fublato Ephefinus epifcopus amittebat patriarchatum
fuum, ae tum ipfc, tum caeteri Afiani fubjiciebantur Gonftantinopolitano pa-
wiarchae. ...
In caeteris vcro totms orbis provincus, ubi nurii crant patnarchae , metro»
politani vulgo ordinabantur ab epifcopis provinciac raro adjunflis finitimis. I1&
in concilio Ephefino epifcopi Cyprii obtinuere, ut fecundura antiquum morem il-
lorum metropolitanus «vTWM>«Aof ab infukc cpifcopis inconfulto Antiocheno or-
dinaretur. ...,,. , ^ ,
In Italia Mediolanenfis antiftes totius vicanatus Itahae exarchus a tynodo
epifcoporum Iialiae ordinabatur, m conftat exordmatione Ambrofii apud Theodo-
rit. hift. lib. 4. c. 7. At temporis progreft^u Romani pontifices ad epifcopi Mediola-
nenfis ordinationem confenlum fuum rcquiri ^voluerunt, ut conftat. cx Greg. lib.
3. Ep. 31.
In Africa vero Garthaginenfis epifcopus totius dioccefcos primas ordinaba^'
lur ab egifcopis vicinis, ut conftat ex Auguftino in breviculo collationis diei ter-
me.
DrSSERTATIONES HISTGRICAE. ' €x
tiaec. 5. ubi objicientibus Donatiftis, quod non fuiffet princepsaprincipe, hoc rft
primas provinciae Carthaginenfis a primaie Numidiae, erdinatus, refpondct eccle-
fiafticam confuerudinem efTe, ut non\Numidiae , fed prapinquiores epifcopi ecdefiae
Carthagitienfu epijcopum ordinent. , «. ■ i,
In Hifpania, Gallia, cacterifque provinciis nulli proprie dith patnarcnae
erant, atque idcirco in iis ordinationes metropohtanorum fiebant ab epifcopis pro-
vincioe. De Hifpania conftat ex conciHi 4. Toletani Canone 10. et Tarraconen-
fis Can. 5. prioris hoceft decretum, epifcopus comprovincialis ordinandus eji, ubt
metropolitanus degerit : metropolitanus autem nonnif iu civitate metropoli y eom.
Brovincialibus ibidem convenientibus.
De Gallia idem demonftratur ex concilio Arelatenfi primo Can. 20., in qao
gcneratim ftatuitur, ut quihbet epifcopus a feptem epifcopis ordinetur. In fynodo
Aurehanenfi fecunda Can. 7. antiqua haec renovatur formula infiitutionis , quam
per incuriam videbant amijjam , verba funi fynodi, ut fcilicet metropolitanus or-
dinetur a comprovincialibus in unum congregatis. At fequens concihum ibidem-
anno 538. convocatum Can. 3. novam coniuetudincm renovavit, ut metropohram a
metropolitanis , omnibus, Ji fieri potefi, comprovincialibus praefentibus ordinentur.
Pofthaec tempora Yvto cum Lugdunenfi praefule pontificis ordinationes iibi
vindicante pro comprovinciahum }ure fortirer deccrtavit .• cum cnim ille exigerex,
utScnoncnfis epifcopus clcftus profeflionem canonicam fibi faceret , obftitit hic,
idque canonibus contrarium efte afleruit. C«m ergo, inquit Ep. 60. tam ifta quem
alia generalia infiituta. tam ahfolute confecrationtm metrpolitanorum contineant.
miramur. tur privatis legibus et novis traditionibus , veteres traditieneset confuetu-
tines removeri contenditis,praecipiendo, utSenonenfs eleiius ante confecrationem fuam
vobis praefentetur. Uno verbo haec fuit retus ecclefiae forma tefte Gelafio papa
Ep. ad Natalem, ut obeuntes epijcopos, in eadem regione metropolitanus Juus debeat
erdinare, eumdemque ipjum metropelitanum, fi humana morte tranfierit, eompro-
vinciales epifeopifiudeant ordinare. Q.uod eiiam novo jurc non omnino fublatum vide-
tur, ut conftatexrefponfoLuciilll. de tempore ord.^ archiepifcopus, inquit, fuerit
ordinandus, omnes epifcopi ejufdem provinciae ad fedem metropolitanam conveniant,
ut ab omnibus ordinetur ; Teliqui yero comprovineiales epifcopi, fi necejfe fuerif
saeteris confentientibus a tr.ibus jujfu archiepifcopi poterunt ordinari.
Ex diftis abunde> ut puto, demonftratum eft Romanum pontmcem nec
epifcopos, nec metropohtanos exira vicariatus Romae hmites inftituiflfe, tantum abeft,
ut eius juris fuerit omnes orbis patriarchas et cunQos occidentis metropolitanos or-
dinare. Hoc vero cum diffiteri non poflint, qui putant divinum Romani pontificis
privilegium efle ubique epifcopos aut faUem metropoliranos ordinare, eo recur-
Tunt, ut dicant eum orientis patriarchas. et occidentis cpifcopos non ordinafl^e, de.
£eQu voluntatis, non autem defetlu poteftatis: quia fcihcet uti nolebat jure, quod
flbi rompetebar Quafi vero Romani pontifices ita dignitatis fuac fuifleni immemo'
62 DEAisiTrQUA ECCttSIAE DISCIPLINA
rcs, ut eximium jiis fiiiifh^^ab tplfcSpis per'multa faecula invadi et difertis decr^ris
impugiiari palli foretu. Dcinde unde cognofci pofrunt Komani pontificis jura, nifi
cx canonibus, aut cx u(u ct confuetudine? Sed ex neutro capite jus ordinor::/iafn
in toto occidentc pontifici Romano delatum elt: ergo fine fundamento adleritur il-
lud oUm ipli competiilTc.
Nihil habeni adrerfarii, quod opponant, praeter nonnulla pontificum Ro-
jnanorum dicta, quae perpcram illuc trahunt. Sic verbi gratia jus illud poncifi-
cem Romanum m Ulvrico habuille probant ex epiltolis pontificum, in quibus vi-
cariatum fuum conferunt ThelTalonicenfi epifcopo, ad quem idcirco pertinere fcri-
bunt mctropolitanorum omnium hujus tratlus ordinationem. Huic obje£iioni quae
fjt adhibenda refponfio, patet cx diftis. Obfervavimus enim Romanos pontificcs
conatos efTe Illyricum parrjarchatui fuo addcre et vicario fuo eodem fere modo hanc
regionera fubjicere, quo fibi fubje£lac eranc provinciac riburbicariae. Quarc non
tiiirurp, fi mccropolitanos ibi non fine aut1brirate'lua ordinari voluerint , cum Illy-
ricum occidentafe poll mortem Conllantii ad dioccelim fuam pertinere exillimarcnt,
illudque fit patriarchae privilegium.
In Gallia idem jus Romano epifcopo competiifre probare conantur cx epi-
ftola 66. Cypriani deMarciano, in qua fcribit ad^Stcphanum , ut dirigat litteras
ad plebem Arelatae conli/ientem , quibus ahjiento Marciano , alius in locum ejus
Jubfiituatur'. " ^ ".,■ .,',,„'^. ;"'„', . .
Vertim^ex ea cbntrarrum plane evincitur: fic enim fe rcs habet. Marcianus
Arelfltenfis epifcopus Novatiano fe conjunxerat , ct a catholicae ecclcfiae unitate ac
pacc difcelTcrat. Fauftinus Lugdunenfis fea dc rc certiores feccrat Cyprianum et
Stephanum , datis ad utrumque litteris. Cyprianus Stephanum fortc dubium lit-
teris fuis hortatur, ut dentur ab ipfo Utterae ad cpifcopos in Gallia conftituros, ct
ad plebcm Arclatac confiftentem, quibiis abftento Marciano alius in cjus locum fub-
"ftituatur epifcopus, e!e£lu6 fcilicet a plebe Arelatenfi et confecratusab epifcopis Gal-
liac: has autem litteras ab ipfo in Gailias mitti e.voptat, non quod ille jus in cas
patriarchicum obtineret, fed qtiia idcirco copiofum, inquh , corpus efi facerdotum
toncordiae mutuae glutino atque unitatis vinculo copulatum, utji quis ex eorum col-
legio haerefm facere, et gregem Chrifli lacerare et vajiare tentaverit , fubveniant
taeteri, et quaf\ pajiores utiles et mifericordes , oves dominicas in gregim colli-
gant. . . . quia etfi paflores multi fint, unum tamen gregem pafcnnt , tt oves uni-
verfas, quas Chrifius fanguine fuo et paffioiie quacfwit , fuvere debent.
Annon aperte lignificat his verbis Cyprianus, fe Srephanum ad id hortari,
quod quilibet alius epifcopus praeftare potuilTet? Hujus rei infigne nobis cxem-
plum fuppeditat fequens ejus epiftola ad Hifpanss fcripta de Bafilide ct Martiale, in
qua id erga Hifpaniam facit, quod Stephanum erga Gallias praeftare fuerat horta-
tus: Bafilidem quippe et MartialcmUbellorum idololatriac reos evpelli jubet, Sabi-
Bumque in Bafilidis locum legitimc ordin,atum remanere : quamvis ille Romam pcr-
gcns
PISSERTATIONES HISTORICAE. <y
geiis Stephanum fefellidet, ut exambiret r.eponi fe in epi/copatum, de quo fuerat
dfpufitns.
Itaque Cyprianus non modo nuUam agnofcit in Romano pontifice ordinan-
dorum epifcoporum in Hifpania potejdaiem, verum etiam ejus judicium de reftitu-
lioiie alicujus epifcopi jam ordinati improbat, et Hifpanos litteris fuis hortatur, uf
ei minime pareant,
Alio deinde teftimonio cooantur oftendere, ordinatos fuifTe a pontifice Ro-
mano in Gallia metropolitanos, quod non minus leve elt: Zozimus inqumnt, de-
dit Arektenii epifcopo jus ordinandi epifcopos in GaHiis,' verum Zozimus non tri'
buit hanc Arelatenfi epilcopo poteftatem : fed quia ipfum Viennenfis et Narbonen-
lis provinciae metropoHranum eife putabat, ftatuit, m in ordinandis cpifcopis tcnc-
at auftoritatem. Perabfurdum autem eft, inde inferre jus ordinandorum mctropO'
htanorum in GaUia ad pontificem Romanum peninere.
Caeterum tantum abeft, ut Romanus pontifcx ordinationes epifcoporum aut
metropoUtanorum in GaUia fui juris effe exiftimarit, ut S. Leo Epift. 89. ad epifco-
pos Viennenfes Hilarium reprehendar» quod non modo ordinationes ecclcfiarun»
GaUiae fibi vindicaret, fed etiam mentiretur id juris Romano pontifici competere,
Non enim, inquit, nobit ordinationes provinciamm veftrarum defendimus , quoi
poteft forjan Hilarius prs fuo more mentiri: fed vobis per vefiram Jollicitudinem
vindicamiis. Quid clarius aut apertius defiderari poteft? Pontifex Romanus difer-
te pionuntiat, fe fibi ordinationcs ecclefiarum in GaUiis minrme vindicare, annoir
perfriOae frontis eos eiTeoportet, qui invitis er reclamantibus pontificibus iftud
juris, ipfos tunc temporis obrinuifTe , confidenter aifirmant? Non me latet Que»
neUium per ordinationes ecdefiarum hic non intelligcre ordinationes epifcoporum^
fed ecclefiarum adminiftrationem, et foUiciiudinem, quae mctropolitano aut primatt
competif. Verum etiam fi haec expofitio vcra foret (quae tamen parum verifimi--
hsvidctur,) fubfifteret tamen argumenti noftri vis; nam fi Ronianus epifcopu»
non habet foUicitudinem ecclcfiarum Galliae, multo minus habebit ordinationent
cpifcoporum et metropohtanorum, in quo praccipua adrainiftratio fcu foUicitudo'
et ordinatio ecclefiarum fita eft.
De Hifpania perfpicuum cfTc vorunr jus ordinationum in dioeccfT Hifpani'
enfi cpifcopum Romanum habuilTe ex inftimtione primatuum, ut conftar ex Epiff^
I. Simplicii 26. Hormifdae , et ex ConcU. Tol. 12. anni 681. c 6. Verum er
iftis potius perfpicuum eft, epifcopum Romanum jus iftud in Hifpania non habuifTe,
Simplicius et Hormifdas vicarios fuos faciunt duos epifcopos Hifpaniae, hic Silva-^
num, ille Zenonem ; fed ne verbum quidem habent de ordinatione metropolitano-
rum. Concihum vero Toletanum Canone 6. concedit Toletano pontifici hoc privi-
lcgium, ut eleSios a rege epifcopos probet , et omnibus eccle/jis praeficiat , ea tamew
Uge, ut is infra trium menjium fpntium metropolitani praefentiam vijurut accedaf^
Hoe
64 DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
Hoc autem quid faciat td jus Romani pontificis adferendum affequi ego prorfus
°*^"^°*X)emum de Africa epilcopum Carthaginenfcra totius Africae primatem al»
eoifcopo Romano conftitutum ede ex omni retro memoria confidenter affcrunt. Un-
de concludunt eum metropolitanos ordinaOc auaoritate fibi a Romano pout.hce
commiffa Verum qui ita ratiocinantur , morem Africanae ecclefiae ignorant. Nam
eDifcopus.Carthagincnfis non a Romano pontifice, fed a vicinis ordinabatur «pifco-
nis idque cx omni retro memoria. Metropolitani vero ecclefiaftici ad lilum gra-
dut^ pervcniebant ex fola antiquitatc. Metropolcon vero civilmm epifcopi null»
orae caeterif jure fruebantur.
Itaquc cum tam ieves afferantur ratkones ad oftcndendura, Romanum pontifa-
cem ius ordinandi metropolitanos in toto occidente habuiffe, firmum manere debet
et inconcuffum , mctropoUtanorum crdinandorum in Africa, GalUa, Hifpania cae-
terifque occidentis provinciis extra patriarchatus Ruraani hmitc^ a nobis aflignatos
ootcfbtem , pencE comprovinciales epifcopos, noti pcnes >iomanum ponnfa-
Lmfuifte, quijure ifto antiquitus fruebatur tantum in provmcns fuburbicarus .
obi oranes epifcopos ordinabat, et in lUyrico, ubi metropohtanos a fuo vicano
Theflalonicenfi epifcopo ambiebat ordinari,
Eodem. ut obfervavimus, jure fruebantur patriarchae orientis, Alexandri-
nns Antiochenus, ConftantinopoUtanus, Hierofoiymitanus , fcd m futs tantum
Sioecenbus non cxtra patriarchatus fui hmites. ubi metropohtae juxta antiquifii-
mam formam ab epifcopi. provinciac, adjunais fi placuilTet fimtimis, conftituc-
bamur. Atque haec de primo patriarcharum jurc, quod ad ordjnationcs fpeaat.
De Doftertoribus , concihi fcilicet convocandi poteftate et fuper totam dioe-
cefim infpeaione, vix uUa poteft effe difficultas. Nam ftatim atque recurfus datus
ll a fvnodo provinciae ad fynodum dioccefeos, ut m coiicilio Chalcedonenfi cano-
ne « fancitum eft, haud dubium, quin patriarchae jus habuennt cpiicopos ad coh-
cihum iavitandi. Caetera Tcro jura infpeaionis eadem funt proportionc fervat«
patriarchae fuper dioecefim, ac metropolitani luper provinciam.
NuUus autem patriarcha majorem habuit in fua dioecefi poteftatem quarn
Alexandrinus Nam praeter omnium epifcoporum ordinationes adeo ab ipfo pen-
debant caeteri cpifcopi , ut nihii fine ipfo majons momenti fac«re auderenr. Hinc
in coacUio Chalccdonenfi a^. 4- ^gyP" ^P»^«°P' ^^^° ^"'•^'= obteftaatur patrcB
jconciUi, ne ad fubfcriptionem fidei fine archiepifcopo adigantur, qutaexua femen-
liim ct juffum ejus nihil ejufmodi facere poterant
I.UI-
DISSERTATIONES HISTORIGAE, ij
§. Ultimus.
Sextiif canon concilii Nicaeni exponitiir , et provincianm fuburhicariarum llmitef
inquiruniur.
juoniam ad pracfens infliitutum inprimis fpeflat fextus canon concilii Ni-
cneni, quo quarumdam ecclefiarum fupra caeteras jura et privilegia firman-
tur: ideo nos, antequara huic differtationi finem imponamus, genuinum ejus len-
fum, qui multis difputationibus involutus eft, inveftigahimus. Ac primum ex-
fcripturi fumus canonem ex verfioue Dionyfii Exigui , quae omnium videtur ooti-
ma. AntitiHa confiietudo fervetur per JEgijptuTn, Libyam et Pentapolim , ut Alex-
avdrinus epljcopus korum omnium habeat potefiatem; quia et urbis Romae epijcopit
parHfs 7nns eft. Similiter autem et apud Antiochiam caeterafque provincias, fuis
privilegia Jervcntur ecclefiis. lilud autem generaliter clarum eji , quod fiquis prae-
ter metropolitani fententiam fuerit faflus epifcopus , hunc magna^ fijmdus de^ni-
vit epifcopum ejfe non oportere.
Prima circa hujus canonis fenfum quaeftio eft, utrum jura iila feu privile-
gia Romanae, Alexandrinae, etcaeterarum ccclefiarum, de quibus loquitur conci-
lium, patriarchalia fint, an metropolitica. Poflerius iftud in differtatione ea de re
confefta probare ftuduit Launoius Parifienfis theologus. Scd hanc difTertationem
refutare conatus eft Valefius, in alia difrertacione, quam ad calccm Socratis et Sozo-
meni ir.feruit, contendens de jure patriarchico hic agi. Nos utriufquc opinionis
fundamenta referemus, praetermiilis illis, quae ad quaeftionem iftam folvcndam non
pertinent? quid in utraque opinionc vitii videatur , docebimus ; ac demum noftraoi
expofitionem apertam , utputo, ac planam fubjiciemus.
Launoius ccnfer, hunccanonem editum effeoccafionc fchifmatisMelitii, quod
ille per fingulas provincias epifcopos , presbyteros ct diaconos conftituere aufus
fuerit: cum antea confuetudo efTet , ut ab epifcopo AIe.\andrino ordinare/ntur. Vult
igitur hoc canone antiquum illud ordinationis per totam ./Egyptum, Libyam, et
Pentapolim, jus Alexandrino epifcopo vindicari. Ita ut ille canon fir veluti cvcep-
tio quarti, in quo ftatuitur, ut cot^firmatio eorum, quae in provincia geruntur,
metropolitano tribuatur epifcopo.
Itaque canonis hujus ex Launoio hic fcnfui eft , etiamfi in plerifque eccle-
iils ordinatio epifcoporum cenfeatur cfTe legitima, cum a tribus epifcopis provin-
ciae, confentientibus caeteris ejufdem provinciae, et confirmante metropolitano
£a£ta eft: attamen omnes et fingulae ordinationes in i^gypto, Libya, etPentapoli,
pertinebunt ad Alexandrinum metropolitanum ; ficut ordinationes provinciarum
iuburbicariarum ad Romanum ; quia antiquus mos ita obtinuit: fimiliter apud An-
tiochiam, caeterafque provincias, is metropolitanus, qui conluevit antiquitus epif-
copos in ecclefiis ordinare, fuo jure fruetur.
X Haec
66 DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
Hfiec expofitio duobus nititur fundamentis.
Primum eft, Alexandrinum praefulem jus ordinarionis epifcoporum , et
presbyterorum, et miniltrorum per ^gyptum et Pentapolim habuiffe.
Alterum efl:, illam quae inilituitur inter Romanum et Alexandrinum prae-
fulcm, comparationem, iniis, quae ad ordinationem epifcoporum, presbytero-
rum, et diaconorum pertinent , inflitui. Haec duo probare conatur Launoius,
primum cnp. 2., alterum cap. 4. difTertationis fuae.
lUud igitur probat ex Athanalio, qui ait in opufculo de fententia Dionyfii
Alexandrini, ad curam ejus fuperioris Libyae ecclefias pertinuiffe,- et Sozomeno,
qui dicit, Mebtium ordinationes ad Alexandrinum pertinentes fibi ufurpaffe, cui
jungit Epiphanium, quiait, ipfum Eleuteropoli, Bafae feu potius Gafae, et iEliae
epifcopos conftituifTe.
Deinde ex eodcm lib. g. cap. 19. cum refert Nilammonem Pelufii ordina-
tum efTe epifcopum a Theophilo, Socrates quoque Hermopoleos epifcopum Diof-
corum , ab eodem ordinatum effe fcribit Hb. 6. c. 7. Praererea Synefius teflis efl
Epift. 67. et 105. Epifcopum Alexandrinum Palaebifcae, Olbiatis, et Cyrenae Pcn-
tapoleos urbibus epifcopos ordinafTe, coUigiturque ex Ifidoro Pelufiota lib. 2.
Epift. 12 8. Cyrillum Alexandrinum Pelufii epifcopum ordinaffe. Denique MoC-
chus aif, papam Alexandrinum Heliopolim, Leontopolim, et Babylonem epifco*
pos mififfe.
Aherum vero expofitionis fuae fundamcntum, nempe comparationem int«r
Alexandrinum Fvomanumque patriarcham quoad jus ordinationis infliiui prabat tan-
tum Launoius cx hypothefl, quam antehac fecerat, Melitium huic canoni occafioni
fuiffe ob ordinatos in Libya, j^gypto et Pentapoli epifcopos. Verum id gratis
omnino fupponitur, nec ullo argumento aut probatum eft a Launoio, aut probari
potefh Quod autem primo loco aflerit Alexandrinum praefulem jus ordinationis
epifcooorum, pretbyterorum et diaconorum pcr omnes ecclcfias j^gypti, Libyae
et pentapolcos habuifle, et quidem refraganre mctropolirano , necnon proprio
cpifcopo: de presbyteris et diaconis falfum omnino videtur; de cpifcopis vero, qui
funt extra eius provinciam ante annum 400. , nullo argumento demonftrari potefl'.
Nam jura illa Dionyfii Alexandrlni ad ordinationes jufque metropoliticum minime
pcrtinebant: fed tantum ad quamdam , ut ita loquar, fupcrinfpeftionem, et fuper-
intendentiam feu majorem auftoritatem , qua pollebat Alexandrinus antiftes fupcr ^
epifcopos Libvae ct Pentapoleos, ad quos propterca legatos mifit, ut eos ab er-
rore Sabellii revocaret.
Verum eft quidem, Melitium epifcopos et presbyteros non modo in iftis
provinciis ordinaffe, fed etiam in aliis; nam Eleuteropolis, Gaza , et j^lia in Pa-
laeflina funt , non in iEgypto, Libya aut Pentapoli ; fed«ex hujus fa£lo concludi
non poteft Alexandrinum jus ordinationis in his provinciis habuifle , nec ullus id
un(jiiam dixit. Hinc viderc eft Mciitiura fibi vindicairc non folum ordinationes ad
Alex-
DISSERTATIONES HISTORICAE. 67
Alexandrinum praefulem pertinentes: fcd pro more eorum, qui novarum funt feflia-
rum autlores, ubique fatlionis fuae epifcopos ordinare tentaffe. Denique quod
Socrates ait ordinatum effe epifcopum Hermopoleos , id nihil facit ad propofl»
tum, cum Hermopolis fn /E^pti urbs , cujus praeful Alexandrinus mctropo-
litanus erat.
Verum tamen negari non potell, quin poft annum 400, nonnuUos in Pca-
tapoli epifcopos ordinarit Alexandrinus praeful, ut conftat e.v relatis a Launoio Sy-
nefii, Ifidori et Mofchi tcftimoniis. Sed ifUid jus temporeNicaeni concilii Alexan-
drino cpifcopo competiifle non probatur, nec ex concilii canonibus colligi poteft.
Deinde etiamfi jus ilKid tunc tcmporis epilcopus Alexandrinus habuifTct, inde con-
cludi non poceit, de illo tantum hic concilium loqui ; non autem dc jure patri-
archico.
Praeterea quidvis tandem moliatur Launoius, dicere minime potcfl, de iure
metropolitico hic ta.itum agi. Liccf cflim jus ordinandi epifcopos m fua provin-
cia fit metropoliticum, jus tamen ordinandi epifcopos in aliena provincia plufquam
metropoliticum eft, imo plufquam patriarchicum. Quare cum ultro fateatur Lau-
noius hic agi de ifto jure, fateri quoque debet canonem non de fimplici jure metro-
politico interigendum effe: ut enim vcrbo dicam, metropoliianus is dicitur, qui uni
provinciae praecfl, patriarcha vero qui toti dioecefi: fcd qui in tota dioecefi epif-
copos ordinat, non modo provinciac , fcd toti dioccefi praeeft: crgo patriarcht
merito dicitur. Itaque multum vereor , ne haec tam acris diiceptatio mera fit
?^oyojA.i!(.x'^- Patriarchae nomen tunc in ufu non fuiffc fatentur omncs. Metropoli-
tani nomen pro primo unius tantum provinciae epifcopo, qui ejus curam gerit,
acceptum tunc temporis certo certius cii. Dum crgo concilium Nicaenum, qui-
bufdam metropolibus in alias mctropolcs et provincias jura concedit, jura ifta pro-
prie non funt metropolitica, fi tamen aliquis ca metropolitica appellarc pcrtinacitcr
velit, non multum repugnabo, modo fateatur haec eadcm dici ctiam poffe patriar-
chica, quamvis nomen patriarchae nondum cfTet in ufu.
Alterum opinionis Launoii caput eft, comparationem inter ecclefiam Alcr-
andrinam et Romanam quoad jus ordinationis inftitui. Hanc ex ipfomct Launoio
refellimus, nam fi Romanus epifcopus, ut ipfc contendit, ordinabat tantum epif-
copos in provinciis mctropoii fuac fubjettis, non autem in provinciis, quae eliis
metropolitanis fubjicicbantur, quid hoc, quaefo, ad Alexandrini pracfulis in Li-
byam et Pentapolim jura confirmanda facicbat? NuIIa quippedifEcuItas crat, quin
ordinatio epifcoporum i^gypti ad ipfum pcrtineret, vcl fi qua crat, haec canone
4. jam fublata fuerar, quo metropolitanorum in ordinationibus jus confirraabatur.
Sed quacftionem hanc fuiffe vult Launoius, num in Pentapoli, et Libya, id cft aliis
provinciis ordinationis jus haberet Alexandrinus : hoc autem Romani pontificis ex-
emplo non confirmatur, fed potius infirmatur. Nam fi cpifcopus Romanus non
alibi ordinat quam in provinciis fuburbicariis , quarum ille folus mctropolitanus
eft( cur AkxandrinuE ordinabit in aliis provinciis, quarum mctropolitanus noa
1 z eft?
68 DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
tft? Quod aurem hic afferit Launoius, Romanum epifcopum presbyteros ex fua
provincia inconuiitis epifcopis oruiiva're , id mihi ec faUuin viderur, et omnibus
ccclefiafHcis regulis contrarium : fed hoc iiihil ad quaellionem noltram facit, qua-
re uunc ad Valelii expoluioncm accedimus,
Valefius chio praecipue ait hoc in canone noranda effe,' primum hic agi de
parriarchis ; aherum uon de fola ordinacione , fed de omui jure patriarchico agi.
Pcflerius ilhid jam probavimus, ct poftea exponemus. Alterum ipfe probat
ex Athanaiio, innocentio, et Hieronymo. Athanailo quidem, cum aic ad curam
Dionyfii Libyam pertinuiire. Innocentio, cum fcribit ad Ale.xandrum Antioclienum,
eum concilii Nicaeni canonibus , non fiiper iinam proviriciam, Jed fuper dioecefim
effe conftitutum, ut vietropolitanos auEiorita.te orJinct jmgulari, et caeteros non fi-
■ ne pcrmijju et conlcicntiafuafxnat epifcopos procreari. Denique Hieronymus ait.
in Epift. ad Pammachium a concilio Nitaeno ftatutum iuiiTe, ut totius orientis me-
iropolis ejfet Antiochia.
Polleriorem vero hujus canonis partem , ilhid autem omnino matiifcjium eft,
utji quis praeter metropolitani fententiam fuerit faEJus epifcopus , hunc magna Jy-
•nodus definiat epi/copum ejfe non oportere : de omnibus epifcopis intelligendam
non cfTe putat Valcfius, fed tantum dc metropolitanis, quorum ordinatio irrita de-
ccrnitur, nifi fit a metropoUtano mctropolitanorum, hoceft, a patriarcha con-
firmata.
Ego autcm in duobus a Valefso dKTentio , quorum aherum efl, poflerio-
rem hu)us canonis partem de fimplicibus _me;ropolitis intelligendam effe, ut fitve-
iuti esceptio praccedentis , qua canOn ^. coufirmatur, et fenfus flt propter privi-
lcia quibufdam fedibus concefla non minui metropolitanorum jura.
Altcrum , eft priorem canonis partem de jure quidem, qui metropolitano
fuperior fit, intelligendam, feu de jurc e.xarchatus Alexa.idriaeet Antiochiae, quod
olim patriarchicum dicebatur : non autem de jure patriarchico prout nunc accipi-
tur. Statim enim addit concilium : Similiter et in Antiochia\ et in aliis provin-'
ciisfua privilegiay ac fuae dignitates fervcntur ecclefiis. Porro fi de Iioc poflerio-
xi jure agcretur, nullas aliae commemorarentur ecclellae, praeter Romanam , Ale-
aandiinam , et Antiochenam , cum nuUae aiiae tuin temporis fuerint, quibus id
juris competeret. Quare fenfus canonis hic 'mihi vidctur.
Antiqua confuetudo obfervetur,ut Alexandrlnus epifcopus in ecclefias , quae
funt in Aegypto, Libya et Pentapoli, potcffatem habeat, et curam illarum gerar,
procuretque, ut cun£la in illis fccundum ecclefiae leges fiant,' quemadmodum epi-
fcopus Romanus in provinciis fuburbicariis. Similiter et in Antiochia, et in aliis
eccleliis, quae limilia privilegia habent, ii» illa fsrveiitur, Sed quamvis haec pri-
vilcgia
DISSERTATIONES HISTORICAC 'i6l>
vilegia qiilbafdam iedibus rcfervenmr, ncn propterca tamen merropoiirani spifc©-
pii jus auferri dfcbet, fcd epifcoporum ordinationes ipfius fcmper erunt, nec patri/-
archae rcfervabuntur. Initituitur vero inter Alexandrinum etRomanum epifcopum
comparatio, non prout urerque epifcopus, aut metropolitanus, aut prout hic epi-
fcoporum priraus, fed prout ille csput eft dioecefeos Acgypti, Libyae et PentapO"
leos, hic vero provinciariim fuburbicariarum,
Haec ratio Ruffinum impuiit, ur earum mentlonem faceret in fua transla».
lione , quae fic fe haber. Et ut apiid Alexandriam , et in urbe Roma vetu/ts
cmfuetudo fcrvetur, ut vel ille Aegupti , vel hic fuburhicariarum ecclefarum foU
licitudinem gerat. Antiquiflimus Jultelli codei: canonem hunc eodem fermc mo-
do cxhibet. Titulus eft de primatu ecclefiae Romanae et aliarum civitatum epi-
fcopir. Deinde fequitur eanon his verbis conceptus : A?itiqui moris eft , ut ur-
his Romae epifcopus habeat principatum, ut fubnrbicaria loca ef omnem provin.
tiam jua jollicitudine gubernet , etc. In eumdem fenfum recidit canon ArabicusjJ.
Conftitutum eft , ut epifcopus Acgypti , id eft, patriarcha Alexandrinus , praejl~
deat et haheat poisftatim totius Acgypti et omnium locorum , civitatum et oppido'
Tum, quae Junt circum eam ; quiajic convenit, et quia fmilittr epijcopus Romae,
id eji, /uccejfor Petri , apoftoli potcftatem habet omnium civitatum ac locorum, qu&e
funt circum eam : ac fmiliter epijcopus Antiochiae , id eft, patriarcha potejiatem
kabeat provinciae illius totiiis, et in aliis item iocis fervari debet, quod in praetS'
rito conftitutum eft,
Hae canonis hujus paraphrafes minime male mihi videntur. Nam licsr
ifiae omnes interpretationes accuratae non fint , nec ad litteram verba canonis red=-
dant, ejus ramen fenfum optirae exponunt, ut ex difiis conliat.
Oftendimus enim, in Nioaeno canone 6. comparationem mftitui Ale.\aftdri-
niepifcopi cum Romano qqoad jus exarchicum, feu ut olim ioquebantur, patriar-
ehicum, aliunde vero demonrn-avimus , jus iftud Romani pontificis extra provin-
cias vicario urbis Romae fubditas, quas fuburbicarias cicir RulHnus, non exten-
m. Ex quibus inferri necelfario debet,illos fcopum aitigilfe, qui canonemNicae-
num exporientes iub Alexandrini epifcopi, in Aegyptum , Libyam, et Pentapolim,
cum Romani pontificis in prcvincias fuburbicarias jure compararunt. Praeterquam
quod Ruffini aucloritas non levis dcbet effe ponderis, quippe qui eodem, quo Ni-
caenum conciliimi celebratum eft, faeculo vi.xerit et Icripfcrir, quo tempore ex ec-
clefiarum regimine colligi poterar, qua ratione aNicaenis patribus illud difpofituHi
forer.
Reftat nunc inquirendum, quae fuerint provinciae efecclefiae fuburbica-
riae , et quinam illarum limites. Hoc autem imprimis circa iftarn quaeftionem
ilatuendum videtur , et pro certo fupponendum , ecclefias fuburbicarias provinciis
jefpocdere fubuibicariis, Quemodmodum enim ecckfiac Aegyptiae, Afianae, Ji.
i 3 lyri-
fo DE ANTIQUA ECCLESI/li DISCIFLINA
lyricianae, oricntales, eae funt ecclefiae, quae in iftis diocceilbus erant fitae : its
etiam ecclefiae iuburbicariae aliae effe non poffunt ab iis, quae provinciis fuburbi-
cariis conrincbantur. Tota crgo quaeftio de ecdefiarum fuburbicariarum limitihus
ex provjnciarum fuburbicariarum limitibuspender. Provinciaeautcm fuburbicariae
aliae dici non polfunt, quam illac, quac circa Komam adjacebant : quae urbs di-
citur oirTovou^iui;, Docei id veJ ipfum nomen, quod regiones ab urbe non longe
pofitas fignificat, tum etiam imperaroriarum legum auctoritas, in quibus provin-
ciae fuburbicariae adpellantur eae, quae circa Romam adjaccbant. Et procul dif-
fitis ab urbe regionibus , utAfricac, Galliae et Hifpaniae opponuntur, ut modo
demonftraturi lumus, patetque vel ex una Jege codicis Theodofiani, lib. 8. tit. 5.
i. 34,, ubi ftatuirur , ut decretum in gratiam Africae proconfularis iatum , locum
etiam habeat in provinciis fuburbicariis. Ferri igitur minime potcft illorum opi-
rio, qiii provinciarum fuburbicariarum nomine , vel univerfum imperium, vel
fahem occidentem univerfum defignari volunt.
Verum quamvls controverfum effe non debeat,quin provinciae fuburcariac,
haud procul ab urbe fuerint pofitae, non mediocris tatnen eft difficultas in eorum
adfignandis exafte limitibus, variantquc hic peritHfimorum in iftis rebus virorum
fententiae. Sunt enim nonnuUi, qui provincias omnes fuburbicarias intra centefimum
ab urbemiiliarepoficasfuiirecontendant, quain opinione fuerunt hocfaeculo viriduo
cruditione praeftantes, Gothofredus et Salmafius. Ille in diftcrtationibus anonymisde
provinciis fuburbicariis quatuor tantum provincias feuregiones, fi tamcn itadicipof-
iunt , fuburbicarias diftas fuiffc autumat Tufciam fuburbicariam, Piccnum fuburbica-
rium , Latium vetus, et Latium novura. Alter vero Latium non dividit in duas
regiones , fed quartam provinciam addit Valeriam. Alii vero provincias fuburbi-
carias tam arftis limitibus haud concludunt : fed eas omnes provincias eflc volunr,
«^uae vicario urbis parebant ; hac in opinione verfatur doQiifnraus Sirmondus, cu-
jus fenientiam plerique cruditi fequuti funt.
Probatur autem Illa ex variis legibus , in quibus regionum fuburbicariarum,
feu urbicariarum nemine illae omnes dcfignantur, quac vicario urbis parebant. Sic
in codice Theodofiano iib. 11. tit. 16. c. 9. his verbis defignantur. Non enim per
Italiam tantum , fed etiam per urbicarias regiones , ct Siciliam , patrimonialium et
emphyteuticorum fundorum vires fervandas ejfe per/peximus. Ubi urbicariae regio-
nes fumuntur pro illa Italiae parte, quae vicariatu Italjae non comprehcnditur.
Nam Italiao nomine hic non intelligitur univerfa Italia, fcd vicariatus Italiae, pro-
ut diftinguitur a vicariatu urbis Romae. In eodem codice Jib. 9. tit. 50. c. 3. Va-
lentinianus ait , a fc vetitum fuifTe , ne apud urbicarias regioncs cquis uti licerer.
Lex autem, qua id vetitum fuerat, extat. c. i. ejufdem tituli, in caque nominan-
tur Picenum, Flaminia, nec non etiam Apulia, Calabria, Brutii, ct Lucania, at-
qw Somnium. £ae igitur fuat, quae in poftehori iege urbicariae dicuntur, fi
Fla.
DISSERTATIONES HlSTORIC^. 7»
Flaminiam excipias, quae Italica erar. Ejufdem codicis lib. ii.tit. lo. Gratianus
ad Frobum praeteaum fcribit, ut legem de privilegiis per obreptionem impetrar
tis confirmec , per omnem Italiam, tiim etiam per nrbicarias , Africanafqne regio-
nes , ac per omne lilyricum. Ecce quatuor dioecefes , quae praei:e£lo praetoni Ita-
liae tum teraporis parebant, vicariaius Italiae, vicariatus Romae, Africa occiden-
talis, et Illyricum; ex iis autem quatuor, vicariatus Romae integer provinciarum
fuburbicariarum nomine comprehenditur. Sigillaiim vero vicariatus hujus pro-
vinciae enumerantur in eodem codice llb. ii. tit. 28- c. 7. Campaniae, Tufciae,
Piceno, Samnio, Apuliae, Calabriae. Brutiis et Lucaniae .... in omni prae[la-
tionis modo , quem antiqua folemnitas detinebat , quatuor partes jnbemus auferru
Hae autem omnes provinciae hic enumeratae urbicariae dilerte dicuntur ej>tfdem ti-
tuli cap. 14., ubi d^e lege ifta haec habentur. Qttod de annonariis funciionibus per
urbicarias regiones Clementia noftra concejjit. Praetermittuntur autem in fupeno-
ri enumeratione quatuor vicariatus Romae provinciae : Valeria fcilicet, quia cum
Samnio confunditur , et tres infolae , qui fuos habebant pcculiares magiltratus,
per quos veftigalia exigebantur.
Denique regiones (uburbicarias, nec univerfo imperio Romano . aut fal^
tem occidenti refpondere, nec intra centefimum ab urbe milliare coerceri : fed
yicariatus Romae provincias efle evidentidime demonftratur ex alio Valentiniani,
Valentis, et Gratiani refcripto ad Arapetium, quo concedunt Urficino , qui prius
in Gallias fuerat relegatus ablcedendi copiam, ea tamen legc , ne ad urbem Ro-
mam, vel certe fuburbicarias regiones pedem inferat. Idquc fe facere dicunt in ejus
cratiam naturae fuae manfuetudine levigatos. Porro fi regiones fuburbicariae, yel
univerfo imperio Romano. vel faltem occidenti rcfponderent , quid effct ineptiu»
quam homini cuidam, velut infignem gratiam conccdere, ut Gallia excedat, ea
tamen lege, ne pedem in univerfum imperium Romanum, aut faltcm in occiden-
tem inferat. Ejufmodi profeao gratia fummi fuppHcii loco habenda elTeL Oiten-
dendum jam fuperefi provincias illas a quibus e.vcluditur Urficinus , eas elfe, quac
vicario urbis Romae parebant. Hoc autem idem imperacor non obfcurc mdicat,
cum ad Maximinum urbis vicarium fcribit , ut fingularum, quibus praeerat,urbium
civibus notum faciat, ne Urfiunum ejufque focios per vetitas rcgiones iter facerc
patiantur. Itaqueproi7?jf/^?ilIr.e fiiburbicaiiae. nd quas accedereUrficino permillum
nonerat erant iilae omnes, quibus urbis Roraae vicarius praeerat.Hae funt autem,
ut ex notitia imperii conftat, ' ampania, Tufcia, Umbria. Picenum fuburbicanum,
Sicilia , Apulia , Calabria , Brutii , Lucania , Samnium , Corfica , Valeria , quae
aliquando cum Samnio confunditur. Hae funt rationes feu conjeaurae, quibus
probatur, provincias fuburbicarias eas folum qKq, quae vicario urbis Romae iub-
jeS.ae erant.
Nunc ad eos me converto-, qul ecclefias fuburbicarias nimis anguftis hmi-
tibus concludunt, adferemes lilas co iraau contincn, qui pracfeao urbis parcbar,-
I
-71 15E ANTIQUA ECCLESI.^ DISCIPIINA
ei ultra centtfimum ab ufbe milliare non procendebatur. Fuiidamentum hujus opi-
nionis eft , quod in codice Theodoiiano lib. 12. tit. 6. 1. i. de calcis cofioribus.
•Gonftantinus imperator jubeat ex quatiior regionibus, trecentos boves i\d vehendam
ealcem idbminiltrari. Lex ifta infcripta eft piaefeclo urbis , unde concludunt, il-
km proprie accipiendam de iis regionibus, quae iplius ditioni fubjenrae erant. Illa
autem wkra centefimum ab urbe milliare non e.\tendebatur ; ur conftat e\- Ulpiano
Hb. i. Jf- 4- de off.ciis praefeBi urbis, et apud aut, collat. lege Mof fi>. j. ff. de
pela2;iariis , lib. 2. cod. Theodof. de integri rejlittitions , et I. 62. de haereticis,
nec non ex CafTiodoro etMecenate apud Dionem hb. 52. Unde concludiint, previn-
eias, quae ab e'\us nomine urbicariae, vel fuburhicariae diccbantur, eo, quod ipfi
fubjeQae elient, intra centefimum aburbe miUiare conclufas fuide. Hinc volunt,
eas non fohim ab Africa et Illyrico, fed et a SiciiJa et regionibus, quas vocant ari'
nonariai , diltinttas fuille, idque probare conantur ex multis lcgibus, ut ex leg-e
cod. Theodof. Si per obreptionm, quae fic habet : igitur finceritai tua per om-
nem Italiam, ttm per urbicarias Africanafqtii; regioncs , ac per cmne Illyricum
praelata hujiis oraculi auEioritate firmabit. Siciham item ab urbicariis regioni-
bus fejungi putant Icgc ^.de extraordiiiariis muneribus. Ubi haec habentur : Non
enim per Italiam tantum i fed etiam per urbicarias regiones et Sicitiam , patrimo-
nialium et emphyteuticorum fundorum vires fervandas ej]'e cognovimiis. Porro hic
Italiae nomine putant defignari omnem Icahae tra£lum ultra ccntelimum ab urbe la-
pidem, idque probare contcndunt, ex his verbis legis 2. Cod. Theodof Lie integri
refiitutione. Piacuit poji covip!etum vigef\mum qtiintum annitm ad interpretati'
dam contejldtionem, in urbe Roma, uj jue ad anni tr.gefimi extremum d em fpa^
ti.t prorogari, intra centejlmum urbis Roinae milliarium , per cmnem vero Ita'
liam, ufjue ad anni vigelimi ncni Jincm. Dcnique, inquiunt, dilHnguuntur
juburbicariac region:s sb annonariis, cum Picenum aliud fit fuburbicarium , aliud
annonarium,' et ita Tufcia aHa fuburbicaria , aiia annonaria; ergo, quae annona-
riae erant provinciae, fuburbicariae non eranc. Hixc orania ferme revocantur $al-
jnafii ct Go:hofrcdi argumenta,
Verum iftorura oplnio parum verifimilis milii vldefur : primum Cnim ille
traflus , qui praefetli urbis ditioni fubjeftus erat, dioecefis minime dici poteft,
nec in eo plures provinciae integrae continentur , fed tantum provinciarum partes.
Falfum enim efi: regiones adfignatas omnes et intra et extra centefimum ab urbe la-
pidem contineri , ficut e contra decem annonarias omnes e.vtra centefiraum fuiflTe,
haud vcrum cft. Nam cx notitia imperii , et ex itinerario Anronini Picenurr»
fuburbicarium extra centefimum ab urbe lapidem fuiffe conltat, et Umbriae,
quae annonaria dicitur , partem maximam intra centefimum lapidem con-
tlneri. Adde, quodLatium novum inter provincias nunquam habitum clt, Va-
leria vero nonnifi ultimis temporibus , ut patet ex notitia Italiae et Pauli diaconi
hiftoria Lougobardorum lib. 2. Ex his abuade diruitur, quod nobis ultimo loco
obji- •
DrSSERTATIONES HISTORIC^. 73
objicirur , fubiirbicarias provincias ab annonariis di/linwui, Et certe Idas
praeftationibus annonaiiis fubjeflas fuifle, teftatur lex 14, Codicis Theodo-
fiani de indiilgentiis debitorum , hb. 9, tit. 28. . qua Honorius irapera-
tor , annonariarum fun£lionum reh^ua fuburbicariis regionibus indulfit. Ita-
que primum falfum elt , quod adverfarii furaunt regiones fuburbicarias ab an-
nonariis dill:in£las fui(re. At cur, inquiunt, in notitia imperii, Piceno tantuni
et Tufciae fuburbicariarum provinciarum nomen imponitur, et quidem, ut diftin-
guantur a Ficenoet Tufcia annonariis? Rcfpondeo haec nomina iliis effe impofita,
ut a fe invicem diftinguerentur ; at inde colhginequit, nuilam e provinciis annona-
riis fuilFe fuburbicariam. Nam cum trailum Lutetiae vicinum Franciam adpcllo,
non propterea nego alias provincias GaHiae ad Franciam pertinere. Et certe cogun-
tur ipfi adverfarii huic argumento refpondere : nam Latina regio , et Valeria, quas
fuburbicarias dicunt, in notitia imperii non adpeilantur fuburbicariae. Cur ergo
quum fint quatuor hujufmodi , duabus tantum id nomen imponitur ? Porro non
id idcirco dico, quafi credam omnes regiones annonarias fuifle etiam fuburbicarias:
fed quia ex fuburbicariis erant quaedam annonariae, et cx annonariis quaedam
fuburbicariae, quacdam vero non ; fic Picenum annonarium, feu Flaminia, non
erat fuburbicaria , et idcirco ab alio Piceno hoc nomine diftinguitur.
Ex lege de calcis coEloribiis nihil omnino colligcrc pofTunt, ncc enim habef
illa lex, quae fint iftae quatuor provinciae, quas ve^urarios equos fubminiftrare
oportebat, nec has tantum fuburbicarias fuiffc dicit. Et fane lcrracinenfcs , qui
inCampania funt 1. 3. tit. eodcm intcr cos nuaierantur, qui calcem praeftabanr. Ei
eo vero, quod lex ifta ad praefe£luni urbis dirigatur, minimc fcquitur, has quatuor
provincias ejus ditioiii iubjeclas fuiffe, fed ad fummum eum curavifi"e, ut calx Ro-
mam deferretur. Quod vcro aiunt fubuibicarias regiones ab Itaiia et Africa diftin-
gui, verum cffe fatcmur, fi Italiae nomcn ftrifle fumas, ut in notitia imperii pro
provinciis Italiae vicario fubjcQis. At eas a Sicilia diftingui neoamus; nam illa
vicario urbis Romae parebat, ac proinde , uti diximus, inter fuburbicarias erar.
Cur crgo, inquies, in lege de extraordinariir tnuneribus , illa feorfim a fuburbi-
cariis enumcratur? RefpondetSirmondus, id propterea faclum , quod iila fuunr ha-
beret rationalem privatum , cum caeterae fuburbicariae haberent rationalem Ro-
mae , ut conftat cx notitia imperii fefl:. 43- Et fane , ut argumentatur
idem Sirmondus adverfus Salmafium : Si Siciliam a Juburbicariis lex ill*
penitus excludit : de lege altera , quac unica eji in codice Theodojiana , fi per ob-
reptionem , quid cenjes? Quaeroenim-, cum praefecio Italiae , et Illifrici praeci-
pit imperator, ut perorancmltaiiam, tum ctiam per urbicarias Africanafque regio-
nes , ac per omne lUyncum , quum (Aoc eji, per omnes praefeLlurae illius dioece-.
Jes) legem promulget , Siciliam ecquo putas harum partium capite contineriJ £x»
clufam enim, opinor, non diccs, quum Italiae praefeSio parutffe Siciliam non dubi'
tes. Qua igitur in parte comprehenfam putas? lUyricnne an Africa, ridi-ulum
Jitjujpieari : nara Italiae infulam fuijfs Siciliojn , quis nefctt i Sed lum Italiae
S duas
74 DE ANTIQUA ECCLESI7E DiSCIPLINA
dnae fuerint dioecefes , quae in hac lege diflingtimuur y Italia et urhicaria , ad
Jtaliae dioecefni pertinuifje Siciliam , quum Itairae vicario non fubeffct , ahfurdum
efl adfirmiire. Rcjiatergo, ut urbicarianim numero comprehendatur. Hacc Sir-
n-iondus, quem confulac is , qui pliira volet de fuburbicariis , et cum eo Salmafii»
Gothofredi, Alexandri, aliorumque lucubrationes, qui quaeftionem hanc ex pro-
fefTo magna animorum concertatione traftarunt. Nos aiitem ea, quae verifimilio-
ra nobis vifa funt, fine uUo partium Itudio defendimus, actria, ni fallor , often-
dimus. Primum eft regiones et ecclefias fuburbicarias eas minime dici pofte, quae
longe ab urbe femotae erant, nihilque abfurdius fingi, quam hoc nomine omnes
imperii, vel occidentis provincias et ecclefias adpellari. Secundum, provincias et
ccclefias fuburbicarias ultra centefimum ab urbe milhare protendi. Tertium veri-
fimilliroum effe, eas omnes regiones, quae vicario urbis parebant ipfamque Sici-
liam , provincias fuiffe fuburbicarias et ecclefias fuburbicarias eas, quae in iflis
regionibus pofitae erant, quarum exarchus erat, feu patriarcha Romanus epifcopus.
Haflenus de forma et diftributione ecclefiarum a nobis dvQum eft, nuBC de fbrma
iudiciorum ecclefiallicorum agendum eft.
DE
DE
ANTiaVA ECCLESIAE
D I S C I P L I N A
DISSERTATIONES HISTORICAE.
DISSERTATIO II.
De forma jiidiciorum eccUfiaJlicorum , ubi de adpeUationikiT adverfus nuperam
Chrijiiaui Liipi de iliir lucubrationem.
PRAELOQVIVM.
In omni focietate nece/Te eft aliqnos efTe controverfiarum judices, necnon allquam
judicandi formam reperiri , circa res illas, quae finem et faiutem focietatis re-
fpiciunt. Cum ergo finis focietatis fidelium fit vita aeterna per fidem et bonos
mores adipifcenda, bonumque illius commune fit confervatio fidei et integritatis
morum in fingulis ecclefiae membris, haud dubium, quin ecclefia fuos habere de-
beat judices, qui de hisftatuant, nec non legitimam ac certam de his judicandi
formam. lllud porro inter omnes conftat ^coseflTe in ecclefia controverfiarum ju-
dices, qui chriftianos in fide et moribus inftituunt, quales fuerunt apoftoli et poft
apoftolos, epifcopi et paftores , qui finguli in ecclcfiis, quibus praefunt , judices
dici poffunt. Si vero aliqua gravior quacftio fitcxorta, tunc in unum conveniie
K i debenti
•j6 CE ANTIQ. ECCLESI^' DISCIPL,
debent , nf mutuo deliberent et finem controvcrfiae fimul imponant. Sic apoftoil
in unum convenientes cum renioribus Hierofolyrnis quaeftionem de legalibus fi-
nierunt. Poft iitos eadem conruerudo manfit, et certa quaedam judicandi foriaia
flatuta eft. Qaum enim epifcopi in fingulis ecdellis effent conftituti, qui fupra
presbyteros eminebani, his perfonarum, quae in illorum eccleliis degerent, et con»
trovcrfiarum iilic ortarum judicium attributum eft : fed ita, ut fimul cum dero,
hoce(t, cum aliis presbyteris judicarint. Ab iftorum judicio provocatio concefTa
ad metropolitanum epifcopum , cum quo judicabant cneteri epifcupi provinciae,
Hacc videntur efle eitra omnem controvcrfiam. At illud iuter muUos controver-
titur, utrum a metropolitani et fynodi provinciae judicio ex veteri ecclefiae dtfcL-
pliua provocatio concederetur,
Duplex atnem difting-ui folet caurarum genns, quafum aliae majorcs dicuntur,
tliae minores. Majores funt eae , quae vel ad cpifcopos vel etiam ad difcipliHam
aliquam graviorem fpeflant: minores vero dicuntur eae, in quibus agitur de pres-
feyrerorum et clericorum judicio, vel de aliqHO leviori dilciplinae capite, quod ec-
elefiam aliquam privatam adiingar. De his omnibus qi aerirur , utrum pro-
Vocatio detur ad Romanum pontificem? Alii in omnibus, alii vero in majoribus
tantum provocationem locum habere contendunt. Caeteri negant antiquitus ajudi-
«iis quibuslibet fynodorura ad Romaniam pontificem dTz provocatum.
Scripfere porro de illa quaeftione complures ma^nl nominis vlrf. Nam
W Faronium et Bellarminum mitram, quaeftio ifta noviflime inter noftros acriter
agitata eft, poft editioiiem libri de concordia, autlore Petro dc Marca archiepifcopo
'Jolofano ad Parilienfis ecclefiae adminifirationem deflgnato. In eo quippe negat
iMc,adpeIlationeo ad Romanum pontificem olim et ejc veteri jure in ufu fuiffe. f juf-
dcm fententiae eft Launoius Panfienfis rheologus eruditioae infignis. Iftos ndgrei^
fus eit Davidius auftor iibri Gallicc editi, de judiciis epifcoporum canonicis. Hunc
ccnfutavit anonymus non ignobilis in libro de antiquis et majorihus epifcoporum
raufi!, lypis mandato Lcndii. In eamdcm arenam defcendit eruditus Leonisopc-
rum ediror Pafchafius Quenellius in difTeriationibus ad Leonem, quae tom. 2. repe-
riuntur. Acceffit his opus Gerbafii doftoris Parifienfis, qui Davidium adgreditur,
i?cet a fentenria Petri de Marca circa praefentis temporis difciplinam diflentiar. Ifto-
rumlibri, ut fieri folet, a Romanis damnati a noftris epifcopis propugnati funt.
Pro Romanis refpondendi provinciam fibi fumpfit Chriftianus Lupus, qui oper«
ifto vixdum abfoUito e vivis excefl^it. Vir certc bonus, ut fcrtur, et meliori caufa
dignus. In eius tamcn opere animi aequitatem et modeftiam rcquiro. Nam Ji
quaeftionem iftam fine felle et amice traftafTet, quis eum reprchenderet? Quis in-
cufaret? At tanris probris viros infignes et catholicos afificit, rot in eos maledi£l4
consrerit, ut dignum mihi videatur opus ejus in perpctuum abftondi , quod fucco
loligini» ubii<iuc inibutura eft Infcnhit illud , udverjur prophanai vosum novitam
DISSERTATIONES HISTORIC.?:. Ttismr. 27, 77
ies, adverftts qjiofdam jemporum novatores. Pctrom de Marca archiepifcopiim y
V^uenellium Orarorii presbyrerum, Gerbafium doQorem Sorbonicum , ct Garne'
rium Jefuitam iioyatorum nomine defignans, et eos indignis modis i^Lique prof»
cindens ac haereticis femper adjungens.r Parcent, ut non dubito, viri ilii piiffimi ef
charitatis amantifli.Tii, parris Lupi manibus, et hanc illi ofFenfam, prout chriftia-»
nos decet, condonabunt, quam minam et illi Deus omnino condoner. Nos certe
camdem traclaturi materiam , licet non poflimusnon eum, ficubi quidpaulogravius
^icat, rcfeJlcre, nc verbo quidem memoriam iilius laedemus; fcd ubi fe dederit oc-
cafio, rationes ejus ac refponfa folummodo excutieraus. Caeterum duae d>nertatio-
nis hujus partes crunt, feu capita, in primo quacftion-em juris examinabimws, tt
canones anriquos circa epifcoporum judicia exponemus: in fecundo fafta, quae ed
adpellationes ad Komanum pontiHcem probandas adducuntur, cxAminsbiflMJ»,
gwpw^lP— ——————— ar
5 j CAPUT
j X)E ANTIQ. ECCLESI.^ DISCIPL.
C A P U T I.
h quo examimtiir quaeJJio juris.
De eanone concilii Nicaeni.
Nullos habemus canones authenticos Nicaenis antiquiores. Ex his canon quin-
tus eft de judiciorum forma, ab hoc exponendo ordiemur: Sic autem fe ha-
bet, ds his, qui communiane privaiitur , feu ex clero, feu ex laico ordine abepifco-
pis per unamquamciue provinciam, Jententia regularis ohtincat , ut lii, qui abji.
ciiintur , ab aliis non recipiantur. Requiratur, autem ?ie pufillanimitate, aut^ conten-
tione, aut alio quolibet epijcopi vitio videatur a congregatione feclujus. Ut hocer-
ffo decentius inquiratur , plamit per imamquamque provinciam bis in anno concilia
cekbrari, nt communiter omnibus fimul epifcopis congregatis provinciae, difcutian-
tur hujufm^di quaejiiones, etfic, qui fuo peccaverunt evidmter epifcopo , excommti'
nicati rationahiliter ab omnibus aejiimentur. Ufquequo vel in covmuni, vel epifca-
po placeat hugianiorem pro talibus ferre fententiam. Concilia vero celebrentur ,
unum quidem ante quadragefimam pafchae, ut omni d/Jfenfione fublata munus offera-
tur Deo purijfimum, fecundum vero circa tetnpus auiumni. Hoc in canone judicium
omjie definitivum epifcopis provinciae committitur, fine uUo recurfu, aut provo-
catione.
Refpondent vulgo hic agi de minorum clericorum in caufis criminalibus ju-
dicio, non de epifcoporum damnationibus. Idque poft aUos adfirmat Chriftianus
Lupus cap. 12. . . ^ , , .
At refponfio ifta nullo negotio difjicitur. Fruno enim etiamfi daretur, hic
tantum nominatim mentionem fieri de judiciis presbyterorum et diaconorum, quis
non ex his intelligat, cumdem circa epifcoporum judicia morem fuiffe; nam fi quae
illorum fuifiet praerogativa, fi quae peculiaris ad eos judicandos forma in ufufuif-
fer, nonne concilium Nicaenum cafum hunc in fuocanoneexciperedebuiffet? Dein-
de canon non modo latus eft de judicio unius epifi:opi in clericum aut lai-
cum, fed etiam generaUum de judicio plurium epifcoporum in quemUbet. De
his, qui communione privantnr ab epifcopis per unamquamque provinciam, noti
dicit ab epifcopo per unamquamque paroeciam , feu, ut nunc loquuntur, dioe-
cefim. Additur, ut qui abjiciuntur ab aliis , non recipianttir , nonautem, ut qui
sbjiciuntur ab uno epifcopo, ab aliis non recipiantun ac proindc loquitur conci-
iiuta
DISSEKTATIONES HIST0RIC.5:. Dissert. If. 79
iium de omni excommunicationis gcnere, five ab uno epifcopo, five a pluribaS la-
ta fuerit; tura adverfus clericos, tum adverlus laicos. Epifcopus autem ex clero
eft, et cxcommunicari potelt a fynodo provinciae. Et certe nemo dubitare poteft ,
quln concilium hoc canone judicium epifcoporum , non fecus ac caeterorum cleri-
corum judicio fynodi provincialis pcrmittar, Primo cnim concilio provinciali ju-
dicium tribuit, et examcn excommunicationum ab epKcopis latarum in clericos ,
quod fieri non poteft, quin de epifcopo judrcium feratur. Secundo, fi provinciae
fynodo non committeretur, hoc canone judicium epifcoporum, cflTet epifcopus ex-
lex et a nullo judicari poffet. Denique certnm eft ex ufu et difciplinahujustempo-
rif, epifcoporum caufas in fynodis provinciae traflatas et judicatas fuifTc. Itaque
eanon intelligendus tam de epifcopis quam dc caeterls clcricis.
Porro Judicium fynodi provinciae, cujus in eo fit mcntio,urtimumeft, necab
eo datur ulla provocatio. Jubentur enim a fynodo excommunicaii tamdiu extra
communionem manere, donec eifdem epifcopis vifum fuerit humaniorem ferrefen-
tcntiam. Jam vero, fi poft illorum judicium aliqua fuifret concefTaprovocatiOjnon
hoc dixiffet coHcilium, fed dummodo fuperior,ad quem provocatio fafta fuerir, ju-
dieium confirmer, Uno verbo fupponit concilii Nicaeni definitio' judicium cpifco-
porum provinciae a nullo alio judice infirmari poffe, quam ab ipfis epifcopis pro-
vinciac, qui iJIud tuleranr, Adverfiis haec objicir Chriftianus Lupus, adeo verurr»
efFe hic mentionem fieri tantum presbyrerorum et diaconorum, ut concilium id
manifefte defignet his verbis . qui jiio peccaverunt epifcopo, vel ut haber Hervetj
vcrfio : / quos epifcupum offendiffe conjiiterir. Ex quibus parcr mencioHem hic eflTe
dericorum epifcopo^ fubjeSlcrrunT,
Refpondeo, concilium quidem fpecialiter loqui de clericis epifcopo {xib]ei\is,
quia illae caufae frequentioreseranr; fed praeterea ex illorum verbiscolligi eamdem
fuifTe difciplinam fervatam in judiciis epifcoporum, et inrentionem eoxum fuif]£,
xit cadem fcrvaretur.
f ir.
No/tra eanonis Nicaeni expojttio confirmatur ex jequentiutR
fywjdjrum decretis^
£x fequentium fynodorum decretis elucefcef, et abun Je confirmabitur noftra cff-
nonis Nicaeni expofitio.
Secunda generalis fynodus omnem adminiftrationem rerum ecclefiafticarura
fynodo provinciae concilii Nicaeni dccreto commifTam effe adfirmat can. s. tom. 2,
Conc.col. ir)54-fervata,quaepi-aeJcriptaefidegubernationibus, regulamanifejhm, quof
illa, quae funt per unamquamque provinciam, ipfuffynodus provinciae adminijlret,
Jicut NuAino eonjiat decretum ejfe confiliQ^ Af intcr ca, quaeperunamquamquepro>-
YiOf
^o CE ANTIQ. ECCLESI^ DISCIPL.
yinciam occurrunt , maximi momenti eft eplfcoporum delinquentium correO:!o et
4epoCtio. Ergo ex fententia Nicaeni concilii et Conftantinopolitani ad fjnodum
provinciae tota pertinet,
Refpondet Chriftianus Lupus hoc canone concilii Conftantinopollrani non
fixplicari quintum, fed fextum Nicaenum- Verum five quintus, five fextus ex-
uiicetur, noftra quid intereft? Modo hoc habeamus Coiiftantinopnlitanae fynodi
patres eiiftimade omnem adminiftrationem, ac proinde juuicia epiicoporum perti-
Here ad fynodum provinciae fecundum regulam et menteni Nicacnorum patrura.
Vcrumtamcn Lupus hac in re fallitur ; nam licct prima canonis hujus Conitantino-
politani pars , fextum Nicaenum refpiciat, fecunda tamen refpicit quintum: nan»
in fcxto nuUa fynodi fit meniio, nec ei tribuitur adminiftratio proTinciae, fed epi-
fcoporum Alexandrini ct Amiocheni jura fervantur. Cum igitur in hac fecunda
partc cancKis fccundi Conftantinopolitani fiat mentio fynodi provinciae, refpicitur
ad quintum canenem, ubi de fynodi provinciae judiciis agirur, non ad iextum ,
ubi de iUis nc verbum quidem. Unde Lupus feipfum veluti retra£lans cogiiur ad-
derepag. III. Quintum ft tangat , tangit admodummodice. Nullam tamcn aliam
C«fpori.fionem adhibet.
/ Canonem quintum Nicaenum eodem modo intcllexerunt Africani In concilii
Ep. ad Caeleft. ubi iic eum adloquuntur. Praefato debitae falutationis officio impen-
dio deprecamur, ut deinceps ad vejiras aures hinc venientes nonfacilius admittatisf
ftec nobii excemmunicatos in communionem velitis admittere , quia hoc etiam in Ni-
caeno concilio definitum facile advertit venerabilitas tua: nam etfi de inferioribut
dericis vel laicis videtur ibipraecaveri,quantomagis hoc de epifcopis voluit obfervarit
m infua provincia a communione fufpenfi a tita fanBitate, vcl fefiinato , velpraepro-
pere indebite videantur communioni rejiitui-,quia etnuUa patrum definitionejioc eccle-
fiiie derogatim efi Africanae, et decreta Nicaena, five mferioris gradus clericos ,
five ipfof epifcopos fuis metropolitanis apertijftmc comwiferunt. Prudentijfime enim
juJiiffmecjue providerunt , quaecumque negotia in Juis Incis ubi orta Junt finienda ,
nec unicuique provinciae, gratiam fanfii Spiritus defuturam, qua aequitas a Chri-
fl: facerdntibus et prudenter videatur,et conjiantijfme teneatur. Ubi apertiffime
idhrmant illi, epifcoporum non fecus ac clericorutn judicia in fynpdo provinciae
tuxta Nicaenae fynodi re^ulam terminari debere. Scd quia hos controverflacnoftrae
judices admittere recufat Chriftianus Lupus, audiat Innocenrium primum in Epift.
ad Viclricium Rhotomagenfem epifcopum cap. 3. Si quaecaufae, inquit, velcon-
jentiones inter clericoi tam fuperiorit ftnt ordinis quam inferions Jint exortae , utfe-
eundum fynodum Nicaenam c^.ngregatis ejufdem provinciae epijcopis jurgium termi-
nefur. Addit equidem, Jine praejudicio Romanae eccUjiae. Sed id de fuo ec mihi
fatis eft, quod agnofcat canonem quintum conciiii Nicaeni intelhgendum e/fe de
majoribus epifcoporum caufis. Sic quoque Chryfoftomus Ep. ad Innoccnt. probac»
non potuiflTe fc a tranfmarinis epifropis judicari, quia fecundutx» leges patruia
£)p<^rtet In ^uibufeuin^ue proYineiis rufi negotia crs^&rit
Aate
DIS5ERTATI0NES HlSTORICiE. Dissert. II. gi
Ante hos eadem docuit Cypriaiius Epift. 54, N4ot, inquit, cum /latutum
ftt omnibus nobis ■, et acquum fit pariter ac jujhm, ut uniufcujufque caufa.tllic au.
diatur ,^ ubi eft crimen admiffum , et jlngulis paftoribus panio gregis Jit afcripta ,
quam rcgat unufquifque etgubermt, rationcm fui acius domino redditurus : opor-
tet utique eos, quibus praefumus, non circ7rmtnrfare, nec epifcoporum concordiam C9-
haerentem fua jubdola et fallaci temeritate collidere, fed agere illic caufam fuam,
ubi et accufatores habere et teftes fui criminis poffmt. Videtur hic Cyprianus de-
fignare canonem illum vetuftum apoftoiicum, quocavetur, ne ab aliquibus ejeBi
ad alios accedant. Quae quidem rcgulae generales funt, et omnesomninoclericosac
proinde cpifcopos completluntur. Addc, quodratio proptcr quam vetantur externa
judicia, nempc quia ibi debet fieri judicium, uhi crimen admijjum eji,ubi tejies et
accufatores funt, epifcopos aeque ac caeteros clericos artingir.
Idem luculenter confirmatur ex concilio Antiocheno, in quo diferte de epi-
fcoporum judiciis fit mentio-. Hujus canoncs, ut alias diximus, in concilio Chal-
cedonenfi et deinceps in ccdefia univerfa funi in auflorltatem admifti. Inter hos
canon 15. ex interpretatione Dionyfii fic habet; Si quis epijcopus de certis crimini-
bus accujatus condcumetur , ab omnibus epifcopis ejufdem provinciae , cunciique con.
(tnantes eamdem contra, eiim formam decreti protulerint , hunc apud alios mi-
nime judicari , fed firmam concordantium epijtoporum provinciae manere au-
Boritatem. Ita fi conveneriat epifcopi, illorum fententia rata erat, nec a quo.
quam poterat diffolvi. Si vero non convenirent, ut nonnunquam fieri folet fta.
tuit eadem fynodus Can. 4. ut (tunc) metropolitanus epijcopus a vicina provincia
judices alios convocet, qui cantrover/iam toUant, ut per eos Jimul et comprovinciaUf
epifcopos , qu«d jujium fuerit, approberur.
Itaque omnis caufa epifcoporum juxta Antioclienos canones, vel cpifcopo*
rum fynodi provinciae judicio, fi conveniant, vel fi variet illorum fentcntia, fini-
timorum, et comprcvincialium arbitrio plane terminatur , nulio poft hacc rclifto
loco adpellationis ad fuperius aliquod ecclefiafticum iribunal.
Nihilominus tamen in eadem fynodo videtur aliquid innovatum circa ecclc-
fiaftica judicia in gratiam refcriptorum imperatoris, idque Canone i2.,qui fic fe
habet: Si quis a proprio epijcopo presbyter , aut diaconus , aut a fynodo fuerit epi-
fcopus forte damnatus , et imperatoris auribus molefius extiterit , oporteat ad majut
epijcoporum converti concihum , et quae putaverint habere jufia phrimis epijcopis
Juggerant, et eorum difcujftones ac judicia praejiolentur. Qui quidcm canon cutn
illis , quos modo protulimus, pugnare videtur : nam in ilJis foprema conftituun-
tur fynedi provlnciae faliem finitimis adjeftis judicia; at in ifto datur recurfus ad
majorcm fynodum: fed fi res accuratefpe£letur, facile fecum invicem concihabun*
tur hi canones. Tune enim tantum datur rccurfus ad majorem fycodum, quando-
quidem refcripta obtmuit ab imperarore, quibus caufa ejus retrsQari jubebarur.
Quippe mos erat imperatorum concedere refcripta ad revifionem caufarum a f.jpre-
mis ctiara jndicibus, ut a praefefti, praetorio latarum conftat cx J. i6.c. defunct
praefeai praetorio. Utigantibuf in amplijfmo praefeanrde praetorianae judicio
^ non
|4 DE ANTIQ. ECCLESI^ DISCIPL-
fion provo:andi,fed fupplicandi t:-ceiitiam concedimuj. Hoc remedium In Co6.de
adpellationibiis leo^e nlt. vocarur rctraSatio. Varia hujus rci in rebus ecclelklHcis
cxempla fubminiltrat l'etriis de Marca, hujus obfervationis autlor: fic Achanalii
caufani in fynodo Sardicenfi ju^ru imperatorum retratlatam zih probat ex ifhs ver-
bis epift. Synodicae ad Julium. A'a7ri, inquiunt in il!a epifcopi, religiuftjjimi im-
pcratores pcrmife?-nTit , ut de integro iiniverfi difcufja trafiarentitr. Quali fine i!-
lorum permifFu iflud non licuerit. Sic Phofinus ]am damnatus ab imperatore, im-
petravit, ut iterum ejus caufa in Sirmienli conventu ageretur. Sic etiam ChryfolK
tcfte Palladio judicatus a fynodo ad Quer^jum petiit ab Arcadio, ut aliud concilium
celebraretur, in quo caula ilta trattaretur. Jtaque fynodus Antiochena non ordi-
rarie conceditprovocationem ad mcjorem {}'nodum, fedtantum permirtit imperatori-
bus , ut ^\ caufam alicujus clerici vel epifcopi haud bene judicatam effe cenfeant ,
majorem fynodum indicere poffinr, ubi iterum retraQetur. Quod mirum efle non
debet, cum omnes paulo majores fynodi ab imperatoribus tunc convocarentur, At
in cafibus ordinariis, ubi non intercedit imperatoris auQoritas, nullam provoca-
tioncm, aut revifioncm cuiquam conccdunr ; fed volunt judicium finiri aprovinciac
epifcopis, fi convenianr , adjunftis vicinioribus , {\ inter epifcopo3 proviiiciae fir
diffenfio. Porro licet ifta expofitio Petri deMarca fit ingeniofe omnino excogitata,
vereortamen,ut non fit fatis folida. Mallem igitur canonem hunc ita exponere, ut
maior quidem fynodus celebrari debear, non ad petitfonem aut provocationem dam-
iiati, fed ad eorum, qui ipfum damnaverunt, petitionem, ut fcilicet ille, qui damna-
tus novas res molitur, et judicio in fe lato ftare non vult, compefci pofiit. Ita ui
fenfus fit canoms : fi quis damnarus ab epifcopis provinciae pervicax fit, et im-
peratorem follicitet, ut reftituatur , oportet, ut ii, a quibus damnatus e/t, fynodi
maioris auftoritatem adhibcant , ur ejus caufa ibi cognita nullam excufationem af-
ferre poflit. Id certc ftatuunt concilii Conftantinopolitani patres canone 6. Qitod
fi cvenerit, inquiunt, ut provinciales epifcnpi crimina, quae epifcnpn intentata
funt, corrigere nonpojfint, tunc ipfjs ad majorem fynodinn dioecefs illtut epifcopo-
Tum pro hac cauja convocatorum accedere. Si quis autem liis,quae, ut prins dccla.
ratumeji, decreta fuerunt contemptis , aufus fuerit vel imperatoris aures molcjiia
afficere, vel jaecularium principum judicia, vel univerfalem jijnodum perturbarene'
gleclis dioecejis epifcopit , eum nullu modo effe ad accnfationem admittendum. Ita-
qiie canonibus Antiocheno et Confkntinopolitano non datur facultas damnnto ad
majorem lynodum provocaiidi , fed tantum conceditur epifcopis judicibus majoris.
fynodi auQbritate uti, ut damnamm , fipervicax fit, et i^ pet imperatorem refH-
tui conetur, compefcant Uno verbo nunquam finunt, ut a judiciisprovinciae auf
dioecefeos epifcoporum ad Romanum poniihcem.aut ad occidentales provocetur:
Hanc porro difciplinam mordicus rerinuerunt orientales , et occidenuilibu»
fuccenfucrunt, quod vellent judicia in oriente finita refpcnre: id primuin contefta-
li luntin Ep. ad Julium fcripta, ac deinde in concilii f h:lippopoIitano queruntur,
Aihanaiium rccentum cfle in coaimuni«ncm ab oecidcntahbus , pollquam damn»-
tut.
CISSERTATIONES HISTORlCv^E. Dissert, \l «|
tus fuerat in orienre, er aftTrmanr, fc idco noluifle communicare occidentalibus ift
fynodo Sardicenfi, quod epifcopos , a fe damnaros non projeciflenr, nec dignum
honorem irihuerenr oricnxis conciiio, demum fa£lum occidenralium fic incuiant,
Hanc 7iovJtatem, inquiunr, moliebantur inducere, quam horret vetus cojifuetudo ,
ut in concilio orientales epifcopi, quod fnrte Jiatuijfent , eb occidentalibus refricare-
tur ; f.militer quidquid uccidentalium partium epifcopi ab orientalibus folveretur.
Verum omnium conciliorum ju/ie ligitimeque aBoncm decreta firmanda majorum no-
ftrorum gefia confignar.t. Nam in urhe Roma Jub Novato et Sabellio et l^alentino
kaercticis faEium concilium ah orientalihus confirmatum efi , et iterum in orientefub
Paulo Samofateno , quod ftatutum cfi , ah omnihus efi Jignatum. Hinc imperator
Conflantius in Ep. ad Ariminenfem fynodum fic occidentales alloquitur , Non
enim, inquit, de orientalibus epifcopis in concilio veftro patittir ratio aliquid defi-
niri, proinde fuper his tantum, quae ad vot pertinere cognofcit gravitasvefira tracia-
re debebitis. Er poft alia. Qiiae cumitafint, adverfns orientales nihil flattiere
vos oportet, aut fi aliquid volneritis contra eofdem praediSiis abfentibus definire, id
^uodfuerit ufurpatum, irrito euanefcet effeBu. Scio equidem, Lupum et alios hic
nos acerbe carpere, quod (chifmaricorum et haereticorum , ur ajunr, teftimonia
laudemus. Verum non co confilio id facimus, ur illorum caufam probemus , fed
ttnrum ut oftendamus , quae fuerit orientalium difcipiina, quae non folum cx iftis
monumentis elucefcit, fed etiam ex iis quorum auroritas eft extra omnem contro-
verfiam, ut )am demonftravimus, ct fequenti paragrapho de iaeculis pofterioribus
deraonftraturi fumus.
Verum ut illi tandem aliqaando definant nos eo nomine criminari, audiant
Ambrofium cum Eufebianis fenrentiam res orientis in orientali concilio, ct occideii-
tis in occidentali terminari oportere. Is igitur Palladio prcsbytero Ariano petenti,
m orientalcs epifcopi ad fynodum Aquileienfem venirent, ut de fe judiciumferrent,
nolens occidentalium judicio fefe committere, fic refpondet. Interim quia infupe-
riorihus temporibus concilium , fic faSum efi , ut orientales in orientis par-
libui conftituti, haherent concilium occidentale, in occidente ,nos iu oecidentisparti-
bus confiituti, convenimus Aquileienfem civitatem, juxta imperatorum praeceptum.
Denique etiamli praefeSius Italiae litteras dedit , ut fi vellent orientales tonvenire ,
in potefiate id haberent; fed quia fcierunt confuetudinem hujufmodi ejfe, ut in ori^
ente, orientalium ejfet concilium, intra occidentem, occidentalium, ideo putaverunt
non effe veniendum. Quae quidcm Ambrofii fenrenria fupponit, res oricntaliunt
ab oricntalibus , et occidentalium ab occidentalibus adminiftrari debcre; ita ut nihil
ad orientis cpifcopos pertineat rerum perfonalium, quae funt in occidcntejudiciunt
ficut viciffim ad occidentales non pertinet in oricntalcs judicium : quodConft,r,ntius
ait in Epift ad fyaodum ArunineQfeni , necnon Eufebiani in Fhiiippopolitano con.
«ilio.
fc « f. III,
I4 DE ANTIQ. ECCLESI^ DISCIPL.
$. III.
Ouid a concilio Sardicfnp circa judicivrum eccUfaflicorum formm fit novi JlatU'
tunit. ubi de. canonum: illiuf concilii fenfu ett autoritate.
Tanta eft hominum inconflantia,. tanta levirns, ut ne leges quidem ipfae a mU-
tatione immunes effe pofliut:. idipfum ufu venit in canonibus a nobis allatisi
quos noiinulli primum in occidtnte, deinde in oriente pauiuium commutaverunt ,
et in occidente quidem hujufmodi. occalTone. Cum occidentales viderent, ab orien-
tahbus judicia quaedam injufte in epifcopos orthodoxos, verbi gratia in Athanafium
lata, de imminuenda fynodorum proTincialiumautoritate in fynodoSardicenfi cogi-
taverunt. Et idcirco nonquidem jus appellaiionum , fed aliam praerogativam pon-
lifici Romano detuierunt. Sedquoniam canonum 5ardicenfium editionesduaefunt,
hic 8 fc invicem difcrepantcsj has c regione.eihibebimus..
Editio graeca canonim Editio Dionyfii Exi^ii, a qna
Sard. ex verfwne multum difFert IHdoii Mei-
Gentiani,. catoris editio.
Canon ttrtiuf.. Canon tertius.
OHus epifcopus dixit :: Hoc quoquC' Ofius epifcopus dixit : Illud quoque
«ecefTario ad)iciendum ,. ut nullus epir neceffario adjiciendum efi ■, ut epifcopi de
fcoporum ex fuaprovincia.in aliam pro- fua provincia: ad: aham provinciam, in
vinciam , in qua funt epifcopi tranfeat , qua funt epifcopi , non tranfeant , niji
nifi utique a fuis fratribus vocetur, ne forte a jratribus fuis ifivitati ,ne videa-
videamur diieQ,ionis fores ciaudere: hoc r.iur januam claudere (haritatis. Quodfi
autem etiam fimilitcr providendum eff.,, in aiiqua provincia , aVwjuts epifcopus
ur , fi in aliqua. provincia epifcoporum contra fratrem fuum, epifcopum litem
nuifpiam adverfus fratrem, ct cocpifco- habuerit, ne unus e duobus ex alia pro-
pum fuum negotium habeat , Mutctr vincia advocet epifcopum cognitorem.
eorum ex alia provincia. cognitoresevo-
cet.
Si quis autem epifcoporum in aliquoi Qiiod fi aliquis' epifcoporum judicatus
negotio condemnandus , (feu potius con- fuerit in aliqua caiija , ct putat fe cau-
demnatus) videatur, et putet non ma-fam bonam haherc, ut iterum concilium
lam, fed bnnam cauiam habercur etiam! renovetur, fi vubis placet, S. Petri apo-.
rtrfus )udic'um renovetur, fi vellrae di-- ftoli memoriam honoremus, ut fcrihntur
ieilioni videtur, rctri apoitoli merao- ab his. qui caufam examinaruat, ^lulia
riam
DISSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. IL
i5
riam honoremus , ut afa iis, qui judica- Romano epifcopo, et fi judicaverit reno-
verunt, fcribatur julio epifcopo urbis vanditm efj: judicirim, renovetur, et det
Romae, ct per propinquos prcvlnche- judices ; fi autem probaverit talem cauf-
epifcopos , li opus fit , judiciam reno- fam ejfe, ut nonrefricentur ea-, quae a^a
vetur, et cognitores ipfe praebeat.. Si funt: quae decreverit, confirmata erunt ,
tutem probare non poteft caufam ejus f. hoc omnibus placef.- Refpondit jijiiO'-
effe talem, ut eam rurfus judicari opus dus , plaeet.
fit, quae femel funt judicata, non infir--
Bientur. Sed rata fit. iata fenteniia. .
Canones Sard. Graecii-
Canon quartur;-
Gaudentius epifcopus dixit, fi vide--
fur, ReceJTe effe adjici huic fententiae,
quam fincera diIe£tione pienam protuli-
fti , ut ii quis cpifcopus fuerit depofitus-
iudicio epifcoporum, qui funt in vicinia,
et dicat rurfus fibi defcnfioris negotium'
competerc; non priusin cathedram alius
fubftituatur, quam Romanus epifcopus^
cnufa cognita fententiam tuleritc
Canon quintuf.-
Ofius cpifcopus dixit , placuitji ut fi
quis epifcopus delatus fuerit, et congre--
gati ejufdem regionis epifcopi eum gra-
dum raoverint, ac veluti adpellans con-
fugerit ad beatifiimum Romanae ecclefiae
epifcopum , et velit ipfum audire , et
juftam effe, exiftimaverit ejus rei exami-
nationem renovari : Coepifcopis fcribe-
xe dignetur, qui funt propinqui provin-
ciae , ut ipfi diligenter et accurate fin-
gula perfcriitentur, et ej:; veritatis fide
Qe re fenteBtiaraferant, Si qius autem
Can.' Sard.' ex edit, Dionyfii.'
Ganon quartus.
Gaudeniius epifcopus dixit, adden-
dum, fi placet , huic Jententiae , quam
plenam fanSiitate protulijii, ut cum ali-
quis epifcopus dcpofitUs fuerit eorum epi-
Jcoporum judicio , qui in vicinis locii
commorantur , et proclamaverit agcndiim
f\bi negotium in urbe Roma, alter epijco-
pus in eju: cathedra- pofi adpellationem
ejiis, qui videtur depofitus ejfe, omnine
non ordinetur, nift caufa fuerit injudu
tio epifcopi Romani determinata. ■
Canon quintus/
Ofius epifcnput dixit , placuit autmi
utfi epifcopus adcujatus fuerit,. et judi'
caverint congregati epifcopi regionis ip-
fiuSi ei de gradu Juo eiim dejicerint , fi
adpellaverit\ qui defeFlus , et confuge'
rit ad epijcopum Romanae ecclefiae , et
voluerit Je audiri , fi Jujium putaverit,
ut renovetiir judicium , vel difcujfionit
examen, fcrihere his epifcopis dignetur,
qui in finitima et propinaua provincia
funt, ut ipfi diligpnter omnia'requirant,
et juKta fidem veritaiis definiant, Quod-
L 3 • po-
ti DE AKTIQ. ECCLESl/E DISCIPL.
poflulet fuum negotium rurfus audiri , fiis, qui rogat fuam caufam iterum <J«-
sx ad ejus fupplicadonem Komanuni epi- diri , depri-cationejua moverit epifcupum
fcopmn movcre vifum fuerii, ut e pro- Rumanum, ut de iatere fuo presbyterum
prio latere presbyteros mittar, fit in po- mittat, erit in pntejiate epijcopi, quid
teftate ipfius id , quod i!li placuerit, et velit , et qtud aeftimet ; et fi decreverit
fi decreverit Romanus epifcopus aliquos mittendos effe, qui praefentes cum epi-
oportere mitti , qui cum epifcopis fiat Jcopis judicent , habentes ejus auiiorita-
judicaturi, habcntes autoritatem ejus , a tem, a quo deflinati junt, erit in Juo ar-
quo mifii funt, et hoe ponendum eft, fi bitrio. Si vero crediderit epifcopos fuf-
autem fufHcere, credidcrit ad rei cogni- ficere, ut negotio terminum imponant »
tionem epifcopi (legc epijcoporim i&nttn- faciet, quod fapientifjimo confiiio Juo JU'
tiam) faciet, quod prudentiffimo ejus dicaveril,
confilio retle habere videbitur. Refpon-
dcrunt cpifcopi, quac dilta funt, pla-
cuerunr,
Hacc decrcta conciliiSardlcenfis cum Nlcaeni ct Antiocheni concilii flatutlf, In
quibusdam conveniunt, in aliis diffident: convcniunt in eo, quod primum judicium
epifcoporum, provinciac epifcopis tribuunt: differunt, cum vetant, neadvoccntur
epifcopi finitimi; nem in fynodo Antiochena cautum fuerat , ut diffidentibus epifco.
pis provinciae, finitimi accerfercntur. IJeindc in co praefcnira ab illis difFert Sar-
dicenfis concilii fanflio , quod provincialis fynodi judicium in epifcopum latum rc-
novari pofTe deftnit, fi ita vidcatur Romano epifcopo, ad quem confugere poteft
epifcopus damnatus, non quidem, ut ejus caufa Romae judicetur, fed tantum ut ibi
inquiratur, num caufa ejus fit talis, qmc novum defideret examen. Et fi Romanus
pontlfexintcUcxerit caufam in provincia non fatis examinatam fuiffe, conccditur ei,
ut praeier epifcopos provinciae ei finitimis epifcopis cognitores tribuat , qui reno-
▼ent cxamen, data etiam illi facultate, ut legatos a latere mittat ad judicium iftud
pofterius; fi vero intellexerit caufam non clfe taJem, quae retraftari dcbeat, mane-
bii firmum provinciae judicium. Addit ctiam Gaudentius, ut interim dum Romae
inqutritur, numcaufa epifcopi depofiti fit itcrum judicanda, nullus in ejus locum
fubftituatur, quod fynodo plactt. Hic eft gcnuinus fenliis Sardicenfium canonutt^.
Sed ut de illo magis conftet, duo nobis advcrfus Chriftianum Lupum et alios pro-
banda funt: alterum eft, hifce canonibus aliquid novum ftatui; alterum eft, non
foncedi provocationem ad Romanum pontificem , nec poteftatem ei fieri de caufa
epilcopi judicandi, fed tantum-jus quoddam revifionis, feu rctraftationis ftatuen-
dae ipin tribui.
Primum conftat ex Iftls Ofii vcrbis, fi veflrae iileiVoni videtur, Petri memch
riam honoremus ; quibusfatis ille indicat,re novum quippiam et antehac inufitatuin
proponere, quodque ex patrum Sardicenfium pendcbat arbitrio. Deinde non dicit
Ofiu«j jfti Romtitue fedit eonjervemuf, M tantum Petri memorian honoremut , hoc
DISSERTATiONES HISTORICAE. DmnT. 11. i^
eft, Runchonorem, fi vobis vjdeacur, Romano pontifici deferamus. Er certe adeo
verum eft iftam propofirionem Ofii novam fuiiTe, ut flarim Gaudentius epifcopus
•liquid ci adjiciendum effe cenfear. NcceJJe r/^, inquir, adjici huic jententiie, quam
fincera diletiione plenam protulijii , ut fi nuis epifcopus fnerit depofitus. Et hinc
patet difciplinam iftam, quae ab Ofio obfcrvanda proponebatur, nondum in ufu
fuiffe.
Re/pondent nonnulli, perhaec verba, Petri memoriam honoremus , Hlud figni^
ficare, adpellariones epifcoporum ad fummum pontificem eflTe defcrendas jure d!*
Tino, qui fucceflbr e/t fan£li Petri, qui et primatum inter epifcopos obtiner. Sed
commencitiam hanc explicasionem facile rejiciet, quisquis animadvertec,- Ofiumnon
abfolute id dicere, ut memoria Pecri honoretur, /edfi vobis piacet, Petri memoriam
honoremus , quaeverba, fi fenfum ilium , qucm iiti arbitrantur, hfibeanr, fequltur
Ofium primacum pontificisRomani judicio fynodi Sardicenfis pcrmififfe, veluti rem
«t illorum arbitrio pendentem, quod abfurdum efr. Eadem de caufa reji^irur fcn-
fus a Lupo Chriftiano allatus, qui longe magis vielentus eft. Js autera eft ejusmodi,
reverendijjimi patres, qualia jam jlant Pliiiippopoli vos Koflis, nonfola divina eccle-
fiae hierarchia, fed et ipje apojiolorum princeps projiciuntur et eoncukaniur , refii-
tuti per ipfnm epifcopi denuo fpoliantun clamantur adpelianda crimina cumulajfe
triminibus , ideoque et in ipfos damnationes cumulantur damnationibus. Jpfe fum"
mus pontifex, cujus ego apud voi Jum vicarius, tamquam divinae legis praevaricai'
tor, et novarnm in ecclefia rerum propter admijfas adpellationes autor anathemati'
zatur, et cum ipfo primates hujus fynodi antijiites : quare nohis non licet durmirz,
tnte omnia, fi vobis placet, oportet nos honorare memoriam S. Petri apofioli> Sie
loquentem Ofium inducit Lupus, quia fic fbrfafTe et ipfe loquerefur; at «lihil his
magis filienum eft ab illius mente. Primum enim Ofius id non dicic de iis, quae a£la
«rant Philippopoli ab orientalibus, quae necdum forte fciebat. Deinde non dicit
honorandam memoriam fancli Petri ob illa, quae hic a£la eranr, fed honorandam
cum bona venia (ynodi, tribuendo illi jus rcvifionis. Denique fermo ifte, quem
Gfio «dfingit Lupus-, non paucis fcatet erroribus. Primus eft, reftirutos fuiffe «
Julio epifcopos ab oriencalibus dejetlos, quem refellemus poflea. Secundus eft, il-
los adpeHaffe ad Romanum pontificem. Tertius cft, Ofium fuiffe vicarium Romani
epifcopi. Porro fi verba Ofii fpeclentur, horum fenfus apertus et\ ac planus: eft
flutem hujusfflodi. Si quis epijcopus damnatusa fynodo pro-jinciae puttt fe bonam
caujam habere , /r vnhis placet, is honor deferatiir epifcopo Romae, qui fuccejfor ejl
Petri, ut judicere poljit, num ejus caufa mvum examen requirat, et fi ita illi vifum
fuerit , finitimoi epijcopot cognitores cum provinciae epifcopit nominet , qui caufam
iterum esaminent. Id autem ianciendum elFe arbitratus eftOfius ob judicia inAtha-
nafium ctMarcellum. ab orientalibus lata, quae fynodus Sardicenfis refciderat. Cum
enim illi damnaci ad Julium confugifrent, ab eo bcnigne fuerant eifccpti, et deind»
in fynodo Sardicenfi ad ejus preces convocata, fuerant abfoluti» Igitur ut epifco»
pis ita injuftfr damnatis^ aiiquis gurgaiionis locus rchnqueretur , vifum eft hujusmo-
di.
■tt DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
di legem efle ferendam, quae quidcm aliquorum injufte damnatorum innocentine
fuccuriir. Verum aliunde multorum pervicaciae ac malitiae patrocinatur. Cum
«Dimvitiofi epifcopi viderent, le non (latim epifcopatu dejiciendos pcr fynodum pro-
Tinciae, ied fuperefTe fibi aliquod aliud iudicium, quod facile erat moras neclendo
proferre, iiberius peccabant, cura pracfertim interea uullus in eorum locum ordi-
naretur, et provinciae epifcopi cer.ncntes judicium fuum pofTe refcindi,. fiebant
cun£laticrcs ad damnandos nocentes, Itaque ficut quando fupremum ftatuitur pro-
vinciac judicium, nonnulU damnari pofTunt innoccntes ; ita fi damnatis detur alio
confusjiendi locus, multos nocentes impunitos permanerc ncceffe eil; fed eo, unde
dif^rclli fumus, revcrtamur. Adeo verum ell novum aliquod jus Sardicenfis concilii
canonibiis Romano pontifici dclatum efle, quod nec ex diviiio jure, nec ex antiquiori lcge
haberent, ut ipfi pontificcsRomani jus iftud cx canonibustantumSardicenfibus, quoi
Nicaenorum nG.minc laudabant, fibi vindicaverint, ut patet cx Zozimo in caufa A^ia-
rii,et Lconc in caufa Flaviani: ex his ergoconftat novum jusinduItumeircRomano
pontifici in fynodo Sardicenfi. quod primo loco probandum fuit.
Alterum, quod nobis probandum incumbit, illud eft, fjnodum Sardicenfem
f<)Ium jus revifionis xonceftifle Romaao pontifici, non autem poteftatem judicandi
«dpellationes ab epifcopjs faftas ,' patet iftud ex concilii canonibus. Primutn cnim
cpifcopus damnatus hoc unum fpcrare poteft, ut judicium feu concihum renovetur
c. 3. fi putet cpifcopus damnatus Je bonam eanjam habere, ut iteriim concilium re*
novetur. 2. Pontifici fcribitur, ut ipfe videat, num opus fit judicium renovari, 3.
Si iudicaverit judicium tf[c jcnovandum, non ipfe judicat, fed dat judices, et Ji ju-
dicaverit ejfe renovandum det JHdices. .4. Judices ifU Romac non judicant, ncc funt
Romani, fed ex finitima ct propinqua provincia c. f. Si ju/ium putaverit, ut re-
novetur judicium vel difcujjionis examen., fcribere dignetur his epi/copis, qui in fi.ni'
tima et propinqua provincia funt, ut ipfi diligenter omnia re<fuirant et juxta veri-
tatis fidcm definiant. 5. Ita certum eft Romanum pontificem non habuiffe jus cau-
fae Romae judicandae, ut ad fummum illi concedatur, ut Icgatum ad fecundum ju-
dicium mittat. Denique non inquirit Remanus pontifex in fuo judicio, utrummale
vel bene judicatum fit ; fed utrum caufa fit talis, quae iterum judicari debeat : nec
confirmat judicium provinciae refcindendo adpellationem, fed tantum dcclarando
caufam non efTe talem, quae rterum ventilari debcat, feu potius non deccrncndo, ut
itcrum judicium rcnovetur. Siautem, ut habct canon i. probaverit talem caujam
ejfe, ut non refricentur, qnae aBa funt, quae decreverit, tonjirmata erunt. Vel
potius ut habet graccus textus : 67 autem probare non potej} caufam ejje talcm, ut
Mm rurfus judicari upus Jit , quae femel funt judicata non injirmentur , Jed rata Jit
lata fententia. Hoc eft fi epifcopus depofitus oftcndere non poflit judicium in fc
injuflc ac pcr violentiam contra praefcripit canonum cfTc Iatum,novum ci non con-
cedctur judicium, itaque propric pontifex Romanus non judicat de caufa ipfa, fed
tantum de epifcoporum ludicio, nec inquirit, utrum damnatus fit nocens necne, fcd
utrum fcntentia in ipfum laia fic contra formam judiciorum aa non, per rimcxrorta,
auc
DISSERTATIONES H ISTOR I C AE. Dissert. If. «.j
«ut cx odio et gratia profefta fit. Utn.im cienlque caufa fatis fuerit examinats
et difcuira. Sic cum caufa aliqua civilis in fupremo fenatu rerminata eft,
nulla datur provocatio, verum qui mantfefle opprelh funt, aut contra formam ju-
diciorum damnati fupplicem libellum regi et e'|us confiliariis offerunt, a quibus non
de ipb caufa judicatur, fed illud inquiritur, numqjiid a fenatu in forma flt pecca-
tura, numquid caufa fit bene et convenienter difcuITa, an non pracvaluerit quorum-
dam gratia et ambitus: denique an non manifefle laefa fit juIHtia, et {l quod ifto-
rura vitiorura in fenatus ludicio deprehenderint regis eonfilinrii, ad eosdem remit-
tunt judices, ')uhentque caufam iterum e.\arainari, et judicari. Jam vero fciunt
omnes, quantum fit difcrimen inter jus iflud revifionis decernendae et jus Bdpella-
tionis admittendae, nam adpellatio, ut definit Petrus de Marca, caujam in inferiori
tribunali judicatam ad fiiperiorent transfert, ut litem excutiat, et definiat in luo
tribunali, ita ut quamdiu durat adpellatin, (ententia inferioris judicis non poffit
exfequutioni demandari. At nihilfimileeft in eo privilegio, quod Romano pontifici
concedit fynodus Sardicenfis , nec enim datur ei poteltas caufae judicandae et ad fe
trahendae, fed tantum decernendi, ut illa de novo retraftetur in provincia, itaque
non magis cfl provocatio a fynodis provinciae ad Romanum pontificem, quam a Se-
natibus fupremis provocatio ad regem , fed nullam in pofteriori provocatiouem clfe
fatentur omnes, idem dicendum de priori.
Objiciunt nonnulla canonum iflorum verba, quibus videtur indicariRomanum
pontificem iudicem fuille caufae jam judicatae in fynodo provinciali: primo enim
datur poiitihci poteftas dandi judices et cognitores. Secundo datur eidem poteflas
infirmandi, aut confirmandi prioris judicii. Tertio delatio ad federa ejus fufpenfi-
vum habet effcflrum, vetaturque, ne quis in locum depofiti ordinetur. Quarto de-
terminanda-Jicitur in judicio epifcopi Romani caufa his verbis, nif\ caufa fuerit in
judicio epifcopi Romani d:teruiinata. Denique ipfum hic vcrbum adpellationis oc-
currit can. 7. fi adpellaverit, qui dejeclus eft.
Refpondeo ad fingula. Ad primum refpondent quidam per judices et cc^gni-
»ores non fignificari judices, qui prius judicium retra(Lle«it et definiant, fed cognito-
res, qui inquiranr, utrura renovari debear judicium, e jo vero exiflimoper judices et
cognitores hic intelligi eos, qui prius judicium retraclent cum epifcopis provinciae,
fed patec tura ex eodem canone tum ex 7. j'idices illos fuiffe finitimos, et in pro-
vincia, non Rom&e jiidicnfre. Ad fecundum dico jara faris explicatum effc, quomo-
do Roraanus epifcopus judicium in provincia latura infirmet et confirmet : infirmat
non illud diHolvendo, fed aliud judicium, et novura examen indicendo ; confirmat
'vero, feu potius non infirmat, cura novura judicium non indicit. Ad tcrtium dico
delationem caufac ad Romanura epifcopura non omnino fufpendere prius judicium,
manet enim femper depofitus epifcopus, et pro depofito habetur, quamvis Roraa-
nus pontifex nondum caufam ejus examinarit. Verum ex Gaudentii epifcopi fen-
tentia, quae a concilio probata fuit, nullus inrerim in ejus locum ordinabatur, ne (I
quis ordinacus fuiffct, et polka taufa cjus retratianda decerncreiur, indc tiimultus
M ori-
jo DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
oriretur, cum epifcopus modo ordinatus loco cedere nollet. Ad quartum dico.
perfpicuum effe ex ipiis canonibus, iiihil aliud in concilio Romani epilcopi deter-
minari, aut inquiri, quam utrum caufa lit retra£tanda in provincia nec ne, itaque
haec verba canonis feptimi, donec cauja ejus fiierit in judicio Romani epifcopi deter-
minata, non {ignifii.ant caufam a Romano epifcopo judicandam, fed tantum ab eo
detenninandum, utrum locus fit nuvo examini et judicio. Eodem modo verbum
iftud canonis feprimi, / adpellaverit . non debct Itntte fumi pro vera et propric
. diila adpellatione, fed generatim pro omni confagio ad fuperiorem , unde optime,
et ad nienrem Snrdiceniium patrum Graecus inrerpres reddidit, ac vcluti adpellatu
confiigerit. Porro perperam Zonaras et Lalfamon , atque cum iis nonnulli puta-
Terunt, hifce canonibus dupliccm retrattationem ejusdem caufae concedi, fic loqui-
tur BalLmon in interpretatione canonis fcptimi fecundum Dionyfium, et quinti fc-
cundum ipfum: Praejens, inquit, canon dicit, quod fi quis a provincialibus epifco-
pis condemnattis fuerit, et ad papam adpellaverit, ille vicinis epijcopis mandabit,
ut de adpellatione cognojcant, fi hoc jujhim ejfe putcverit, et fi is quoque ab iis con-
demnatus fuerit, et fecundo ad papam accejferit, et ei vifum eji ea, quae priiis judi-
cata funt rurfus examinari, ne cogatur is, qui condemnavit Romam venire, ftd in
provinciam jujfti papae veniant preshijteri ex ejtis latere, five ab ejus ecclefa. Ubi
vides Balfamonem exiftimafle a conciiio Sardicenfi conceffam effe Romano pontifici
poteftatem retrattationis bis concedendae, fi itailli vifum fuerit. Verum fi quis canones
accuratius examinet, is nuUo negotio perfpiciet unius tantum retraftationis concedendac
potcftatem dari Romano pontifici, et de eadem mentionem fieri can. ?. 4. et 7.
Unum praeter haec examinandum fupereft, urrum vi Sardicenfium canonum,
rovum judicium eftet eisdera provinciae epilcopis adjunftis finitimis, committen-
dum, Caufa dubitandi haec eft, quod fynodus finitimorum tantum diferte memi-
nerit non epifcoporum provinciae. Verumtamcn verifiinile eft mentem ejus fuifte,
ut priores judices eum finitimis federent, id enim fatis indicant verba ifta, tit reno-
xietur judicium, conciliitm, examen. Deinde vero ubi non eft provocatio, fed tan-
tum revifio, et retrattatio caufae, femper idem remanet judcx, nec ei judicandi po-
teftas aufertur, fed novum mandatur examen. 5. Si non interefl^e debuilfent fecun-
do judicio priores judices , cur fynodus judicafTet renovandum efte in provincia ju-
diclum, non autem Romae? 4. Dici non poteft eos a judicio fecundo exclufos,
cum naturales fint et legitim.i judices. Deinde neceffe erat eos interefte, ut judicii
prioris rationem redderent, dicerentque quibus raiionibus moti epifcopum depo-
fui/lent, porro fi negari non poteft eos interfuifie, negari quoque non poteft cos
judices fuifle, nara epifcopi in conciliis licet partcs fuas et judicia tueaniur, fem-
per ut judices federunr, donec rei effe convincerentur, et caeterorum omnium con-
fenfu damnarcntur. Demum, hanc Sardicenfis fynodi mentem fuiffe , et fic a Ro-
mana ecclefia acccptam , ejus fanQionem fuifle fidem facit vetus canonis feptimi in-
fcriptio, in veteri codice ecclefiae Romanae de retraBanda caufa adpellantis in pro-
vimiali Jtjnodo. Provincialis fynoditf hichaud dubic cft fyuodus provinciac, quae
r
CISSERTATIONES MISTORICAE. DissERT. 11. ^t
•nte judicarflr. His omiiibus illud mihi videtur adjiciendum, quod quidem noti eft
omnino leve (ynodum Ira loqui, ut videatur magnae loco gratiae habere id, quod
epifcopis damnatis concedit, ut poffint impetrare a Romano pontifice legatos, qui
pofteriori judicio adfint, et autoritate fua, prioris illius judicit vim imminuant, R
vero apud alios quam apud priores judices caufa retratiata fit, nihil opus elTe vifutn
fuiffet, autoritate iftorum legatorum. quia novi judices prius illud judicium ab
aliis latum minirae curafTent. Nec eft, quod videacur iniquum, ut ii denuo judices
coUocentur, qui jam fententiam tulerant, nam uti diximus, novum inftituirur judi-
cium vel quia prius non fuit rite faftum, vel quia ab iftis judicibus, caufa non eft
fatis examinata, quare niliil vetat ad illos eamdem caufam remitti , ut rem amplius
ezaminent, et in judicando legitimam formam obfervent, ficut haud iniquum imo
aequillTmum, ut caufae, quaea fupremis fcnatibus funt judicatae, iisdem iterum exa-
minandae, et judicandae remittantur, et videmus faepe cos ipfos judices re rnatu»
rius expenfa diverfam prorfus a priori fententiim ferre.
Ex diQis huc usque patet, Hincmarum in epiftolaad Joannem o£lavum, quae
nomine Caroli Calvi fcripta eft cap. undecimo , tam re£le fenfum canonum Sardicen-
fium adfecutum efle, ut nihil ad eos e.\ponendcs aptius dici poflit. En ejus verba,
(ujuii inquit, fanSiae fijnodi (Nicaenaej conjiitutionem Sardicenfes canones non
convellunt, qni cum pontificis Romani vicario, vel arbitrio caujam epifcopi in pra-
vinciali Jijnodo judicati, etiam epifcoporum arbiirio, vel judicio, qui eum judicave'
runt, cum epifcopis, qui infinitima et propinqua provincia funt , praecipiunt termU
nari, quatenus fwe in mutanda Jententia, juxta canones Nicaenos commune fit
placitim.
Porro canones ifti Sardicenfes nunquam in oriente et fero in occidente recepti
funt. De oriente jam conftat illo ipfo tempore, quo condebantur, orientales epi-
fcopos contrarium prorfus ftatuiffe. Deinceps autem tum in concilio Canftantino-
politano, tum in Chalcedonenfi , tum iw Trullano nuliam hujus revifionis mentio-
ncm fccerunt , jufleruntque caufas omnes fynodi provincialis, aut ad fummum pa-
triarchalis judicio finiri. In occidente porro poft hanc fynodum adverfus difcipli-
nam in ea fancitam reclamarunt Africani, reclamarunt et Galli, ut dicemus infra,
irao neipfi quidem Itali illos in authoritatcm admiferunr, ifti quippe in epiftola con«
cilii Italioe ad Theodofium agentes de depofitionc Maximi Conftantinopolitani epi-
fcopi, qucm injufte ab orientalibus dejetium effe arbitrabantur, quique ad occiden»
tales confugerat, et eis caufam fuam ejpofuerat, in hoc, inqcara, cafu, nec fequun»
tur, nec allegant canoncs Sardicenfes, nec cx eorum praefcripto jubent judicium re-
novari, nihiique aliud contendunt, nifi ut fynodus oecumenica indicctur, in qua G-
mul cura oricntalibus cognofcant de depotitione Maximi, non, inquiunr, praero-
gativam nobis vindicamus e>.minis, fed conjortium communis arbitrii, quod fi ca-
nones Sardicenfes alicujus auihoritatis effe daxident, illos illo opportuniffimo in
loco non praetcrmififrenr, Pofthac innocentius I. in epift. ad clerum Conftantino»
poUtanum, Nicaeuos canones iblos vigere teftis e(t , ei in epifl. ad Theophiluna
1 M i Alcxaa-
9» DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
Alexandrinum alios quippe eanones, inquit, Ramana non admittit ecdefia. Poftet
tamen Zozimus, Boniiacius, et Coeleftinus canones Sardicenfes, plerumque fub
nomine Nicaenorum quaqua verfum in occidente promulgare conati funt, illorum-
que obtcntu adpellationes ad fuam fedem trahere conati fuut, ct caufarum ad fe per
adpellationem devolutarum Romae judicandi facultatem (ibi arrogarunt, renitenti-
bus tamen epifcopis. Idem deinceps fecerunt, Leo primus, Vigilius, Pelagius II.
ct Gregorius magnus, qui nonnuUos quoque adverfarios nacti funt, fed de his di-
cemus infra.
Adverfus haec, quae huc usque de canonum Sardicenfium fenfu et autoritate
diximus , nihil ferme objicit Chriftianus Lupus, quod non fuerit a nobis abunde
refutatum, nonnulla tamen hic iterum excutiemus. Canones Sardicenjes , inquit,
ille pag. ixi. donant effeEitm non folim devolutivim , fed et fnfpenfiviim, crgo in
iis agitnr de adpellatione proprie diRa. Refpondeo canonibus Sardicenfibus pro-
prie nec devolutivum, nec fufpenfivum dari cfFettum : non dcvolurivum, quia ju-
dicium non devolvitur ad Romanum pontificem, nec proprie fufpenfivum, quia
epifcopus depofitus femper pro depolito haberur, donec in fecundo judicio refti-
tuatur. Addit idem Lupus dan Romano pcntifici poteftatem retraftandi judicii, vei
in urbe Roma, vel in partibus per legatos, primum eft omnino falfum, iuk enim
oftendimus, nullamaliam poteftatem illi dari quam decernendi retraftationem judicii
in partibus. Sccundum ex parte falfum eft, nec enim folis legatis committitur ju-
dicium, fed tantum permittiturRomano pontifici, ut legatum aut legatos mirrar, qui
cum epifcopis provinciae et finitimis judic€t, caeteras ejusdem Lupi in Quenellium
tt Marcam expoftulationes hic prcferre nihil attinet, nara in iis ille nihii omnino
probat, fed fus fenfa efTe totidem putat axicmata, de quibus dubirare nefas eft,
quaeque nulia probationc indigentj et quidquid cum eis non convenit, erroneum
«fTe autumat;. non alia de caufa, nifi quia cum opinionibus fuis non con-
gruunt. Perlege totum ejus librum, intelliges id ita fehabere- nam ubique adver-
feriorum argumenta errores efTe clamat, nec aliter id probat quam quia cum fenten-
tia fua non cohaerent. Quid facias homini, qui non alirer de veritate quamexprae-
judicatis opinionibus fuis ftatuit, jubeas hunc miferiiw effe Hhenter.
Ut autem probet Sardicenfls concilii canones in autoriratem admifTos etiam ab
crienralibus fuifTc paulo plus laborat, fed non magis promovet. Adducit i. con-
cilii Hierofolymitani fub Macario fententiam, in qua concilii Sardicenfis a£ta com-
probata funt, at fcripror bonae fidei advertere dehuifretin illo concilio probatos
minimc fuifie canones Sardicenfes, cujus nullam notitiam habuerunt orienrales, fed
tanrum Athanafii reftitutionem , er ea, quae habenrur in epift. fynodica, cui fubfcri-
pferunt orientaJes. Jdem dicendum ad id, quod fubjungir Lupus, hanc fynodum
probari a Bar.Iio, Epiphanio, Socrare, Sozomeno, 'rheodorito ct aiiis Graecis, nani
ab iftis probantur tanrumacta ejus de reltirutione Athanafii; nonautem canonesquo-
rum ut dixi nulla erat in oriente notiria. Ira eriam Chalcedonenfis fynodus in
profphonetico ad Marcianum, per conftituta Sardiccnfis judicii orienteiibus dircHa.
«ihil
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dissert. II. 9?
, nihil aliud Incelligit, quam epiftolam fynodicam de reflitutlone Athanafii, quac foI«
pcr totum orbem vulgata eft.
Unum fupereft, quod fortafle gravius videatur argumentum, eosdem, inquit
Lupus, canones laudat et fecundum ipjos ^oannis Ckryfojiomi adpellationes exfequi-'
tur Innocentius , ipfosque per smnem orientem viguijfe tejiatur Palladius.
Refpondeo, Innocentium canonum Sardicenfium non meminifre, nec fecundutro
eos adpellationem Chryfofloml fufcipere, quinimo ille in epift. ad Theophilutni
apud Palladium pag. 24. folos Nicaenos canones admitti a Romana ecclefia teflis cft^
tu igitur, inquit, fi judicio conjidis, fifie te ad fijnodum , quae fecundum Clirijium
cogitur, et ibi expofitis criminationibus fub tejiibus Nicaeni concilii canonibus : alios
enim canones Romana non admittit ecclepa, irrefragibilem /ecuritatem habebii. Nec
eft, quod dicat Lupus, nomine Nicaenorum canonum hic intelligi Sardiccnfes, nec
enim innocentius dicit fe Theophilum ad fynodum vocare, vi canonis alicujus,,
fed tantum ait in fynodo, ad quam ipfum vocat, fore ut jiidicium feratur ex legibus
fynodi Nicaenae, quasfolas, inquit, admittit Romatia ecclefia, quod idcirco dicir,
quia fecundum Antiocheni concilii canonem damnatus fuerat a Theophilo Chryfo-
ftomus. Hanc ejus effe mentem perfpicue declarant haec verba epiil eiusdem ad
clerum Conflantlnopolitanum, cafumibus purro , inquit, obfequendum ejjefcrihimusy
qui Nicaeae Junt decreti, quos folos confiteri decet ecclejiatn cat/iolicam, et juxta eoP
jndicare, fi in aliis a quopiam proferuntur a Nicaenis canonibus dijfonantes et hae-
reticos autores referentcs (loquitur de Antiocheni concilii canonibus) ii a catholicis
epifcopis rejiciuntur, quaprvpter tion /olum dicemus ifios fequendos non ejfe, verum
etiam, cum kaereticis, et fchismaticis dogmatibus condemnandum , quemadmodum
antea in Sardicenfi concilio ab epifcopis, quinos praecejjerunt faSium.. Vides hic In-
nocentium Sardicenfes canones a Nicaenis diflinguere, et horum tancum autoritatr
niti, quamvis Sardicenfium patrum faftum in eiemplum adducat, ut probet folos.
Nicaenos canones fequi oportere.
Quod ad Palladium fpeclat, is dicit equidem canonem Antiochenum in Sardi-
tenfi concilio, a Romanis, Italis, lllyriis,. et Macedonibus atque Graecis abroga-
tum effe. At non dicit id fa£.ium per canones Sardicenfes, fed quando, inquit, /,/-
herius aut fjtdius Confiantis principatu Athanafium in communiontm admifit et Mar"
tellum Galatam, propter quos et hic canon faEius fuerati inde porro' colligi non
potefi:, canones Sardicenfcs in oriente fiiifTe receptos.
Objicic denique idem Chriflianus Lupus, canones iflos in coHcnioTruUano ca-
none lecundo inter eos, qui ab ecckfia probantur numerari, itemquea Joanne fcho>
laftico patriarchaConltantinopolitano in colieftione, quae nomen Theodoritipiaeferf
in mauufcriptis codicibus bibliothecae regiac infertos fuifTe, et ab ipfo Phofi » ir»
Nomocanone comprehenfos.
Refpondeo indc minime colligi pofle, canones Sardicenfes in oricnte viguiflei,.
nam in concilio Tiullono laudantur ii omnes canones, qui ab epifcopis orthodoxi^.
erant coaxditii. lie^ non omiies effent in ufu , praefertimi ia orieute,. H de Sardsi-
,4 DE ANTIQUA ECCLESI^ DISCIPLINA
cenfibus dlcendum cfTe conftat, ex fynodi Chalcedonenfis decreto de fupremo fynodi
dioecefcos judicio, quod ab ifta fjrnodo TruUana confirmarum eft. Colleaiones ca-
nonum, Joannis et Photii ad ufum utriusque privatum confeclae funt, non autem
ut authenthica effent et publica inftrumcnta, ficut codex canonura ecclefiae univer-
fac, in quo canones Sardicenfes non reperiuntur : unde ipfe Photius, qui eosNomo-
canoni inferuit, contettatus eft eosdem in oricnte non rccipi. Nihd cft ergo, quod
probet Sardicenfes canones in oriente viguiffc, videamus nunc, quae difciphna poft
Sardicenfem fynodum, tum ia orientc, tum in occidentc vigucrit.
§. IV.
Quaenam diJcipVma pojl Sardicmfem fynodum fancita fuerit.
dvertlmus iam fupra, orientales cpifcopos in fynodis Antiochena, ct conftan-
o. ^ tinopolitana ftatuifrc, ut provincialium fynodorum judicia in majori aut dioe-
cefana fynodo retraaentur,modo id ipfi judices peteretn ad compefcendam damnati
pervicaciam, non tamen integrum propterea fuifi^e damnato, a fynodi provinciae
A
pervitatiaiu, uu" iaiin..i ....-^» r--r . ■ .- » . ,
fudicio, ad fynodum dioeccfeos provocare, nifi illi ipli, a quibus judicatus erat, id
poftularent -, in concilio vero Chalcedonenfi, cujus epifcopi ftudiofifiimi fuerunt
mrium patriarchalium praefertim Conftantinopolitanae eccldiae extollendorum nova
in mdiciis ccclefiafticis diftinaio indufta cft. Diftingunt enim inter epifcopum ci
metropoliianum, iubentque, ut primadc crimine epifcopi cognitio inftituatur in fy-
nodo provinciac, metropolitani vcro caufa ftatim ad exarchum dioeceleos deferatur,
quod idcirco faftum cft"e credidcrim,quia metropolitanim fynodis provinciacmagna
eutoritatc poUebant, ct difficile erat eos ibi judicari: verba concilii haec iunt cano-
BC nono Si dericus cum proprio , etiam alio epifcopo negotium aut litem habet,
g vrovinciaefunodojndicetur; f autem cum ipfun provtnciae metropohtano epijco^
vus vel clericus controverftam habeat. dioecefu exarchum adeat, vel iw.pertalii urbtt
Conjhntinopolisthronum, et apud eum titiget. Itcm canone 17 Si quis autem
injuria afficiatur a proprio metropolitano , apud exarchum dioecefis, vel Coujianti.
nopolitanam fedan litiget. jicut prius diSJum eji. r a n tu
Porro gravis hic difficultas cxontur ex eo, quod videatur fynodusConltan-
tinopolitano epifcopo judicium tribuere omnium omnino mctropolitanorum, qui
erant in oricnte; idque magis m.rum videtur, quod haec e. praeroganva tr.bu.tur,
antequam Aliana et Pontica dioecefis e. fubj.cetentu.-, quod non eft faaum nifi adio-
ne ultima concilii. Hanc difficultnrem facile exped.t letrus dcMarca, fcribcnt
hanc praerogativam conceffam efte fcdi Confta.itmopolitanae. Ego vero vix crcdu
derim mcntem fuiffc coiicilii, ut pa'riaichatus Anriochtni ct Ah:xandrini metropo-
Jitani ad mdicium Conftartinopoluani epifcopi trahtitn.ur. Sicut ergo a junsdic-
tioncConftantinopoUtam tpifcopi finc dubio eximcndi lunt occidcnialcs mer.<-poU-
tani,
DISSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. II. 9$
tant, Jta etiam exlmendi videntur ii, qui patriarchae Antiocheno et Alexandrin»
fubjacebant, ita ut ifta fanctio ad merropolitanos tantum Afianae er Ponticae dioece-
feos pertineat, quas dioecefes Conftantinopolitano praefuli fubjicere jam tum in
mente habebant fynodi Chalcedoncnfis patres. Porro metropolitanos dioecefeos
orientis et Aegypci ad Conftantinopohranam fedem deferri non potuifTe, conflat ex
Juftiniani novellis 123. cap. 12. et novella 137, in quibus fancit, ut uniuscujusque
dioeccfeos patriarchae metropohtanorum caufas fuae dioecefeos judicenr. Addit
praeterea Julhnianus, ut in caufis epifcoporum fit provocatio a fynodo provinciae
ad pacriarcham; qua de re concilium Chalcedonenfe nihii itatuerat: refertur haec
imperatoris conftitutio a Photio in Nomocanone tit. 9. Episcopi ejusdem jijnodi
interfe aBionem habentes ad metropolitanum fuiim,et alios fynodi epijcopos litigant,
et nifi utraque pars judicatis iiifijiat, tpforum patriarcha cuufam cognofcito, ac nulli
contradicendi illis , quae ab iUo Jiatuuntur, putejias ejiu; Ji clericus adverfus epifco-
pumfuum afiionem movere velit, idem ejio : cum autem contra metropolitanum in-
terpellatio inJUtuitiir , patriarcha ipftus fimiliter cognojcito; fi quidem epijcopus ju-
dicavit, metropolitanus rem examinato ; fi vero metropolitanus , patriarcha cogno-
fcito. Et ibidem ex conftitut. 29. Nemo prima vice apud patriarcham, fed epifco-
pum fuum clericum accufato ; /ivero Jufpeiium illum habeat ad metropolitanum, et
poflea metropolitanus Jolus , five cum Jynodo fua epifcopi aut clerici caufam judicet,
et fententiae non acquiejcatur , ejus ditionis patriarcha cognojcat, ipfiusque judica-
tis, perinde ac fi initio judicajfet, infifiatur, a patriarcharum namque fudiciis non
vrovocatur. Haec et alia hujusmdi quae in novellis occurunt, oftendunt caufas
epifcoporum apud Graecos poft fynodum Chalcedonenfem, primum a metropoli-
tano cum epifcopis provinciae judicatas fuiffe , ac deinde, fi fententiae ab iis latae
non acquiefceretur, eas ad exarchum, feu patriarcham, fynodumque dioecefeos
fuiffc delatas: unde nulla debatur alia provocatio, fed fupremum erat iftud judi-
cium. Caufas autem metropolitanorum epifcoporum immediate ad patriarcham
fynodumque dioecefeos fuift^c delatas, ibique fine provocaticne ulla definitas. Hanc
difciphnamGraeci deinceps receperunr. ut colligirur ex Photio in Nomocanone lit.
nono lupra citato, tum ex Zonara et Balfamone in commentariis ad hos canones.
In occidente vero Sardicenfis concilii canones hinc et inde funt rentilati, uec
itatim, nec fine multa dijficultate recepti funt, licer ponrificesRomani, quoniam co-
rumintererat illos inautoritatem admitti.multum laboraverinr, ut ecs promulgarent.
Videri poteft illuc pertinere Gratiani edi£lum, ad preces fynodi Romanae
latura, ad compefcendam potiflimum Urficini fatlionem : preces concilii hae funt.
Quaejumus clementiam vefiram, ne rurfus in plurimis caufis videamur onerofi, ut
jubere pietas vefira dignetur , quicunque vel ejus, vel nofiro judicio, qui catholici
fumus , fuerit condemnatus atque expulfus , voluerit ecclefiam retinere , vel vocatus
a Jacerdotali jndicio per contumaciam non adejje, feu ab illufirihus viris praefeSiis
prattorio Italiae vefirae, five a vicario accitns ad urbem veniat^ aut fi in longin-
^nioribfis
a
V^ DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
qtiiorihus partihus hujusmodi emerjerit quaejiio, ad metropolitani per loeorum
jiidicia dtducatur esamen, vel fi ipfe metropolitcnus ejl , Romam necejfario, vel
ad eoi, quos Romanus epifcopus judices dederit, conteudere fine dilatione jubea-
tur Certe fi vel metropolitani , vel cujuscumque alterius facerdotis fu-
fpe[ia gratia, vel inquietus fuerit, vel ad Romanum epifcopum, vel ad concilium
certe quindecim cpifcoporum finitimorum ei liceat provocare ; has preces Gratio-
nus refcripto fuo firmavit. Volumus autem , inquit, ut qnicunjue judicio Da-
mafi, quod ille cum concilio quinque vel feptem hahuerit epifcoporum, vel eorum,
aui catholici funt, judicio vel concilio condemnatus fuerit, fi injufie voluerit ec-
clefiam retinerc; ut nui evocatus ad facerdotale judicium per contumdciam non
ivijfet, aut ab ilUifirihus viris praefciiis praetorio Galliae atque Italiae , five a
proconjulibus vel vicariis autoritate adhibita, ad epifcopale judicium, ut ad ut-
hemRomam fub profequutione proveniat, aut /i in longinquioribus partibus alicu-
jus ferocitas talis emerferit , omnis ejus caufae diSio, ad metropoUtae in eadem
provincia epijcopi, dedticatur examen, vel fi ipfe metropoUtanus efi, Romam
necejfario , vel ad eos quos Romanus epifcopus judices dederit , fine dilatione con-
tendat ..... Qiiod fi vel metropolitani epifcopi, vel cujnscumque iniquita-s
efi fufpe£}a, aut gratia, ad Romanum epifcopum, vel ad concilium quindecim fi-
mtimorum epifcoporum accerjitum, Hceat provocare, modo ne pojl esamen hahltum,
quod definitum fuerit, intcgrctur.
Lcx ifta nonnulla tribuitRom.pontifici, quac Sardiccnfis fvnodus ipfi non tri-
bucrat, acnonnuUaciiam ipfi nontribuit, quaeSardicenfis lynodus ipfi tribuerat; nam
Sardicenfisfynodus non tribuitRom. pontifici, ut caufasepifcoporum Galiiaeiuquelta-
liac, necnon metropolitanorum,qui in longinquioribus provinciis degunt. pofTit ad fe
evocare-, quod lcx ifta ipfi tribuir. Ad fynodus SardicenfisRora.pontificipotL-lbtcm
facit deccrnendi novi judicii in caufis judicatis a metropolirano, et fynodo provin-
ciac, etiam in longinquis locis: lex veio ifta vetar, ne in provinciis longe n Konia
diditis provocctur ad Romanum pontificcm, et cau/a de novo integretur, poit ju-
dicium metropolirani et fynodi provinciae. Deinde eadem lex poreftatem facit ei,
cui fufpecta eft gratifl , vcl iniquiras nietropolitani, aut epifcoporum provinciae
immcdiate ad pontificem Romanum, out ad fynoduni finuimorum provocandi,
iftud autem non permittit Sardicenfis fyriodus,
Porro lex ifta Gratianl nunquam fuit promulgata , nec ufu reccpta ; fed aut
vetus fvnodi Nicaenae, aut recens a Sardicenfi fynodo conftitutum jus obtiiiuit.
Hic autem fere confenticntes nobiscum habemus adverfarios, otque inprimis Chri-
ftianumLupum, qui can. 9. duo circa legcm hanc obferTat: alterum cft, legem q;iac
definit epifcopos cfte judicandos a Romano poiuifice cum conciho quinque vcl fcp-
tem epifcoporum, cfTc inrelligcndam dc fuburbicariis tantum epifcopi»*: oluTum,
id .luod de ractropolitis in illa lcgc fancitur, non cfFe inteiiigendmn de cpifcopis
orientis , fcd de patriarchatus occidentis nictropolitis, praefenini vero de Italia ct
Gnllia ;
CISSERTATIONES HISTORICiE. Dissert. II, ^j
Gallia; nam de Arrica licet aegre concedit corum mctropolitanos non fuifle imme*;
diatc judicio HomBni epikopi fubje.-ios>,
Iiaque -le Galia ferme fola uobiscum cum illo lis eft; nec enim dubitamus,
quin epiCcopi ecclehaTum Ularum , quarum metropolitanus erat Romanus pontifex,
fuerint ab ipfo dejefti in fynodo proviuciae; et quamquam de caeteris Italiae epi-
fcopis, metropoli Romanae miniine fubjectis, aut de metropolitanis ipfis , non
idem ferendunt iir judicium, de illa re non multum fumus folliciti; ipfi res fuas
d^fendunt; at de Gallia nunquam concedemus ei metropolitanos ejus, omifTo me-
iio fubjecios fuille Romani epilcopi judicio, ut Gratiani lex fancrre videtur.
Id conltat primo> ex co quod Galiicani antitiftes canones Nicaenos, An-
tiochenos, et Africanos, necnon licet ferius Sardicenfes> in autoritatem admiferint,
et eos pro regula habuerint, fed per iftos adminiftratio provinciae judiciumquc
metropolitani ipfius (ynodo provinciae defertur.
•,, Secundo, lex Gratiani flatim atque lata fuit, videtur extinila ; nusquam
•^Cnim a pontificibus Romanis, qui ea praeiertim uti debuiflent, allegata legitur;
■ iquamquam illi, ut dicemus, nibil non moliti fint ut judicia epifcoporum, ac prae-
fertim metropolitanorum ad fe traherent.
Tertio, Innocentius primus in ep. ad ViOricium diferte ait, omnes oip^ino
«aufas GaUiac non ante judicium fynodi provinciae ad fedem apoflolicam referri
debere: Si autem, inquit, majores caufae in medium fuenint devolutae ad fedem
apoj}olicam, ficut fynodus Jiatuit; pojf epijcopale judicitm, referantur. Certe
^ietropolitanorum excepiffet judicia, fi fine medio ad fedem apoftolicam devolutae
fuiffent. Uno verbo pontifices Romani pofl legemGratiani, id unum tantum pc-
funt, ut detur adpellatio ad Romanam fedem, a judicio fynodi provinciac, non ut
uUa caufa ad fe primum deferatur; ex quo perfpicuum eft, eos lcgem Gratiani
»on magni fecifTe.
Quarto, innumeris exempHs conflat metropolitanos a fynodo provinciac dc-
jeflios fui/Fe, u't infra docebimus.
Quinto, idipfum canonibus fuis ecclefia Gallicana fancivir. Aurelianenfis
fynodus tertia can. 4. Metropolitanus utique lapfus, a comprovincialihus fuis
dijiingnatur, et^.cin. 17. Si metropolitanus a comprovinciali epifcopo bis fuerit
in cauja propria adpellatus , et eum audire dijiulerit, ad proximam fijnodum,
quae coiijiituetur , negotium fuum in concilio habeat, exerendi, et qtiidauid pro
jufliti-a fuerit a provincialibus juis Jiatuttim, Jiudeat obfervare : quod ipfum re-
petit fecunda Arvernenfis fynodus.
Refpondet Lupus, canombus ifHs occafionem dediffe reges Galliae barbares,
qui fuis epifcopis interdixeruni regni cgrefTum. Verum ifla refponfio merum eft
commentum; nam primum editi funt hi canones, Childeberto chriftianiflimo regc
regnante, dcinde quis Lupum ferat, iflud fine uJIius omnino fcriptoris autoritate
«dfirmantcm: denique ui aiiquid verifimilitudinis haberct ifla rcfponfio, oftcndcre
debuiffei Chriftianus Lupus, canones «ntiquiorcs Galliae, qui jusRomani pontifici^
N ftdfcrc-
jS DE ANTIQUA ECCLESI.^ DISCPLINA
tdfererent. At nullos proferre potefl, imo> uri'diximiis, femper in Gallia obti-
nuerunt ii canones, qul judicium omniuni cmnino epifcoporum tribuunt fynodo
provinciae., .if n'
Adverfus ifta multa objicitChriflianusl.upus. 'Objicir primo. Gelafii verba
in epift. ad Dardaniae epifcopos, de caufa Acacii et in toino de anathematis vinculo.-
ab inferioribus potior difcuti non poteft , aut jndicari.
Refpnndeo,Gelalium id dicere de damnationeCalendionis Antiocheni epifco-
pi, itemque joannis Alexandrini, quos Acacius autoritate fua , nec coaGa legitime
fynodo, depofuarat, et exturbandos ab imperatore curaverat, in iliorum iocum
hom nes Clialcedonenfis concilii adverfarios ftatuens. Hoc in cafu dicit Gelafius
iniqiium elfe, ut i^iiperior ab inferioribus judicetur. Nunquid , inquit, Atacius
ut yoannem qualemlibet /lominem catholicum tamen a catkolicis ordinatum de AlexaU'
drina excluderet, Petrumque in haerefi jam deteCium atque damnattim absque fedis
apojiolicae confultatione reciperet ■, aliqua Jaltem Jijnodo illic habita , hoc audafJer
arripuit, iit Calendionem de Antiochia peiieret, haereticumque Petrum, quem ipfe
quoque damnaverat, absque notitia fedis apoflolicae rurfits admitteret, '^iiqua fijnodo
id fecijfs monjiratur, f certe de dignitate agitur tivitatum fecundae fedis et tertiae,
majareji dignitas Jacerdotum, quam ejus civitatis , qtiae non joliim inter fedes mi'
HimWkumeratur, fed nec intcr metropolitanorum jura cenfetur. Itaque hoc graviter
angit Gelafium, quod Acacius fibi poteftatem arripuifret judicandi de epifcopo fe-
cundae., ut purabat, fedis, idque fine fynodo, et fua autoritater fed iflud nihil ad
praefcns inftitutum pertinct: primo enim non agitur hic de judicio patriarcharum,
fed de metropolitanorum judicio. Secundo non dicimus cos judicari poffe ab epi-
fcopis, quifuntextra provinciam ,. qualiserat Acacius. Tertio, non dicimus, unum
aliquem epifcopum provinciae id poffe fua autoritate praeflare; fed confentientes
fffe volumus omnes provinciae epifcopos. Quarto , non propterea afferimus , fu-
pcriorem ab inferiore judicari; imo contendimus, cpifcopos provinciae in fynodum
coados, fupenores eflc metropolitano, quia totum cuiJibet, licet praeflantiflimae
parti, merito praeponitur.
Objicit idem fecundo illud Juvenalis Hicrofolymitanl in Ephefino concilio
adverfus Joannem patriarcham : Oportebat joannem accurrere confcjiim ad apojio-
licam Jedem magnae Romae nobiscum confidentem, apud qucm mos eji ex apojlolico
ordine, et traditione, ut ipja fedes Antiociicna dirigatur ctjudicctur.
Refpondco, Chriftianum Lupum hic indigne ct peflimo e.\;mplo truncare
verba Juvenalis, ut cx iis aliquid conficiat, ecce haec integra. Oportebat quidem
ffoannem reverendiljiinum Antiochiae epifcopum , hac fanffa et venerabili fijnodo con-
fiderata, Jlatim ut fe puigaret , accurrere, et ad ap>ftolicam jedem nohiscum confe-
dentem , magnae Romae et apojiolicae etiam fan^ae Dei cccleftac HieroJoli/mitano-
riim honorem deferre , etobedirc, praejertim cum confuetudo fit , fcdem antioclic-
nam cx apojiolico ordine et traditione ab co (epifcopo Hierofblymitano) dirigi, et
avud ipfum juditari, Quid illic ChrifUani Lupi placitis fevcat, ego prorfus non
videoi
DISSERTATIOKES MISTORIC^. Disssht. n. ^i •
video; nec enim , dicit Joanr.erii foJTs vocandum Romam, a pontlfice, ut iudicare-
tur, fed reptehendit eum, quod vocatus ad lynodum, inqua erant lcgati fedis apo-
ftolicae; non venerit, quod itcm nec parucnt mandato HicrofiMymivani epifcopi,
fl quo Antiochenam eccleliam dirr^i adfirmat, et judicari: non id il!e dicit de
Romana fede, led de feipto. Qnapropter iltaepifcopi Hierofolymitani fentenria, ju-
dicandi Antiocheni epiicopi plazje adverfatur Chriitiani Lupi propontn ; ncc eft,
quod iile contendat id emendari dcbere, et tribui Romanae fedi, quod fibi tribuit
Hierofolymitanus e^>i'copus, quippe id feries contextus vetat, ex qua patet id ab
Hicrofolymuani' praelule, qui lum altius caput efFerebat, de feipfo diftum.
Terrio !oco objicit Lupus exemplum Dionyfii Alexandrini st Neftorii Con-
ftantinopolitani, quorum caufas Romam delatas, et a Romano pontifice judicatai
fuifle ait: de his agemus alibi. Interim advertimus Dionyfium non fuiffe a Ro-
mano pontifice judicatum, Neftorium vero prius a Cyrillo quam a Coeleftino ex-
communicatum.
Quarto objicItEphefinae fynodi canonem primum, In quo metropolitis qui
fld Neftorianos accederent, hanc poenam ftatuere videtur, ut fubjaceant judicio fy-
nodi provinciae; unde ille infert, morem non fuifTe, utilli fubjaccrent; vcrum ca-
nonis mentem haud cepit Lupus, nec enim ftatuit, ui metropolitgni, qui accederent
ad Neflorianos, judicentur ct deponantur a fynodo provinciae, fed ut a gradu me-
tropolitaeexcidant, et epifcopis provinciae (ubjaceant, non fecus ac laici. Si quis'
piam, inquiunt, metropolita provinciae , dereliSia fanSia et oecumenica fynodo ae-
cefferit ad apo/iafiae confejfum, aut accedet impofterum, aut cum Coeleftio fentiat^
aut fentiet, nihil amplius poterit agere adverfus provinciae epifcopos, ut qui jam
inde a funodo iotius eeclefiafticae communionis expers fit faSius, et prorfus dn-
MPVflTOf, hoe eft ad funEiiones inhahilis, fed et ipfs epijcopis illius provinciae,
circumque vicinis metropoUtis reEla jentientibus fubjacebit,utomninodeje^us agradu
epifcopatus, hoc eft, metropolitanus, qui ad Neflorianos defccerit, hoc ipfo de-
ieftus efTe cenfebitur, et omni jure privatus, ac fingulis epifcopis proTinciae et.me«
tropolitls vicinis fubjcQus.
Objlcit quinto fynodl Chalccdonenfis decretum , quod judicium metropo-
lltanorum refervat exarcho, vel throno Conftantinopolitano. Refpondeo pnmo,
canonera iftum novam inducere difciplinam iii orienie. Secundo, hunc ad orien-
tem folumpertinere, non ad Galliam.
Objiclt fexto capltulum Caroli lib. 7. cap. 251., quod ad Chalcedonenfem
canonem accedit: Si clericus vel laicus hahuerit caujam adverfus alterum, aut epij^
eopus adverjus quemquam, apud fijnodim provinciae judicetiir; quod jl adverjus
tjufdem provinciae metropolitanum, epifcopus vel clericus habuerit querelam , petat
primatem, et apud ipjum judicetur , aut apud fedem apoftoltcam.
Refpondeo, capitulum iftud e Chalccdonenfi fynodo defumptum fuifTe , et
eo tempore coepifTe in Galliis vulgari , quo nonnulll epifcopl Ibi primatum ambie-
runtj verura huic difciplinae fenBpcr rcltitcrunt Gallicani epifcopi , etpriflinamcon-
N a fuc-
^kop DE ANTIQUA ECCLESIif: DISCIPLINA
fuetudinem de metropolitanis ("uis in fynodo provinciae judicandis, totis vlribusf<r-
tinere conati funt, adeo ut pontifices Komani id privikoiujii velutifingularequibu£-
damtnetropolitis infignibus concclferint, ut Adriaausprimus, Bituricenfi, etBene-
diflus tertius Hincmaro Rhemenli; porro fi privilegium iliivd fuit, ut obfervav. re-
IteGerbafius, ergo communi et ordixiaria lege collegarum judicio aiite fubmitte^
bantur.
His obje£lis , fatetur Lupus minoribus aliquando concedipoceftal era judican*
di fuperiores in manifefta haerefi, et in crimiue idololatriae-, atque hu\usrei mulra
fuggerit exempla, verumnegat id fieri poire, ubi dubia efi: haerefis, et palliabiJis,
At quaefo, quis judicabit, utrum ita fit, nec ne, fi poteftas datur epifcopis pro-
vinciae judicandimetropolitanos, ubi haerefis eft manifefta , nonnc ordinarii ejus
damnandi poteftatem habent, cum non liceat aliquem damnare, nifi crimen ejus
fit manifeftum. Deinde quomodo probabit Lupus in exemplis a. fe adduclis , hae^
refim femper fuiffe manifeftam , quomodo in cafibus dubiis judicium conimifTum
Romano pontifici. Levia funt omnia, quae hanc in rem adfert exempla. Hunc,
inquit, Dionyfium adcufarunt apud Romanum pontificem Pcntapoleoi epifcupi, quod
ntmpe ejus error ejjet dubiusi atqui falfum ell Dionyfiura ab iftis adcufatum, ut
diceraus infra.
Aliud adfei-t eiemplum idem Lupus: eadem de caufa, ijiquit, Jubajanus,
Pompelus , aliique per Afncam epifcopi fuum primatem Cyprianum detulerunt ad
Siephanum-, hoc item falfum, Pompeius enim a partibus Cypriani ftabat : Tubaia-
nus fcripferat quaercntis in modimi,- nullus Africanus Cyprianura adcufaffe legitur
apud Stephanura.
Tertium exemplum eft damnatlonis Pauli Samofatenfis, de qua haec aic
Antiochena fynodus , inquit , procejjiira ad diffinitivam fententiam in Paulum , adr
e(Je voluit Dionyfium Alexandrinum, ac item Firmilianum Caefarienjem. Refpon-
deo, patres Antiochenos Dionyfium et Firmilianum per litteras quidem cou/uluifre
fed hunc onte cjus damnationem raortuum , illum nequidem concilio in Faulum fa-
fto interfuiffe; fed damnatum et depofitum Paulum a folis epifcopis dioecefeos
orientis, cx his perfpicere cft, qnantum Chriftianus ab hiftorica veritate partium
ftudio deflexerit: fed caetera fa£la fufc deinceps examinabimus , nunc de jure tan.
tura agimus.
Ad illud pertinet cifara quaedam epiftola AugufHni 143., in qua Auguftinus
ait SecundumNumidiae primatem, fi pacis amans fuifTet, Caecilianum non fuiffe
dejeflurum de fcde, nec alium ordinaturum, fed epifcopos Afros, qui ilJum adcu*
fare vellent ad epifcopos tranfmarinos remiflurum; cx quibus infert Chriftianu»,
Lupus Caecilianum , eo quod effet primas Africae, non potuifTe ab Africanis damr
nari, fed caufam ejus ab iftis fuiffe deferendam Rooiano epi{i:opo, et nuUura in ciut.
]fico ordinandumj donec ab eo judicarecur»
Refpon-
BISSERTATIONES HISTORICi?:. Dissirt. IL 201
Refpondeo hic Auguftinum non agere de fl:ri£lo jure, fed de eo quod agei?'
dumerat Secundo pro bono.pacis, ne fcilicer L-cclefia rurbaretur, nam , inquit, /
e/w/ in corde cogitatis pacis kabitaret , nmi apud Cartiiagincm , pojtea cum traditff-
Tibus, quijs praefeiites atqiie confefjht Deo dimiferat , damnaret crimine traditionis,
quos abfentes apud eum nemo conviccrat, tanto magis enim timere dekuit, ne pax
unitatis violaretur, qaando erat Cartliago civitas ampla et illuffris , unde fe per
totum Africae corpus malum, quod ihi ejjet exortum, tamquam a vertice effunderetr
erat etiam tranfmarinis vicina regionibus , et fama celeberrima et nobilis , unde
non mediocris utique aiitoritatis habebat epifcopum , qni pejfet nunc curare conjpi^
rantem multitudinem inimicorum , cumje videret et Romanae ecclefae, in qua Jem-
per apojfolicaecat/jedrae viguit principatus , ct caeteris tcrris per conimunicatorias
litteras ejje conjun^um , uhi paratus ejfet caufam fuam dicere, quiaergo venirena*
iuit ad fiofpitium collegarum, quos a fuis iniviicis contra veritatem fuae caujae per-
verfos effe fentiebat , tanto magis Secundus , f verae pacis cujios ejje voluijjet, cave-
re debuit, ne damnarentur abfentes , qui judicio eorum omnino interejje noluerunt.
Itaque non dicit AuguftinusSecundum non debuiffe caufamCaecilianijudicare, quod
judicandi poteftaieni non haberet, fed primo quia pacem ecdefiae turbaturus erat»
damnando illum, quicum ecclefiis iranfmarini^ communionem habebat, fecundo»
quiais, quidamnabatur, erat abfens, judiciumqueAfrorum et Numidarum recufa»
bar veluti fibi fufpetlum , cupiebatque a tranfmarinis judicari, nec unquam judU
cium iliorum adierat, dicebat igitur Secundum de iflo non cognofcere debuifle^
cum praefertim ipfe traditores nianifeilos, et crimen confitentes damnare nolletj
fed Deo dimitterer, haec eft iumma ratiociniorutn Auguftini hoc in loco, ex qui=r
bus inferri non potefi epifcopos ex jare non pofle cognofcere de crimine metropo-
Jitani autprimatis, fed tantum aliquando expedire, ur cpifcopi unius regionis ]«•
dicium metropolitani aut primatis fui rccufenr, vel pacis crgo, Tcl quia merropo-
fitanus aut primas eos habet fufpeftos, et aUos judices requirir: nam in ecclefiafti-
cis non fecus ac in civiUbus judiciis, judices illud fummoperc carcre debenr, ne in"
Titis partibus judicenr , ubi vel levifiima recufationis caufa adparer. Porro licet
ei iftis objeflionibus Lupi ^it abunde fatisfailum,' actamcn adjiciendum infuper eft
totum iftud negotium nihil ad propofitum noftrum pertinere, qui tantum de judi-
cio mctropolitani ab epifcopis provinciae fuae rraQamus, cum SecunduS et rpifcopi
illi, qui Caecilianum damnarunt, Numidac fuerint, non aurem provinciae Gaitha-
gincnfis, et a quibus fuerat ordinatus, cujus Caecihanus erat metropolitanus, «
quorum proinde judicio pendebar, namque ut obfervarunt viri dofti.illorum erat
ordinare, fed, ut probavirrrus in difFertatione fuperiori , ei antiquo jure fynodi
provinciac fuit ordirtare mecropolitanum, ergo cjufdem fynodi fuit ipfum depone-
re, fed de hoc fatis jam et abunde a nobis difputatum ell, nunc rcdeamus ad ia»
fiitutum.
Primus omnium Zozimus canones Sardicenfes protulit in mediutn, « apud
Africanos venditavir pra Nicaenis , fed ilh conftanter reitircre; «um^ue comperifr-
N J f«iit
le^ DE ANTIQVA ECCLESIAE BISCIPLINA
icnr, eos non efTe concilii Nicaeniadpellationes , non folum clericorum inferlorum»
fed et cpifcoporum in Africa damnatorum ad fedem apofloiicam ferre noluerunt,
prifl^inamyue confuetudinem fuam retinuerunt, ut caufae cpifcoporum ad prima-
tcm , iioc eft metropolitanum, et provinciae fynodum, ieu a-J univerfaleconcilium
deferrentur, maxime inquiunt Afncani epifcopi in epiftola ad Coeleftinum, quia
unicuique concejjum ej},ji jtidicio offenjus fuerit cognitorum ad concilia fuae provifi'
ciae, vel etiam univerfale provocare. Univerfale concilium apud Afros, dicitur
concilium illud, quod ex univerfa dioecefi Africana conflatum eft, ejulmodj^conci-
lia faepe celebrabantur apud Afros, apud quos Carthaginenfis primas magiramob-
tinebat autoritatcm, Liberum porro videtur fuilfe epifcopum, vel ad fynoduni
provinciae, vel ad fynodum hanc univerfalem deferre, quamvis ordinarie primo
ad primatum, hoc ell ad metropolitanum deferretur, ac deinde fi adeffe nollet,
ad lynodum univerfalem •, hujus rei fidem facit canon 19. codicis Afncani, qui fic
habet : Aurelius epifcnpus dixit, quifqnis epifcoporum adcufatur , ad primatem ipfiui
provinciae caufam deferat adciifator , nec a communione fufpendjtur, cui crimen in~
tenditur y nifi ad caufam fuam dicendam eleEiorum judicum die fiatuta litteris evo-
catus minime occurrerit, hoc eji infra fpatium menfis ex ea die, qua eum litteras aC'
cepijfe confliterit, quod fi aliquas veras neceffitatis caufas probaverit, quibus eum oc-
currere nonpotuijje manifeflumfit , caufae dicendae intra alterum menfem habeat
facnltatem, verum tamdiu pofl menjem jecundum non communicet , donec purgetur,
fi autem ad concilium anniverfarium occurrere noluerit , ut vel ibi caufa ejus termi'
netur , ipfe inje damnationis fententiam dixijje Judicetur. Hic canon fancitus cfl
iii univerfali concilio Africae anno 419. Carthaginc habito confidentibus in ea 217.
epifcopis. Canon fequens eft de presbyteris vel clcricis, /i autem presbyteri , vel
diaconi fuerunt adcufati, adjunEiis fibi ex vicinis locis, cum proprio epifcopo legiti-
monumero collegartim, quos ab eodem adcufati petierint , id efl jina Jecum in presby
teri nomine fex, in diacuni tres, ipforum caufam defcutiant , eadem dierum et dila-
tionum, et a communiwe remotionumforma fervata, reliquorum autem clericorum
caujas etiam folus epifcopus loci cognofcat , et finiat. Canon item i8. ab eadem fy-
nodoconditus fic fehabet, itemplacuit, ut diaconi ct presbyteri,- vel caeteri infe-
riores clerici in caufis, quas habuerint, fi dejudiciis epifcoporum quefli fuerint, vi-
cini epijcopieos cum confenju fui epifcopi audiant, et inter eos definiant sdhibiti ab
eis epijcopi, qnodfi ab eis provocandum putavcrint, non provocent ad tranfmarina
judicia, fed ad primates juarum provinciarum atit ad univerfale concilium, ficut et
de epifcopis Jaepe conflitutum efl, ad tranfmarina autem quiputaverit adpeltandum,
a nullo intra Africam in communioncm /ufcipiatur. Hic porro canon eft vigcfimus
fecundus inter eos, qui Milevitano perperam tribuuntur, funt autem revera concu
cilii Carthaginenfis anni 41 S., ut patet ex canone log. et 125. hujus codicis. Vc-
rnra in ifto concilio lex ad epifcoporum quoque caufas cxtcnditur, vetaturquc, nc
ipfi provocent ad tranfmarina concilia, hoc eft ad Romanum pontificem, et ad Ita-
liae epifcopos, Claufulam iftam, ficut et de epifcopis faepe conflitutum efl , reii-.
ciunc
DISSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. If. 105
clunt Bellarminus , Perronius, Lupusetalii, eo quod non extet in concilio Milevi'
tano feu potius Carthaginenfi anni 41^, et revera non efi hujus conciiii, fed alte-
rius Carthaginenfis anno 419. celebrati» ubi id addirum ell de epifcopis confirma-
tumque eft poftea ab iifdem, in epift. ad Coeleft. poft advetlos ex oriente Nicaenos
canones, m qua fic adloquunturRomanum pontificem, impendio deprecanmr, ut
deinceps adve/iras aures venientes non faciliuf admitratis, nec a nobis excommnni-
tatos ultra velitis in cnmmunionem Jufcipere , quia hoc etiam i?i Nicaeno concilin defi~
nitiim facile advertet venerabilitas veflra, nam etjl de inferioribiis clericis vel taicii
videtur ibi praecaveri , quanto magis hoc de epifcopis voluit ohjervari, ne in fua
provincia a communione fufpenfi a veflra fanElitate praspropere vel indebite videan'
tur communione reftitui etc.
Haud dubium efligirur, quin apud Africanos antiflites jure fancitum fuerir,
IJC quis five epifcopus five presbytcr aut diaconus, five inferior clericus ad rranima-
rinajudicia, hoc efl ad Romanum epifcopum, aut ad alios ejiifcopos Italiaeet Gal-
liae provocaret, fed ut epifcopi quidem in prjma inlbiitia )udicarentur a fynodo
provinciae, presbyteri ac diaconi ab epifcopo fuo cum nonnuliis vicinis ex eadem
provincia, caeteri inferiores a folo epifcopo adjunflo, ut tunc moris erar, clero
fuo per adpellationem, ut caufae epifcoporum ad unirerfale concilium Africae de-
Volverentur, et ibi fine ulla provocatione judicarentur, clericorum aurem caufae,
vcl ad primatem deferrentur, veladuniverfalem fynodum. Porro provocatio tunc
tantum concedebatur, quando }udices non eranr cleQi, hoc enim in cafu provocan-
di locus nonerar, ur ftatutum efi: in eodem concilio canonei^. Hoc etiam placuit,
ut a quibufcumtjue fudicibus ecclefaflicjf, ad alios Judices ecclefiaflicos , ubi majnrcfl
authoritas, fuerit provocatiut, noneirohjit, quorum fueritfoluta /ententit, /jcon-
vinci non potuenint , vel inimico anima judicajfe, vei aliqua cupiditate, aut gra*
tia depravati, five ji ex confenfu patrum eteEii fuerint Judices , etiam apauciorenu-
mero, quam conftitiitum eft, nonticeatprovocare , et can. 122. a jHdicibus aute^tr, quos
tommunis confenftts elegerit, non liceat provocare.
Porr& nemo eruditorum in dubium reTOCar autoritatern codicis Africanf,
cerrum quippe eft , eum effe antiquiflimum er conciliorum Carthaginenfium cano-
nes fideliter exhii)ere, eoque major efl ejus autoritay, quod ab univerfa^^ynodoCar-
thaginenfi probatus eft, ut conflat ex fine primae feflionis, recitata Junt etiam in
ifta ftjnodo diverfa concilia univerfae provinceae Africae tranfaFlis temporibus , Au-
relii Carthaginenlis epifcnpi celebrata, ac deinde fub nomine concilii Africani idem
codex a Juftiniano et Dionyfio Exiguo promulgatus elt, et in graecum translatus,
ac apud ipfos orientales vulgatus eft.
Opponit Chriftianus Lupus, codicem hunc privatum op'is eflealicuius ex faflio-
nc Aurelii, et id probare conatus ex hoc loco can. 107. ubi confeclor codicis air,
gefta hnJHS cnncilii non dejcripft, quia provincialenon nvrnrfa'? ge /171771 eft . led eva-
nefc't ifta objetlio ex leftione textus graeci, ubi non eft, gcftum hujus concilii non
defcripfi, fedhic dejcripta nonjunt. t<« itiTrfoty^ii» rnt 7r»f^rrs o-wjjs J;« tS zo sx
iyfixi^t}
3(64 SE ANTIQUA ECCLESIJE DISCIPLINA
iyfdpti. Itaque frullra Zozimus epikoporum Africanorum caufas ad fc trah<re ca>
natus eft, idem tam^n renrf.v,r i( Gal'os inflanre Pduoclo Arelatend ad fuum vo-
cans judicium Procuhim Maflilienfem, fed ille adeTe renuit, er epifcopatum invito
Z'zimo retinuit, poft Zozimum Coeledinus ct Bonifacius, csnonum Sardiccnliutn
Ulum in Gailia ei Africa inducere conati (unt, fed fruilra.
Veruni nemo ad eos ubique promulgandos plus laboravit quam fanflusLeo»
in caufisHilarii, Lupicini, Eutychetis, ctFlaviani, veruni is jus fibi afynodoSar-
^icenfi indultum praetcrgrelTus efl, primum enira contendit primam cognitionem
caufae metropo.Uianorum ad fedem fuam pertinere. Secundo adpellat ones a fyno'
do provinciae, a fe Romae judicari pode adferuit, utrumque contra ^ardiccnfes ca-
nones verum nec Gallicani , nec Africani antiftiteshaec ipfi juracelierunt, ut coa«
ftabit ex Hilarii Arelatenfis, ct Lupicini Africani epifcopi taufi^, quas poftca refe»
remus, orientales vcpo apud quos jus adpellationum tantum fibi vindicabat, con«
trarium in concilio Chakedonenfi definierunt, cum igitur fantlus Lco obfequente»
Hiinime haberet Gallicanos antiftites imperatoris ipfius autoritatem adhibere conatus
efl, et ab eo rcfcriptum obtinuit in hunc modum; hac perenni fanBione decernu
mtis , ne quid tam epifcopis Gallicanis , qiiam aliarum provinciarum, contra veterent
(onluetudinem liceat fine viri venerabilis papae iirbis aeternae aiitoritate tentaret
fed illis omnibus pro lege fit , qnidquid fanxit vel Janxerit apojhlicae Jedis authori-
tas, ita ut quifquis epifcoporiim ad judicium Romani antijiitis evocatus venire nC'
Srlexerit, per moderatercm ejitsdem provniciae adejfe cogatur. In eo refcripto tria
praefcribuntur epifcopis Gallis, primo ut iion violentur antiqui ritus, inconfulto
Romano pontifice: fecundo, ut illi pro legehabeant, quidquid Romana fedes decrc-
verit. Tertio , ut cogantur epiicopi intercHe Komani pontificis concilio, fi vocati
adefife neglexerint.
Verum lcx illa, quae ad orientem non pcninet, recepta non fuit in occlden-
te, imo nec in Gailia, ob quam fpcciatim condita erat, obfcrvata fuit, quin et ipfi
quoqiie Romani pontifices Leonis fucceflorcs conceflum fibi pcr eam privilegiumi
m:nime yjndicarunt, et adpeHariones tantum caufarum in provinciis judicatarum ,
sd fe rraverunt, folofque mcrropolitanos immediate a fe jiidicari poflularunt, reli-
quorum epifcoporum judicium metropolitanis, et provinciaruin epifcopis reliii-
Quentes, nihilominus tamen Vigilius, et Pelagius illud praeterea fumplifTe viden-
lur, ut quarumlibet adpcllitionum «d Romanam fedcm ante judicium provinciae
epilcoporum judicia fibi refervarentur , nec de iis in provincia fieret cognirio. Vi-
gilius in epilt. ad Eucherium, omnium tdpcHantium apojiolicam fedem, judicia ei-
dm fanSlac fedi rcfcrvata tjfe liquet. Pelagius in cpift. prima ad Joannem Con-
flantinopolitanum: Scitote certam provinciam effe, quae habet decem, vel undecim
civitates, et tinum epifcopum aliolqut dccem vel undecim Juffragatores epijcopos Ju-
dices , ad quorum judicium umnes caufae epifcoporum et reliquorum facerdotum ac
civitatum caufae referantur, et ab liis omnibus jujie confona toce difcernantur, niji
ad maJQrem mtoritatem fuerit ab his , quijudicanji funt, adpellatnm, qui duo pon-
tifices
DTSSERTATIONES HISTORICA'. DissFRT. IT. xoj
tifices non {olum cognkionem caufarum in provincia )ndicararum, fi ab efs adpella.
tum fit, fibi tribuunt; Ted etiam primani cognitioiiem caurarum, in quibus ii, qui
funt judicandi in provincia ante cognitionem ad judicium Romani pontificis provo-
«arinr.
Gregorius magnus duo fibi vindicavit: r. adpellationes a judiciis epifcopo-
rum In provincia, circa quas liberum efl^e fibiarbitratus eft, vei eas Romae judicare,
vel judicandas in provinciam remittere : 2. primam cognitionem caufarum, quae
metropolitanos attinebant fibi refervari voluit, fi contra metropolitanum , inquitiib.
7. epift. 8. diiquid caujae habuerit ob hoc jedis apojlolicae petat judicium, quod per
canones antiquorum patrum ejl infiitutione permijjum ■, porro pertempus illud, quod
a Leone ad Gregorium effluxit, Sardicenfes canones in autoritatem admiffi funt et
epifcopis ad fedem Romanam adpellantibus poft judicium provinciae, conceirum
ut illic judicarentur.
In Gallia quidem vetus difciplina confirmata eft in concilio Lugdunenfi an-
no 567. Si quidi inquiunt hujus fynodi epifcopi inter fratres , id eft coepifcopos
nofiros contentionis ortum fuerit , fi de una provincia funt , metropolitani cum com-
provincialibus jtidicio fint contcnti, fi vero diverfae provinciae fuerint facerdotes, /»»•
ter qiios aliqua dijceptatio oriatur . convenientibus in unum metropolitis ipJorum,om'
nis eorum aEiio illorum judicio terminetur. Ju.xta hanc difciplinam Salonium Sagit-
tariumque deponunt, cumque illi provocafient ad epifcopum Romanum, et ea de
re litteras obtinuifient a rege Guntherano, nullam hujus rationem habuerunt Galli-
cani epifcopi, nec quemquam ad eos adcufandos Romam miferunt, cumque illi a
Toanne reftitui forent, non obftante iliius judicio in fynodo Cabilonenfi anno 579.
iterum damnati funt: extant tamen circa idem tempus cxempla nonaulla adpellatio-
num in Gallia etiam ad Romanam fedem, quae confuetudo diu poft hanc aetatem
capitulis Adriani primi et capitulis Caroli raagni in Gallia receptis firmata eft cap.
2 5. Adriano placuit fi epifcopus adcufatus adpellaverit ad Romanum pontificem id
(iatuendum , quod ipfe cenfuerit, capitulari jog. lib. 7. ut judicatus epijcopus ad
ap fiolicam Jedem, fi voluerit, adpellet ex concilio Sardicenfi tit. 5. quod fi adpellave-
rit in cathedra ejus alter non ordinetur , at omnium omnino clericorumadpellatio-
nes erantvetitae, ut conftat ex concilio Francofordienfi canone fexto, fiatutum ejl,
inquit, a domino rege, ut epijcopijufiitiasfaciant injuis parochiis, fi non obedierit
aliqua perjona epifcopo fuo , de abbatibus-, presbyteris, diaconibus, Jubdiacombus,
monackis et caeteris clericis veniant ad metropolitanum fuum, et ille fi judicet cau-
fam , cum fuis fuffra^aneis dijudicet et comites quoque veniant ad judicium epifcupo-
rum, et fi aliqiiid eji, quod epifcopus metropolitanus non pofjit corrigere vel pacifica-
re tiinc tav.dem veniant adcufatores cum adcufato cum litteris metropolitani, ut
tciamus veritatem rei. Itaque a judicio fynodi provinciae nulla relinquitur provo-
catio ad pontificem, fed fi fupcrfit aliqua controverfia, ejus coireftio pertiiiet ad
principem, eadem difciplina confirmatur can. 26. concil. Parifienfis anno 829. ce-
lebrati.
0 Ih
io6 . DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
In Africa Ferrandus diaconus fub Juftiniano colleftionem canonum edidir,
cui canones Sardicenfes inferuit, ex quo coUigitur eos tum temporis apud eos in
aliquo pretio fuiffe, fucrunt tamen Afri fuorum privilegiorum, ac priftinaeconlue-
tudinis amantiHimi, ita ut a pontifice petierint, ut teitis efl Greg. lib. i. ep. 75. an-
tiqua fibi privilegia et jura fervari, petiifiis etiam, inquit Gregorius, per Hila-
rium carthularium noftrum a beatae memoriae praedeeejjore nofiro, ut omnes vohis
retro temporum tonjnetitdines feriarentur , quas a. heati Petri apofiolorum princi'
pis ordinatiunum initiis hacicnus vetufias lon^a fervavit et nos quidem juxta
feriem relationis vifirae, conjuetudinem , quae tamen contra fidem eatholicam nihil
ufurpare di^nojcitnr, immotam permanere concedimus , fwe de primatibus confiituen-
dis, caetenfque capitulis. Et in Epift. ad Dominicum epifcopum Carrhaginenlem,
de privilegiis vero ecclefiafiicis, quod vefira fraternitas fcrihit, hac pofipojita dubtta-
tione teneat, quia ficnt nojira defvad mus , ita fingiilis quibnfque ecclefiis fna jitra
fervamus. Hinc nuilam eorum caufam Romae judicavit Gregorius, imo nuliam
iliorum adpellationem ad Romanos lcgere eli:, videturque rerum Africanarum ad-
minifhatio femper fuiHe commina fynodo provinciae aut univerfali concilio totius
Africae iine provocatione: idipfum poftea docebimus exemplis.
In Hifpania quoque vigebat etiam fub Gregorio retus illa difcipli-
nq, ut caufae epifcoporum lynodi provincialis judicio finirentur, et fi di-
vifa fuiffent epifcopoium vota, fiiiitimorum epilcoponim judicio res termina-
rerur. Ifta lex habebatur in colleftione Martini Bracarenfis, qua tum Hil-
pania utebatur can. 13. Tentavit Grorjorius adverfus hanc difciplinam Stepha-
num epifcopum a vicinae provinciae epifcopis depofitum ad fedem apotlolicam ad-
pellantem judicarc, ratio ejus haecerat, quod illenecmetropolitanumnecparaiarcham
haberet, ac proinde judicandus effet a Romana ecclefia, quae caput efl caeterarum,
cum non liceat epilcopum ab epifcopis alieni concilii iudicari, ac poflhaec Hifpani
adpeilationis ad fedem Romanam removendae caufa permiferunt, ut caufaein fecun-
da fynodo judicarentur : id habetur ex canone 28. concilii Toletani quarti habiti
anno 666. Epifcopus , presbijter , aut diaconusfi a gradu fuo injufie dejeffits infe-
cunda Jynodo innocens reperiatnr, non potefi ejfe, quod fuerat , mfi gradus amijfos
accipiat coram altari de manH epifcopi.
Poft haec tempora nonnuili )us aliquod novum ab ecclefia receptum fuifTe
volunt; faeculo quippe oftavo ad finem labente, vel, ut alii volunt, et ego proba-
■bilius aeftimo, nono incipiente prodiit in lucem epiftolarum decretalium farrago,
nquas veteribus pontificibus, nefcio quis infignis impofior fubjecit, in his non .nodo
jus adpellationis Rotnano epifcopo tribuitur, fed etiam a nonnullis earum, fyno-
dis provinciae judicium epifcnporum interdicitur inconfulto epifcopo Romano, et
fiiie fedis ejus authoritate. Has ftatim epiftolas fummi pontifices, in quorum gra-
tiam erant confiftae, avide arripuerunt, et uhique promuli^areconati funt , inpri-
mis vcro Nicolaus primus in epiftola ad epifcopos Galliae in caufa Rotadi Sueffio-
nenfis: Quamvis, inquit, etfi fedem apofiulicam nullatenus adpcilafj^et contra tot
tamen, et tanta vos deeretalia e^erri Jhituta: et epiJcupumineonjuUis nobtt depone:
n
DISSERTATIONES HISTORIC.E. DnsERT. ir, 107
re nullo modo debuijlis , at Gallicani epifcopi Nicolai primi pmpofirionem ferre mi-
nime potuerunr, et licet ei non denegarent adpellationes, feu potius epifcoporum
confugia, fecundum Sardicenfes canones ita ut judicium non Romae, fed in pro-
yincia iteraretur, negarunr tamen omnino controverfias five majores five minores,
inconfulto Romano pontifice a lynodo provinciae judicari non poffe: Ahfit enim,
inquiunt, a 7iohis , ut privilegium primae et fimmae fedis /anSiae Romanae ecclefiae
pontificis pro fic parvi pendamus, ut controverfias et jurgia tam fuperioris quam in-
feriorisordinis, quae Nicaem et jacrorum conciliorum canones, et Innocentii atque
aliorum Romanae fedis pontificum decreta in fijnodis provincialibus a metropolitanit
praecijtiunt terminari ad vejiram Jummam authoritatem fatigandam diuamus , exci-
piunt tamen caufas aliquas difficiliores, at fi forte, inquiunt, de epifcopis caufa
nata fuerit, unde ccrta et exprejfa in facris regnlis non habeamus judicia, et ob li
in provinciali, vel in comprovinciali nequeat examine definiri addivinum oraculum,
id efl ad apofiolicam Jedem nobis inde eji recurrendum.
Adrianu5 (ecundus Nicolai fucceffor earumdem decretalium autoritatem ad-
ducit in caufa Hincmari Laudunenfis. At Gallicani epifcopi illarum nullam ratio-
nem habuerunt, et in Duziacenfi concilio Hincmarum Laudunenfem depofuerunr,
qui cum iftas decretales ad caufae {uae defenfionem adduceret, Hincmarus in libro
capitul. 55. cap. 43. et alihi receptos canones iftis decretalibus praeferendos effe ad-
firmavit. Pofthaec cum Hincmarus Laudunenfis provocaffet ad Romanum pontifi-
cem Adrianum, is epifcopos, qui Laudunenfem Hincmarura damnaverant, Ro-
mam vocavit, conquertus infuper, quod in eum judicium ruli/fenr; at illi parere re-
nuerunt, et Sardicenfis concilii decretis adhaefere.
Nihilorainus tamen cum Romani pontifices, his nihil obflantibus, epifco-
pos Gallicanos Romam citarent, Carolus Calvus, feu potiusHincmarus nomineCa-
roli Calvi, egregiam fcripfit epiftolam, qua difciplinam a Nicaenis et Sardicenfi-
bus canonibus fancitam defendit, et novam illam ficlis illis decr.etalibus induOiam
reiicit, et adverfus eam folemniter proteftatur.
Poft haec tempora, fub tertia regum noftrorum dynaftia, ita molles fue-
-runt Gallicani epifcopi, ut faepe faepius pafli fint epifcopos Gallicanos apudRoma-
nos pontifices primum adcufari, et ab iifdem Romam vocari, ac ibidem judican
contra canones antiquos, morefque in Gallia receptos; pontifices quoque Romani
tunc temporis caufarum omnium majorum, prima etiam inftantia Romae judican-
darum, privilegium audafter fibi vindicarunt. Sic Leo nonus in epiftola^.ad Afri-
canos, negat epifcopos fine fententia Romani epifcopi damnari poffe vel deponi,
quod inquit ex fanftis canonibus fit infiitutum, quia omnium ecclcfiarum majjres et
difficiliores caufae, per Ja?ic1am et principalem heati Petri fedcm a Juccelforihus cjus
definiendae fiint. Gregorius feptimus in diQatu magna confidentia adfirmat, quod
papa folus poftit deponere epifcopos, vel reconciliare. Acdemum Innocentius ter-
tius jure divino depofitiones, cefliones et degradatiines epifcoporum fibi compe-
O 2 tcic
108 DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
icre adferuir; quinetiam co rcs redierat tempoie concilii Bafileenfis, utlevibus om-
nino de caufis partes Romam vocarentur, etiam ante judicium in provincia laium,
utque poft judicium vel tempore judicii fiivole adpeliaretur ; cui malo remedium
adferre conati funt Bafileenfis concilii patres refiioiie 31. Inoleverunt , inquiunt,
haEieniis intolerabilium vexationum ahujus permulti, dum nimium frequenter a re-
motijjimis etiam partibus ad Romanam curiam, et interdum pro parvis rebus et mi-
nutis neirotiis, quamplurimi citari et evocari confueverunt, atque ita expenfs et la-
horibus fatij^ari, ut mnnunquam commodius arbitrarentur jure fno cedere, aut ve-
xationem fiiam gravi damno redimere, quam in tam tonginqua rcgione iitium fiibi-
re difpendia. Sic facile extitit calumniofs opprimere pauperes , fc et bencficiaecde-
fa/iica plerumque minus jujie per litium anfraEhis ohtenta Junt , dum jujiis pojfejfo-
rihus eorum, fcu quibus illa de jure competebant , neque opes, neque facultates ad
illos Jumptus fujfcere poterant , quos longinqua profeciio ad Romanam curiam, et
litis agitatio in eadem dcpfcebant. Cotifunditur etiam inde ordo ecclef.ajiicus,
dum ordinariis judicihus Jua jurijdiclio niinivie fervatur, quae attendens Janfla fij-
nodus .... Jiatuit et deercvit, ut in partibus ultra quatuor diaetas a Romana curia
dijiantibus, omnes quaecumqne caiijae, majoribus exceptis in jure expreffe enume-
ratis, et elefiionum ecclejiarum catkedralium , et monafieriorum, quas immediata
Juhjefiio adfedem apojiolicam devolvit , apud illos judices in partibus, qiii de jure
ant conjuetudine praejcripta, vel privilegio cognitiovem kabent , terminentur, vel
Jiniantur; ct ne lub urabra adpeilationum, quae nimium leviter et nonnunquam fri-
vole iiacienus interponi vijae Junt , atque etiamin eadem infantia ad prorogatio-
nem iitium Jaepe multiplicari, materia fovendis injujtis vexationibus relinquatur.
Statuit cadem Jan^a fynodus , quodf quis offenfus coram fuo judice habere non pof-
/it jujUtiae complementum, ad immediatum Juperiorem per adpeltationem recurfum
hahcat, nec ad qnemcumque etiam ad papam omijfo medio, nec a gravamine in qua-
cunique inftantia ante definitivam Jententiam quomodolibet adpetletur , niji forfan ta-
le gravumen extiterit , quod in definitiva jententia reparari nequiret, quo eafu non
alias ad immcdiatum fuperiorem licet adpellare; fi vero quispiam a fedis apojfolitae
immediate Juhje^o, ad ipfam fedem duxerit adpellandum, caufa per refcriptum us-
que adfinem titis inclujive in partihus comm.ittatur, nifi forte propter defeEium ju-
Jiitiae, aut juflum metitm, etiam in partibus convicinis , de quibus in commijfione
exprimendis legitimo prius documento alias quam per juramentum legitime conjiite-
rit , apiid ipfam Jedem fnret ipja retinenda. Hujus fantiionis hic videtur elfe legi-
timus fenfus, (btuit fynodus, ne quisquamampiius Komam vocetur, aut ad Roma-
num pontificem ante judicium ord^iiiarii provocet, fed ut omncs caufae, exceptis
majoritms in jure exprefiis , et eleftienum ccclcfiarum cathedralium et monafteriorura,
primo in provincia )udicentur , deinde ut nulla fiat adpcllatioa gravaminc, fed tan-
tum poft judicium terminarum, aut ne res ftatim devolvatur ad Romanum pontifi-
cem , omiffo medio, hoceft, metropolitano vel primate. Denique ut fi quis ab
immediate fubje£to fedi spoltulicae ad cam adpellet, ut caufa Romae non ju-iicetw»
lcd
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dissert, I?, toj
fed in partibus committat.ur epifcopis fcilicet vicinis, nifi illic de juftitia obtinen'-
da defperetur , etiam in regionibus vicinis , et ne kujus exceptionis obten-
tu retinerentur Romae cnufae pcrmultae: addit fynodus, id non ex folo jurarnentCj
fed publico et authentico documcnto probari dtbcre.
Porro in ifta lege fit tantammodo mentiominorumcaufarum, etdemajoribus nihil
exprerte fancitur, quod lubens agnofco cum eruditiflimo facultatis parifienfis doQo-
re. Cogor hic ramen paululum ab ejus expofitione difTenfire: hacc enim verba,
exceptis cai/ff!s majoribus in jure exprejfe denominatis , fic ille interpretatur, ut ve-
lit iis tantum fignificari maiorcs caufas, quibus procul dubio epifcoporum depofi-
tionescomprehenduntur,c/re referendas adapoiblicamfedem poft primumjudicium,-
ego vero arbitror, mentem Bafileenfium patrum futffe , ut illae ftatim ad Romanum
epifcopum ref errentur , qui judices in provineia daret ad eas judicandas. Ad id
probandum, utor ipfo illius autoris ratiocinio : Claujula ijia, cxccptis caufis, ctc.
eontinet exceptimemgeneralis ejus legis, quae decreto flabilitur, vel nihii omnino
tlaufula fignifii-at, vel certe id ipfnm de caufis majoribus negat, ijuod aliis de caufif
generali lege adjeritur, quid vero lex generalis adferit , quid fiatuit reliquis db
caufis, fcilicet , quod omnes et fingulae caufae apud illos judices inpartibus, qui de
jure, aut confuetudine praefcripta , privilegio illarum cognitionem habent , termi-
nari et finiri debeant. Porro per voces iflas terminari et finiri, «on inteliigit
concilium, ita caufas illas efFc terminandas, ut nuUiis fit adpellationis locus-, con-
ftat enim e.\ fequentibus concilium concedere locum adpellationibus ad Romanam
fedem , in ifiis caufis minoribus , modo fiat poft judicium latum. Senfus ergo eft,
ut omneset fingulae caiifae minores judicentur in partibus apud illos judices , aui de
jure , aut confuetudine praefcripta , vel privilegio illarum cognitionem hahent , il-
laefo fure adpellationis, Itaque iiegat clauiula caufas majores ita judicari debere,
fed tantum a judicibus delegatis in partibus a fummo pontifice. Duo quippe con-
tinct Bafileenfis de caufis fanrtio ; aherum , ut nullum ^udicium , nifi in partibus
traftetur ; aherum, ne caufae minores in prima, utloquuntur, inftantia deferan-
tur ad Romanum pontiffcem : at fupponit eadem fanftio caufas majores reQa ad
Romanum antiftitem deferri , qui judices in partibus nominet. Supereft , ut in-
quiramus, quid caufarum majorum in jureexpreffarum nomine intelle-xerint Bafilecn-
fes; fed hac de re vix ulla poteft effe difficultas , namque certum eft, hoc temporc
depofitiones cpifcoporum inter caufas majores effe numeratas, hinc in concilio juu-
guntur, cum caufis eleclionum cathedralium et monafteriorum, (j?/a/, inquit, con-
iilium immediata fubjeBio ad fedem apofiolicam devolvit. Refpondet do£lor ille Pa-
rifienfis, hanc claufulam tanrum afHcere caufas eleflionum cathedralium et monafte-
riorum, non caufas majores , quae ideo tantutn excipiuntur, quod per adpellatio-
nem, vel relationem ad fedem apoftolicam devolvi poflinr. Verum uti obfervavi-
mus idcirco tantum excipi non pofTunt caufae majores a forma in minoribus caufis
obfcrvata , quum ipfae caufae minores ad fedem apoftolicam devolvcrentur ex eju(-
P 3 9eni
tie DE ANTIQUA ECCLESl^ DISCIPLIN^
dem legis praefcripto. Et certe non eft potior ratio, cur caulae eletlionum cathe-
dralium eccleliarum immediate devolvantur ad fedem apoitohcam, quamcauilie,
quaefpettant depolitiones epifcoporum. Lum igitur Balileeu.is coiicilii fan£tio il-
las immediate deferat ad pontificem, has etiam illuc deherri fupponir. Verum ve-
rat eadem ie.t, ne caufae iftae judicentur I^omae , fed vuit ad eas judicandas m par-
tibus epifcopos nominari , niii propter defetium juftinae, aut metura, etiam in lo-
cis convicinis eadem lex, eodem prorfus moda promulgata elt in pragmatica fan-
ftione , ac demum in concordatis , ubi finis ejutdem legis ita fe habet : Si qitis ve-
ro immediate fubjeiius fedi apofiolicae ad eamdemfedem duxerit adpellandtim, cau-
fa remittatur in partibus per refcripttim, ufque ad finem litis, videlicet ufque ad
tertiam fententiam conformem itulufive , fi ab illis adpeliari contigerit , nifi prop-
ter defetliim denegatae jufiitiae , aut jiiftum metum, et tunc committi debeat in par-
tibus convicinis , et cum caufarum exprejfione , quae etiam de illis legitime, alias ,
quam per jiiramentum coram judicibus a fede apofiolica deptitatis confi&re debeat.
Tria habentur in concordatis, quae non funt in decreto Baiileenfi. Primum im-
mediate fubjeftis Romanae fedi triplex conceditur judicium in partibus, fi adpella-
rint, quorum unumquodque eft per judices delegatos a pontihce. Sccundo, non
permittitur pontifici retinere uilam caufam, fed jubetur in cafu defetlus juftitiae,
autmetus, jus convicinis epifcopis tribuere. Tertio pragmatica jubet, ut judices
delet^ati in convicinis locis prius inquirant, num defeftus juftitiae, aut metus lcgl-
timus fit , fi judicium itereturin partibus. Porro verbis hifce, qui immediate jub-
ie^ius , epifcopos comprehendi nullus dubito, licet contrarium adierat Po.rificnfi^s
doftor a nobis iaudatus, qui ut fententiam fuam probet, ait vetari per eamdem
leeem, ne quis omiffo medio ad fedem apoftolicam provocet; undeconcludit, eos,
qui hic dicuntur immediate {ubjeQii fedi apoftolicae, non efte quofvis epifcopos ,
fed vel eos, qui exempti dicuntur, vel primates et raetropoHtanos nonnullos. Ve-
rum ilb ratio non convincit,* nam cum hic vetatur , ne omifTo medio provocetur
ad Romanum pontificem, agitur de caufis minoribus, non de majoribus, quae rc-
fta ad pontificem deferuntur,
Ut igitur dicam id , quod fentio, non exifiimo per Bafileenfem fynodum,
et per concordata reftitutam fuifTe penitus primam illam epifcoporum judicando-
rum formam. Verum non propterea fanOiionem liafileenfis conciHi improbo, fe-
citenimid, quod tunc temporis illi licebat, ne fcilicet judicia epifcoporum extra
provinciam excurrerent, et ad tribunal euriae Romanae deferrentur; fed ut in pro-
vincia, aut faltem in finitimis locis judicarentur, atque ita pontifici Romano, et
cjus curiae umbram tantum poteiktis contulir, revera autem epifcopis provinciac
et finitimis omnem omnino judicandi poteftatem commifit.
At non ita fe gefljt concilium Tridentinum, namilludomncm prorfus judl-
wndorum cpifcopomm poteftatem epifcopis aUis ademit , ct foli poutifici Roman»
rcfct-
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dissert. II. irr
refervavit, fefiione vigefima quarta de refor. cap. 5., cu]us haec funt verba : cau-
Jae criminales graviores contra epifcopos , etiam haerejis , quod ahfit , quae depofitio-
ne , aut privatione dignae funt, ab ipjo tantnm Jumvio pontifi.ce cogncfcantur et
terminenlur. Qtiod fi ejufmodi fit caufa , quae necejfario extra Romanam curiam
fit committenda, nec uni prorfus ea committatur, nifi metropolitanis , aut epifcopis
a beatiffimo papa eligendis : haec vero commijfio et fpecialis fit ■, et manu ipfius fan'
Btffimi pontijicis fignata , nec unquam plus his tribuat, quam ut folam faBi injiru-
Elionem fummam proceffiimque conjiciant, quem flatim ad Romanum pontificem trans-
mittant, rejervata eidem fanBiffimo fenteniia dejinitiva. Hocunum, imo et prae-
cipuum videtur ex his capitibus difciphnae in Tridentino fancitae, q-uod a Gallica-
na ecclefia improbatum fuit. Oratores certe regis chriftianiffimi illud aperre reje-
cerunt. Caput, inquiunt, quod incipit, caitfae criminales, non placet , adverja-
tur enim antiquijfimo juri regio , et ecclefiae Gallicanae privilegiis , quibus cavetur,
ne quis etiam volens extra regnum , a quoquam ex qnacumque cauja in jus vocari ,
nedum condemnari pojfit. Cardinalis item a Lotharingia Hcet mollius et obfcunus
interceffit, dicens i\\\x<i fibi tantum placere habita ratione temporum, quod ita fit
conceptum, ut chriflianifiimi Franciae regni privilegiif, Juribus , et facris conflitu-
tionihus nihil praejudicii adferat. Cumque accufaretur a proceribus fenatus Eari-
fjenfis, quod muha decretis reformationis infcri pafTus eflet, ecclefiae Gallicanae
juribus contraria. Hoc uno folo verbo caufam fiiam defendit, inquit Polanus, in
congregatione diei 10. Novemb, , quum legerentur decreta publicanda in feffione
undecima, rejervata fuijfe jura et authoritatem regis Galliae , et privilegia ecclc-
fiae Gailicanae. Quod quidem Lotharingii fa£lum ego probare minime poffum,
nam fpecie tenus illaefa efie volebat jura ecclefiae er regni, revera autem confentie-
bat iis, quae illa penitus cvertebant. Verumtamen concihi Tridentini decreta di-
fciplinam fpeftantia , in Gallia minime reeepta funr, et tantum abeft, ut in hae re
vim habuerinr , quin e contra Galli antiquam difcipHnam reftaurare conati funt.
Sic haud multo poft anno- 1 569. fenatus Parifienfis cardinalem Caftellonium epifco-
pum Bellovacenfem, laefae-majeftaris et haerefeos accufarum , judicio Rhemerifis
epifcopi metropolitani ejus, er epifcnporum' provinciae commifir, vetans, ne extra
regnum ulla ratione poffet praefatus cardinalis extrahi, cavens infuper, ur,hujus
fenatufconfulti pecuharis effetcodex, quo innotef.-erer, omnib\is menrem fuifte fena-
tus fervare libertatem ecdeliae Gallicanae r Jalva iii omnibus revercntia debita
Jummo pontifici et Jedi apojlolicae.
Haud leve tamen vulnus inrli£lum fiiit libertari ecclefiae temporibus Riche-
lii cardinalis, quum is hreve quoddam apoftolicum obtinuit ab Urbano o£lavo, a
quo quatuor epifcopi Galiicani funt delegati , quorum opera epifcopos quofdam ex
Aquitania et Aremorica ma)ell^atis reos dejici procuravitr idque adtempus tulit cle-
tus GaHicanusr verum annts circiter poftea oftodecim, in cleri Gallicani conven-
tu anpi 1650. adYertentes Gallicani cpifcopi rem in exemplum trahi pofle, nifi ob-
fta-
II* "DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
flarent ; apud nuntium fummi pontificis inrtrumento publico, advcrfus littera*
Urbani, etea, quae inde fequuta erant , proteltati funt. Integro /emper , inqui-
:unt, et minime interpolato ecclejiae ufu permanente, ut graviores epifcuporum cau-
fae , miae merito inter majorei pofitae funt , nonnift ab epifcopis provinciarum pro
more congreo-atis , vocatis etiam, jicubi opus fuerit ■, ad numerum canonicum adim-
plendum vicinioribus justa Sardicenjis oecimenicae fynodi, atque aliorum, jeu con-
ciliorum, feu pontificum canones et decreta traiientur, esaminentur, judicentur,
faiva femper ad Romanam fedem adpellandi facultate. Scripferunt in eamdem fen-
tentiam ad Innocentium X., rogantes, ut inflifto iibi vulneri remedium adhiberet,
caveretque, ne qiud demceps fimile tentaretur. Ad omnes quoque Gatliae antifti-
jes cncycliciim miferunt epiltolam , eos de rebus a fe modo gcftis certiores facien-
tes, ac iafuper hortantes, ne ejufmodi pontificum brevia, fi quae emitterentur ,
reciperent. Haec omnia monumenta ftudiofe recoilefta, et elegantibus obfervatio-
nibus iiiuftrata , legcrc cft apud Gerbafiura.
Eadem difciplina videtur attentata in Janfenii caufa, et quidem bls, pri-
mum , quum cpifcopi Gallicani, nullo lato de quinque propofitionibus judicio , a
fede apoitolica judicium popofcerunt, haec praefati majorcs caufas adfedem apojio-
licam referre, folemnis eccleliae mos efi, quevi fides Petri nunquam dcficiens perpe-
Zuo retineri pro jure fuo po/iulat , aequiffimae liuic legi objequentes , de gravijjimo
circa relizionem negotio fanBitati fuae Jcribendum ejje cenjuimus. Verum iph an-
tiftites fa^^tum hoc fuum poft haec anno 1660. excufant , eo quod tunc temporis
fynodus, aut convcntus generalis cleri GalUcani haberi non potuiffet, et idcirco
necefle fuiffet ad ejufmodi remedium recurrere. Deinde vero iterum a Romanis
attentata eft Ubertas epifcoporum m caufa quatuor epifcoporum, qui accufabantur,
ut minus obfequentes conftitutioni Innocentii X. et Ale.\andri VII. eirca quinquc
propofitiones emifTas. Tunc enim re-v chriftianiflimus petiit apontifice Alexandro
VII., ut duodecim epifcopos in Gallia nominaret, qui de quatuor epifcopis , om-
ni adpellatione remota, judicarent. Rcfponium cft a Romanis, mentem pontifici
fuifte, ut unum nominarct, vel ut exfequutorem tantum judicii Romae lati, in gra-
tiam tamen regis chriftianiffimi tres ab eo nominandos , fed qui ut meri exfequu-
tores agerent. Hanc refponfionem indigne tuUt rex chriftianillimus , cui deinceps
pontifex in fpeciem voluit fatisfaccre novem epifcopis delegatis, qui denuntiarent
quatuor epifcopis, ut infra duos menfes formulam in Janfenium fine addito fub-
fcribcndam proponerent, aut fcirent, fe ecclefiarum fuarum ingreffu interdicen-
dos, ei epifcopaU autoritate privandos. His infuper addidir, nullam adverfus iftos
recufatiQnem licitam fore, permifitque ei, qui inter commiffanos antiquior effet ,
ut in eorum locum, qui nollent iftud judicium fufcipere , alios fubrogaret. Adver-
fus iftud concilium, quo tam manifefte epifcoporum jura ct libertas ecclefiae viola-
banjur , non modo reclamarunt quatuor epifcopi, qui cncyplicam ea dc re epifto«
•■ ' DISSERTATIONES HISTORICAE Hj
lam ad allos epifcopos mifcriint ,• fed et multi alii communem cuufam nwc efle
cernentes, Alesandri VII. fa£lum indigne tulerunt , et ad fuccefl"orem Clemcntem
IX. litteras mifere, in quibus de forma judicii haec habent. Abfit, inquiunt, ut
eh fides adhibeatur , ijui minus cante dijfeminant fanclitatem .vefiram novo et in-
ufitato modo in eos aBiiram. Remota efi haec (ufpicio ab epifcopis Gallicanis ,
quibus folemne efi non nifi canonice judicari, et a fummis pontificibus (emper be-
nignius excipi. lidem deinde in epiftola ad regetn chriftianiflimum difertius n>en-
tem fuam aperiunt , et proteftantur epifcopos in prima inflantia non pofle ab
aliis judicari , quam a duodecira epifcopis non eleftis , fed e propriis provin-^
ciis adfumptis praefide metropolitano , qui numerus epifcoporum , fi non repe-
riatur in provincia epifcopi, cujus agitiir caufa , advocandos efl^e vicinos. Hi«
expoftulationibus re.\ motus egit cum Clemente IX. , ut judicio omiflb ad epi»
fcopos accufatos , a quibus litteras iBnocentiae fuae teftes acceperat, araice iciir
beret.
Nec vero epifcopofum tantum, de quorura caufa hic agitur , haec efl fea*'
tentla, fed et dotlorum Parifienfium , qui folemniter hanc efle fuam mentem de«'
clararuntjin articulisParifienfis facultacis oblatis regi et fenatui Parifienfianno 1665.,
et utriufque authoritate confirmatis : fic igitur fe habet art. 6. doEirinam facultatit
tjfe non probare,nec unquam probajfe propofitiones ullas regis chrifiianiffimi, autho-
ritati et germanis ecclefiae Gailicanae libertatibus et receptis in regno cannnibm
eontrarias, Verbi gratia , quad fummus pontifex poffit deponere epifcopos ad-
verjus eofdem canones, id efl, adverfus formam canonibus praefcriptam , ubi yev
luti certifiimum ac praecipuum libenarum Gallicanaruin caput, proponitur.depo-
fitiones epifcoporum , non ex novo jure pontificio, fed ex antiquis ecclefiae c«-
nonibus elfe celebrandas, hoc eft, t metropolitano et fynodo pfovinciae.
C A*
.«4 DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
^ C A P U T I I.
/n quo ex faSiis cotligitur > quae fuerit forma judiciorum
ecclefiajlicorum.
f I.
Referuntur et examinantur judicia, quae fynodum
Nieaenam praecejferunt.
Quae debuerit eflc fecundum canoncs forma judiciorum ecclefiafticorum capite
fuperiori diximus, nunc vero inquiramus , quaenam fuerit ohfervata , et
utrum ufus et confuetudo cum legibus ipfis confentiat. Primum autem de illo tem-
pore agendum, quod canones ipfos ac leges ecclefia(ticas , hoc eft, concilium Ni-
caenum praecedit , examinandumque, quaenamium temporis confuetudo viguerit.
Contendunt Bellarminus, Baronius , Davidius, Lupusetalii, tum temporis ma-
jores epifcoporum caufas ad pontificem Romanum fui/fe faltem per adpellationem
delatas ; nos vero exemplis rnox in mediumproferendis, docebimus caufas omnes,
tum temporis in partibus fuilfe terminatas , nec uUam damnatis provocationem ad
Romanum pontificem fuifle concefliam ; ita ut fi quem in crimen prolabi continge-
ret, eum fuifle compulfum caufam apud epifcopum fuura agere, aut fi epifcopus
cfletapud fynodum provinciae, cui praeerat metropolitanus epifcopus, aut faltem
li gravior eflet caufa , tum apud epifcopos provinciae, tum apud finitimos, a qui-
bus provocari minime poterat : quod ut probemus , fingula exempla judiciorum
ccclenaflicoruni , tum temporis habitorum percurrenda funt.
De Marcione.
Primum et flniiquiflimum judicium , cujus «tat mcmoria, latum eft adverfus
Marcionem ; is damnatus a patre fuo, Romam poft Hygini pagae raortera
confugit. Hinc Bellarminus lib. 2, de Roij). pontifice adpellationum ufum tunc ob-
tinuifle fibi fingit. Verum aberrat toto caelo, nec enim Marcion petiit caufam fuam
Romae retraflari , aut de integro judicari, fed tantum deprccatus eft fe in commu-
iiionem recipi. Quid vero tum fecit etclefia Romana, an arrogavit fibi jus refcin-
dendi judicii, aut caufae retraftandae? Nihil minus; hoc enim a fenioribus, qui
lum Romae erant , Epiphanio tefle , cui hujus rei memoriam debemus , refpon-
fum tulit Mucion; iVw injujfu venerandi patrii tuifacere illnd non pojfumus , una
fi^ui'.
DIS5ERTATI0NES HISTORICAE. Dmiert. II. mj
piuidem fides eft, et animonm una confenfw. Neque contra fpeBatilTmum collezam
patremtuum quidquam moliripoJJ-umus. Ergo presbyteri iJli Romani edoai cTant
abapoltohs, et eorum fuccefTonbus.non polfe Romanum clcrum aut cpifcopum
hommemabalio epifcopo communione privatum, fine hujus epifcopi iumi vel
«ffenfu communioni reflituere. Quod fi credidifTent adpellationis, aut revifionif
jus fibi jure divino competere. fine epifcopi aflenfu confugientem ad fe Marcioneti»
judicare potuiflent, aut faltem caufam ejus retraftandam decernere. Ncc dicai
Marcionem communioni reftitutum aRomanis, ut teflis efl Tertull. lib de prae-
fcripr. cap. 30. Poftmodum , inquit, idem Marcionpoenitentiam confejfuil cum coii.
ditioni dataeftbi occurrit . ita pacem recepturur, fi caeteros , quos perditioni eru-
digct, ecclefiae reftitueret , morte praeventus eji. Qui enim id dicunt, «dvertere
non videntur Marcionem a patre non efTe excommunicatum ob haerefim • fed quoi
virginem corrupifTet,- et tunc tantum ad Cerdonem defeciffe, cum viderit fibi com
munionis fpem effe prceclufam. Porro conditio, de qua loquitur Tertullianus'
dm poft id tempus ei oblata eft Eleutheri temporibus, pro bono pacis, et ad mul'
torum falutem. Videtur autem , ante iftud tempus reftitutus fuiffe comraunioni
parente fuo fcdicet afTentiente-, ahoquin enim non fuifTet receptus, nec recipi dc
buifTet, utconftat ex feniorum iflorum refponfo, Quod autem dixi, euniintcr
Hygini et Eleutheripontificatum receptum fuiflc in coramunionem a Romanis con-
fentiente patre, ex Tertulliano coUigitur, qui dicit, eum fub Eleuthero cum ducen
tu H. S. Juis, quae eceleftae tntulerat, mvijfme in perpetuum dijfidium releg^
De caufa Jfianorum clrca diem pafchae.
Antiqufnma.quorumraemorla extat, concilia provinciarum ea funt. in ouibui
aaum de celebratione pafchae. Cum enim varia efFet inter cccUfias difci
phna circa celebrationem pafchae, per provincias celebrata funt concilia iine iuf
fu ct afTenfu Romaui pontificis et in iis uniufcujufquc prorinciac cpifcopi dlfcJ
plmam. quae hbi magis arridebat,fanciverunt.
Cum autem Vi'aor Romanus epifcopus in ACanos commotus eos a commu-
nione fua removifTet, non modo Afiani epifcopi, hanc ejus excommunicationem ir.
ritam efTe duxerunt, fed et alii multi epifcopi, ac praefertim Irenaeus et GalU
qui eamdem cum Romana ecclefia difciplinam fequebantur, ejus faaum acri*
tcr reprchenderunt, ViEioremque , inquit Eufcbius , monuerunt, ut ea potius fen-
tire vellet, quaepaci et unitati, ckaritatique ergaproximum congruebant Extant
etiamnum. mquit idem, eorum litterae, quibus Vi£iorem acerbius perflrineunt'
quod fi tum temporis in more pofitum fuifTet niha gravius ad difciplinam perti'
nens , fine Romani pontificis autoritate decernere, fi Viaori licitum fui/Fct iudici.
in Aha lata rciraOarc, fi Afiini debuiffentparere judicui • Romano epifcopo lati».
11« DE AN.TIQVA ECCLESI^E. D-ISCIPLW^ n
ifnmeriro epifcopi catholici Viciorem acerbe perftrinxifTenr, quum potius Afiani
fuiffent reprehendendi , qui quideni contra e|us jura ec privilegia,' nec non contra'
confuetudinem a^Toffnlicam , ut adverfarii volunt, tarn audafter peccafrenr. Porro ei^'
eomrtiunicatio a Viclot^ lata nbn pifihat eum ullani in, Afiarips juri|fdi£liQn,em hat
buifie,- qlium omrtes parirer tpfitopi ej; veteri co!iriie'rudine'polIint'{e'ab .a^cij.ufn
corflmiunione fecefnei^tVcurti fidei; aut difdpjinacecclefiafticae merituni id poftulau-
Adde, quod caeccri epifcopi cum Afianis comniunicare norl ceftarunt. f-^i-f
DeForimato et FcUciJfnuQ. \it-jij5c,.sr
ulla orbis pars eftj quae veteris difciplinae a Jiobis antea expofitae plurarfub*!
miiiiftret exempla, quam Africa. Haec habemus in epiftolis Cypriam. . Pri«
rnum eft Fortunati ct Feliciflimi , de quibus fcripta eft epiftoia 55., qua conrtat For-
tanatum et Feliciflimunii excommunicatos fui/fe , tum propter alia criminia, tunl
praecipue quod chriftianos^ qui perfe^uutionis rempore idolis facrificaverant fine!
poeaitentia in priftlnum- ftatum.rertituendos effe contenderent: Conftkr deinde For*^
lunatum privato cuidam fe adiunjiiffe, a quo cum aliis quatuor Fdice fcilicet, Jo-I
Tino, Maximo, et Repofto ipfecieatus efi epifcopns : Hi quinque\ inquit Cypria-f
nus, cum paucis facrificatis-, vel-male fibi confciis , Fortunatnm/ihi pfeudoepifcopum.
sooptarnnt.. Pe FeliciHimo quicjem non eonftat,. an epifcopus fuerit; certum ta-
mfti efl ipfum communionem cum aliis quinque epifcopis hahuifle, imo illant
propterea contendiffe, non potuiffe (ifei communione interdici jaftando infuper vi-
ginti quinque epifcopos a/uis partibus .ftare, quod refert,ac refellit ibidem fanftus
Cyprianus, porro Cornelius Romantis epifcopiis, -nec d* ca»"fa ifforum Romae ju-
dicavit, nec ejus retraQationem decrevit, imo nequidem illos, utpote damnatos ab
epifcopis fuis, audire voJuit. Lie illorum autem confugio fic judicatOyprianus
«pijcopof faclttm nunciandi : arit enim placttillij, quad feccrimt , et inffio fcclej-f..
ver.evtrant; autft difciplicet et recedunt, fciant, quo revertantur : nam cum /?j-'
tutum fit omnibus nobis , et aequum fit pariter, ac jufiiim, ut itniufcujufque- caufa.^
iUic audiatur, ubi efi crimen admijfum; et fw^ulis pafioribur portia grep-is fit ad^.^
fcripta', qjuam regaVunuJquijqiteefgiibernet.rationetnfuiaSiiis dojuiin redditurns;^
oportet' utique eos, quibuspraefumus ,nhn circfimcurfarc, nec epifcapor.um C(^^cordiatrt j
(uhaereittcm Jua fnbdola et falla'ci tempritateioUidere; fcd ag.cre iliip. caufam fuam^ ,
uhi et adcujatures hahcrg, et te/ies fui criminis p>Jftnt ; niji Ji paiicis dejperatis et
perditis, minorvidetur cjfe autoritas epifcoi. >rum in Africa confiitutorum , qui jam.
dt illu judicaverunt y «t eorum (onfcifntiam mlt" tieliporutt^ ^«2«"^ vinEiam . Jii-^^
,■■'•';>,''., .,,■■ ■ •<"«»■ .;
■ I! '■i
•cu
DI.SSERTATiaNES HISTORICAE. Disjert. II. 117
(iicii nuper gravitate damnarunt. ^am caufa eorum cognjta efi , jam de eis diSItt
fententia eft. Nec cenjurae congruit Jacerdutum mubilis , atque incunjiantis aniai
levitate reprehendi
Hic omnia ponderanda funt, enim vero fi jure ftarutum., vel in more pofi-
tum fuifret, ad fedem Romanam per adpellarionehi , aut ad revifionem caufae ofe-
tinendam confugere, confugium FelicilTimi et fociorum ejus temerarium non pro-
uuncidret Cyprianus'; natiigare audfnt ai Petri cathedram. Nec diceret fecuii-
durt) liatutum Africani concilii uniu/ciijufque caujam illic audiendam, uhi crimenefi
admiffum, «on f/tiere fubditos dioecefi Africanae, eircuwc/irfare , fed agerein Afrir
ca caufam juam , quia ibi et adcujatores haberi et tejies pijfint: non diceret, itandurn
e/le fententiae adverfus illos prophanos prolatae, ue fencentia lacerdotum mobilis ,
«ique in conftantis animi levitate.reprehendatur.
; Ex quibus colligere.eftj quantum ikberraverit recens fcriptor, dum cor.ten-
dit haec Cypriani fcripta nihil ad epircoporum caufas atrinere. Enimvero decre-
tum, de quo loquirur Cyprianus, univerfalidimum erat , ut paret ex ilio verho
unitijcujujque, quod tam ad epifcopos, quani ad presbyieros fpeflat : addit quo-
quehujus decreti caufam, quae generalis ell;, necejje ef}, nt, ubi negotia tra^en-
%%ir, uhi fcelerum teftes , atque reorum adaifatores ej]e pi.Jfunt. Nec cpponas illa
verba: oportet utique eos, quihus praejuvms ,non circumcurfare , iTiec epijcoparum
concordiam cohaerentem Jua fuhdola et fallaci temeritate coliidere. Nam per eos ,
quibus praefumus, intelligi poffuut finguli provinciae epifcojiijjudicio epircoporums
in conciho provinciali congregatoiuni obnoxii. Nec iterum dicas folumFeuciffi-
mum, qui presbyter erat ,Romam ivi/re, non vero Fortunatum. Etfi enim iri
epiftola Cypriani non habeaturForrunatijm Rgmarti-navigafre, hinc tamen non po-
^ft concludi,nullos ex iis defperatis xpifcopis Romam una curn Foeliciffima confn-
gifle, quidni enim ex illorum numero, quorum caterA^a ftipatus eratFoeliciffimus,
nonnulli fueririt ex his naufragis, a quibus ordinatusfuerat Fortunatus.
Ad haec, etfi demusForrunatum Romam nou ivifle, non tamen feqtutur
cum ad Cornelium non confsgiffe, id enim egit per litteias a lcgatis fui<i delatas ,
<je quibus Cyprianus hic loquiturrde iflis vero quid dicam , qui %mnc ad te aim
Foelicijfmo omnium c^iminum reo navigaverunt , legati a Fortunato pfeudoepijcopo
mijfi, tam fafas ad te litteras a_fferente<: , quam efi et ipfe, hujus litteras ferunt ,
falfus, ^iiam efi ejus pec^at-rum mu!tipiex cenfcientia, quam execi ahilis vita, quam
turpis efi. ■ IgiturFortunati epifcop- noi, feeus ac preshyterorum confugium rejecit
Corneiius et remerari.ura pronuntiavir Cyprianusj quaraobrem huc refpicientes pa-
tres Africani concilii in. epjflola adCoeIe[Iinum., de qua, fupra, fic loquuntur tom,
2.. Conc. eoi. 1575,. Pretbi/terorum quoquc et feqixentium clerieorum improba refit-
gia, fiiut te dignvm efi . repellat fanBitas tua, quia et nulla patrtim definitione ,
hoc ecclefiae derogatum Africanae, et decreta Kicaena, Rve inferioris gradus cteri-
CQs , five ipfjs epifctpos , fuis metropolitanis apertijfime commiferunt. prudentiffime
tnimj,uf^ijjimequeviderunt'quaecumque negotia infuis locis , ubi orta funt , finienr
^3 da-y
Tig DE ANTIQUA ECCLESIAE HISTORICAE
da , unkuiijne provinciae gratiam fpirittis fan&i non dcfuturam , ^ua aeqtiitat d
Ckrijii facerdutibus et pnidenter videatur et conjlantijjime teneatur.
De Marciano j^relatenji.
Idcm Cypriamis Epift. 67. ad Srephanum Romanae urbis cpifcopum didicifle fe
teftatur, Marcianum Novatiano lefeconjunxine , ideoque Stephanum rogat, ut
aO Arelatenfes fcribat in hunc modum: Dirigantiir in provinciam et ad plebem
Arelatae conjifientem a te litterae, quibus ahjiento Marciano alius in locum ejusfub-
Jiituatur: quo loco fupremnm Romani pontificis in cpifcopis abdicandis, etiampri-
mae cognitionis judicio porcftarem probari pofTe, cenfent Baronius, Bellarminus et
Davidius. At fi rcs propius examinetur, conftabit ifto eiemplo minime laedi anti-
quam illam difciplinam a nobis fuperius cxpofitam.
Primum cnira non eft omnino certum, Marcianum ab epifcopis Gallisja-
dicatum non fuifle.- fic cnim de eo loquitur Cyprianus, nec/c agat, inquit, fcilicet
Marcianus 1 quaji ipje judicaverit de collegio epifcoporum, quando Jit ab univerjir
facerdotibus judicatiis.. Quarovis enim ibi Gallorum nulla fiat mentio, cum tamcn
ab omnibus epifcopis judicatus dicatur, cur ab hoc judicio Galli excIudantur,non
video? Quod fi Galli Marcianum jam judicavcrant, falfum cft id, quod adferit
Davidius, Cyprianum Stephano primam hujus caufac cognitionem adjudicafte.
Verum dato, quod a ncminc abftentus fuifl*et, hinc tamen nonfequitur Cy-
prianum agnoTifle Stephanum primam hujuscaufac cogniiionem ad fe trahere pof.
fe. Enimvcro manifefte declarat, non fuiflc necefle Marcianum a quoquamdamna-
ri, aut ullam fynodum in ipfum congregari. Quid enim cgifl*et fynodus adverfui
ipium congregata? An in Novatianum dogma jam profcriptum in concilio pluri-
morum cpifcoporum , ut ait Cyprianus,fcntentiam protuliflet? Verum fervandtit
erat honor antecejforum Lucii et Cornelii, qui pleni fpiritu Dei dandam ejje pacem
cenfuerant, qttam rem, inquit Cyprianus , omnes omnino ubique cenfuimus. An fy-
nodus Marcianum in numcro fchifmaticorum cfle convinceret? Verum palam fe
fatebatur, cum eodem Cypriano tcfte collegio cpifcoporum infultaret. Cum jam-
pridem jaftaret, ti praedicaret , quod Novatiano fiudens, et ejus pervicaciam fe-
quens, a communione fe ecclefiaftica fegregaflct: quum epifcopis illuderct, et de
majeftate ac dignitatc ecclcfiac judicarct' An demum fynodus Marcianum depo-
fuiflet.' Vcrum jam depofitionem ipfc fuam pronuntiarat : e communione fe ec-
clcfiae/egreje;-aM;, a catholicae ecclefiae unitate, atque a corporis nojlri, ait idem
Cyprianus, et facerdoui conjenfione dijjungent tencnjque haereticae pracjumptionit
clarijjimam pravitatem.
Igitur Cyprianus non rogat Stephanum , ut judicct Marcianum, fed dccla-
rat ipfum ad Novatianos defecifle, qucmadmodum FauftiHus epifcopus jam adeum
fcripferat, euraque rogat, ut ad plebem Arelatenfem impietate Marciani commo-
tami
DISSERTATiONES HISTORICAli. DiiiEXT. II. 119
tam; fed tatnen focieratem cum ipfo adhuc firvantem, litteras fcribat, ut rupta
omnino cum Marciano focietate, alius iii ejjs loca n ehs^atur epifcopus; atque hic
cft horum Cypriani verborum genuinus fenfus.- dirigantu.- ia pravinciam, etc. hoc
eft, ad epifcopos et plebem litterae mittJntnr, ut abiteiuum Ma'cianum dejicianc »
et alium in ejus locum ordinenr. Et fane Fauftinum Lugduiienfem epifcopum non
ideo ad Romanum epifcopum de Marciano fcripOfre, quoJ exiftiaiaret ad Solita»
rium papam confugiendum effe pro epifcoporuiii depofitione, ut eiiftimat Davi-
dius, hinc conftat, quod ad Cyprianum qnoque fcripierit: ficut ergo ex eo , quod
Galli auxilium Cypriani imploravere, non licet concludere, Marciani cauCam adCy-
priani tribunal delatam fuide,- ira ex eo, quod ad Siephanum fcripferint, non fe-
quitur delatam efTe Marciani caufam ad Stephani tribunal , ut ab eo ramquam a fu-
prcmo caufarum cpifcopalium arbitro judicaretur. Praeterea fanftum Cyprianuni
non exiftimaffc, folius efle Komani pontificis fenrentiam dicere in caufa Marciani,
argumenroeft, quod nominatim teftatur, id ad omnes epifcopos pertmere; Cni ,
inquit, rei no(irum eji fubvenire et conjulere , frater cliariffime ■, qui divinam cle-
mentiam rogitantes ■, et gubernandae eccte/iae libram tenentcs, fic cenjuram rigorit
peccatoribus exhibeawus , ut tamen lapfis erigendis et curandis vulneratis, bonita-
tis et mifericordiae divinam medicinam mn denegemus.
Itaque Cyprianus hortatur CorneHum ad Marcianum expellendum non ob
fingularem ecclefiae Romanae praerogarivam , fed ob eam , quae omnibus quidem
epifeopis, praecipue tamen Romano ob primarum, incumbir follicitudinem. Quia
quum unus fit omnium epifcopatus in plures concordi numerofitate diffufus, unuf-
quifque ecclefiis fibi vicinis laborantibus debet fuccurrerc, et fi contingat earum
epifcopos, a fide defcifcere, cunOos oportet curam grcgis, qui ipfis commifTus
fuerat, fufcipere ; etji, inquit ibidcmCyprianus, multi pajiores fumus , unum tamen
gregem pafcimus.
Hoc Marciani cxemplum adducit Chriftianus Lupus, et cas Quenellii circa
illud obfervationes reprehendit cap. 3., ac pro more fuo toiidem errores efte dicit.
Verum ipfe ubique ferme labitur. Dixerat Quenellius Gallicanos epifcopos idclrco
aliorum auxilmm imploraffe; quia nihil audebanradverfushommem p tentem.cuni
nec id temporum ratio fineret, cumque plebs Arelatenfis epifcopuni tueretur acde-
fenderet. Ad primum regerit Chriflianus Lupus epifcopos Gallos adeo fuifTe ge-
nerofos, ut fuis clamoribus Galliam permoverint, et Marcianum apnd vicinum
mctropolitam detulerint, atque non id negat Quenellius, verum illud dicit non au-
fos effe eos, illum ecclefia ejicere; ct aliuin in eiuslocum ordinare. Ad fecundum
ait teniporum rationem tuliffe, utde ifta caufa referrent ad fedem apoftolicai-n ; ergo
etiam, inquit, ut judicarent. Refpondeo, id non fequi , quia ut juditarenr, epi-
fcopos in unum convenire oportebat, quod erat difficilius ifto rempore; at inquit
Lupus, quin relationes ijiae fuerint Jynodales non e/i dubitandum. Imo vfiifimilc
eft eas ejufiriodi non fuiffe. Nam Cyprianus fignificat litieras a Fauftino, et a re-
ii^uis epifcopis feorfim emiftas. Sjgnijicanf, intjuit, ea, q»ae nobis uii^ue nuntia-
t»
,», CE ANTIQUA ECCLESI;^ DISCIPLINA
tj jam ttb eo , quam d caeteris coepifcopit nojiris in cadem provincia conjliturit.
Mit:o, quod idem Lupus negat, plebeni Arelatenrcra adliaefiffe Marciano , nainque
etfi iubens iliiconcedam, noDnullos e plebc Marciani leveritarem non tuliffe, quod
onum oftendunt Cypriani verba, dubitari tamen ncquit, quin eum pro epifcopo
omnes haberent, ac plcrique ex iis illi adhaererent, alioqui nihil opusfuiffct, ad'
eura expellendum externorum auxiliumimplorare.
Quartum, ut ipfe putat in Quenellio errorem reprehendit Lupus, quod dixc-
rit eos ab exteriorum previnciarura epifcopis praecipueque a Romano et Carthagi-
ncnfi opem imploraviire, atqui immerito id errorcm vocat, quod diferte Cypria-
nuj adferit, Ait enlm Fauftinum bis ad fe fcripfiffe, fcmel quidem quum primum
fcripfcrat ad Cornelium , atque iterum paulo antequam Cyprianus hanc epiftolam
fcriberet. Quomodo autem ad Stcphanum Cyprianum, et alios pertinuerit, iftt
caufa explicat Cyprianus : His verbis fufficiat , inquit, multos illic e fratrihns no-
firis annis ijlis juperioribus excejfijfe, fine pace, vel caeteris Jubveniatur , qui fu-
perjunt, qui et diehus et noSiibus ingemifcunt , et divinam ac paternam mijericor"-
diam dcprecatites , folatiumnojirae opitulationis expofcunt, noftrae opitulationis , id
cft, ut obfervat Rigaltius , tam fuae, quam Stephani. Idcirco enim, pergit Cy-,
prianus, copiofum corpus eji facerdotum concordiae mutuae glutino, atque nnitatit
vinculo copulatum, ut , /i quis ex coUegio nojiro haerefim facere , et gregem Chrijii
lacerare ac vafiare tentaverit, fubveniant caeteri, et quafi pafiores utiles et miferi-
tordes, in gregem coUigant oves dotninicas. Eat nunc Lupus, et dicat ad Cartha-
gincnfem antiititem, GaHia quid pertinet, ct hoc fibi refponfum habeat.- omnibus
epikopis, in folidum ecclcfiam c/fe commifl^am, qui proinde fubvenire debent la-
boranti gregi, in quacumque tandem rcgione fit, ct cuilibet ejus parti. At , inquil
Lupus, cx eodem Cypriano unicuique portio gregis eji afcripta, quam curare debet,
rationemjui aSlus domino redditurus. Refpondeo, id ita cfTc, nec quidquam Chri- ,
ftiani Lupi placitis magis adverfari, quam hocce Cypriani effatum. Verum illud
intelligendum de ordinaria lege, noii ('e extraordinario cafu, quum ccclcfia eft in
periculo, ut tum Arelarenrcm fuifle arbicrabatur Cyprianus. Et quidem Lupus ,'
haud diffitetur Cyprianum hac de caufa curam hujus rei fufcepifte. Cur ergo noii
fimiliter fiiterur Stepbanum ob eadem caufam debuiffe curam cjus gcrcre: cum de
illo, non fecus, ac de fcloquatur Cypiiinus, et ne verbo quidcm fignificet eam pc-
culiari aliqua ratione ad Stephanum pertinere. Obfcrvaiat praetcrca Quencllius ,
hic non agi de dcpofitionc, fed de exci)mn.unicfltione, OpponitChriftianus Liipus
agi de depofitione, cum mentio fiat dc epi(i:opo in ejus Jocum fubftituendo. At
J!On ne^t abfolute Quenellius iti epiftola Cypriani mentionein ficri dc dcpcfitiotic ;
fed contcndit Cyprionum poftulare tantummodo aStephano, ut Marcianum a fua
communione (eparatum effi.' dcciarer; ac deinde ut moncat cpifcnpos vicinos, ct
plebcm Arelarcnfem, ut eum deponant, quippc cum nccdum videreiur fl commu-
nionc Stephani er altornm epifcoporum abltciuus, necefre erat liitcras e StepJian» •
dirigi, ^uibus ablUnaecuri ut epiicupi pioviiiciae cciocotcs cuiuczcwnunuolcatua)
•b
DISSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. IT.
iir
ab epifcopis magnarum fcdium eum deponerent, et in ejus locum alium fubnitue-
renr. Itaque fiuiirum erar, ut Stephanus Marcianum excommunicatum per litte-
ras non deponeret, fed deponendum efle fignificaret epifcopis provinciae et plebi
Arelatenfi, ex confilio fanfti Cypriani.
Non eft porro, quod glorietur idem Chridianus Lupus, fe virum eruditif-
ilmum Rijaltium fententiae fuae patronum habere; is enim in notis fuis eodcm
prorfus modo, quo nos antea Cypriani mentem expofuit, et omnes Lupi Chriftia-
iii opinationes rejicit: ejus igitur verba, hic a nobis coronidis viceafcribentur. In
hac, inquit, Marciani epifcopi Arelateiifs caufa , Jj jus ab/iinendi , five excommu-
nicandi competebat foli cpifcopo Romano , cur Faufiinus epifcopus Lugdunenfis Cy-
priano epi/copo Cartha^inenfi longe difftto, femel atque iterumfignificat ea de Mar.
ciano , quae jam utique Fati/iinus ipfe et alii efufdcm provinciae epifcopi nuntiave-
rant Stepliano proximiori , et omnium epifcoporum principi. Dicendum igitur fac-
tum id fuiffe, aut per negligentiam Stepkani, aut quod magis videtur per di/cipli-
nam, quae tunc in ecciefia vtgebat, ut omnes quidem in circumpofitis locis, fedprae-
fertim urbium clariffimarum epifcopi in comir.une confitlerent ecclefiae, viderentque j
ne quid detrimenti res chrifiiana catholica caperet. Itaqiie fuper ifio Alarciani
Arelatenfi facinvre Lugdunenfem epifcopitm ad Romanum et Carthaginenfem dediffet
litteras; ifium vero , ut remotiffmam dedif/evici/ftm/uas ad Romamtm,ut fratremet
collegam, qui in propinquo facilius poffet de negotio cognofcere , et fiatuere: et
poft haec ad haec verba unum tamen gregem pafcimus. Cujus falutis cura, inquit:
non ad te tantum o Stephane pertinet, verum etiam ad nos , qui tibifiimus coepifco-
pi. Unum gregemdicit, ut fupra, unitatis vinculo copulatum: ct lib. de unit.
«cclefiae. Epifcopatum dicit ef/e iinum , cujus a fmgulis in (olidum pars tenetur.
Ac demum idem Rigaltius obfervatione uhima, quam ex aeqiio , inquit. vivebat
Carthaginenfis cum Romano , nimirum ut folet inter fratres et collegts.
De Bafilide et Martiati.
Tertium cxemplum ex Cypriano petitum jaClant mirum \n modum Bellarminui,
Davidius ,|et alii ; defumitur ex epirtola ejufdem Cypriani feiagefima- otlava ad
dcrum et populum Hifpaniae. Bafilides, inquit, poft erimina fua detecJi, eteon-
fcientiam etiam propria confe/ftone nudatam Romam pergens , Stephanum papamlon-
ge pofitum , et ge/iae rei ac tacitae veritatis ignarum fefellit , ut exambirtt injufte
fe reponi in epifcopum , de quo ftierat depofitus. Sed res paulo fufius narranda.
Bafilides et Martialis ambo erant Hifpaniae epifcopi, in quos proptcr crimen ido-
lolatriae depofitionis fententia lata fuerat in provinciali fynodo : in locum faltem
Bafilidis alius erat fufFeftus : nihilominus Bafilides Romam perrexit , et a Stephano
in communionem receptus , ab eo litieras comraunionis obtiauit , ^uibus munitut
Q
m
13« DE ANTIQUA ECCLESI^' DISCIPLINA
in Hifpaniam reverfus, ambiit epifcopatum rccuperare. Tum Hifpani Cyprianum
confuluerunt, quid fibi fafto opus effet. Rerpondit Cyprianus, nihil obftant^e
Stephani fententia, ordinationem cpifcopi in Bafiiidis locum fubftituti,' non poire
refcindi, Bafiiidemque fuo ad Romanam ecclefiam confugio nihil aliud profeciffe ,
quam ut cumularet deiitla deliftis. Hac eo pertinet, inquit Cyprianus, ut Bafiti-
dis non tam abolitafmt, quam cimulata deliBa, iit ad fuperiora ejuspeccata, etiam
fallaciae et circumventionis crimen acccfferit. Et ibidcm : nec refcindere ordinatio-
nem jure perfeBam poterit , (juo Baflides poft crimina fua deteEia , et confcientiam
etiam propria confejfonenudatam, Romam pergem , etc. Ex quibus patetprimo,
non fuiffe tum in more polihim adpellare ad pontificem Romanum , alioquin Hifpa-
nis non vifum iftud fuilfet infolitum. Secundo, adpellatio ad Romanum epifco-
pum, fi quae fuilfet , non h bebat fufpenfivum effeftum, ut loquitur Lupus; alio-
quin Hifpani epifcopi in locum Bafilidis alium non ordinafTent. Tertio , conftat
Cyprianum et Hifpanos ratum habuilFe judieium in provincia latum adverfus Bafi-
lidem et Martialem, nec per fententiam Romani pontificis ordinationem ejus, qui
poft Bafilidem fuerat ordinatus, lefcifam fuiffe. Quarto, Cyprianum exiftimaffe
iudicium a fynodo provinciae latum eire fupremum, nec refcmdi pofl^c a Romano
pontifice, five in cafu adpellationis , five per revifionem.
Refpondenr, fic cenfuiffe Cyprianum , quia jufta erat depofitio Bafilidis > er
iufta ordinatio Sabini in ejus locum. Verum haec rcfponfio difficultatem non tollit;
enimveioin omniadpellatione judicis, ad quem provocatur, fententiae ftandumeft,
five iufta fit, five injufta. Sic quia concediturprovocatio a judicibus praefidialibus
ad iudices fenatus fupremi, habent hi poteftatem refcindendi judicium curiae prae-
lidialis, et ftare debet fcnatus decrctum, fivc juftum, fivc in)uftum fit. Ergo, fi
ius adpellationum admittendarum habuiflet Stephanus, potuiffet reftitucre commu-
nioncm ct ccclefiam Bafilidi, et deponere Sabinum ; ac ftare debuiflet ejusfentcnria,
live jufta, five injufta, non obftante judicio fynodi provinciae, et Sabini eleftionc,
vel faltem retraftanda erat ejufdem Bafilidis caufa , fi retra£lationem decernere po.
tuiffet. Neutrum tamcn Hifpanis praefcripfit Cyprianus, fed univerfim pronun.
tiat iudicio Stcphani reftitui non pofie Bafilidem, nec Sabini ordinationem refcindi^
Ereo cenfuit a judiciis fynodorum provincialium nullam provocationcm concedi
oportcre. .
Unum alicujus momenti n.obis opponit Lupus: Ecchfia, mquit, Africana
jttdicium ilhid Cypriani non probavit : etcnim Auguftinub cpiftola 162. Secun-
dum Numidiae primatem, et alios Numidas arguit, quod damnato per ipfos Cae-
ciliano Carrhaginenfi epifcopo, Majorinum ordinafl!cnt, antequam haec damnatio
tonfirmaretur per Romanam ecdefiam. Verum huic argumento refponfum eft ano-
bis fupra, ct oftendimus Auguftinum , non loqui dc ftriQo jurc, fed de eo, quod
faciendum erat Sccundo pro bono pacis. Addc, quodcauia Cflcciliani multum dif-
fcrt a caufa Bafilidis et Martialis, .ut cuilibct pcrfpicuum cft. Scd haec dc judicijij
lunc icmporis latis in occidente , nunc de oriintalibui.
DISSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. II. laj
De Dionijfio Alexandrino.
Cum haerefis Sabelliani in fuperioris Lybiae partibus grofTaretur , Dionyflus
Alexandrinus epifcopus, ftudio religionis impulfus, Fentapolitanis fcripfit ,
ut eos ab iflo errore revocaret. Quidam vero refte fentientes, Dionyfii mentera
nori adfecuti, exiflimarunt ipfura in errorem oppofitum effe prolapfum, et Dei fi-
lium opus ac creaturam adferuiffe. Ab iftis apud Dionyfium Romanum adcufatui
eft , in fynodo, quae tum Romae habebatur. Synodus Alexandrini Dionyfii fen-
tentiam minus refte capiens, eam improbavit. Id cum ifte comperifTet, librum
edidit nomine apologiae, feu elenchi infcriptum, tum ut fe ab objeftis purgaret ,
tum ut maie fentientes argueret. Haec conftant ex fanfto Athanafio in libro de
fententia Dionyfii, et in libro de fynodis. Ex his porro concludunt Baronius et
•lii, epifcopo» primarum faltem fedium reQe accufari debere apud fummun) poa-
tificem, ibique judicari; verum illi oppido falluntur.
Primum enim Dionyfius non efi: juridice accufatus apud fummum pontifi-
cem Romanum, ut in eum ferrerur fententia, fed tantum , qui mentem ejus finiftre
interpretati erant, de eo apud Romanum pontificem conquefti funt. lUorum au-
tem querimoniae non arguunt Komanum epifcopum, fupremam autoritatem habe-
re in judiciis epifcoporum. Eodem enim modo ex Eufebio libro 7. cap. 27. Ec-
clefia Antiochena apud Dionyfium Alexandrinum, Firmilianum, et alios, de epifco-
po fuo Paulo conquefta eft, illumque apud iftos accufavit violatae fidei. At nuUus
inde concludet, Ale.xandrino, aut Caefareenfi foli jus effe )udicandi Antiocheni epi-
fcopi. Fauftinus item Lugdunenfis apud Cyprianum Marcianum accufavit, et epi-
fcopi Hifpani ad eumdem de Bafilidis et Martialis damnatione fcripferunt. Sic
etiam faeculis pofterioribus monachi doftrinae Origenis defenfores, Aegypto pulfi
a Theophilo Alexandrino, non ad Romanum, fed ad Conftantinopolitanumepifco-
pum confugere, et de violentia fibi ab epifcopo faQa conquefti funt. Et pofthaec
cumProterius Alexandrinus in baptifterio a Diofcori fautoribus foret interemptus ,
non ad Leonem, fed ad Conftantinopolitanum epifcopum caufa eft remifi!a. Ex-
tant innumera hujufmodi exempla epifcoporum accufatorum apud alios epifcopos ,
qui nihil juris in illos habebant. Et tamen his in cafibus epifcopi ifti, ne quid de-
trimenti caperet refpublica ecclefiaftica, fedulo curaverunt, et eo';, qui apudfead-
cufabantur, conati funt ab errore revocare, aut fi in eo perfeverarent, eos excom-
municare non dubitarunt. Sic fanfl:us Chryfoftomus Thcophilum per litteras hor-
tatus eft, ut communionem reftitueret monachis. Sic etiam Cyrillus Neftonum
prave fentientem aggrefilis eft, et a communione femovit, qudTnquam ei nulla in
iftum jurifdiflio competeret. Haec exempla paflim occurrunt, nec necefle eft illa
ftudiofe colligere.
Secundo, Dionyfius Romanuj et epifcopi fynodi Romanae judicium nullum
tulerunt de fententia aut perfona Dionyfii Alexandrini. Athanafius quippeidunura
teftatur, epifcopos fynodi Roraanae iodignc tuliffe ea, quae a Dionyfio Alexandri-
Q * no
ia4 DE ANTIQVA ECCLESIA DISCPLINA
no fcripta ferebantur, et hujus rel Dionyfium Alexaiidrinum fa£lum effe certiorem
a Romano. Quae res impulit Alexandrinum ad fcribendam apologiam, litterafque
apologeticas ad Dionyfium Romanum mittendas. Itaque nullum proprie, fivecon-
tra, five pro Dionyfio Alexandrino Romae latum e{l judicium. Nec vero quis ar-
bitretur autoritatem Romani epifcopi in judiciis fidei ex eo commendari, quod a
Dionyfio petierit, ut fidei fuae rationera redderet : id enim exigere folebant quili-
bet epifcopi ab iis, qui ipfis erant fufpefti, nec communionem cum iis habebant,
quin prius ab iis profeflionem exegiflenr. Nec neceffe eft, plura hujus rei exemp-
la commemorare. Unum aut alterum tantum proferam. Atlianafius et epifcopi
iynodi Alexandrinae ab Antiochenis fidei luae rationem exegerunr. Epiphanius in»
ler Vitalem et PauUnum arbiter, a Paulino profeiTionem fuampetiit. Cyrillus itera
a Joanne Antiocheno et orientaHbus fidei/ bel'umexegitfanflus BafiUus ab Euftathio,
et aHi innumeri. At jus iltud eft omnibus epifcopis commune, non Romano pon-
tiiici peculiare.
De Paulo Samofateno.
Duo concilia adverfus Paulum Samofatenum Anrlochiae hablta funt, alterum an-
no 264., aherum 270. In prirna fynodo Paulus fidem ecclefiae fimulans ,
depofirionem vitavit. In fecunda multorum criminum, ac praefertim haerefeos
conviftus ab epifcopis fine Romani pontificis autoritate depofitus eft, et ftatim
domnus in ejus locum fubfHtutus eft. Tum epifcopi orientales litteras fcripferunt
Dionyfio Romano, Maximo Alexandrino, qui Dionyfio fuccefTerat, etomnibus per
univerfum orbem epifcopis. Inde porro nihil concludi potefl ad probandum ali-
quam effe in judiciis epifcoporum Romani pontificis praerogativam ; fcriptae enim
fuerunt iftae iitterae tum Romano, tum Alexandrino, tum aliis; epifcnpis. Scriptae
funt poft judicium, non ad geftorum confirmarionem petendam, fed ut eos certos
facerent de novi epifcopi ordinatione, ut fcilicet ad eum fcriberent, ab eoquelitte-
ras communionis acciperenr. Paulus autem licet epifcopatu concilii judicio dejec-
tus foret, domum tamen epifcopalem dimitttre noluit. Tum catholici ad impera-
torem confugerunt, qui ecclefias rradi jnflit iis, quibus Iralici religionis chriftianae
antiftues et Romanus epifcopus fcribereni. Inde a quibufdam fingitur aliquod fpe-
ciale Romani epifcopi privilegium fuiffe in judiciis epifcoponim, at inane illud ed.
Piimo enim Aurelj,3nus noo de Romano epifcopo tantum loquitur, fed deomnibus
Italis. Deinde vero id ftatuit , non ob praerogativam fedis Romanae , fed quia credidit
tranfmaritimorura epifcoporum judicium a gratiae et odii fufpicione alienum fore.
Porro necltali, nec Romarus epifcopus caufam Pauli in oriente iudicatam retra-
Qare aggrefli funt; fed judicium orienralium finc ullo examine ratum habuerunr.
Haec autem in iftoPauli judicio obferranda lunt ad propofitum pertinentia. Pri-
mum.
DISSERTATIONES HISTORIC^. DrssrRT. IL faj
mum ad fynodum vocatur Pauliis, nonad Roma:num pontificera. Seciindo, a fy'-
nodo fine poncificis Romanr confenfu et participatiene damnatur. Tertio , ab ea
damnatus , ad Romanam fedem non provocar , quod a viro perfri£iae frontis et
retinendi cpiscopatus cupidiflimo faftum procul dubio fuiffet, fi talis tum tem-
poris confuetudo viguiffet. Denique concilii Antiocheni patres cpifcopo Roma-
no non fecus ac caeteris mandanr , ut ad Domnum in locum Pauli ordinatmn
litteras communionis mittat, et ab eo viciffim accipiar. Quis igitar non videt
perfuafnm illis fuiffe, jus nullum fuifle Romano pontifici caufam ejus iterum ad
examea revecandi.
Sed inquit, Baronius ad annum 265. num. 10. ex Athanafio habemus depo-
Ctionis Pauli prrncipem et autorem fuifTe Dionyfium Romanum. Duo enim Dio-
nyfti, inquit Athanafius in libro de fynodis pag. 918. diti ante eos feptuaginta {con-
cilii Antiocheni epifcoposj fttere, qui Paulim Samofatcnlem jiiftulerunt , quorum
ttlter Alexandriae ; alter Romae praeftd fuit. Verum imbelle prorfus illudargu-
inentum eft, nzm yzvhnm fitfiulernnt ■, non ad haec, duo Difinyfu referri deber,
"fed ad ifta (Jeptuaginta epifcopos) , qui Paulum damnaverunt in eo conciiio, cujus
ibi meminit Athanafius, quod tum ex fola graeci textus leftione, tum ex eo con-
ftat, quod Dionyfius Alexandrinus, ante depofitionem Pauli e vivis fublatus forcti,
ut conftat ex-hujus fjnodi epiftola fynodica ad Maximum Dionyfii fuccefforem raiffa,
De caufa Caecilianu
Vnum addimus exemplum ex quarto faeculo, quod commodius hic referri pofT*
vifum fuit, lliud efi: Caeciliani , qui a feptuaginra epifcopis Numidiac dam'
natus, ecclefiam retinuit, neglecto illorum judicio ; et deinceps a Melchiade Ro-
mano epifcopo eft abfolutus. Hinc quidam elevant conciliorum provincialium au-
toritatem, aliifuadere conantur, Caecilianum ad impesatorem provoca/Tc. Utrum-
que perperam, ut fequentes docebunt obfervationes.
Primo, falfum efl: Caecilianum ad Melchiadem unquara adpellaffe. Secun-
do, quicquid Romae et alibi in ejus caufa aQum fuit, non ad ejus, fed ad Dona-
tiftarum preces faftum eft. Tertio , Melchiades non ex propria autoritate, fed
quia eledus fiierat judex a Conftantino , in hac caufa pronuntiavit. Rogatus enim
imperator a Donatiftis, ut tranfmarinos daret judices, litteras dedit , quas refert
Eufeb. lib, 10. c. 5., quibus jufiit Caecilianum Romam navigare,
Quatenus ibi-, inquit , coram Meichiade et coram Rheticio, Maritto ac Materno ju-
dicaretur. Unde Auguftinus epiftola 162., negat Melchiadem fibi ufurpafie judi-
cium caafae Caeciliani. Qiiid quod , inquit, nec ipje ujurpavit, rogatus qtiippe
imperatur , judices mijit epifcopos, qui cum eofederent, Ergo ab imperatore {ede-
reiufTuseft, et judicare, alioquin ufurpaffet judicium. Hinc quoticfcumque de
judicio Romano ioc[uitur Augufiiuus , vocat illud judicivun a Conftantino datum »
Q 3 «
,i6 DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINAE
e: epifcopos omn«s , qui ei adcrant judices ab eo eleflos. Quarto hujus caufa ite-
rum poil judicium Romani epifcopi retraclata eft in Arclatenn fynodo Quinto ,
a indicio iftius fynodi et Romani pontificis ad iraperatorem provocatum eft aDona-
tirtis, qui nunquam alios provocarunt. Namqueii in provincia obtinuerant judicium, et
deRomani epifcopi judicio conquefticrant tantum, nonautemab eoadptUaverant : ut
demonftrat fufc Valefius in differtatione de fchifmate Donatiftarum. Sexto , Caecilianus
nonfueratdamnatusabepifcopisprovinciae.auttotius Africae: fedab epifcopis tantum
Numidiae.undedifi^identibusepifcopis Africac ad tranfmarinos neceflario recurren-
dum erat . ,. .
At, inquiet aliquis, vel CaeciUanus provocavit a judicio Numidiae epilco-
porum , vel ei acquievitV Sed inquam ego neutrura ab ipfo faQum eft, neutrum
fieri dcbuit, fciebat enim fynodum in fe eonvocatam epifcoporum efTe favori et
ambitioni muHeris obfequentium. AUos habebat idem CaecUianus quamplurimos
epifcopos In Africa fibi faventcs ac praecipuc e fua provincia, communicabat cum
omnibus tranfmarinis epifcopis, ipfa fua innocentia fe tutum efte exiftimabat, un-
de nihil ipfe moUtus eft; fed nuUum judicium praeterquam hoftium fuorum decli-
narit; ct ccrtc cjus innocentiam fatis tutam per fe fuiffe exitus docuit.
$. IL
In quo refermtur et examinantnr caufae qnarto eccleftae faeculo judicatae.
Cum multa quarto ecclefiae faeculo judicia ecclefiaftica occurrant , longum eftet
fingulorum hiftoriam tradere, quare nos brevitati confulentes fummatim tan-
rum ac breviter fingula fafta edifteremus, narrationis noftrae probationem in aUud
tcmpus difFercntes ac ca tantum obfervantes, quac ad propofitum noftrum pcr-
linent.
De caufis Melitii et Arii.
Prima occurrit hoc faeculo caufa Melitii, qui depoCtus ac damnatus a Petro
Alexandrino Romam non provocavit, ut reftitueretur, nec majus judicium re-
quifivit, fed cum nuUam aUam retinendae autoritatis viam cffc inteUigcrct, fchif-
ma conflavit.
Poft huncArius cum novum dogma de verbi divinitate protuUflTct, primum
»b Alexandro, deinde a fynodo i^gypti damnatus et gradu dejeflus cum caeteris
non putavit uUam fibi provocationem fuperefle ; fed confugit ad epifcopos Palae-
ftinae fibi favcntes. Hic vcro maxime elucct fynodorum provinciae aut dioecefcos
magnam tum fuifte autoritatem, pnmo enim /Egyptii iUi Ucet Arium injufte dam-
natum efle fcntirent, non aufi funt iUum ftatim reftituere,- fed ea de re fcripferunt
a4 Alexandrinum praefulem. Cumque Arium cum afl"ecUs poftea contra canones
rcfU-
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dissert. Ix. 127
xeflltuifrent, autores eis fuerunt, ut praefulem fuum plaoarent,eique fubjicerentur.
Venimtamen Ale.vander Alexandrinus epifcopus conqueftus eft violatos effe ab iis
hac de caufa canones. Cum vcro in dies crefceret diffidium , nemo ad Rcmanam
fedem provocavit, nec hujus caufae cognitionem ad fe traxit. Ssd iinperator hu-
jus controverfiae fopiendae cau(a fynodum generalem indixit, id autem deinde in
exemplum abiir, cumque graviores de fide controverfiae funt exortae, in quibus
epifcopi piures a fe invicem diffidebant, tunc fynodos hujusraodi ex omnibus aut
fere omnibus orbis Romani partibus congregare mos fuit.
De caufa jithanafii, Marcelli, Eiiflathii Antiocheni, Pauli, Lucii, et aliorum.
Athanafii caufam ad probandas appellationes ad Romanam fedem mire jaBant
illarum patroni, quia fciiicet Athanafius in lynodo Tyri damnatus fine alte-
rius fynodi autoritate fedem recuperavit, cumque deinde in fynodo Antiochena ob
id iterum damnatus foret, Romam confugit, et a pontifice Julio benigne exceptus
cft, ac, ut volunt, reftitutus, quod judicium a fynodo Sardicenfi tandem confirma-
lum eft invitis ejus adverfariis.
At quicumque caufae hujus circumftantias omnes attenteexaminarit, intelli-
get hoc exemplo appellationes probari minimc pofre, fcquentcs id docebunt ob-
fervationes.
Primo , Athanafius non erat damnatus a fynodo provinciae aut dioecefeos i
fed a fynodo extraneorum epifcoporum.
Secundo, imperator Conftantinus iftorum judicium utpote contra legei la-
tum ratum non habuit, et epifcopos concilii ad fe evocavit, ut fafti fui rationem
redderent.
Tertio, Mareotae damnatus erat abfens, et illic miffi erant hoftes ejus,qui
in cum inquiverent.
Quarto, Athanafius ita damnatus non provocavit ad Romanum pontificem,
nec ab eo petiir.ut videre% num caufa ejus efTct talis, quae deberetiterum examina-
rij fed ad imperatorcm confugit, util}e,quae contra formam judiciorum et leges
ab adverfariis fa£la fuerant, refeindcret-
Quinto, non eft in exihum cjeftus et fede flia privatus ob fynodi decretum,
fcd imperatoria autoritate» Unde poftea ad ecclefiam revcrfus non poterat damnari
tx illa iege,quae vctat, ne quis epifcopus damnatus a fynodo fine alterius fynodiau-
torirate ad ecclefiam rcdsat. Intclligendus enim eft ifte canon de fynodo lcgiiime
coatla, et quae formas judiciorum obfervavit.
Sexto, Athanafius ut fedem fuam et ecclefiam recuperaret, noa impetrarit
Romani p.)ntificis auxilium, fcd qucmadmodum a Conftantino fuerat expulfus, ab
ejus fiUis eft rcftitutus.
Septi>
Ti3 DE ANTKJVA ECCLESIJE DISCIPLTKA
Septimo, non Athanafius, fed illi ipfi Julio Romano epifcopo caufae' artl-
trium detuleruiu,et ab co fynodum petieruin, refciiplit Julius, juftum ede fyiio-
dum fieri, uhicumque vellent. Teftatur id AthanaGus Apolo. 2. pag. 739. Eufcbia-
ni , inquit, ad Julinm littcras mifere,et ut nos terrerent, fynodum jufjerunt canvo-
tari et ei,fi vellcty caufae arbitrium detiderunt.
0£tavo, Athanaiius Romam confugit non quafi appellans, fed viin hoftium
cnctuens.
Kono, Julius cura cfTet a partibus judex eleftus, potuit Eufebianos ad fc
vocare, et detreclantes damnare ac Athanafium abfolvere.
Decimo, neutium tamen fecit nec uilum judicium tulit, fed tantum audira
cjufdem Athanafii apoJogia fuam cum co communionem confirmavit et pio epifco-
po eum habuit. Hoc enim unum fecit; imo non folus fecit, fed concilium, quod
ca de caufa congregarat ad preces Eufebianorum. Conliat id ex litteris JuHi apud
Athanafium, in quibus:Julius enarrans eaomnia,quae a fe fuoqueconcilio proAtha-,
nafio gefta fuerant, nuUatenus dicit cum elfe reftitutum, fed tantum fervatam cum
co communionem cumque pro epifcopo habitum, quod nec Tyri damnatus fuilfec
nec Mareotae praefens adfuiffet. Verba hacc ipfa funt hujus epiftolae.
Undecimo. orientales falfo fupponences Julium id judicium, quod ipfi
uUro detulerant ufurpafi^e, conquefti funt cum contra canones et regulas judicafl^e.
rmodecimo, Julius in epiftola fua, ut fa£lum fuumadverfus, Eufebianorum
expoftulaiioiies defendat, primo, illud urget fe fcilicct ab ipfis judicem eleflum
mifrosque ad fe ab iis legatos. Deindenon fuam, fed concilii a fe ad illorum pre-
ces congregati jaflat autoritatem , nec dicit fibi licuifl"e caufam in fynodo termina-
lam iteium traiiare, fed fynodi alicuju* a£i;a poflTe in alia lynodo examinari, cutn
praefertim Athanafius contra formam judiciorum foret damnatus abfens,
Decimo tertio, Athanafius non eft a Julio fedi fuae refticutus, ut perperam
cenfuerunt Socrates et Sozomenus; fed ut a Vaiefio perfpicue demonftratur, in oc:
cidente Atbanafius fubfiftit, donec a Sardicenfi concilio reftitueretur.
Decimoquarto, Sardicenfis l^nodus caufam Athanafii retra£layit ex impe-*
ratorum refcripto.
Decimoquinto, Athanafius non contentus occidentalium in Sardicenfi con.
- cilio judicio , orientalium quoque judicium poftulavit et ab iis tum lubfcribentibus
epiftolae fynodicae concilii, tum fsorfim per eorum litteras innocens eft pronuncia-
tus ; cx quibus intelligere eft nihil egiffe Athanafium.ex quo concludi poffit eumjad
Julium appellaviflTe, nihii fanxifle Julium, cx quo pedpici poffit cum jushabuifle
retrattandae caufae, fed judicium in Athanafium latum in irritum fuiffc min"um;
quia fa£lum fucrat ab extraneis contra formam judiciorum per vim et ambitum,
cum illc abfens foret, cumque innoccntia cjus cffet omnino manifefta. Idquc non
folius Julii , fed omnium occidentalium fcntcncia additis etiara yEgyptiorum ct ori-
entaiium quamplurimorum fuffragiis.
Eedem
DISSERTATIONES HISTORlCiE. Dissert. II. 129
Eadem ferme dici debent de caufa Marcelii, quem Julius cum Athanafio in
communionera fufcepic Jicer damnatum ab orientalibus in Conftantinopolicana fyno-
do, Nam nec ille ad pomificera appellavit, nec ab eo fuit reftitutus, fed a fynoda
Sardicenfi. Verum orientales non idem de eo ac de Athanafio tulerunt judiciuro,
unde manfit in eum lata fententia, atque, ut obfervavimus, nemo noii eum pru
haeretico in oriente profcnplit, quamvis Achanafius a ferendo in eum judicio ab-
ftinuerif.
E.mnt porro ejufdem temporis exempla duoceleberrima epi{coporum dam-
natorum, qui ad pontificem minimeprovocarunt. Primura eft Euftathii Antiocheni,
qui ab epifcopis orientis , hoc eft dioecefeos fuae, quamquam ipjufte dam.natus jiu
dicio acquievit, nec ad pontificem aut aliam fynodum provocavit. Alterum eft Pau-
li Conftantinopolitani, qui damnatus judicio quidem,non adquievit fed nec ad pon-
tificem Roraanum provocavit. Verum quantum potuit, invitis adverfariis fedem
retinuit, donec per vim ex ea multoties ejiceretur. Ita etiam Lucius Hadriano-
poleos et alii ferme omnes ab Arianis injufte damnati, nec ad pontificem Romanum
provocarunt , nec ab eo litteras,per quas reftituerentur, obtinuerunr.
Unum poteft objici in caufa Athanafii Julii teftimonium, quod in epiftolafua
videtur innuere, non [icuifle orientalibus Athanafium damnare abfque fua autori-
tate. Ntzm Ji, inquit, za dicitis, omnino in culpa fuerunt, oportuit fecundum ca-
nonem et non iflo modo judicium ferri , oportuit fcribere omnibus nobis, ut ita ab
9mnibus,qund jufiumejfet,decerneretur. Etpoftea: An, inquit , ignari efiis hane
confuetudinem ejfe , ut primum nobis fcrihatur , ut hinc (hoc eft deinceps dehinc)
quod juflum efl, definiri pojjit. Qjiapropter fi ijUc kujufmodi fujpicio in epifcopum
concepta fuerat, adhuc ad noflram ecclefiam referri debuit. Idque ea caufa fieri
oportere indicat, quod epijcopi efjent, et non vulgares ecclefae, quae ifia patiehan'
tun Jed ea, quam ipli apoftoli fuamet opera injiruxerant adjidcm. Unde poft alios
multos concludit Lupus judicium epifcoporura praefertim magnarum ac patriarcha-
llum fedium refervari debere fedi apoftolicae. idem confirmari videtur teftimoniis
Socratis et Sozomeni , qui ajunt, Julium graviterreprehendifle orientales, quod fe ad
fynodum minime vocalTent : Cum, inquit, ccclefiaftica regula interdiBumft, ne
praeter Jententiam Romani epifcopi quidquam ah ecclejiis decerneretur.
Refpondeo, JuUum non loqui de fe aut de fua fententia ; fed de omnium
eccidentalium confenfu. Queritur fcUicet orientales Arhanafium Ale.xandrinae fedis
antiftitem fine confenfu occidentalium , imo illis infciis damnaffe; oportuit, inquit,
fcribere , non mihi foli, fed omnibus nohis , ut ita ab omnibus , quod juji'im e(fft, de-
cerneretur. An ignari eflis , inquit, hanc confuetudinem ej]'e, ut primum nobis fcri'
batur,ut hinc,quod juflum eji, dejiniri pojfit. Hoceft, ut oflendit prior locus, ut
dehinc definiri poflit, quod tum orientalibus, tum occidentaUbus in comrauni pla-
cuerit. Sic iguur intelligendi funt Socrates et Sozomenus. Nam illi hoc in mente
tantum habent,ut Juhi fententiam exponant, quapropter illos ex eo , non eum ex il-
lis explicare oportet. Sic autem orientales mentem Julii acceperunt, hane novita-
R t(m»
136 t)E ANTIQUA ECCESIAE DISCIPLINA
iem, inquiunt, moliebantur inducere,qvam hnrret vetits confuetiido, ut in concilio
orientales epifcopi, quod forte ftatuijfent , ab occidentalibus refricaretur. Similiter
quicquid occidentalium partium epijcopi ab orientalibus Jalveretiir. Itaque Julius
ct alii occidentales tunc id tantuin contcndcbant, ut nihil in eccleHa five orientali,
five occidentali alicujus momenti Itatueretur citra communem oni-nti'5 et occidentis
epifcoporum confenlum. Idem etiam poltularunt occidentales poltea in epiftola ad
imperatorem Theodufium a fynodo Romana fcripta de ^iaximo et NeQario. Non
«obis, inquiunt, praerogativdm vindicamus esaminis , fed tamen conjortiiim debtiit
ejfe comvmnis arbitrii. Itaque id primo loco petierunt et illorum nomine Romani
puntifices, utnihil i^oriente alicujus gravioris momenti decerneretiir, quin voca-
rentur occidenrales ad fynodum et confenfum fuum geliis accommodarent. Hanc
e/re veterem confuetudinem arbitratus eft Julius. Sed multum vereor, ne ille noii
fatis ifta examinarit. Nam ut ex dii,tis liquet, multa in oriente judicia funt facla
inconfultis et minime vocatis epifcopis occidentaUbus, ficut in occidente infciis et
non vocatis orientalibus: et tamen utrobique femper confirmata erant judicia in
ahera parte orbis Romani canonice lata,* fic ut recle obiiciunt orientales judicia in
Novatum , Sabellium et Valentinum ab occidenralibus lata fine novo examine ab
orientalibus confirmata funt, ac deinceps in caufaCoeleftii et Pelagii judicia in iftos
lara a fynodo Ephefina fine iterato examine comprohata funt. Patet igitur Julium
et occidentales hic tife lapfos, dum novum iftum morem veterem confuemdmem
eiTe arbitrati funt.
De Enphratae , Saturninl , et aliorum in occidente depofitione.
kjon folum ii,qui in oriente, fed et illi, qui in occidente tum damnati funr,
"^ non provocarunt ad Romanum pontificem , fed judicio fynodi provinciue •
acquieverunt.
Euphratas Agrippinenfis fertur effe damnatus iii concilio Agrippinenfi, nec
tamen provocafl^e legitur. Verum ego iftud exemplum nihil moror, quippe quod
cenfeam eife commentitium.
Saturnino Arelatenfi a Gallicanls epifcopis dejeflo nullum appellationis lo-
cum fuperedt teftantur ipfi epifcopi fynodi Parifienfis, a quo , inquiunt, facerdotis
nomiyie etiam Saturninum, qui /iatiitis falubribiis impiiffimc contradixit, fecunduni
fratrum nofirorum geminas jam litteras excommunicatum ab omnibus Gallicanis epif-
copis charitas ijefiva cognojcat, quem et vetera difjimulata jam dln licet crimina et
caetera edita epijiolis Juis novae temeritatis irreligiofitas indignum nomine epifcopi
fecerunt.
Poft haec in eadem Gallia Prifcilianus a fynodo Burdigalenfi damnatus an-
no 385. ad imperaiorem provocavit non ad Romanum pontificem. Notat auteni
Sulpitius Severus, id epifcoporura n2co»/?a»r:a permijjum: quia, inquit, aut fen-
ten-
i
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dissert. II, 151
tentiam 7-efragantem ferre debuerant, aiit fi hiipfi Julpem habebantur, aliis epif.
copis aitdienuam refervare. Jam vero {i tunc iu more pofitum fuiiret provocare
ad pontihcem Romanum, hoc procul dubio obferva/ret Severus. Idem porroPrif-
cilianus cum Inftantio , et Salviano damnatus a Caefarauguftana fynodo , Romam
confugerar, ut illic fibiobjeaa purgaret. At Damafus non modo eos non fufcepic.
fed ne in confpeaum quidem admifit. Additum enim fuerat in fynodali adverfus
eos fententia, ut fi quis damnatos in communionem fufcepiffet, fciret in fe eam-
dem fententiam effe promendam, cum ergo iftius decreti poena Damafum non fe-
cus ac alios epifcopos fpeaaret, non illi plus juris erat, quam caeteris, refcindendi
judicii a fynodo adverius Prifcilianura lati.
De Euflatlm Sebafleni ad Liberium confugio.
De judiciis in Euftathium Sebaftenum latis multa dici poIFent, quae ad hiftoriam
pertinent, et valde funt obfcura, fed ea funt alterius inftituti : unum hic
praetermittendum non eft, quia ab adverfariis velut aiicujus mom.enti nobis objici-
tur Liberii fciiicet in ejus caufajudicium,- namille depofitus in fyiiodo Conikntino-
politana et ab Arianorum faaione vtxatus Romam confugit adLiberium, aflwo lit-
teras obtinuittper quas refiitueretur, ut ait fanaus Bafilius epiftola 74. Verum
iftud ad appellationum exemplum minime pertinet. Nam primoEuftathiusnon ve-
nit in occidentem ad Liberium, ut reftitueretur , quippe qui depofitus non fuerat *
legitimis judicibus, fed a fynodo Conftantinopolitana anni 3 59., quaeerat Acaciano-
rum. Secundo, miflus eftad Liberium non ut ageretde fuareftitutione, fed tan-
quam legatus fynodiLampIacenae, utLiberiumad communionemepifcoporum, qui
Semiariani dicuntur, ampkaendamadduceret: acpropterea fufpeaus eratLiberio,
nec ab eo fufceptus eft in communionem, nifi poftquam Nicaenam fidem profeft^us
eft. Tertio, non eft reftitutus fedi fuae, fed datae funtlitterae aLiberio, inquibus
ejus fides commendabatur. Quarto, reverfus iftas litteras Tyanenfi fynodo exhibu-
it; cumque inde cognoviftent epifcopi catholici illum reae fentire, judicarunt tum
effe reftituendum. Quid autem ex his five ad appellationum jus Romano pontifici
vindicandum , five ad afferendum epifcoporum judicium ad eum folum pertinere
inferri poflit, ego prorfus non video.
Dt caufa Maximi, Neciarii et Grcgorii Nazianzeni. Itemque de Metetii et
PauUni ac Cijrilli caufis.
E
X celebrlbus hifce controverfiis non pauca colligere eft, quae oftendant pon-
tifici jus nullum f uifTe refcindendi aut retraaandi judicia in oriente lata.
K 2 Maxi-
13» DE ANTIQUA ECCLESI^ DISCIPLINA
Maximus a Petro Alexandrino ordinatusepifcopus Conftantinopoleosa Gre-
gorio Nazianzeno pulfus ad occldenialcsconfugir, et in lynodo, quaeex totius oibis
Kpiico^is vtdebatur effe praefcripta, hoc eft,ut putamus ^^«i/eit'Ji/i , caufam fuam
e»it, tum vero occideiuales judicium fibi non ufurparunt , nec fibi aut pontifici
Romano fine orientalibus illud competere arbitrati funf, fed tantum propofuerunt,
ut cotnmune effct orientaliim occidentaliumque judiciuni: cum, inquiunt, cogno'
1'ijfent ('orientalesj ad hoc partium vcnifje Alaximum, tit caufam in Jijtiodo agcrei
fuam, quod etiamji indi&um concilium non fuijjet jnre et m-ire majorum fecut et
fanEias memoriae Athanajiiis, dudum Petrus Aiexandrinae eccicfxae epifcopi et orien-
taliiim plerique fecerunt, ut ad ccclejiae Romanae Italiae et totiits occidentis confu-
orjjje judiciiim viderentur. Cum eum^ficut dixtmui, experiri velle adveijum eos, qui
epijcopatim ejus abnuerant, comperijjent , praeftolari Juper eos fententiam nojiram
debuerunt. Non praerogativam vindicamus examinis , J'cd confortium tamen de^
huit e[Je communis arhitrii.
Ex his conftat nuUum ibi exemplum appellationis aut revifionis ad Ro-
jnanam ledem extare.
Primo, quia nulla in Maximum lata erat fententia , cum in concilio caufam
fuam egit; fed tantum fuerat Conftantinopoli pulfus, atque ideo ad occidentales
omnes confugerat. Appelkrio autem aut revifio judicium fupponit.
Secundo, occidentales non fibi ejus judicium vindicant, fed imperatorem
ro^ant , ut commune fit occidentalium orientaliumque judicium et concilium. At
fi jus Sardicenfibus canonibus Romaiiac ftdi induhum in ufu fuilltt, iliud procul
dubio occidenrales in epiflola fiia iaflitafFent.
Tertio, non hic agitur de folius epifcopi Romani judicio , fed etiam uni<
verfae Italiae atque totius occidentis.
Quarto, fine ullo occidentalium confenfu imo iis invitis orientaies Maxi-
• Jnum rejecere, et in ejus locum Neftarium ordinarunt.
Idem patet ex caufa Paulini et Meletii ac Flaviani ordinatione,
Nam primo orientales Meletium licet ab occidentaiuun et Romani epifcopi
«ommvinione alienum in fua communione habuere , et e conrra Paulinum a Roma-
nis et lialis npprobatum epifcopum nihili fecerunt.
Secundo, pofl mortem Meletii Flavianum in ejus locum ordinarunt epif-
copum invitis occidentalibus: hujus ordinationem non iccus ac Maximi depofitio-
rtm fynodus Conflantinopolitana prtbavit : reclamaut occidentales, petunt, ut fiar
generaie concilium, ut illic caufa utriufque examinetur. Quid ad haec orientales?
Declarant fe fequi iViicaenos canones et juxta iUorum praefcriptum Neftarium in fy-
rodo Conflaiuinopolitana ordinatum effe, Flavianum vero \n oriente ab cpifcopis
dioecefeos. Monent occidentales, ur unitatem et pacemlegefque ecclefiafticasprivate
erga aliquos fludio praeponant: uno vcrbo fupponunr cuncla, quae a fynodis pro-
vinciae et dioeccfeos funt ftatuta, retraOari minimepoffe, idqueper canonemfanci-
uju. ita vifti occidemales non guidem circa appellationes autrevifioaes,de quibu»
nou-
DISSERTATIONES HISTORICE. Disser¥. IT. 135
nondum agebatur • fed circa rem longe minorls momenti, nempe ut graviores iflae
res communi orienris et occidentis epifcoporum arbitrio ac judicio limitentur.
Quoniam autem mentio incidit hujus fynodi Conftantinopolitanae, in qua Cy-
rillus Hierofolymitanus eft in epifcopatu confirmatus, obfervare oportet illum ab
Acacio damnatum, primum omnium, inquit Socrates, non ad Romanum pontificem,
fed ad majorem fynodum libellum adpellationis dedijfe. Ex quo conftat primo , fu-
premae huc usque autoritatis habitas fuiffe fynodos provinciae. Secundo, moreai
non fuifte provocandi ad Romanum epifcopum, alioquin ad eum potius adpellafl"et
quam ad majus concilium, quod non erat ita facile lum temporis convocare.
De caufa Bonojt,
Illuftre veteris difciplinae monumentum habemus In caufa 'Bonofi epifcopi, is ad
Capuenfem fynodum delarus, quafi perperam de virginitate Manae fentiret, cum
ad Anyfium Theflalonicenfem metropoHtanum et vicinos epifcopos ejus judicium
eflet remilTum a fynodo, ii caufam graviorem efle cernentes Siricium Romanum
epifcopum per litteras confuluere, rogaruntque, ut i!le de Bonofo ejusque fententia
judicium aliquod ferret. Quid ad haec Siricius? Refpondet fibi judicandi formam
non competere ; fed illorum e/fe fententiam ferre, nec uUam refugiendi aut elabendi
accufatoribus, vel accufatocopiam efle. Accepi, inquam, litteras vejirasde Bonofoepi-
fcopo, quibus velpro veritate, vel pro viodeJUa nofiram fentcntiam fcifcitari voluijiis.
Sed cum ejusmodi fuerit conciliiCapuenfis judici%im, ut Jinitimi Bonojb, atque ejus at-
ailatoribus judices tribnerentur et praecipue Macedones,qui cum epifopo Tkeffaloni-
cen/l de ejus faflis cogmfcerent , advertimus, quod nobis judicandi forma competere
non poffef. et poft alia, vejirum eji igitur, qui hoc accepifis judicium, fententiam
ferre de omnibus; nec refugiendi vel elabendi accujatoribus vel accufato copiam da-
re; etinfra: denique cum Ronojus epijcopus po^i judicium nofiriim mifjfet ad fratrem
nojirum Ambrofum , qui ejus Jeritentiam conjuleret interdiciam Jibi eccleltam irrum-
pere atque ingredi, refponfum eji ei, quodnihil temerandum foret, fed omnia mo-
defle, patienter et ordine gerenda , neque contra fententiam vefiram tentandum ali-
quid. Igitur ex Siricii et Ambrofii fententia judicatis femel epifcopis in lynodo
provinciae, nihil eft adverfus judicium tentandum, nec licet ulli antiftiti ne quidem
Komano caufam ad fe evocare, feu ut veibis Siricii utar, nullis aiiis quam vicinis
epifcopis forma judicandi competit. Hanc epiftolam, quae erat inter Ambrofianas
71, Siricio reftituerunt Juftellus, Holftenius et alii omnes eruditi. Unus D^vidius
cum huic argumento fatisfaccre non pofl^et, eam in dubium revocare conatus eft,
fed infelici adeo fuccefla ut nemo in ?jus fententiam defcenderit. Quaproprer fu-
perfluum eft in ejus conjefturis refellendis immorari, quas jam fatis abundc autor
opcris de amiguis et majoribus epifcoporum caufis exfufflavit
134 DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
De caufa ^oannit Chrijfojlomi.
Chryfoftomi exemplum profeiunt plerique, ut adpellationum adRomanum pon*
tificem ufum \n oriente viguiffe probent. Nos e contra ex ejus caufa demon-
ftrabimus hunc ufum tum temporis inauditum fuifTe.
Ad fynodum, quae ad Quercum celebratur, vocatus Chryfoftomus multis de
caufis iftud judicium recufavit. Harum prima hacc eft dcbere juxta canones in qui-
buscumque provinciis caufas illarum tra£lari, nec aUenarum regionum epifcopos
ad judicia provinciarum trahi. Nos, inquit, fcientes leges patrum, oportere in
quibnsque provinciisfna negotia, tra&ari transmontanosqiie ad nofira judicia non at-
trahendos fortiter detreBavimus neque enim congruum eji, ut hi, qui in Aegij-
pto Jwit, judicent eos, qui in Thracia. Ergo multo minus cougruum, ut hi, qut in
occidente et in ItaHa funt, judicenr. Secundo, judicium Theophili recufabat Chry-
foftomus, quod nondum ille feacriminibus, quibus accufatus erat, purgaffet. Ter-
t;o, eum veluti inimicum ac hoftem non immerito fufpetlum habebat, nos, inquit
Chryfoftomus, mifimus ad eum dicentes non nos declinare judicium, fed apertum
hojiem et inimicum manifeftum.
Deinde cum abfens et nuUa conteftationum ejus ratione habita judicaretur, non
ad Romanum pontificem provocavif, fed ad majorem fynodum: Nobis, inquit, ai-
ftrentibus paratos effe praejentibus centum et mille epijcopis crimina objefia refellere
pajfus non eft , fed ahjentibus nobis et fynodum convocare volcntibus , judiciumque
Hagitantibiis neque cognitionem fugientibus , fed inimicitas manifeftas.
Poft iiaecab imperatore revocatus cum adpellationi fuae ad fynodum infifteret,
fynodum iterum poftulavit; Cum, inquit, triginta epifcopi et clementijfimi impe-
ratoris notarius ad Iioc mijfus reduxijfent , ingrejji adregem oravimus, ut ad uki'
Jcenda facinora /ijnodum cogeret.
His nihii obftantibus in alia fynodo damnatur Chryfoftomus, quod judicatus
a fynodo fine aiierius fynodi auGoritate fedem fuam recepiftet, Poft damnationera
ejedus cum nihil reliquum effe fibi videret, Htteras ad Innocentium Romanum fcri-
pfit, in quibus rogat, ut fibi inimicorum faQionibus opprelFo et injufte ac contra le.
ges iudiciorum judicato opem ferat ac communionera impertiri non definat. Jdeo,
inquit, charitatem vejiram obfecro, ut provocetur ad condolendum faciendumque om-
nia, quo mala haec fijiantur .... igitur domini venerandi maxime ac pii cum liace
itafe habere didiceritis , Jiudium vejirum et magnam diligentiam adhibete, quo re-
tundatur haec, quae in ecclefas irrupit, iniquitas. Qjuippe Ji hic mos invaluerit et
fas erit cuivis alienam parochiam invadire .... quapropter ne confufio haec, quae
fub coeloeji, Jiationem invadat, objecro, ut fcribatis, quod haec tam inique faEia et ab-
fentibus nobis et non declinantibus judicium, non haheant robur; ficut neque fua
natura habent. Illi autem, qui inique egerunt poenae ecclefajiicarum legum fuhjaceantt
nobis vero, qui nec conviBi, nec redarguti, nec habiti, tit rei litteris vejiris et cha-
ritate vefira aliorumque, quorum fcilicet et antea focietate fruebamur, frui concedite.
y
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dissert. II. 135
Ex hls verbis, obfecro, nt fcribatis, ut ea, quaetaminiquefaBafunti nonhabeaiit
rohur, concludimr adveiTarii a Chryfofiomo adpellatum ad Inaocentium rogatuni-
que eum, uteuflontate luaiudicia in crientelata initarer; verum qui fic ratiocinan-
tur, non vident fe nlhil omnino probare, quia plus probant quam oporteat. Inde
enim lequirur idem jus fuiffe Venerio Mediolanenfi, et Chromatio Aquileienfi, ad
quos in eamdem plane fententiam fcribit Chryfoftomus. Non igitur petit Chryfo-
Itomus, ut iili irritent judicium in orienre larum, fed ut fcribant illa, quae ibi faQa
fueranr, robur habere non polfe, cum contra canones et formam judiciorum ecclefia-
fticorum ibi judicatum foret: atque ideo petir, ut quoniam haec judicia ex ieipfis
funt irrira, non denegetur fibi ab occidentahbus communio, fed confirmetur. Con-
fugir ergo ad iftos occidenrales opem perens er contra vim Theophili et aliorum,
auxilium implorans, non autem proprie ad Innocentium fedemque apollolicam
adpellavir,
Deinde quae in caufa Chryfoflomi geffit Innocenrius, docent eum non fibl ar-
rogaffe jus refcindendi judicii in eum lari; fed ranrum illud improbandi; urpore
quod conrra canones elfer faclum er natura fua irritum , qitod ut , inquir Gelafms
epift. ad Fauftum tomo 4. conciHo. col 116H. non fotum praefuU apojiolico facere
licet; fed et cuicumque pontifici. Cum enim Theophilus primus de damnatiens
Chryfoftomi ad eum fcripfiffer, cernens eum folum fcripfiffe, nec adjun.xiffe focios
fuos aut rei feriem faris expofuiffe, de ejusmodi negorio judicium fufpendir. Dein-
de cum lirreras Chryfoltomi accepifferInnocentius,urriquerum Theophilotum Chry-
foitomo htteras communionis mifir, cumque videret judiciwm Theophili effeper fe
irritum, nuUi denegandam cenfuit communionem, donec aliud judicium legitimuni
haberetur; fic enim fcribit ad Theophilum. Nos et te et fratrem ^oannem com-
munionis nojirae e(fe decrevimus .... nijl debitum et legitimum fequatur judicium,
non pojjiimus a ^oannis communione difcedere.
Unum nobis opponunt, ur oftendanr, Innocentium latam a Theophilo fenren-
liam decreto refcidiffe: Palladii il^ilicet teftimonium, qui dicit Innocentium iudicium
Theophili caffum arque irritum decrevifte.
Verum haec objeclio, quae alicujus momenti videri poterat ante editionem au-
tographi illius Palladii, nunc prorfus evanuir. Quippe illud verbum decrevir ab
Ambrofio monacho Camaldulenfi veteri Palladii interprete EugeniilV. Romani pon-
tificis ftudiofiffimo fuerar de indufiria hic interpolatum. Quemadmodum et in epift.
Chryfoftomi mulra alia erant addita ad extollendam Romani epifcopi pcreftatem,
quale erat illud autoritate vefira decernite; er hoc: ecciefiis nosjubete rejiituiy iftud
jam odorati eranr viri docli, nunc vero non licer de eo dubirare, poftquam rir me-
ritiflimus Eigotius «vVty^a^por Palladii in lucem edidit, fic autem fe habet ^r^cf «t??
ttvia-TiiKiv 0 f*x-M^io? Ivvo-^VTtOi 0 TrciTx^ ducpsTiooig TOK fA.i^i(ri rx 'la-Oi Tljf KOtvuviMg aSt-
tYiTOK Wv ^i^xFoiv yiyiVYitrB-xt x,^l<riv ■syx^xiio^piA^ iiTTuv ii~v iriexv dKTTiAyiTTTOV a-vyxaiPidhxt
ruvoSov SvTfKuv Te KXi dvxTOhiKuv vTTo^Xu^nvruv i crvvi^^ia (piAav TTpurav iTrilrx v.x'i lx^(:^*-
Hoc eft, ut vertit idem Bigotius, ad haec beatus Jnnocentius papa utrique parti lii'
teras
T3<i ijE antiqua ECCLESI^ disciplina
teras communionis mijlt improbans judicium, qund a Theophilo faSlum vi-debatur dt-
cens deberc cogi irreprehenjibilem fijnodum occideatdiium et orientalium, pnmum
{/•.ademfeceientibus ab illo confejfu amicis , deiude inimicis.
Ex his conftat nec Chryfoftomum , nec Innocenriiim, nec Palladium, nec ul-
lum omnino alicujus fidei fcriptorem prodidiire memoriae aliquod decretum ab In-
noceniio emiffum, ad irritandum judicium a Theophilo in Chryfoftomum latum.
Sed illud unum poftulafre Chryfofbmum, ut cum ex natura fua judicium elfet irri-
tum, fibi communio non denegaretur, fed res integra judicio alcerius fynodi refer-
varetur Innocentium vero contendifle, ut orientalium et occidentalium elfet ifta {y-
nodus. Itaque omnes pontifices a Julio ad Zozimum non ufurpant fibi poteftatem
retraftandarum caufarum in oriente aut aliis orbispartibus judicacarum: fedtantum
petunt, ut ip(i cum occidentalibus ad fynodum vocentur, fuumque canfenfum prae-
beant, quae quidem difciplina, licet nova fuerit , ut advertimus, in caufa tamen
Chryfoltomi, ubi totus oriens erat divifiis, iuftiflima erat. Porro fi Innocentius cre-
'didiifet fibi jus elfe retra£tandi judicii in Chryfoftomum lati, illud procul dubio in
irritum mifilFet, nec poftuialfet aliam fieri fynodum, nec Theophilum in commur
iiionem fufcepillet, fed fua auftoritate rem omnem terminaflet: quin etiamlnnocen-
tius ac^nofcit folam fynodum caufam Chryfoftomi poife retrailare. Cacterum , in-
quit, quid contra ijlos in praefentia fit agendum Jynodali cognitiotte peropus e/f,
qnam dtidum cogendam etiam ejfe cenfuimus, Jola enim illa talium proceilarum mo-
Uis fopire poteji.
At inquiunt adverfarli, adeo verum eft irritatum efTe judicium orientalium
ab Innocenrio, ut legatis ab eo in orienrem miflis in mandatis dedetit, non oportere
Toannem in judicium venire , nifi prius et ecclefia et communio reftitueretur , unde
pofthuiusmortemoccidentalesomnes cum orientalibus communicare decreftaverunt,
antequam ejus nomen in dypticis poneretur.
Refpondeo, haec norv probare judicium in Chryfoftomum latum in irritum efl^e
mifl^um ab Innocentio aut occidenialibus, fed tantum illud natura fua irritum fuifle,
namiuxta regulas juris, quilibet debec prius judicari quam fpoliari. Prius vero
fuerat fpoHatus Chryfoftomus quam judicatus. Cum judicium fynodi ad Quercum
in ipfum latum ex jure irritum foret, quippe in quo judices federant, non modo
ii, qui legitimi ac naturales ejus judices non erant, fed et inimici, qui eum abfcntem
ac adverfus illorum judiciura reclamantem damnaverant. Igitur reftitui eum opor-
tebat, antequam iudicaretur, id tantum in mandatis babebant legati non folum In-
nocentii, fed et imperatoris Honorii, Chroraatii, Aquileienfis et Venerii Mediola-
nenfis ac reliquorum Italiae eplfcoporum. Et certe in commonitorio non decerni-
tur abfolurc reftituendus Chryfoftomus aut reftituendus ex occidentalium aut Inno-
centli fententia et autoritate, fed folum Joannem non debere judicio fe fiftere nifi
prius reftituatur, ne fcilicet fi communione ecclefiae privatus ad caufam dicendani
venUreE , videretur judicium in fe prius latuai (juoad furmam adprobare : cadem dc
BISSERTATIONES HISTORICAE. Dismr. II, ,37
eaufa noluerunt occldtnrales cum orienralibus communicare, donec honor et famt
quYrte.?dmiriudVr '^^^'^"^^^^"^J ^^^ -i^^- -- '^ium prodamna" 1 1^™
T-^rT r a J"'^''^^^^ "°" «^^^ damnatus. Mitto nunc Gelafii autoritatem au
d c.t Chryfoftomum absque ulla fynodo folius apoftohcae fedis judici^ aWo 1?"
haec qu.ppe dtcebat Gelafius eo tempore, quo Romani ponrifices us aZr/end ^um
«ppellaaonum fib, arrogabant, folebanrque ad illud c.nfirmandum addu er ter
fnf^nn', ■^r"'' ^""'?.'^' '" ^'■f"'^^ ""identalesconfugerant.utAthanafii.Chr^:
fofbna er F.ay,r.n,. Adde quod verum efl Chryfoflomum fine fynodo rel itumm
effe no„ ex fohus fed:s Romanae auroritate; verum ob man.feflam znjuft n «
tu r unde ut obfervav.mus nomenChryfoffomi ab orientahbus in dyptici^ appofuum
eft antequam ab occ.dentahbus id pereretur. NihiIh.cdicodeexco.nmun;cano« T
eaduetEudox.ae ablnnocentio, haec enim narratio omnium judicio ^0™^^^
Lnum praererea nob.s cpponi poffet ex epiftola ab imp ratore nZr o ai 'r
c nfrri" fT"" Ch^foftomi fcripta, ubi videtur dice^re n.h.I hcu H^ a.ere*"„"
caufa Chryioftom. fine Romani epifcopi autoritate: Erat , inquit, /«^^.«1^
caufa, quaeco atotraBatoque confdio deberet ahjolv, : mUfacl facerdoTJsUlaeter
nae atcjueltaUae e. utraque parte legati e.lpJsiabantuJL oLi^Tauaor iateZ
terma tnformaturaregulam dijciplinae. Integr^.m ner.pe ejfe deb^Ja ZTatd'
quam novarzdum defirutiodeliberata procederet, cum interH mirZoJ^^^^^ Zf
apmnmfejhnattortrs esarfit ut non exfpeSfatis littcris facerdotum, l^Znm^';
tuaparttum legattone confult^ r« e.ilium truderentur antifiites animldverr TpHus
add,a2,ciuamJententiamjudiciiepifcopalisexperti. Ergo, inquiunt Chrvfofiom
caufa non poterat judicari in fy.odo provnKiae fine aVorirate Romani pon fid
quia epjfcopahs erat, aut certe non debebat fententiainipfumlata exfeZ i^ni t^an
dari poft appellanonem ad fedem Romanam. icyuutjom man-
Refpondeo, hanc imperatoris Honorii eniflolam fcr\r^t<,r» -m. A • j- •
fynodo .i Quercumlatum, miifosque ab utr que parVeTi:^ P°^ J"^
qu.dem Theophili, ut commun.o C^h\vfoflomoi:e'gareur ";;?;;"; 'ArT
ltomi.-tum ad ruendam communio.em, tum ad imnlorand"- - ' ' ^^
pontificis adve.fus vim fibi a Theophilo illatam no^^t? "'^ ^°"''"^
epifcopo ut ipfe caufam judicaret. Cen dTequemia TeX" "SX/ ^'^""'^
matura illa damrratio fuerit , res probabu. Naml^ iT.l^Zc.f^S^^^^^
nec quemquam putarunt ante judicium conjorti^ repellendum Itaoue nlZru-
Tult .mperaror ex folius Romani pontifici/autoritafe er ud,^io dt'rbandum' fui^:
Chryfoftomum : fed dict eum a communione non fuilTe Dellendum ZlrTv^ T
.nte onentalium occidentaliumque epifcoporum judicil^ Id "^erex " ft^lT
cent.., m qua non petit, ut Chryfoftomus in communione Inear doTec a ?e in"
^~ZZ''t:r: ''' '°"" '-r ^\''"^"'" ^"-" - -ienuhum^o^cidet -
immqu. w„cU;o. Honormra porro ad verba Innocentii alluderc nemo non rider.
^ $. III.
jjt DE ANTiQUA ECCLESI/E DISCIPLINA
§. III.
Keferuntur ct examinantur exetnpla ap^eliationum> quae vulga proferuntur in judt-
ciis quinto ei fexta faectdc latif.
Hiic usque non folum nullum adpellationis ad Romflnum epifcopum exemplum
reperirc potuimuSj fedetiam nulJus nobis occurrit pontifex Romanus, qui in
aliqua caufa jus iftud fibi arrogarit; at quinto et fexto ccciefiae faeculo exempla oc-
currunt appellationum, et pontifices inveniuntur^ qui e»s fibj arrogarunt. Verum
cernere cft epifcopos unlverfarum orbis partiivm adverfus iftud. jus reciamantes, et
pridinam judiciorum formam obfervantes. Romani pcntifices, hi funt Zoziimus,
Coelcftinus, Bonifacius^ ct Leo^ quibus ?es primo fuit cum Africanis ; deinde cum
G.Uiis ac poft moduin cum oriencaiibus,. Iftorum omnium concertationes fuo or-
diue refercmu»^
De caufa Coeleflii\.
Prima appellatio ab Africanorum judicio interpofTta fiiit a Ceeleftio Pelagiano, qui
in fynodo Carthaginenfi anno i^i2, damnatiis ab Africanoriim fententia ad Ro-
mani epifcopi examen appellandum efje credidit-, inquit Marius mercator in com-
monitorio cap. i. Hanc Coelcftii appellationem pervi penderunj Africani epifcopi
Coeleftiumque poft appellationcm ante judicium a Romano epifcopo confirmatum
pro hacretico habuere. Nam in lynodo anni^i^. judicium anni^is, recenfuere
et confirmavere. Unde inquiunt, faEium eji-, ut recenfendum peteremus ^ quid fer-
me ante quinquennium fupsr Coelejiii namine- hic apiid ecciefiam Carthaginenjem fue-
rat apitatum^ quo recitato ficut ex fuhditis aduertcre potcrit fanBitas tua; quia ipfo
tempore epifcopali judicio recifum lioc ta.ntim ulcus ab ecclefia videretur, nihilomi-
nus tamen id communi deliberaiione cenfuimus hujusmodi perfuafonis autores, quam-
vis et adpresbijterium idem Coelefiius pofiea. pervenijfe dicatur, fiift haec apertijfime
anathematizaverint ipfos.anathematixari oportere, ut ft ipjorum non potuerit fattem
eorum, qui decepti funt a vobis vel decipi pojfunt, cognita Jententia, quae in eos lata
eR , Janitas procuraretur. Itaque Coeleftium ad Iniiocentium adpellafle certum eft,
Sediucertum, utrum iHnocentius Coeleftii appcllationem gratam habuerit • certo cer-
tius Africanos appeliatiouem ejus ftocci feciflfe, necexfpeftato ejus,, ad quem appel-
latum,, judicio, roeleftium iterum damnafte,, et Iiinoceutium ipfum illorum damna-
tionem •pprobafTe, quod argumcnto eft eum appellationem quoque Coeleftii nen
admifiire, alioquin enim pofferius Afrita»iorum judicium indie;ne fuliftet , non au-
tem comprobajiTct ; fed aut ipfe fententiams dc Coekftio tuliftet, aut judices in pro-
vincia dediffet.. ,,,,(.(• -.
Mortuo Innocenrio fuccefUt Zozimus, ad querrf feftinanter perrexit Coelc-
flius novi pontificis, ut ficri folet, gratiaiu aucupari fludcns ;;; novura ab co petiit exa-
men,
DISSERTATIONES HISTORIC^. Dissbrt. 11. t^j
men, datifque pontifici verbis innocentem fe effe etea, quae adverfum fe gefta erant»
iniqua effe perfuadet; qum multis ab co libi non parum faventcs litteras obtinet,
quibus ad fecundum men:em Romam citantur Africani, iit ipfum adcufent. Ilii ad
tempus conllitutum mijuine veniunt Nec mirum cum ipiis perfuafum efTet judi-
cia in provincia finiri oportere; aiias ergo ad Africanos dedit litteras Zozimus, qui-
busexpoftulat, quod nemo adfuider. Ecce, inquit, Pelagjus Coele/iiu/que apoftoli-
caefedi in litteris luis et ^oiifejjionibus juis, uhiHerus, ubi Lazarus , etc. mifit prae-
terea Coeleftiusfubdiaconum, a qun taulinus diaconus ad fedem apoftolicamet Zo-
zimi judicium citatus eft. Vadiinonio conftituto hlc diaconus adefle reHuit. Tum
convenientes in unum Africam epifcopi circa Autumnum anni^iy. Coeleftii et Fela-
gii errores damnaverunt, grandemque ad Zozimum epilfolam fcripfere, in qut
querebantur nimium ab ipfo fidem Coekftioadhibiram effe, et quae in hac caufa a£ia
fuerant, ipfum edocebant , miftis etiam geltis, quae fuerantafta de illo vel cum illo
Coeleftio. Haec Marcellini opera miffa funt, per quem fimul et Paulini commoni-
torium Romam delatum eft,
Tum Zozimus lettis hifce litreris et confidcratis Africanorum decretis epi-
ftolam 3. ad eos mifit, in qua faftus paulu aequior, poftquam apoftolicae fedis au-
toritatem commendavit, negat fe in omnibus Coeleftio fidemaccommodafte,ut vifum
fuerat Africanis. Tcftaturque fe nihil definivifTe aur fine maturo examine definitu-
rum. Idcirco-, inquit, noverit vejira fraternitas nikil nos poj} iUas , quas fuperiut
vel litteras veftras accipimus immutafje, jed in eodem cunEia reliquijfe jlatu, in auo
dudum fuerant cum hoc noftris litterts vejirae indicavimus janSiitati, ut illa, quae s
vobis mijja erat ad vos , obteftatio remaneret.
Interim Africani metuentes, ne Zozimus aliquid in gratlam Coeleftii flatue»
ret, legatosad Honoriumimperatorem Ravennae tunc degentem miferunt, quibus
quidem ab eo obtinuerunt conftitutionem , in Pelagium et Coeleftium eorumque erro-
res. Ac demum vocatus a Zozimo ad audientiam Coeleflius, inquit Marius merca-
tor in commonitorio, ut quae promiferat feftinaret implere, id eft , ut damnatis
praediElis capitulis Jententia Africanortm epifcoporum, qua fuerat communione priva-
tus abfolveretur , non folum non adfuiti fed etiam ex memorata tirbe profugit, at-
tjtie ob hoc a beatae memoriae epifcopo Zozimo fcriptis amplifftmis eft praedamnatus.
In toto ifto negotio adparet vitilitigatorem Coeleftium ad Innocentium adpellafte,
adparet Zozimum conatum efti: ad fe trahere Africanos ad reddendam rationem iu-
dicii fui, adparet etiam Africanos multum laborafl"e, ut Zozimusdeceptum fc efle
agnofceret a Coeleftio , at non adparet eos agnovifl"e in pontifice Romano potefta-
tcm refcindendi judicii a fe in Coeleftium lati, imo contrarium ex di£lis eolligi fa-
ctllime poteft.
S t Be
I40 DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCITLINA
De caufa Apiarii et diffenfionc epifcopoir.m ylfricanoruiii a:m Zxzi,iio, BonifaciOf
et Coelejiino circa epifcoporum adpellaciones ad Roinauam fedem. -
Major fuit deinceps Zozimi contentio cum Ahicanis deadpellationihus epifcopo-
rum po{t motam de Apiario controverfiam, liinc enini cernere ell Z(.i;imurQ
et ejus fuccelTores nihil noii moUentes, ut adpellationes epiltoporvim iibi vindica-
rent, inde Africanos pro vcteri cohiuetudine fynodorumque iuarum fuprema auio-
ritate tamquam pro aris et focis digladiantcs. Sed res alioquin intricsia breviter
flc dilucide exponenda eft. Urbanus Siccenfis epifcopus olim Auguftini d;fcipulus
Apiarium presbyterum , cujus ordinaiionem iiritam effe ccnlcbat, excommuuica-
vit, ct dejecir. Is ad Komanum epifcopuin Zozinium confugit et ab eo benigne
exceptus ac in communionem acceptus efK Inde magnum non folum in ecciefia
Siccenfi, fed et in univerfa Africana fcandalum exortum eft, cum Zozimus vidcre-
lur canoncs violafie clericum damn«um fufcipiendo. Verum iileponiifex tieikga-
tos in Africam mifit, Fauflinum epifcopuin Potentinae plebis, et Philippum, ac
Afellum presbytcros, qui rcftitutionem Apiarii procurarent. Poflquam in Ahicam
pervcnere, praefentes adfuerunt conciho Africae univerfali ducentorum et fcptem-
decim epifcoporum, quod habitum eft poft Cof. Honorii IJ. et Theodolii VII. an-
^0419. adiulerunt illia Zozimo lirteras et mandaia: ac primum reftituiionem Apia-
rii urgere coeperunt, quid circa illatn geftum fit in hac fynodo, doeet epinolafyno-
dica ad Honifacium fuccefforem Zozimi, nam hic antequam res ifla perficeretur, e
vivis abierat: Q^uoniam, inqumnt tpiCcopi, placuit domino, iit de his, qvaenobif,
eum es;ere fanfii fratres nofiri epifcopus Faujlixius et compreshijteri Pliilippus et
Afclius, non heatae memoriae epijcopo Zozimo , a nuo ad nas viandata ct litteras de-
tulcrunt, fedtuae venerationi, qui in ejtis locum es divinitus conjiitutus humilitasno-
fira rejcriberet, ea breviter infinuare debcmus, quae utrorumque concordia termina-
ta funt , non ea, quae prolixis gejiorum voluminihus continentur, in quihus jalva
quidem charitate, non tamenjins parvo altercationis labore demoratj fumus ea ge-
jiis dclibantes, quae nunc ad caiijam pcrtinent. Q^uamquam et ille ,ji adhuc ejfet in
corpure, hocacciperet gratius, quod viderct pacatius terminatum. iJumine frater,
Apiarius preshijter , de cujus ordinatione et excommunicativne fuerat exortum mm fo^
lum Siccenfis, verum etiam totius Africanae ecclejiae non leve Jcandalum, deomnibus
erratis fuis veniam petens communioni efi refiitutus. Prior autem epifcopus nojier Sic-
tenfis Vrhanus, quod in eo corrigendumvifuni eji, fnc ulia duhitatione correxit, quia
vero paci et qnieti ecclcjiae non tantum ad praejcns, fed ctiam impofierum profpi.
liendum fuit , quoniam talia muita praeccff^^rant , ut vel fimilia vel etiam graviora
praccaveri oporterct, placuit nobis ,ut de Siccenfi ecKlefia retcnto fcilicct honore gra-
dus fui presbijter remavcrctur Apiarius et accepto epiJioHo uhicumque aiibi vellet et
pofjct pretbiiterii munere funs,eretur. Quod eidcm ipfi per litteras pojiulanti fine
difficultate conceffimus. Non habcmus nfta concilii in caufa Apiarii , fcd ex hac rc-
iaiioneintelligimus, primo Zozimi legatos petiifTe, ut reftitueretur Apiarius. Se-
cundo,
DISSERTATIONES HISTvORICAE. Dissert, IL 141
cundo, Africanos obftitiffc, acut verifimile eft conqueflos efTe de Zozimo, Tertio,
Apiarium videntemfe non polfe reflitui, niil errara fua fateretur, veniam eorum ab
epifcopis Africanis petiiffe. Quarto, eum nec fi quidcm reftirutum Siccenfi eccle-
fiae, fed honorcm presbytcrii ei fervatum permilTumque, ut ubicumque alibi vellet,
communicarer. Haec de Apiario in ea fynodo gefta.
Verum hujus occafione inter Zozimum et Africanos a£lum eft de adpellatio-
nibus epifcoporum et forma judicandi clericos. Nam priufquam Apiarii caiifa iflo
termino clauderetiir, inquiunt, iidem inter alia qiiae dinturnis difceptationibus ver-
fabamuTy qnia ratio ipfa pofcebat, ut aptid acia ecclefaJUca, et fratribus noJfrisFaU'
jiino coepifcopo et Philippo et Afello compresbijteris quaereremus, ut promerent
qujdquid eis nobifcum agcndum fuiffet impojitum, nonnulla quidcm fne uilo fcripto
profecuti funt verbis; fcd cum id potius flagitaremus, quod intitteris ferrent , com'
monitorium pojlularunt, quod recitatumnobis etiam geJJis , quae fcciim etiam ad vos
defcrunt, eji adligatum. Habemus etiamnum haec gefta, a quihus incipit codex ca-
nonum Africanae ecclefiae: in iis Aurelius in prima fefTione concilii 8. Calendas
Junias, primum profitetur fervanda effe decreta Nicaeniconcilii, eaque proferriju-
bet: id ipfum cum placuiffet omnihus, Daniel notarius recitare coepit , verum fta-
lim Fauftinus interloquutus eftdicens, aliqua effe in mandatis a fede apoftolica cum
cpifcopis Afris tratlanda de Nicaenis canonibus, fimulqiie commonitorium fibi •
Zozimo datum protulit, quod jubente Aurelio Daniel notarius recitavir. Sic au-
tem conceptum erat : fratri Faufiino et filiis P/iilippo et Ajello presbyteris Zozi-
mus epifcopus, vobis commijja negotia non latent vos ita ac Ji nojira, imo quia no-
flra ibi in vohis praefentia efi cuncia peragite , waxime cum et hoc nojirum pojfitis
hahere mandatum , et verba canonum, quaein pteniorem firmitatem liuic commoniio-
rio inferuimas. Ita enim iixerunt fratres in Nicaeno concitio, cum de epifcoporum
adpellatione decernerent. Sequitur 7. canon Sardicenfis nomine Nicaeiiis-adduftus.
Quo recitato Alypius interfatus ait, jamflatuiffe Africanos fe fervaturos decretacon-
«ilii Nicaeni. Verum fe nihil fimile in eo inveniffe, ideoque petit ab Aurelio, ut
mittat legatos ad Conftanrinopolitanum, Alexandrinum , et Antiochenum antiftites,
qui concilii Nicaeni exemplaria mittant, ut omnis ambiguitas tollatur, Monetetlam
petendum a Bonifacio, utidem faceref. Confilium hoc prohat Fauflinus, hortatur-
queeos, ut ifta ad Bonifacium perfcrihanf. Deinde recitatum eft alterum caputcon-
troverfum hujus commonirorii de apellationibns clericorum inferiorum, qnod Cc ha-
bet, de adpetlationibus autem ctericorum id eji minoris loci, eji ipjjus fynodi certa
refponfio , dequa re qttid afluri fitis ,credimus inferendum. Sequitur canon confii-
iii Sardicenfis, inqiio fancitur, ut clericus afuo epifcopo damnatus poteflarem habeat
finitimos epifcopos interpellandi, ut ab iis ejus caufa inter eum et epifcopum judi-
cetur, hoc recitato Auguftinus profeffus eii Africanos id fervataros falva diligen-
tiori vnQuifirione concilii Nicaeni. Poft haec Africani juhent decreta concilii Ni-
caeni, ut erant adlata a Caeciliano, a£lis inferi, necnon ea ftaiuta, quae in Africt
prius CQndita fueraat. Etiem, inquit, Aurelius quae dudum vejirae fanBitsti in-
S j tima-
m
^.4> DE ANTIQUA ECCLESI-S DTSCIPLINA
limavimuSi nunc patimini exemplaria/IaTiitornm Ni. eni concilii, fed et qnae Wc
falnhritcr a no/iris decejjoribus fccundiim ejuldem c <ucilii furmam vel quac nunc a
nobis ordinatajunt, recitari et gejiis injeri. Interim tamcn polhtcntur fc hrmatu-
ros efTe capitula adlata a Fauftiuo, (I repcrirentur in veriffimis exemplaribus conci-
lii Nicaeni, tiut ihidem, inquiunt, reperta anobis firmabuntur, aut Ji n-M mve'
niantur, colleiia Jynodo , de hoc injequenti trailabimus.
Porro antcquam ultra progrediamur, folvendus eft nodus, qui multis difE-
cilis videtur, cur Afrieani canonem Sardicenfem de ckricorum judicui. ad riiiitimos
epifcopos deferendis, videantur nonniil ad tempus admitterL'; cum tainen ipli tum
in priori lynodo anni 41^. tum in ifta ipfaeamdemdifciplinam canonibus fuis defi-
niant. At fi quis rem attente ponderet, ftatim inteliiget Africanos ea de caula Sar«
diceiifem canonem declericorum judiciis rejecifre, quod videreturpermittere clericis,
ut quofvis finitimos epifcopos accerferent, cum € contra diierce in caiionibus Afri-
canorum fit ftatutum, ut epifcopi illi confenfuepifcopi, qui fententiam tulit, eligan-
tur, urque ab iftis nulla fit provocatio ad altos finitimos, fed tantum ad primatem
flut ad fynodum univerfalem Af^icae. Uno verbo, crediderunt Africani Zozimum,
ut verifimile erat, hunc canonem adducere, ut ex eo probaret, Apiarium et alics
presbyteros, praelertim mari vicinos, poffead tranfmarinos epilcopos caufam fuani
deferre. Sed ad narrationem geftorum concilii redeamus.
Poftquam res ifta cum legatis Romani pontificiseftcompofita, ut adtempus
fcrvarentur duo canones ab iftis probati, interim tamen ut tum Nicaeni concilii de-
creta, ut habebantur in exemplaribus vulgatis in Afiica, tum etiam priorum conci-
liorum fub Aurelio dccreta , necnon ea ipfa, quae in hac lynodo fancita erant, re-
citarcntur. Cum, inquam, dc his conveniftet, recitata eft formula Nicaena. Se-
cundo, canonibus Nicaenis adjuntli funt triginta tres canones in hac fynodo condi-
ti. Poft haec recitati funt canones conciliorum in Africa geftorura, ab anno 39}.
ad annum 413. Denique ftatutum, ut ne diurius univerfi cpifcopi, qui ad conci-
lium congregati erant, tenerentur ab univerfo concilio, ut judices terni eligcrentur
de fingulis provinciis, quod ftatim ftatutum eft, et ita conclufum eft concilium
univerfale.
Ai legati a concilio deputati in unum convenientes 3. Kalend. Junias ejufdem
anni, rurfum nonnuUos canones ediderunt, ac demum Aurehus epifcopus fyno-
dum fic conclufit. ^uxta fiatuta totius fijnodi congregatae, et meae mediocritatii
fententiam placet facere rerum omnium conclufionem univerfi tituli dejtgnati, et di-
gefti hujus diei traClatum ecclejiae gefta fufcipiant: quae vero adhuc exprejfa non
funt , die fequenti per fratres nofiros Fauftinum epifcopum , Philippum et AJellum
presbi/teros venerabili fratri et coepifcopo nofiro Bonifacio rejcribemus, et fubjcrip-
Jerunt. Sequuntur legatorum ex omnibus provinciis deputatorum nomina, ex qui-
bus patet, codicem hunc ecclefiae Africanae fynodaieopus effe» et quidem f/nodi (•;
tius Africae,
Cittt
DISSERTATIONES HISTORICvE. Dissert. 17. 143
Extat deinde epiftola concilii ad Bonifacium , in qua poftquam ea de Apiari»
fcripferunt, quae fupra retulimus, narrant, quid circa commonitorium Zozimi fir
geftum et fancitum a fynodo, inquo, inquiunt, commoHitorio eis' qmtuor quaedam
nobijcum gerenda mandata funt. Unum dc adpelLationibus epifcoporum ad Romahae-
ecclejlae Jacerdotem. Alterumy ne ad comitatum epifcopi importtmenavigent, Ter-
tium, de traEiandis presbyterorum et diaconorum caujis apud finitimos epijcopos , Ji
a fuis excommuJiicati perperam fuerint. Quartum, de Vrbano- epifcopoexcommuni-
tando, vel Romam vocando , nifi ea, quae videbantur corrigenda, corrigeret. Quo-
rum omnium de primo et tertio ut Romam liceat provocare, et ut clericorum caufae
apud fuarnm provinciarum epijcopos finiantur, fam priore anno etiam litterisno-
firis ad eundem venerabilis memoriae Zo^imum epifcopum datisx infnuare curavimus,
ut ea jervare fine ulla ejus infuria paulijper fineremus , ufque ad inquifitionem Jlatu-
torum concilii Nicaeni. Et nunc de tiia pojcimus fanEiitate > ut quemadmodum ea
aptid Nicaeam a patribus confiituta funt, fic ea nobis facias cuftodiri, et ibi apud
vos ifla, quae in commonitorio atrulerunt , facias exerceri. Deinde reiatis Sardicen-
Cs concilii canonibus duobus de epifcoporum et clericorum judiciis,. haec adduntr
Haec tttique vfque ad adventum verijftmortm exemplarium Nicaeni concilii inferta
gefiisftint, quae fi ibi, quemadmodum ipfo quod apud nos fratres ex apuflolica fede-
direBi commonitorio adlegaverunt , continerentur , eoque ordine, veL apud vos im
Italia cuftodirentur , nttllo medo nos talia qualia commemorare jam: nolumus, vet
tolerare cogeremun fedcredimus, adjuvante mijericordia domini Dei tiojiri, quod
tua fanfiitaie Romanae ecclefxae praefdente y non fumtis jam iftum typhim vafijuri:
et lervabuntur erganos^ quae nobis etiam non dijferentibus cujiodiri debeant. Cum
fraterna charitate quae fecundtm fapientiam atque juftitiam, quam tibi donavit altij-
fimus, etiam ipfe perfpicis effe Jcrvanda, fi forte aliter Je hahent canones concilii
Nicaeni. Aiunt demde fe id non invenifle in exemplaribusfuis, etin Graeciammi-
Cffe, ut ianones Nicaeni fibi adferrentur, monentque pontificem, ut idem faciar,.
profitentes fe interim fervaturos ea, quae de adpellationibus epifcoDorum et clerice^
ruiti judiciis apud finitimos epifcopos in commonitorio habebantur.
Verum haud diu exfpeftarunt illi ; nam fub fi^nem' ejufdem anni formulami
fidei et canones Nicaenos viginti ab Alexandrino Cyrillo et Conftantinopolitano an-
tiflite Attico ad fe miffos recegerunt. et flatim ad Bonifacium; direxerunt 6. Kalen.-
das Decembris.
Nihil deinde fub ifto pontifTce hacin caufa gefEum memoriae proditur, At
fub Coeleflino res ifta recruduit. Namque Apiarius- rurfum adcufatus, Romam:
iterum confugit, er cum Fauftino legato Coeleltinr rcdiit in Africam, putans fe;
ejus autorirare refiituendum effe.. At Africani antifiites jam certi nihil efTe in conci-
lioNicaeno, quod pontifici Romano" favere pofTer,. jugum aperte excufierunt, et
Apiario damnato peremptorio decreto itatuerunr, non efTe tolerandas epifcovJoruni'
adpellationes ad Romanum pontificem, nec clericorimi improba refugia probandai
effe. Epiilola fcripta efl nomine Auxclii Palatini j. ctaliorum, q^uL uuiyerfali. concir^
lie>
T44 DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
lio Carthaginis ndfuifre diciinmr. His aurem vcrbis concepta efl-. Optaremtis, f\
quemadmndum fauBitas tua de ahcntu yipiarii laetatos vos fuijje , nujjis per com-
presbijterum nnjhim Leonem littcris intimavit, ita nos quoque de ejus purgatione
haec jcripta cim laetitia mittercmus. E/fet profech et njira et veftra modo alacri-
tas ccrtior, nec proptcrea videretur, qnae adhuc de audiendo quam de audito prae'
cefjerat. Adveniente certe ad nos fanfio fratre et coejifc^po nojlro Faiijiino , conci-
lium congregavimus, et credidimus ideo cum illo mijjum, quoniam fcut pcr ejus ope-
ram presbijterio antea redditus fuerat, ita nunc pofjet de tantis criminibus Jibi a
Tabracenis objcBis eo laboratite purgari , cujus tanta ac tam irumania Jiagitia de- jji
cwjum nojlri concilii examen , ut memorati patmcinium potius quam judicium ac de- 9
fenjoris magis operam quam difceptatoris jtiliitiam fuperarent. Nam primum quan- -^
tiim ubjiiterit omni congregationi diverjas injuriay ingercndo quafi ecclefiae Romanae
ajferens privilegia, et volens eum a nobis in communionem Jufcipi , quem tuafantii-
tas credens adpellajfe , qiiod probare non potuit, communioni reddidcrat; quod mi-
nimelicuit, quod gefiorum etiam meiius leEiione cognofces. Triduano tamen labo-
rioflfmo agitato judicio, cim divcrfa eidcm objeBa affliEiijfimi quaereremur, vel
moras coepijcopi nojlri Faujiini, vel tergiverfationes ipfus Apiarii, quibus nefan-
das turpitudines occulere conabatur. Deus judex jujius , fortis et longanimij, ma-
gno compendio refccavit , tetriore quippe ac putidiore objiinatione comprefja, iqu^
tantum libidinum coenum impudentia negationis volebat obruere. Deo nojiro ejut
conjcientia coarElante, et occultJ, quae in illiiis corde tanquam in volutabro crimi-
num jam damnabat , etiam hominibus publicante repente in confejjiuncm cunBortm
objeLiorum fiagitiorim dolofus negator erupit : incredibilibus opprobriis tiltroneus
fe ipfe convicit, atque ipfam quoque nojiram fpem, qua eum credebamus et optaba-
mus de tam pudendis poffe purgari , convcrtit in gemitus. Niji quoniam ijiam moe-
fiitiamiino tantim folatio witigavit , quod et nos labore diuturnioris quaejiionis ab-
folvit , et fuis vulneribus qualemcunque medelam , etfi invita, ae fuae conjcientiae
reluciante confejftone providit , domine frater, praefato itaque dcbitae falutationis
officio, impendio deprecamur, tit dcinceps ad vejlras aiires hinc venientes non facilius
admittatis, nec a nobis excommunicatos in commiinionem velitis excipere; qnia hoe
etiam Nicaeno concilio definitiim facile advertit vmerabilitas ttia. Nam etji de tn-
ferioribus clericis vel iaicis videtur ibi praecaveri, quanto magis hoc de epifcopis vo-
luit objervari, ne in Jua provincia a commnnione Jufpcnfi , a tua fanEiitate velprae-
propcre veL indebite videantur communioni rejiitui. Presbyterorum quoque et fe-
quentiim clericorum improba refugia ficut te digntim rcpellat JanEiitas tiia, quia
et nulla patrtim dejinitione hoc ecclefae derogattm eji Africanae, et decreta Nicae-
na, five inferioris, fwe fuperioris gradus clericos, five ipfos epifcopos , metropolita-
nis apertijjime commifenint , prtidentijfime enim jujiiffimeque viderimt qtiaectinque ne-
eotia injuis locis, ubi orta Junt jinienda , nec unicuique providentiae gratiam fan-
Eii Ipiritus dcfiituratn, qua aequitas a Chrijii facerdotibus , et prudenter vidcatur,
et conjlantifftme teneatur: maxime quia unicuique concejjum eji, ft judicio offenjut
fuerit
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dissert. II. «45
fuerit cognitorum ad micilia fuae provinciae, vel eti&m nniverfale provocare. Nifi
forte quisquam efi, qui credat nnicuique pojfe Deum no/irum examinis injpirarejujli-
tiam, et innumercbilibus congregatis in concilium Jacerdotibus denegare. Aut quo'
modo ipfum tranfmarinum judicium ratum erit , ad quod tejlium necejfariae perfo-
nae, vel propter Je.xus, vel propter fcne^iutis infirmitatem, vel multis aliis impedi-
nentis additci non poterunt. Nam ut aliqui tamquam a fanBitatis tuae latere mit-
tautnr, nulla invenimus patrum fynodo conjiitutnm, quia illud.quodpridem per eim-
dem epifcopum Faujlinum , tamquam ex parte Nicaeni concilii exinde tranfmififlis in
CQnciliis verioribus, quae accipiuntur Nicaeni a fanSJo Ci/rillo coepifcopo nojiro Ale-
xandrinae ecclefiae, et a venerabili Attico Conjiantinopolitano antijiite ex authentico
mijjis. Qjiae etiam ante lioc per Innocentium presbyterum , et Marcellum fubdiaco'
num, per quos ad nos ab eis dire^a funt venerabilis memoriae Bonifacioepifcopo de-
cejfori vejlro a nobis tranfmiffa Junt , in quibus tale aliquid non potuimus reperire.
Exfequutores etiam clericos vejiros quibujque petentibus nolite mittere, nolits concede-
re, ne fumofum typhum, hoc eji, fajium ambitionem et Juperbiam faeculi , in eccle-
fiam Chrifii, quae lucem fmplicitatis et liumilitatis diem, Deum videre cupientibus,
praefert , videamur inducere; nam de fratre nofiro Faufiino amotojampro fuis ne-
fandis nequitiis de Chrifii ecclejla dolendo Apiario /ecuri fumus , quod eum probita-
te ac moderatione tuae fanSiitatis , falva fraterna charitate Africa ulterius minime
patiatur , et alia manu Deus nojier fanBitatem vejiram aevo longiore pro nobis oran-
tem cufiodiat, domine fratir. Prolixam hanc epiftolam hic defcribendam duxi,
quia in ea nihil eft, quod non faciat in propofitum.
Primum, ex ea conftat Apiarium cohfugine ad Coeleflinum, et ab eo com-
munioni reftiiutum cum Fauftino in Africam rediifle.
Secundum, Fauftinum in concilio Africanorum defenfionem Aplarii fufce-
piffe, et allegafle privilegia ecclefiae Romanae, ut quia reftitutus fuerat communio-
ni a Coeleftino, etiam in Africa reftitueretur.
Tertium , Africanos haec privilegia non admififte , fcd e contra pro injuriis
duxifle, et Apiarium invito licet Fauftino convitlum damnaffe.
Quartum, eos in hoc concilio aperte mentem fuam declarafle pontifici, cir-
ca capitula adlata Nicaenl nomine concilii, quorum unum erat dc adpellationibus
cpifcoporum, alterum dc confugiis clericorum, ct denuntiafle pontifici ne utrum-
que deinceps ficri pateretur,
Quintum, id ab iis probatum, primo ex concilio Nicaeno, deinde ex ju-
ftitla ct aequitate, quia debet illic audiri caufa ubi teftes et accufatores effe pofl^unr.
Tertio, quia credibile eft eplfcoporum multorum judicium, in quo adfunt necef-
feriac pcrfonae, melius efle ac aequius , quam judicium unius epifcopl, qui longe
dcgat ab lis locis ubl funt teftes et accufatores.
Scxtum, non modo Africanl pati fe non pofle adfirmant adpellatlonescpifco-
porum, fed ne quideiii aiunt fe pafl^uros efl!°e, ut legati mittantur a pontifice, quo.
T niam
i^tf DE ANTIQUA ECCLESIiE DISCIPLINA
niam illud priyilcgium nullo canone ipfi indultum cft, cum conftet citatos a Zozl-
mocanones, non efte Nicaeni concilii, ut ferebantur.
Septimum , rogant pontificem ne fumofum laeculi lyphum in ccclefiam in-
ducat, ne executores clericos mittat, ne FaulHnum kgatum in Africa relinquat,
denuntiantes fe ifta minime toleraturos. Hac relponfione accepta, Coeleftinus vi-
dcns Afros cpifcopos jus fuum tam conftantcr tueri , a propofito deterritus eft.
Nec enim amplius eft conatus Apiarium rcftuuerc, nec legaros iii Africam mifit,
nec adpellationes epifcoporum Jufccpit, nec clericos Afros ad fe confugientes, re-
ftitui curavir, nec tamen proprcrea ab illorum communione difccffit , fed fe ab iis
viftum efte haud aegre paftus eft. Somniant enim, qui dicunt aliquod propterea
fchifma inter Africanara ctRomanam ccclefiam exortum fuiffe.
Ex his, quae huc ufque diximus lucutenter conftat, de adpellationibus epif'
coporum quaeftionem fuiffe inter Afros, necnon inter Zozimum , Bonifacium et
Coeleftinumj nam quamvis huic quaeftioni occafionem dederit Apiarii presbytcri
tantum confugium, feu adpellatio , attamen proprie difputatum tantum eft de ad-
pellationibusepifcoporum : nam feptimuscanonSardicenfis de epifcopistantumloqui-
tur. Quapropter C de clericoriUTi adpellationibus fis tantum fuiftet, incaft^um Afri-
cani tanto labore canonem iftum conquifiviflent. Deinde Zozimus non vindicabat
ilbi adpellationes presbyterorum, nec ad id probandum canonem Sardicenfem fepti-
liium adlegabat, ?ed tantum contendebat potuifle Apiarium ad fe confugcrc, et cau-
fam fuam apud fe agere, quia canone akcro Sardiecnfii permiffum erat clcricis vexa-
tis ab epiicopo ad finitimos caufam agerc. Imo hoc unum conrinct capitulum ie-
cundum de clericis. Agebatur ergo de adpellationibus epifcoporura ad Romanum
cpifcopum, et de clcricorum inferiorum confugiis ad finitimos. Ac proinde ruit
prima nonnullorum refponfio de adpellationibus clericorum hic tantum agi, cum
certum fit proprie non agi de illorum , fcd de epifcoporum adpellationibus,
Secunda rcfponfio eft eorum, qui dicunt ab Africanis non effe rejefias adpel-
lationes epifcoporum adRomanum pontificem,fed modum adpellandi. Haec etiam
ex diftis facile disjicitur; conftat enim eos omnem omnino adpeliationem indigne
tulifl^e, nec folum paii noluifte, ut Romae judiciumferret; fed eriam ut legatos in
Africam mitteret ad judicandum. Unoverbanon aliud juspeiebat pontifcx Roma-
hus, quara id, quod fibi canone feptimo Sardicenfi indultum eft; fed illud eft valde
exi^uum. Ergo Africani epifcopi de ifto jure contendentes cum Romano pontifi-
ce, omne omnino jus retraBandarum caufarum, quae ad epifcopos fpeftant, ponti-
fici denegarunt,- qui cnim id, quod minus eft non conceflTerunt , mulio magis illud
q^uod majus eft denegafTent?
Advcrfus haeca multis opponitur epiftola fanfli Auguftini ad CoeJcftinum
Romanum pontificcm, quae olim 261. nunc 209. in ca faijSius Auguftinus ad Coe-
lcftinum nuper eveftum fcribit de quodam Antonio, quem in oppidoterritoriiHip-
poncnfis, cui nomen Fuftala, curarat ordinandum; fcd cum is poftca rapinarum
dijfliiniitionis ac injuftae oppreflionis conviflus foret , non eft lamen omni honore
«pifco-
D.ISSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. II. 147
i
eplfcopatus fpoliatus, fed tantum adminiflratlone ecclefiae fuae, cujus curam ficut
prius gefiit Hipponenfis epifcopus Auguftinus. Afl Antonius judicium iftiid aegre
ferens, ad Bonifacium confugit, et ab eo litteras obtinuir. quibus ilJe jubebat eura
in integrum reftitui, fi ordinem reriim fideliter expofttiffet. Mortuo Bonifacio.
Coeleftinus praedecefforis fui judicium probans, exequutoribus clericis, quos tum ha-
bebat, mandaturus erat procuidubio, ut per vim, fi aliter fieri non poflit, Bonifa-
cii fententiam exfequutioni mandarent ; quod praecavens Auguflinus ad Coeleflinum
hanc epiftolam fcribit, in qua tum Antonii caufam exponit, tum Coeleflinum de-
hortatur a propofito.
Refpondeo primo, hanc epiflolam ab eruditis non paucis Augufllno abjudi-
cari; habetur enim tantum in unico codice ducentorum circiter annorum, et qui-
dem Vaticano ac proinde non parum fufpeflo. In caeteris autem omnibus omitci-
tur, ut obfervarunt ii, qui nuper epilblas Auguftini mira diligentia in lucem edi-
derunt, et ad innumerorum pene manufcriptorum fidem recenfuerunt.
Deinde qui in S. Auguftini ftilo verfatiflimi funr, non parum putant hic efTc
difcriminis ab Augufliniano. Certe haec epiflola videtur elegantior, et rheroricis
figuris ornatior quam folent efTe Auguitinianae, praeterquam quod illa nec tot nec
tam crebris fcatet verborum allufionibus.
Refpondeo fccundo, nihil ex hac FufFalenfis epifcopi caufa, adverfus ea, quae
diximus, de Africanorum mente colligi. Quamvis enira AntoniusFufTalenfis epifco-
pus per fubreptionem a Bonifacio litteras obtinuifTet, ut reflitueretur, fi ordinera
rerum fideliter indicalfet. Africani tamen epifcopi pontificis decreto non obtempe-
rarunt, atque inter alios Auguftinus ipfe, a quo fueratFufialenfis mulllatus, parere
renuit, et hanc epiftolam ftatim poft mortem Bonifacii ad Coeleftinum mifit, in
qua obteftatur eum per Chrifti fanguinem,per apoftoli Petri memoriam, qui chri-
Itianorum praepofitos populorum monuit, ne violenter dominentur in fratres, ut
fedis apoftohcae fententiam per vim exequutioni mandari non finat; unde conftar,
Auguftinum non exiftimaffeRomano pontifici jus efl!e reftituendi epifcopi in provin-
cia fua deje£li, alioquin ipfe paruiffet ejus decreto, nec timuifTct, ne per vim ad id
cogeretur.
Licet autem Coeleftinus jus iftuJ fibl tribueret , a propofito tamen, ut cre-
dibile eft, deftitit, nec Antonium Fuflalenfem reftituere invitis Africanis tentavit.
Conftatcerte ex epiftolais^ Auguftini, AntoniumFufialenfem non fuifl!e reftitutum ;
fed Auguftinum hujus ecclefiac curam gefliire. Caeterum nec Fulfalenfis iilius epi-
fcopi, nec aliorum tunc temporis confugia in exemplum adpellationum trahi pof-
funt: haec enim per id temporis gefta funt, ut recte in notis ad hanc epiftolam ob-
fervatur, quo nonnulli Afncani ad exemplum Apiarii Romara adpellare coeperant
fub pontificatu Bonifacii, et initioCoeleftini, quo tempore nondum Nicaeni cano-
nes in Africam a legatis in orientem miflis delati fuerant, flatuerantque illi tum in
epift. ad Bonifacium tom. 2. conc. col. 1141. tum in canone 4. conciliiCarthaginen-
fis 6 fe Sardicenfes canones, qui nominc Nicaenorum obtrudebantur, tantifper
T 2 ferva-
X48 DE ANTIQUA ECCLESI.^ DISCIPLINA
fervaturos, donec comperlfTent, utrum revera eflTent concilii Nicaeni, necne; unde
non mirum, fi fanflus Auguftinus in hac epiftola AntoniiFuffafenfis confugium non
omnino improbare videatur: cum ipfe in concil.Carthaginenil 6.ibidem col. 1562.
nomine Numidarum, quorum legatus erat, profe/rus efFet fe memoratos canones
fervaturum , falva inquifitione concilii Nicaeni. Verum poftquam Nicaeni canoncs
in Africam allati, compertumque nihil in eis cjusmodi reperiri, omnes omnino
adpellationes irritas habuerunt Africani, nec deinceps illas fieri paffi funt.
Nec opponas fanftum Auguftinum in hac epiftola agnofcere antiqui-ffima
effe adpellationum ad Romanum pontificem exempla, cum ait: Exiftimt exemplu,
ipfa fcde apoftolica judicante *, vel alioriim judicia firmante, qnosdam pro ciilpis
quibusdam nec epifcapali fpoliatos honore , ncc reliBos omnimodis impunitos, quae ut
a nojlris temporibits remotijfima nun requiram, recentia memorabo. Clamet Prifcus
■provinciae Caefareenfis, et clamet alius ejusdem provinciae ViEiur ; et clamet ter-
tius ejusdem provinciae Laurentius , etc. Unde colligi poteft, non modo tres iftos
poft adpellationem fuifie dejeclos; fed et plura alia antiqua hujus rei exempla re-
perirj, quae non improbaret Auguflinus. Verum fi haec verba ita intelligenda fo-
rent, epiftolam hanc fpuriam effe, vel faltem haec adjecla e(Fe, haud dubium forer;
fatis enim conftat Zozimi ct Bonifacii petitionem omnino novam vifam effe, et an-
lehac inauditam tum ipfi Auguftino, tum caeteris Africanis epifcopis. Sed erga
illam non ita fuiffent affefli, fi antiqua et a fuis temporibus remotifiima adpellatio-
num exempla novifient.
At fi quis Auguftini verba mentemque penitius fcrutetur, intelliget haec ab
Aut^uftino oratorio more, et ad captandam Coelefiini gratiam effe di£la. Unde an-
tiqua ilia exempla minime commemorat: fed tantum recentia, quae nihil nobis ob-
funt, cum, utdiximus, contigerint eo tempore, quod interfluxit ab adpellatione-
Apiarii ad reditum Africanorum legatorum ex oriente. Deinde vero non dicit Au-
guftinus olim adpellatum effe ad fedem apoftolicam , fed tantum innumera effe ex-
empla , quibus probetur fedem apoftolicam noxios epifcopos aliquando puniijfe, nm
tamen omni honore epifcopali fpoliajfe , fe/, inquit, ipfa judicante, vel aliortm
judicata firmante: judicante quidem cpifcopos fuae metropoli fubjeftos, aliorum
judicata firmante per confenfum et adprobationem , et damnatos ad fc confugieotes
rejiciente. Nam, ut obfervavimus, conqueritur hac epiftola Auguftinus, quod
Romanus epifcopus Antonium Fufralenfem benigne audivinfet: quare haec exempla
rantum abeft ut nobis noceant, quin imo probant Africanos epifcopos non modo
presb) terorum inferiorumque clericorum, fed et epifcoporum adpellationes indigne
lulifre. Denique non dicit Auguftinus Priscum, Viflrorenj et Laurentiura Romam
adpellafTe, fed tantum punitos et mulclatos fuiflTe, licet epifcopatu non fpoliarentur.
Hoc
• Hoc int^llige de epifcopis , metropoli, feu dioecefi Romani pontificis fubjeftis , nixus auto-
ritate difcipTuiae ecclefiafticae, quae, primis vigel>at rccLefiae factuUs ; iiec contrariujn pro-
bue potcfl Ciiriftianus Lupiis, cui taincii lioc ^irobaiidum mcumbit.
DISSERTATIONES HISTORICiE. Dissert. 11; €4,9
Hoc quippe in loco refellit hanc Antonii propofitionem: Ant, inqurebat, in mes
catliedra federe dehai, aiit epifcopus ejje mn debui. Ut id refellat Auguftinus;
exijhtnt, inquitj exempla fede apoftolica jiidicante , aut aliorum judicia firmant^Ur
qmsdam pro culpis quibusdam nec epijcopatu fpoliatosy nec reliElos omnimodis impu^
nitusi quae ut a no/iris temporibus remvtijfima non requiram, recentia memoraba,
Clamet Prifcus provinciae Caefareenfis epijcopus , aut ad primatum locus ficut caete-
ris mihlpatere debuit , aut epifcopatus remanere non debuit: clamet alius ejusdem
provinciae ViEior epijcopus , cui reliElo in eadem poena, in qua et Prifcus fuit, nus-
cuam niji- in dioecefi ejus ab alio communicatur epifcopo ; clamet aut uhiqiie commum-
care debiti, aut etiam in meis locis communicare non debui. Clamet tertiiis ejusdem
provinciae Laurentius epifcopus , et prorjus hujus vocibus clamet, aut in cathedra,
eui ordinatus fum federe dehui, aiit epijcopus ejfe non debui. Nae caecusfit, qui
non videat, haec exempla non efle epifcoporum adpellantium ad Romanam fedetn,
aut Roraae judicatorum, fed epifcoporum ab ipfis Afns ex parte tantum- mulilato-
rum, nec omnino gradu dejc£lorum.
Sed de his fatis; nunc. pauca dicamus adverfus Chriftiani Lupi circa haec
commentationes. Longam is differtationem inftituit de Africanae ecclejiae Romanis
adpellaiionibus (dicere debuerat de adpellationibus epifcoporum Africanae ecclefia*
«d Romanum pontificem) haec guamvis grandis et verbofa, vix tamen quidquanu
habet ad propofitum: priora undecim ejus- capita alio pertinent omnino, caput i5,
in quo enumcrat errores, ut ipfe putat circa adpellationes Afrorum ad fedem apo»
ftolicam, nulluni mereretur examen : igitur a decimo-feptimo ordiemur.
Primum exemplum adpellationum ab Afris epifcopis ad Romanum pontifi-
cem refertur ab eo, Privati Lambefitani, quem contendit a Nuraidiae fynodo adpri-
matem Carthaginenfem, ac deinde ad Fabianum Romanum provocaflTe.- De ifto'
Privato bis mentio fit apud Cyprianum, femel epiftola 29, in qua clerici Romanae-
ecclefiae, haec de illo ajunt. Qiiod autem pertinet ad Privatum Lambejttanum pro
tuo more ftcifii , qiii rem nobis JoUicitam mmtiare voLuifii; omnes enim nos decet,.
pro corpcre totius ecclefiae, cnjus per varias quasque provincias membra digefiafutit,
excujare, fed nos etiam ante litteras tuas fraus callidi hominis Latere non potuit.
Nam cim antehac quidam ex ipfius cohorte venijfet vexillarius Privati futurur
et frauduLenter litteras a- nobis elicere curaret, nec quis ejfet, latuit, nec
litteras, quas vclebat, accepit. Et iterum epifl-. 54. ipfe Cyprianus fic de
Privato loquitur, ut per Felicianum fignificavi tibi frater venifle Carthaginem
Privatum veterem haereticum in LambefitanaColonia ante multos fere annos ob mul-
ta et graviora deiiEia nonaginta epifcoporum fententia condemnatum. Antecejforunr
etiam nofirorum, quod et vefiram confcientiam non latet , Fahiani et Donati liiteris
feveriffime notatum, qui cum caufam Juam, inconcilia quod habuimus idibus quae
proxime fuerunt , agere velLe fe diceret , nec admijfus ejfet, Fortunattm ifium fpji
pfeudoepifcopum dignum collegio Juo fecit.
Nemini, utputo, ante Lupum in iT^entem. venerat ex his aliquid in adpel'
laUQnunxadRonvtnmn gontificem gratiara inferre: primus ille fulpicatus eft Priva.-
T 2t sum
15» DE ANTIQUA ECCLESIiE DISCIPLINA ,
tum adpellafTe adDonatum; ac deinde a Donaro adFabianumRomanum. Sed iftud
merum eft commentum, nec enim dicitCjprianus, ipfum ad iftos adpeliafTe; fed ab
iftis per litteras fuift"e notatum eumque poftea confugi(re ad clerum Romanae eccle-
fiae, ac deinde ad fynodum Africanorum utrobique fuifTe reje£lum, et ne quidem
auditum. Quomodo haec in exemplum adpellationum trahi poflint, ego prorfus
ignoro,
Adducit fecundo loco idem Chriftianus Lupus Novati exemplum, qul eje£Iuj
Africa Romam confugit et illic pfeudoepifcopi Novatiani ordinationem perfecit,
Haec multis exponit Lupus, at quid ad propofitum pertineant, affequi nequeo.
Conatur deinceps idemfcriptor refpondere ad iftaCypriani vcrba, ciim fiatutim fit
omnibiis nobis et aequnm pariter ac jufium illic caufam agcre, ubi accufator et tefies,
etc. Sed quam mifere, quam pueriliter haec eludic' C^prianus, inquit, purgat
atiquod fingulare Juae gentis ediUum. Imo Cyprianus ut FeHcidimi adpellationem
irntam elfeprobet, legem generakm, ncc Africanis rantum, fed omnibus epifco-
pis fervandam proponit; caufas in provincia debere terminari. At inquit Lupus,
non ajjerit id ejfe necejfarium, fed aequm ac jufium. At inquam ego annon iftud'
nugari eft? quafi vero non fit neceffarium fervare id quod juftum et aequum ac ab
omnibus ftatutum. Mitto aliaLupi hanc in rem didta, quae feriis omnibus rifum
commovebunt. Nemoenim, ut puto, haec vs^ha. amnibus mbis , et ifta, oportet
utique eos, quibus praefumus , de folis Africanis intelligi debere arbitrabitur, ii mo-
do Cypriani verba legerit, de omnibus enim ille pafioribus loquitur, cum, inquir,
fin<TUiis pafioribus pnrtio gregis fit afcripta, quam regat et gubemet unusquisque
rationem acius Jui domino redditurus. Non attingam ea, quae Chriftianus Lupus
addil cap, 18, funt enim jam abunde refutata et parafogismis ubique fcatent.
Tertium cxemplum ab eodem adduftum cap. 19. eft CaeciUani Carthagi-
nenfis, in cujus caufa mirc nugatur, nobis fingulas ejus nugas pcrfcqui non libet,
nonnullas tantum exfufflabimus.
Primo, fupponit Caeciliani ordlnationeni confirmatam a Romano cpifcopo,
et e contra Donatj ordinationem in irritum mifTam ; fed hoc falfum eft. Nullum
enim fuper ea re decretum a Romano pontificc eft emiffum ante fynodum Romae
habitam.
Secundo, fupponit Conftantinum aDonatiftis rogatum,ut judices daret rem
iudicandam reliquiffe Melchiadi, ob jus, quod ille habebat retra£landorum judicio-
rum; atqui, ut probavimus fupra, Melchiades non fecus ac caeteri datus efl aCon-
ftantino judex; nec hanc fibi poteftatem vindicavit, ut teftis eft Auguftinus et nos
antca fufe probavimus.
Tertio, opponit nobis fententiam Romani judicii, quam dicit foHus Mel-
chiadis uomine latara fuiffe. Unde concludit jus illi foli fuiffe retraftandi judicii.
Refpondeo eiOptato, omnes epifcopos in judicio Romano fententiam tulifTe
ci omnium fententiis abfolutum fuiffe CaeciJianuxn , judiciam autcm claufum fuifTc
Mekhia.
DISSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. 11. 151
Melchiadis fententia , qui poft alios eam diiit : Caecilianus, inquit, omnium fiipra
memoratorim fententiis iyinocens prommciatus e/i , etiam Melchiadis fententia, qiia
judicium elaufim efi. Non ergo folus judicavit, fed cum caeteris fententiam aixit
ultimo loco, ut praefides folent. Porro ejus fententia non aliter concepta eft, quani
caeterac. Cum conftiterit, inquit, Caecilianum ab iis, qui cum Donato venerant,
juxta profefjionem fuam , non accufari; nec a Donato conviElum effe in aliqua parte
confiiterit fuae communioni ecclefiafticae integro fiatu retinendum merito effe cenfeo.
Privatam hic fententiam aperir Miltiades, quae junfta cum caeteris authoritatem ha-
bebat, fola fine caeteris non habuifTet, tum enim mos erat in conciliis fingulorum
fententias cxfcribi non generalem emittere et epifcoporum concordantes in fe invi-
cem fententiae locum habebant generBlis judicir. Unde fubdit Optatus, fufficit er-
go et Donatnm, tot fententiis ejje percujfum, et Caecilianum tanto judicio purgatum.
Judicium fcilicet in iftorum omnium fententiis non in folius Miltiadis fententia
continebatur, in )udicio quippe fententiac funt plurium et tamen unum judicium,
cum omncs fententiac conveniunt;
Quarto, opponit idem Lupus diftum Auguftini concione fecunda fuper
pfalmum 36, ubi comparans caufam Primiani contraMaximianiftas caufae Caeciliani
contra Donatiftas, haec ait: Si innocentem te (Primianum) reddidit fedes Bagdi-
tana, quanto potius illum (Caecilianum) ye^ffj- apofiolica?
Refpondeo, Auguftinum hic antithefes fe£tari\ er idcirco fedem apoftolicani
opponereBagaitanae. At quid inde ad propofitumLupi effici poflTr, ego prorfus nefcio.
Inde eter^im non magis concludi poteft Caecilianum a Miltiade folo fuifTe abfolutum
quam Primianum aBagaitano epifcopo; fed ifte non Bagaitani tantum, fed plurium
epifcoporum Donatiftarum fententiis eft abfolutus '^ ergo ille quoque non folius Milti-
adis, fed et aliorum fententiis eft abfolutus. Deinde quid ex iftis verbis aliud inferre
poteft Lupus nifi Coecilianum abfolutum fuiffe Romae aMiltiade.. At nemo id
negat, verum de his controvertitur, utrum ilicfolus judicaverit ct folius ejus au-
loritate judicium fit latum. Deinde num caufam iftam judicaverit ob poteftarsm
«iiquam fibi pcculiarem retraftandi judicii ; an vcro ob delegationcm impcratonam ;
neutrum autem probanr adducla fantti Augufhni verba.
Foft haec capite vigefimo cpiftolam Auguftini 162 in medium producit Lu-
pus» ubi ait AuguflinusSecundum Tigifitanum perperam feciffe judicando Coeci-
iianum non adhibito- transmarinorum epifcoporum judicio, non repetemus ea, quae
•idc fcopo Auguftini hac in epiftola ("emel atque iterum diximus. Hoc unum in
praefentiarum monemus, nihil in ea reperiri eorum, quae inde deducitLupus. Sic
exerapli gratia nusquam docer Auguftinus Coecilianum utpote primatem exemptum
* judicio totius Africae; fed tantum ait, conveniens fuiffe, ut difTidentibus Africanis
Caecilianus aSecundo non damnaretur abfens, cura praefcrtim communionem ha-
beret cum ecclefiis transmarinis, fed acquius fuiffe, ur epifcopis transroarinis judi-
cium mitteretur j non ob majorem illorum autoritatem, fcd quia neutri parti ftu-
debant,.
•t5« uie antiqva ECCLESI^ disciplina
Jebant. Sed cur, inquit Lupus, Augufiinus ohfervat Caecilianum magnae fedit
antitifiem fuiffe, qua.e autoritatevi haberet. Refpondeo, AugufHni efie fcopum, ut
jam obfervavi, oftendere Secundum Tigifitanum imprudenter omnino Caeciiianum
damnaffe, quiaejus damnatio plus allatura erat mali, quam boni ; cum iile effet ejus
(edis epifcopus , quae autoritatem haberet, quaeque transmarinis e/rct vicina cccie-
iiis: et ideo poflfet faciiius fefe tueri iilarum ac praefertim Romanae auxiiio et com-
tnunione. Nam fi mediocris cujusdam et ignobilis fuilFet civitatis epifcopus , ni-
iiil periculi erat, ne communicatorias litteras haberet a transmarinis, quae folebant
«d primates et praecipuos cpifcopos praefertim dirigi, at q\im Cartliago ., verba
funt Auguftini, cujus Caecilianus erat epilcopus, erat vicina transmarinis regioni'
bns, et fama celeberrima nohilis , non mcdiocris utique autoritatis hahebat epifco-
pum, qui poffet non curare confpirautem multitudinem inimicorum , cum fe videret
tt Romanae ecclefae, in qua femper apoftolicae cathedrae viguit principatus et caete^
ris terris per communicatorias litteras ejfe conjunfium. Autoritas igitur ecciefiae
Carthaginenfis ex mente Auguftini, non in ea fita eft, quod ejus epifcopus non pof-
fit judicari ab epifcopis Africae; fed quod inique ct ab inimicis judicatus abfens
poterat fe defendere communione transmarinarum omnium ecclefiarum , quod fa-
ccre non poftet exiguae aut iongc femotae civitatis cpifcopus. Ex his condudit
Auguftinus Secundum, fi pacis ftudiofus fuifl^et debuilFe vel Caecilianum Deo di-
tnittere •, veltransmarinis judicium ejus committerepro bonopacis'non ex ftrifto ju-
xe. Haec eft mens Auguftini, ut quivis fatebitur, qui epiftolam iftam legerit. Quo
femel obfervato cunftaLupi commenta ftatim cxplodentur. Unum tamen inta£lum
praeterire nonpolfum prae caeteris infigne, quod unusquisque, fat fcio,ftupebit. Per
ecclefias fciiicet transmarinas adferit Lupus ab Auguftino, caeterisque Africanis ma-
iiifeftc foiamRomanam inteiligi, quod omnino abfurdum cft. Eadera quippe in epi-
ftola fanftus Auguitinus.fic loquitur. Millia quippe collegarum transmarina refta-
hant, uhi apparebat eos judicari poffe, qui Afros velNumidas coUegas videbantur
/lahere JufpeBos.tK quibus manifcfte patet transmarinarum ecclefiarum et regionum
nomine non foiam Romanam ecclefiam aut civitatem -, fed omnes omnino, qui trans
mare funt Africac refpeclu ac praecipue Itaios, Gallos et Hifpanos fignificari. At
inquit Lupus, Auguliinus per tranmarinas ecclefias apud quas et Caecilianus et
Bonatiftae debuerunt jfuam caufam primitus agere, intelligit illam, apud quam poft-
modum caufa ifta aBa fuit, quae manifefte fuit Romana.
Rcipondeo hallucinari cum duplici ratione. Primo , quia non folum Au-
guftinus de his tantum ecclefiis hic non loquitur, apud quas poftea afta eft caufa
Caeciliani. Sed gcneratim de iis omnibus, apud quos agi poterat, millia quippe,
inquit collegarum, tranfmarina reftahant , tfc. atqui non apud mille fed apudpau-
cos afta cft caufa Caeciliani. Secundo, in eo turpiter Lupum errarc, quod exifti.
met caufam Caeciiiani aftam fuiflc tantum apud Romanamecclefiam ; afta enimfuit
apud judices tranfmarino.s dacos a Conflantino, quorum tres erant e Galiia.
Adfert
BISSERTATIONES HIST0RIC«, Disse»t. II. t^j
Adfert deinde Lupus quofdam canones ecclefiae Africanae, ubi tranfmari-
rtae ecclefiae nomine videtur intelligi Romana. Verum ibiprimo tranfmarim cccle-
Jia, in fingulari ponitur, non in plurali ecclefiae trmfmarinae. Deinde haud du-
biumj quin iftis incanonibus tranjmarina eccleda eonfulatur ad tranjmarina nonpro-
Vocetur, per tranfmarinas ecclefias intelligantiu- ccclefiae omnes trans niare fitae,
quarum fententiae praccipue in negotiis gravioribus confulebamur ab Afris : et fi-
militer per tranfmarina judicia omnia omnino judicia extra Africam. Hoc eviden«
ter patet eo ipfo canone, q>iem Lupus ad iftorum explicationem adducit. Litterae
mittantur ad fratres et coepifcopor tioftros et maxime ad fedem apo/iolicam. Licet
ergo Romana ecclefia fit prima inter trarifmarinas , non fola tamcn eft tranfmarina,
ei id dicere infanire eft.
Sed nonnuUis fortafTc videbitur argutius id, quod idem Lupus in fine hujm
capitis reponitad haec Auguftini verba; Ecce putemns illos epifcopos, quiRomaejw
dtcaruntnon fuijfe bonos judices . reflabat adhuc plenarium ecclefiae condlium, ubi
etiam cum ipfis judicibus caufa pojfet agitari, unde conciudit anonymus , Augufti-
Hum non cxiftimafTe Miltiadis folius fenrentiam fupremam fuiflc. Quid ad haecLu*
pus? Refpondeo, inquit, anonymum ab ipfis Auguftini verbis penitus everti.
Erenim ajunt, cum ipfis judicibus. Proinde, inquit, ifiiufmodi provocatio pyntiji-
cetn non demutat in reum, aut accufatorem , Jed permittit judicem et non talem qua*
lem , jed fupremum ac plenum futuri concilii praefidem.
Refpondeo, hic multa falfo adduci , primo falfum eft haec verba cura ipfif
judicibus, idem effe ac judicibus in judicio fecundo fedentibus quippe agere curt
judicibus, hic cft adverfus ipfos judices. Unde addit Auguftinus, ut fi male juili-
cafTe convifti cfTent, eorum fententiae folverentur. Secundo dato quod judices prio-
rcs federe debuiffent in fecundo judicio, quis inde probare poflit. eos fummos efTa
judices, quin potius quis inde non probet illorum judicium in majori fynodo pofTr
examinari? Tertio ne per umbram quidem fignificat Auguftinus, Miltiadem cfT
debuifle in pofteriori judicio fupremum ac plenum concilii judicem. Quarto etian
C in co praefes futurus fuiffet, an fequitur cum folum effe judicem, folam fupr'
mam autoritatem habere, caeteros ab eo veluti affefrores et confiliarios adhiber
omnem vero in eo autoritatem effe. Quinto falfam eft SylveftrumfuifTe invitatur;
ut praefideret concilio Arelatenfj , nec cnim ci perlegatos praefuit, fcdMarinus, qi
initio epiftolae concilii caeferis omnibus praeponitur.
Immeriro crgo Chrift.ianus Lupus in anonymum, quem facultatis Parifienf
dodorem cfTe non nefciebat, quemque vcl hoc folo nomjne revereri debuiffet, t«
tamque atrocia maledifta congerit ; nec ferre quis animo aequo poteft de illo hic
Chriftiano Lupo dici, quae de traditore Juda Chriftus olim dixit : bonum erat ei.j
natui non fuijfet homo ille. Quafi vero idem fit crimen falfo allegataRomani pon
tificis jura refellere, ac Chriftum ipfum dominum noftrum per fummum nefs
tradidifTe. Ao non oportet eos, qui talia dicunt & fentiunt imoiani vertigine I,
borarc?
U Capi-
154 DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLIN.A
Capitibus fequentibus demonftrare conatur Lupus cx epiftola AugufHni de
Antonio FufTalenfi adpellationum ad Romanum pontificcm ufum in caufis epilcopo»
rum femper in Africa viguifle. Nos eam nihil ad illius propofitum faccre jam fu-
pra deraonflravimus, nec quicquam Ule dicit, quod non fuerit a nobis disje£lum.
Sic rerbi gratia fupponit primo, hanc epifblam effe gcnuinam et Itilum AugufUni
omiiino fapere. At nos docuimus fupra id eHe in controverfia pofitum, etnonnul-
lam ftili diflimiiitudinem in ca reperiri. lllud praecipue in illa a genio Auguflini
alienum notatur, qtiod in fine epiftolae abje^le omnino et i(?nave Joquitur. Ale fa-
ne, inquit, quod confitendum eji beatitudini vejirae in iflo utrorumqiie pericido tan-.
tus timor et moeror escruciant , ut ab officio cogitem gcrendi epifcopatus ahfcedere
et me lannntis errori meo convenientibus dedere. Haeccerte dedamantis potiusvcr-
ba funt quam Auguflini ferio agentis.
Quid ad haec tefpondet Lupus? Auguftinum delicatae fuiffc confciemiae ac
▼alde timoratae, quae ipfum mordebat, co quod videretur indignum ordinafTe. At-
qui ut ex hac epiftola liquet, nihil ille peccarar Antonium proponens ordinandum,
quem indignum effe minimefciebat, imo quem oprimis monbus praeditum efTe
noTcrat, cum prael(2rtim nullum alium digniorem tunc haberet. Sed quicquid fit
de hujus epiftolae veritate, quam ego nolim inter fpurias, fed inter dubias numc-
rare; multa alia manifefte fupponit falfa Lupus, ut ex' cn quid concludat.
Secundo cnim loco fupponit Auguftinum diftinQionem feciffe inrer clerico-
nim et epifcoporum caufas, et idcirco tunc cum Poflidio ct Alipio ab Aurelii parti-
bes receflifTe, quod falfum effe infra docebimus.
Tertio , fupponit autorem hujus epiftolae afferere antiqua extare exempla
adpellationum ad fedem apoftolicam : atqui non id dicit^ fed tantum antiqua effe
cjcempla epifcoporum non omnino dejellorum, ct tamen aliqua poena mul£ia-
orum.
Quarto, fupponit fedem apofiolicam iudicafTe epifcopos extra fuam dioece-
m, quod probari minime poieft ex haic epiftola.
Quinto, fupponirillud pa£lum, quo fe per tempus obftrinxerant Africaniad
^fervationem Sardicenfium canonum, doneccomperKfenr, utrumefrent Nicaeni con-
lii, fupponit, inquam, illud ad folos clericos non ad epircopos pertinuiffe, quod
Jfum cft, cum hos potius quam ilKis refpiciat, quippe qui foli comprehendan-
ir Sardiccnfis canonis ftatuiis, quae fibi ad terapus» obfervanda propofuerant
iricani. .
Sexto, fupponit hanc epiflolam non effe fcriptam anno 423. fub mitia Coe-
ftini: verum ejus ad id probandum conjcftura omnino futilis. Tria, inquit,
ittercejferunt inter eleSfionem CoeUJiini et hanc AuguJUni epijiolam; retatio prima-
is ad Coelejiinum t mors primatis Fuifilenjifi populi ad Angufiir.um querimoniae,
xdemum epifiola Augufiini, quae omnia videntur non potHijfe contingere intra
tndem annum. Refpondeo, nihil obftare, quominus haec omnia eodem anno fint
,-erafta. I>cinde conftat equidem cx Auguflino cum ftucm primatem, quiAntoniuni
ordina-
DISSERTATIONES HISTORIC^. Dissbrt. U. «5f
ordlnarat, fuine mortuum , tntequam hanc epiftolam fcriberet Auguftinus. At inb
Coeleftlni pontificatu mortuum poft faftam ad eum relationem dc damnatione ejuf-
dem Antonii ex Auguftini cpiftola colligi non poteft. Imo is, qui de damnatione
Antonii fcripfit ad Coeleftinum, videtur fuilfe lilius fucceflor. PrioreratSylvanu»
Zumraenfis, pofterior Valentinianus Baianenfis, porro epiftolam efiTe fcriptam ful>
initia Coeleftini conftat. Primo, ex hac gratulatione Auguftini, qua epiftola inci-
pit : vrimum gratitlationem reddo meritis tuis , quod te in illa fede dominus Deut
nojlerfme ulla, ficut audivimus . plebis fuae diJci(fione conftituit. Quae omnia dc;
fipnant Coeleftinum recens eve£lum; haud enim vcrifimile eft Auguftinum ita Coe-
lcftinum adiocuturumfuifte, fidiupoftejus ordinationemadeum fcripfinet, quam-
vis priraa foret hujus ad illura epiftola. Nam gratulationes ejusraodi non folent
fieri nifi paulo poft ordinationem. Nam poft aliquod tempus gratulari opor-
tct epifcopis, non folum de ordinatione, fed etiam raagis de adminiftratione
ecclefiarum luarum. Secundo, conftat eam effe fcriptam, antcquam Afric»
dividcretur ab Italia, per turbas, quac poft Honorii mortcm jnno ferc 4x6.
contigerunt. n n n.
Tertio , adparet eam efle fcriptam ab Auguftino ftatim poft mortem Boni«
facii, antequam Coeleftinus quicquam adverfus Afros cgiflct. Monet enim cum, ne
finat quicquam violenter fieri.
Supponit tertio Lupus haec verba: extant ejus rei exempla Jede apofiolicA
judicante vel aliorum judicata firmante, quae ut a temporihusnofiris remoti^ima non
requiram, etc. pertinere ad adpeliationes omnium omnino ecclcfiarum, ac praefer-
tiin Africanae. Verum multis modis labitur. Primo enim de adpeliationibus in-
lelligi non debent, fcd de judiciis, in quibus ex parte tantum mulclantur epifcopl
Secundo, haec, /eie apoflolica judicante. aliter non pofl"unt intelligi, quam de
epifcopis eius metropoli fubjectis, aut qui feipfos Romanae fedi judicandospraebue-
rant confcntientibus accufatoribus et judicibus. Tertio. ifta vero a/forHwi jWr-
catafirmante, optirae intclligi pofl"unt de confenfu et adprobaiione judicioruni ab
tliis epifcopis lajorum , non de illorum retra£latione. Q^^rto, addiderat aliquis
Auguftinum refpiccre ad ecclefias fuburbicarias , ac fortalfe etiam ad lllyricianaj,
«d quas patriarchatus Romani limites extendebantur, exclamat ad haec Lupus prae-
varicatorum hunc efle et Eufebianae fa£lionis Michaelis Cerularii ac Photii errorem
trtnfcendere. Verum ut oftendimus, nullus hic error eft ; fed antiquae difcipiinae
genuina eipofitio. Denique in ultimo capite, in quo notas ad hanc Auguftini epi-
ftolam noviflimas a doctis editoribus Auguftini operum compofitas vellicare fruftr»
conatur, contendit Antonium Fuflalenfem non omni adroiniftratione fuae ccclefiae
efle fpoliatum; fed tantum partis alicujus. At contrarium conftat ex hac epiftola,
nam num. 4.ait Auguftinus ipfum inregionis illius, cui praeerat, hominesvimet ra-
pinas exercuiire. Deinde num. 5, ait, honorem, itaque, integrumfervavimusjuve-
ni carrigendo, fed corripiendo minuimus potcfiatem, ne fcilicet eis praeejfet ulte~
Ttus, cum quibus fic egerat , ut dohre jufto eum fxbi praeejfe omninoferre non pof-
fent. Ergo honor tantura epifcopatus ei fervatus eft ci oinnij adrainiftratio ablata,
* " U a Unde
156 DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
Unde ipfe queritur numero 7. aut in tnea tathedra federe debui, atit epifcopus ejje
non debni. Quid eft fedcre in cathedra nifi adniiniftrationem ecclefiae fuae
habere ?
Addit Auguftinusifta, quae nobis objicit Lupus quaji nunc Jedeat nifi injua,
propter hoc enim loca illa eidem dimijfa atque permijja Jiint . in quibus et prius
epifcopus erat, re in alienam cathedram contra /latuta patrum tramlatus illicite vi-
deatur. Quorura verborum genuinus cft iftc fenfus , permi(fum eft ci honorem et
locum epifcopi lerTare in ecclefia fua, quamvis ejus adminiftratione fif privatui;
ne fi omnino foret ecclefia fua ejcftus aliufquein ejus locum fubftitutus, feivato ni-
hilominus epifcopatus honore, ad ecclefiam illam, ad quam accederet, trauslatus cfle
videretur. Ex his intelligitur, quam malc haec verba intelligat Lupus.
Ncc mehus probat admini'ftrationem Fuflalenfis ectlefiac ad Auguftinum
Bon rcdiiftc tx his hujus cpiftolae verbis : Fuffala dicitur territorio Hypponen/i vi-
timtm cajiellum. Antea ibi nunquam epifcopus fuit i fedfmul cum contiguafibi re-
frione ad paroeciam Hipponenfis ecclefxae pertinebat. Dtjerte, inqult Liipus, ad-
firmat pertinuijje non pertinere. Refpondeo hacc dicere Auguftinum, quia fcili-
cet at^cbatur, an Antonius ejus adminiftrarione refteprivatus foret; adde quod haec
adminiftratio ad cum pertinebat * lantumad tempus, donec viveretAntonius. Ad
id, quod objecimus cxepiftola Auguftini ad Quodvultdeum nunc 224. intelligi pres-
byterum Fuflalenfem , quera commendat Quodvultdeo ad c]us curam pertinuifre.
Refpondet Chriftianus Lupus cx fela charitate chriftiana pcrtiiuiiire. Idque fuadec
«X his verbis in fine epiftolae. Non enim pojfumus necejjitates hominum deJererCy
qui nofiri non coloni-, fed quod majiis efi, fratres fnnt in charitate Chrifii ad cu-
ram pertinent nojiram. Hoc eft tam tuam quam mcam, non enim de fe tontumlo-
quitur Auguftinus; fed dc Quodvuhdco el aUis cpifcopis, qui presbyteros fratres
fuos adjuvare tenentur. At inde colligi minime poteft presbyterum illum Fuffa-
knfem non pertinuilfe ad Auguftini curam fpeciali quadam ratione. Imo cum eum
commendet, eiquc deferendas epiftolas tradat, fignum eft illum dioeccfeos Hippo-
nenfis fuifle. Ut ut fit, ad propofitum ilia vel nihil, vel parum faciunt, Often-
dendum enim fuift"et Chriftiauo Lupo primo, Antonii provocationemab Afris pro-
batam fuilfe. Secundo, judicium Romanae fedis exfecuiicni mandatum, fed neu-
trum probar, nec unquamprobare potent.
His in anteceffum praemifiis accedit Chriftianus Lupus ad celchrem Apiarii
«aufsm, de hac fufe diflTerif feptem aut oi\o capitibus, et tamen in iis etiam adcu-
rate perleftis nihiliiiveni, quod mihi DecefFario refutandum efTet : fatctur enim id
quod contendimus AureUum et Africonos praefules in cpiftoia ad Coeleftinum fta-
•uifte, ne provocatio fieret in caufis tum clericorum tum epifcoporum ad Roma-
num
• Non qnod proprie ruffalenCs traftas effet dioetefeos ilUos, fed ^oia ad teirpns ei commiira (m.
Mt tjut cura.
DISSERTATIONES HISTORIC^E. DissBRr. 11. ij/
num poncificem, fed contendit eos male Nicaeni coacilii ciinones inteUexifFe, et e
vcro turpitcr aberrafTe.
Duas taraen refponfionesinfinuat, quarum alteraeft contraZorimura etAfrt-
eanos primum contentionem fuifle non de ipfis adpellationibus epifcoporum» fed
tantum de forma adpellationum iftarum. Altera eft Aurelium quidem in ea fuif-
fe fententia cum aliis quamplurimis, fed Auguftinom et nonnolloi alios antiftites
Africanos ab Aurelii fentcntia diflenfift^e.
Primum falfum efle conftat ex ipfo commonitorio legarorumZozImi etAfro-
rum refponfisj ut enim monuimus primum caput commonitorii legatis a Zorimo
dati erat de retraGaodis caufis epifcoporum , fecundum formam a fynodo Sardicen-
fi praefcriptam; fed fi quae forma tolcrabilis ell, maxime illa, quae in ifta fynoda»
eft fancita, quaeque non concedit poteftatem pontifici retrac^andi in urbe Roma j»-
dicii, Ted tantum judices dandi, qui illud retrattent, Si quae autem forma retra-
ilandi judicii in caufis epifcoporum, Africanis placere debuifltt, maxtmeiifa, qnac
uon ita videtur pugnare cum folemni illorum eftato caufas ibi terminandas effe, ubs
crimen eft admifFum, et ubi teftes et adcufaiores reperiuntur. Cum ergo nequi-
dem iftam formam probaverint , quis dubitet eos non de forma adpellationnm ; fed
de ipfis adpellationibus coiitendifle, Vernm quid ratiociniis opus eft, cnra ipfimet
Africani diferte teftentur de ipfis adpellationibus epifcoporum quaeftionem efle'
Legatur epiftola illorum ad Bonifacium, in qua poftquam caufam Apiarii expofue-
runt, narrant, quidimer fe et legatos a Zozimo mi/fos fit geftum : Nonmdta iptf"
dem, inquiunt, /ne ullo fcripto profequuti funtverbis; fed cum id potius fiagitare-
mus, quodin litteris ferrent, commonitorium protulertint , quod recitatum nobiietiam
geftis, quae fecum ad vos deferent, eft adlegotum : in quo eis quatiior qnaedam mbif-
tum gerenda mandata Junt: tinum de adpellationihus epifcoporum ad Romanae eccle-
fiae facerdotemi alterum ne ad comitatum epifcopi importune navigent, Tertium
de tratiandis presbijterorum et diaconorum caujts apud finitmos epijcupos, Ji a fuis
txcornmunicati perperam fuerint. Qnartum, de Urbano epifcopo excovimunicando
vel etiam Romam vocando, ni/i ea, quae videbantur corrigenda, corrigeret. QjiO^
Tum omnium de primo et tertio ut Romam liceat epifcopis provocare et ut clericorum
tau(ae apud Juarum provinciarum epijcopos finiantur , jam priore anno etiam litte-
ris nojiris ad eumdem venerabilis memoriae Zozimum epifcopam datis infinuare aira:'
vimus, ut ea jervare fme injuria paulifptr fineremus ufque ad inquifitionem fiatntd-
Tum concilii Nicaeni, et deinceps relatis duobus Sardicenfis concilii caflontbos , quo-
rum aFter eft de retrnftatione judiciorum epifcopafium, alter de retraftatione cau-
iarum, qiiae ad inferiores clericos fpetlant apud finitimos epifcopos. NuUomodo,
inquiunt, nos talia qualia cnmmemorata. '^am noltmus, tolerare eogemicr; fed cre-
dimus adjiivante miferitord.a Dei, quod iua fanEiitate Rumanae ecclefiae praefiden-
te, non fumus /iunc ti/phum paffjiri. Ex bacepiftola mufta difcimus, primo sftunn
fuifle inter Zozimum et Afrieanos de ip-s adpellationibus non de forma tanium.
Secundo, nuRomodo a£lum effe de adpelfationifaus dericorum inferiorum ad Ro»
BiftQum poQtificem, fed de retraftttione jadiciorura in daricos latorum apud finiti-
V } mos
t5l DE ANTIQUA ECCLESI^ DISCPLINA
itTOS epifcopos. Terdo, Africanos ftatuiffe fead tempus obfervaturos circa utrum*
quc id,quod habebatur in canonibus Sardiccnfibus, quos pro Nicaenis laudabatZo-
zimus, donec adlata effent concilii Nicacni cxeinplaria e Graecia. Quarto, haec
ipils vifa eife nova et intolerabiKa. Quinto, ftatuiire eos fe minime toleraturos
aut adpellationes epifcoporum ad Romanum pontificcm aut clcricorum coufugla ad
finitimos epifcopos, nifi in exemplaribus Nicaeni concilii c Graecia adlatis reperi-
retur utrumquc fancitura. Porro concilium, in quo iftud fancituniefi, nonfuittan-
tum Aurclii cum paucis Africanis; fed ci Valentinus Numidiae primas cum Aa-
guftino ct aliis numero 217. epifcopis interfuit, fuitque plenarium ct univerfalc
^otius Africac. Imo in eo concilio Auguftmus inieifatus eft canones efte obfer-
vandos falva inquifitione concilii Nicaeni, etunus fuit e legatis, quihuic epiftolaead
Bonifacium fubkripferunt. Itaque dubium efte non debet, quin Auguftinus ct
•lii omnes epifcopi Africani poft reditum legatorum , cum compertum eft canones
iftos non eflc Nicacni concilii, idem cum iis fenferint, qui poftea exuniverfali con.
cilio Africano fcripferunt ad Coeleftinum, nec epifcoporum adpcllationes toleran'
das efle, nce prcsbyterorum aut inferiorum clericorum improba confugia e([e admit-
tenda. Deindc Auguftinus et alii omnes in canonibus hujus concilii ftatuerant de
epifcopis, non fecus ac de clericis obfervandum effe, nequis provocaret ad tranfma-
rina judicia. Porro dici non poteft id eos retraQaffe, quippe ftatuerant haec de-
crcttt firma efle futura, nifi conltaret aliam difciplinam a coneilio Nicaene fancitam
fuifte. Cum ergo poftea compertum eis fuit nihil in concilio Nicaeno de adpella-
tionibus epifcoporum aut confugiis clericorum ftatutum fuifl^e, liberum ipfis ncn
fuit canonem iltum adverfus epifcoporum adpellationes non confiimare. Deniquc
quis putet Auguftinum Aurelii amiciflimi, et omnium' epikoporum Africanorum
caufam, quam antca cgrcgie defenderat, nunc deferuifle, cum jamjam vitloiiam
obtinerent. Unum objicit Lupus nomen Auguftini initio epiftolae non comparere,
ficiit nec Valentini Numidiae primatis.
Refpondeo, inde non fequi eos non probaflle hanc epiftolam, fed ad fum-
mum non fuifl"e e numcro legatorum a concilio uoiverfali Africae deputatorum ad
eam fcribendam: quod quidem de Auguftino videtur eftc dicendum. At de Va-
lentino non irem, nam fecundus, qui in Graeco codice et alibi dicitur Palentinus,
alius efle non poteft a Valentinoi hanc emendationem quam ferre non poteft Chri-
Itianus Lupu«, nuperus conciliorum editor adco vcram elFc arbitratus cit, ut in in-
fcriptione epiftolae repofuerit Valentini nomen, et ad marginem annotarit Palenti-
nus mendofe.
Addit idem Lupus Auguftinum ct Valentinum probafl!e adpellationem x\n-
tonii Fuiralcnfis , quod falfuin effc fupra docuimus.
Deindc obfLTvat, Aurelium nunquam in albo fan£l:orum afcrfptum fuifli;,
Auguftinumc contra Romae feniper venerarioni fu'i(Te, ct ab jpfo Coeleftino com-'
mendatum ut virum, quem nunquam finifirae fufpicionis rumor faltem afpcrfjt. Jd,
jnquit Lupus, nuafolum ub reiium ejut di divinis auxiliis doUrinam, Jcd etiam ob
ejui
OISSERTATIONBS HISTORIC/B. 5ts$ERT. If. ¥5»
t)Hf etrcA Romanas adpellationes judicium diElum ejf. At quis non ftatim ridcat
fufpicionum ejufmodi vanuatem? Aarelius non fiiit l'an£lorum albo afcriptm.
Quid inde? lUud ei commune eft cum aliis multis antiliitibus; ied demus ei no-
cuifle fuam contentionem cum Romanis, pontificibus, non propterea nocuit Augw*
ftino, tum quia non erat omnium Afrieanorum princeps , iicur Aurelius, tumqui*
celebrior erat, quani ur qiii praetermitti poflet. Laudatur ab ipfo Coeleliino «c
eaetcris Romanis pontificibus ejus doftrina ; verumilli nominatim loqnontur dedo>
ftrinaejuscircadivinaauxilia, non auiem de ejus mente circaadpeD&tionesepifcopo-
rum, de quibus ille nihil fuo nomine fcripfir. Inanibus itaque conjefturis conarar
Lupus Auguftinum a communi Africanorumcaufa ac Jentcntentia divellere.
PorthaecufqueadLeonis tempora nullum exrat adpcllationis ex Africa exem-
plum,- fed hujus tempore fertur Lupicii^us epilcopus ad judicium Romani epifcopi
provocafle: ut teftiseft ipfe Leoin epiftola 37., quae nunc eft pnma. Hanc epifto-
lam contendit Quenellius effe fpuriam, vel laltem in eo, quod fpeftat ad negotiutn
Lupicini interpolatam. Ut ut fii, ex ipfo Leone conftat, Africanos hanc provo-
cationem neglexiflTe: Cum, inquitLeo, ad nojirzim judicium provocaffet, rmmerita
eum ptndente negotio a commnnione videbamus eje fufpeiifum. Ad}edum eriam il-
lud eft, quod huic temere fuper ordinatus eflTe cognofcitur. Quare non eft, qnod
glorietur Lupus hoc exemplo, cum ex eo confirmerur, Africanos, etiamLeoois
tempore, non probafle adpellationcs epifcoporum ad Romanumepifcopum, et nul-
lam illarum rationera habuifle.
Quxn etiam ipfius Gregorii tempore nondum in Africa fatis roborara cr«t
adpellandi ad Romanum pontificem difciplina. Quippe Byfacenus primas Clemen-
tius adcufatus apud epifcopos Afros, ab imperarore judices petiir, Is Romanum
pontificem nominavit, juffitque, ut illeepifcopum ad eum tranfmitterctur. Verum
is cerrupto pecunia Theodoreto cfFecit, ur tdminime fierer. Gregorius admonitus
ab imperatore, ut quicquid elTet canonicum faceret, cum videret contrarietates ho-
minum, funt ipfe e')us verba lib. 7. Indiaione 2. epiftola 65. hanc caujam inire no.
luit. At epifcopi provinciae Byfacenae caufam primatis fui pdicandam fibi fnmp-
ferunt: cumque ille caufaretur fe apoftolicae fedi fubjeftum efl[e, conareturque adl
«um caufam rnahere, epifcopi Afri ab incepto non deftiterunt, et caufam ejus in
concilio rratkrunt. Ipfeque Gregorius per litteras eos hortatus eft ut judicium
de illo ferrent ex aequttate. Nec aiteosr fi perperam judicent, judicii fui rationem
aptid fe reddituros, fed apud omnipotentem Deum. Vide ejus epiftolam 36. lib. 10.
Ex quibus conftat priftinam difciplinam judicandorum epifcoporum adhuc in Afri-
ca viguiflTe; nec morem Romani pontificis fuifle caufarum ad fe traheodarum. Nam
primo Clementius apud epifcopos fuae provincfae accufatus , nonprovocavitadpon^
tificem," fed ab imperatore judices petiit, qui judicium epifcopo Komano commifir.
Secundo, difpiicuit iftud Afris epifcopis, et ftatim atque illis Ilcuit ClementiHm.
primatem ad caufam dicendam vocaverunt. Tertio cum ts adlegafl^et /e Romanae
tcdefiae effe fubje£lum> nihilominus wraen ab iis judicatus eft. Notandaautem
ibis
i6o DE ANTIQUA ECCLESIi^ DISCIPLINA
hic eft pcr tranfennam rcgia Gregorii {ententia, Si quae culpa, inqnit, in epifcif
pis invenitur, nefcio, quis epifcopusei (fedi apoftollcae) fiibjecius nonjit, cum vero
culpa nort exigit , omnei Jecundum humilitatis rationem acqiiales funt.
Ad eundem Gregorium confugit quidam Petrus, qui fuerat epifcopus in
Africa, et ab Africanis epifcopis, ut par cft credeie, dejctlus, hujus caufam non
ffltis fibi pcrfpeflam dcfinirc Gregorius non eft aufus ; ferl ad Columbum epifcopum
Kumidiae, aliofque epifcopos fcripfit epift. 50. lib. 5. in qua hortatur eos , ut Pctro
fervarent, quidquid juftum canonicumqucforct. Q^itatenus , inquit, et reEiitudinit
vis:or a vohis in omnibus impleatur, et caufa ipfius fecundim Dei timorem, et eccle-
Rae videatur regulas judicata. Hoccc adpellationis eiemplum proferl Chriftianus
Lupus ut evidentiflimum.
Ego quidcm fatcor, Gregorium cxiftimafle Cbi poteftatem efl^e dccernendae
retraftationis fententiae in cum latac: at contcndo nuUo documcnto probari Africa-
nos antiftites Gregorii fententiam approbaflfe , et judicium Petri retraftafl^e. Ho«
Lupo probandum fuii ; nec enimdubitarur , quin Romani pontifices jus adpellatio-
num etiam e.x Africa admittcndarum fibi vindicarint. Sed quaeftio eft, utrum Afri
epifcopi Romano pontifici hac in re morem geflrerinf.
Porro tertium cxcmplum adduftum a Lupoprobat, eos adpellationes ad Ro*
manum epifcopum acgre tulifle. Paulus epifcopus accufatus a fynodo Numidiae,
et ab ct cxcommunicatus cum vellet Romam ad pontificem confugere, a Gennadio
Patricio et Afris epifcopis eft prohibitus. Efi^ugit tamen, et poft biennium Ro-
inam pervenit, Statim adverfus eum htteras ad Gregorium mifit Gennadiu», cum-
cue Gregorius in Paulum elfet propenfus, cancellarium fuum Romam mifit cum
tribus teftibus: at ei inmandatis dcdit, ne Romae adverfus Paulum accufationem in-
tenderet, Tum Grcgorius nolcns ferre judicium, Paulum cpifaopum cum aHis
duobus epifcopis, qui Romam venerant , in urbem regiam ad imperatorem abire
permifit. Poft illorum dii(:eflum, Romam pervenerunt Columbi Africani epifcopi
litterae, quibus fignificavit Gregorioea, quaeafla erant inPaulum, eumque monuit
adeo difphcere Africanis poteftatem illam, quam iiie fibi adrogabat adpellationum
«dmittendarum , ut fccum inimicitias fufcepcrint, propterea quod frequentius ab
eo Htteras acciperet, hujus rei teftis eft Gregorius. Quod enim, inquir, multo-
Tum inimicitias ob hoc, quod nofiris vos frequentius epijlolis vifttamuf, patt dicitis,
Cje. Inde conftat, quantum invifa fucrit Africanis epifcopis, etiam aevo Gregorii
poteftas illa admittendarum adpellationum in caufis epilcoporum, quam fibi adro-
gabant Romani pontificcs.
Adfert deindc Chriftianus Lupus nonnulla cxempla clericorum, qui a fui»
epifcopis vexati confugerunt ad Gregorium. Verum haec nihil ift"m juvant, Pri-
mum enim, non prohat epifcopos Africanoi iftud adprobafre. Deinde nunquam
Gregorius clericorum ad fc confugicntium caufam )udicavir; fed cos ad judicium
fynodi provincialis rcmifit, nec alia ratione cos iuvit, quam epiftolis commenda-
titii», quibus primatein et cpifcopos provuiciae hortatur, ut« quodacquumcft, judi-
ccnc»
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dxsssrt, If. lio
«enf. Falfum autem eft id,quod fupponitLupus, Gregorium iftorum cognitionem
ad fe delatam delegafTe judicibus in provincia; nec enim Gregorius judices iftos eli'
git, aut eis poteilatim -:ut judicandarum caufarum, quae pertinebant ad clericos ,
qui ad fe confugerant-; f^d ciericos remittit ad fuos judices proprios et naturales ,
m illic judicentur. Legantur epiftolae a Lupo citatae lib. i. epift. 22., lib. 2. ep.
33, , lib 10. epift 32. et 33., in quibus occurrunt haec confugientium clericorum
ciempla, et nihil invcnietur in eis, quod aliud probet, quam id, quod a nobis
eft explicatum. Sed haec de ecclefiac Africanae adpellationibus ad Romanum pon-
Hificen] diSta fuiEciant,* nunc deGallicanae ecclefiae difciplina diflferamu*.
De caufis Gallkanorutn efifcoporum , a Zozimi ponti- ■
ficatu ufque ad Leonif, et HUarii
Arelatenfit contentionem.
Zozimus pontifex dignltatis fuae amplificandae per quam ftudiofus primam caa-
fae Proculi Maftilienfis cognitionem ad fe traherc, eumque de epifcopatu de^
jicere conatus , inftante Patrocl© Ardatenfi. Ai fa£ium iftud in exemplum adpella-
tionum trahi minime poteft, cum primam coufae hujus cognitionem ad fe trax«-
ritpontifcx, ctiam «ontra Sardicenfis concilii fantlioncs, quas aperte riolavit.
Deinde nec Proculus, nec epifcopi Gailicani, pontificis fententiae parue-
runt; fed ilie fedem fuam retinuit, et hi caufam ejus probaverunt, ut erudite ad-
modum probat Quenellius diflertationc quinta apologetica pro S. Hilario cap. 16.
Primum enim Proculum ad Romani pontificis tribunal , quo vocabatur
non acceflifTe, conftat ex epiftola Zozimi ad epifcopos provinciae Viennenfis etNar-
bonenfis tom. 2. conc. col. 1570., in qua de Proculo fic conqueritur poft examina-
tam et difcuftam ejus caufam , licet iple diu, inquit, expeSiatus fa(iidiofe ferens fu
oi .'nJucias attributas omvenire di^imulet.
Secundo, epiicopi Gallicani, depofitionem Proculi ratam non habuere , ut
colilgitur e.x ejufdem Zozimi ep. ad Mallilienfcs ibid, col. 1573. N^n miror in-
quit, Proculuminconfiietafranteadliucdiirare ut toties commonitus' pro-
hibitufqite, non cefTet : Et poftea addens,/^/, inquit, Jungit inqiiietae mentis he-
mines, et qui foli pojfunt favere damnato. Hos autem, quos Zozimus inouietac
mentis horaines adpellat epifcopos fuifte, ex eo colligit QuenelUus, quod his cefl^it
Fatroclus, nec Proculum exturbare potuit, ut conftat ex ejuldem Zozimi epift. 1 1.
Denique Proculum in epifcopatu permanfifl^e, conftat ex epiftok Coeieftini
•d epifcopos provinciae Viennenfis et Narbonenfis ig , in qua accufatur confen-
fiflTe ad necem fratris fui. Mafflienfis vero ecclefiafacerdotem, inquit, qui dici-
tur, quod di^u nefas -efl , in necem fratris fui taliter gratulatus , ut huic . qui ejut
fanguine cruentatus advenerat , portionem cum eo habiturui occurreret. Hunc ip.
^ fum
k&z DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
fum Procurum MafTilienfem lianc calumniam padum effe apiid Coeleftinum verifi-
mile eft occafione necis Patrocli , quia tribuno quodam barbaro circa haec tempora
occirns eft, adiullionem occultam; utProfper fcribit, Fclicis magiftri militum. Haec
QuentHius, quibus nos addimus non folum a Gallis Zoz,imi judicium inProculum
ratum habitum non elfe > fed ab Auguftino et aliis Afris, qui anno Chrifti 427. mi-
ferunt ad eum libellum retraftionii Leporii monachi, tamquam ad epifcopum fra-
trem et communione fibi junftum. Quin etiam Hieronymus cp. ad Rufticum ver-
fus finem Proculum ubique celebrem fuifte atteftatur, quippe Ruftico monacho iu-
niori Hieronynium jam feniorem confulenti de vitaefuae inftituendae rarionc. Re-
fpondet HiQvonymws ; habei ijiic fan&um daEiijJimumque pontifi.cem ■, qui viva et prae-
fenti voce noftrai fchedulas fnperet quotidianisqne admonitionibus iter tuum dirigat,
ex his intelligere eft, quam parvi faQa fuerit ubique Zozimi in Proculum fenten-
tia.
Unum ad haec Lupus reponit Proculum graviter equidem peccafte non pa-
rendo Zozimi mandato; fcd eumdem deinceps apud Bonifacium qucflum ejje de Zo'
zimi judicio , expofuijje caufas fuae non comparationis et impetrajfe non dttntaxot
fui gradus reparationem, fed infuper dignitatis metropoliticae.
Refpondeo , haec orania efle commentitia et gratis confifta. Bonifacius
enim Zozimi quidem decreta in gratiam Arelatenfis epifcopis refcidit et fedis hujus
auftoritatem a Zozimo adprobatam imminuir. At nihil fpeciarim de Proculo Mafti-
lienfi fanxit , imo conftat cx epiftola Cocleftini adduQa hunc femper invifura fuiftc
Romanis.
Protulerat deinde QuenelHus Lazari Aquenfium epifcopi exemplum , qui
damnatus in fynodis Galliae non provocavit ad pontificem. RefpondetChriftianus
Lupus primum huic jungendum Herotem Arelatenfem, qui fimul cum Lazaro e
Gallia eje^Ius cft. Verum difpar utriufque eft caufa , nam Heros nullius crimi-
nis eft accufatus ; fed vir fanftus fuir Martini difcipulus, qui a populo Arelatenfi
infons ejeftus eft. ArLazarus, fi fides habeatur Zozimo ep. 4., quum etiamnum
clerrcus Britium epifcopum Turonenfem falfo accufa/rer, in fynodis Gallicanis ac
praecipuein Turonenfi damnatus eft ab ipfo Proculo, qui tamen Proculus poft ali-
quot annos eumdem Lazarum Aquenfium ordinarit epifcopum, eo tempore, quo
Conftantinus quidam Tyrannus Gallias occuparat. Poft ejus necem coaftus eft La-
zarus aufugere, et cum Herote in Palaeftinam fecelTit .- ex quibus evidenrer con-
ftat Lazarum, nec primo damnatum in fynodo Turonenfi, nec poftea cjeQum, Ro-
mam provocafle. Quod autem ait Chriftianus Lu-pus Herotem et Lazarum adpel-
lafle ad ponrificem, et ab eo damnatos fuiflle, falfum eft : namque dc iis hoc Coc-
leftinus tantum ait. Vhi de epifcopatu abdicando agitur , maria , terrajque lufirant ,
nec ulla fuffregia praetermittunt. Quae verba oftendunt eos ad Romanum pontifi-
cem non provocafle, nec eum adiiffe, ut reftitucrentur, fed omnium ubique epi-
fcoporum fuffragia follicuane.
D*
DISSERTATIONES HISTORIC^. Dijssrt. 11. jfij
De Urfi et Tuentii caufa illud tanium monemus neutrum adpellaffe ad Ro-
nianum pontificem,- fed Urfum damnatum a Proculo ab eodem poftea fuifie ordi-
natum. Tuentium vero ab aliis, tum ob malos mores, tum ob Prifcilianam hae-
refim damnatum Romam perrexiffe, ibique ab errore refipuiffe , et poft haec ordi-
natum fuifTe ab eodem Proculo. Hos igitur velut illegitime ordinatos pro eplfco-
pis habendos non effe fcribit Zozimus , non vero eorum «aufam tamquam ad fe de-
volutam , per adpellationem fibi vindicat.
A Bonifacio Zezimi lucceftore Valcntinl epifcopi caufam ad provinciae ly«
nodum remiflam fuiffe notarat Quenellius ; hoc exemplum ad fe traherc conatur
Lupus, et in hac caufa duo praecipue obfcrvat. Primum eft caufam Maximi dela*
tam fuiffe ad pontificem, alterum ad remiflionem ejus ad judicium provinciac effe
velut quamdam delegationcm.
Refpondeo, Valentinos clerlcos, ob eas, quae tum erant inter epifcopot
Narbonenfis provinciae de primatu contentiones refta Romanos pontifices adiiffe,
et fuum epifcopum apud illos accufaffe. Verum ab iftis caufam femper effe remif-
fam ad fynodura provinciae cujus erat ca de re judicare. Porro iftud non eft dele-
gatio , quum in delegatione certi judices adfignentur, non fimpliciter partcs re-
mittantur ad fuos judices proprios. Adde, quod Bonifacius ita decrctum fuum
concipit, ut fignificet judicium Valentini epifcopi ex communi jure , non ex dele-
gatione percincre ad fynodum provinciae. Decrevimns, inquit, vefirum debere in-
tra provinciam effe judicium\ quod concinit cumeis, quae di.xcrat antea in fimili
caufa Siricius. Advertimus nobis judicandi formamnon competere, vefirum efi, qui
hoc recepifiis judicium fententiamferre de omnibus.
Notarat Quenellius, videri Coeleftium caufam Danielis cujufdam a fc evo-
cafFc , fed hoc in exemplum irahi non poffe, quia is erat homo , qui ab orientalt-
bus, apud quos multa flagitia perpetrarat , accufatus fucrat apud fummum pon-
tificem.
Refpondet Chriftianus, hunc tamen Gallicanum antiftiterh fuifTe, ac proin-
de exemplum hoc efl^e epifcopi Galhcaniad judicium Romani pontificis vocati. Re-
fpondeo, hunc fuiffc vocatum a pontifice ad judicium anteqium ordinaretur anti-
tiftes Gallicanus. Nam in pontificii i/gH/fa/m , inquit Coeleftinus , hoc tempore,
quo miffis a nobis litteris vocabatur-, obrepfit , quapropter epifcopos Gallos monet,
ut eum, utpotc illicite et antequam purgaretur a criminibus fibi objecl:is ordinatuia
a communione fua fegregent. A fanElitatis vejlrae coetu, inquit, Je noverit fe-
gregdtum : qui fe npfiro judiciq debet objicere, fi confcientiae fuae novit confidin-
tiam je habere. ItaqueCoeleftlnus non vocavit Gallicanum aiuiftitem ad judicium,
fed presbyterura orientalem fugientem et a fuisapud ipfum accufatum ; quem ille-
litimia ordinatid fafta poft vocationem cximere non poterat ab agenda caufa apud
eum, cui ab orientaHbus judicium erat delatum. Et ccrte idem Coeleftinus Maffi-
lienfis epifcopi caufam non ita a^^le irahit, fcd cadcra in cpiflola eam epifcopls pro-
vinciac judicandam committit.
X z Sub
,«4 DE ANTIQUA ECCLESr^ DISCIPLINA
Sub 5'ixro lil. anno 459. Armentiirius Ebreduneofis civi":acis contni caho-
«es fpilcopus ordinatus a fynodo Regenil in ordinera cft redafhis , ipfo nec per
adpellationis libellum reclamante, nec canones Sardicenies in pacrociniurii vocanrti
id obfervarac Queneliius , cui filentio fuo confentit Lupus.
Pcrvenimus nunc ad Leonis tempora, quem nemo nsfcit mirum in modum
labora/Te, ut kSis Romanae autoritatem et privilegia in majas nugeret , et alionim
epifcoporum potefiatem irammueret. Verum non femperille, quidquid petcbac.
«btinuir , id proban,t exempla , de q^Liibus dcinceps difiuri fumus.
De caufa Cetiddnii et Hilarii ylrelo.tenfu..
De Celidonii et Hilarii caufa nihil addi poteff iis, quae de ilta ab enidiro viro
Quenellio difla funt in differtatione apologetica pro S. Hilario ad finem
operum Leonis, nos ea tantum in pauca conferemus, et Lupi adverfus iflum ob-
jeaioncs refellemus. , r r
Hilarius Arelatenfis epifcopus, qui Viennenlis provinciae ecclefias luae mc-
tropoli fubditas efle contenJebat in fuis paftoralibus e.vcurfibus Celidoniu.n huju-s
provinciae epifcopum , ut oftendit Quenellius, accufarum olim imernuptarn luo
adhibuifTe confortio, et faeculari praefeflura perfunftum, anrequam facris initisrc-
tur, aliquos extremo damnalTe fupplicioi indicta fynodo epifcoporum , auditis te-
ihbus de epifcopatu dejecit. Celidonius in fynodo damnatus urbem Romam ad Leo-
nero contendit , ibiquc conqueftus cfl , fe injuflo rigorc damnatum. Hoc ubi"
eomperil HiUrius, Celidonium Romam fubfequitur , et apofiolorum mart ijrumque
occurfu peraBo, inquit Honoratus, beato papae Leonife illico praejentat , cum re-
verentia impendens ohjequium ■, et cum hnmilitate depofcens , ut ecclefiarum fiatum
morefoUto ordinaret, afiruens alicjuos apud Gallias publicam merito excepije j'en
tentiam , et in urbe facris altaribus intereffe. Rogat atque conjiringit , ut Ji fug-
gejiionem fuam libekter excepit fecreto jubeat emendari : Je et a,d (^cia tion ad
taujam veniffe; proteflandi ordine, non accufandi, quae Junt aBa fuggerere. Por-
To autem, fi aliud velit nonfuturum effe molejium. Non flatim tamen urbe Roma
difceflit, fed in fynodo nunquam voluit communioni Celidonii conjungi, et ante-
quam caufa ejus retraftaretur, Roma difceflit, ne iflius fynodi judicium videretur
agnofcerc. Polt ejus difcefTum Leo Celidonium abfolvit et reffituit. Poft haec ad
Viennenfes et Gallos epifcopos fcripfit, et per litteras Hilariurn orrihi metropoli«'
tico iure privavit. Abfolutus efi, inquit Leo cap. i.. Celidonius epifcopus , quo-^
niam fe injujie Jacerdotio fuijfe dejeEium manifejfa tefiium refponfione^,ipfo etiam
praejente monfiraverat i manfjfet namque in illum prolata fententia Ji''olJ/efforutlf
veritas extitiffet. Haec dc Celidonlo, ct de Hilario fic deinde ftatuit.' Hilariut
jiUrnnQnaudeat comentuf indicere fynodales ; et faffrdotum domini judicia fe inf
*'"^"- ferend9
DISSERTATIONES HISTORrC^. Diissvr. IX sSf>
renio turbare :' qui non tantuvi noverit fe ab alieno jnre depulfum r fed stiamt
T^icnnenfiS provinciae , quam male ufurpaverat potejiate privatum : et infra , €um'
fuae tantum civitatis facerdotium ilti pro fedis apoflolicae pietate praeceptio nofira:
fervaverit, non ergo interfit ulli ordinationi , non ordinet, qui meriti jui con-
fcius, qtium quaereretur ad caufam turpifuga je crediderit fuhjirahcndum , txor^<
Mpojiolicae communionis , cujus particeps ejfe non meruit. Ex iis confkt metropo^
litico jure privatum fwifle Hilarium a Leone, non autem depofitum , ut nonnuU
lus fomniavit. Porro S. Leo cernens, hac inceptum fuum novum efTe , et fen»
tentiam fuam in Gallia nuliam vim habituram, refcriptum a Valentiniano obtinuitr.
quo mandarur j^tio, ut judicium illud exfequutioni demandet.. Perflitit tamcn
Milarius in fententia fua, et quamquam fiuduerit pontificem delinire,. nunquam ta-
men lcntentiam in Celidonium revocavit, aut Leonis judicio acquievit. Haec efl
integra hujus caufae hiftoria, tum ex Leone, tum ex Honorato. Ex qua conflat 5
Primo, de adpellationibus concertationem fuiffe inter Leonem et Hilarium. Sesundo
Gallkanos antiftites exiftimflfre Leonem jus non habere retraftandorum judiciorum
in provincia latorum. Tertio, Leonem opus habuiffe lege imperataria , ut pofTet
ejus judieium in Gallia exfequutionl mandarii
Scio equidem, S. Leonem in eadem epiftola contendere, novum non cfTe
Hlud jus his verbis : Nobifeum, inqnxx y vsftrafraternitas, recogmfcat apofiulicam'
fedem pro fui reverentia a veftrae provinciae facerdotibus effe confultamy et per di-
ver/arum, quemadmodum vetus conjuetudo pojcebat adpellationem-, eaufarum , aut
retra^ata, aut confirmata ejfe jndicia. Verum hic duo confundit Leo, quae di-
ilinguenda funt. Relationes quippc et confultationes non. diftinguit ab adpellatio-
nibus ,• at verum efl equidera confultos fuiffe faepe Romanos pontifices iifque
relatum de rcbus gravioribus, praefertimque in caufis fidei, vel dubiae difciplinae,
Unde fun£tus Hieronymus in epiftola ad Ageruntiam teftatur fe apud J. amao
ftim Romae operam dediflc, ut variis orientis, atque occideiuis confultatjonibu*
refpondcret. Idem quoque conflat ex refponfls Siricii, Innocentii et alioruniLeo-
his praedecefTorum. Has confultationes feu relationes , Innoccntius primus «it ,
unam cflc eamque maximam e curis , quibus pontifices Romani occupantur, In
taeterai, inquit in refponfione ad cpifcoposconcihiMilevitani tom. 2. conc. 1287,.
Romanae ecclefae curas et apoflolicae Jedis occupationes , quihus diverjorum conjul*
ttjideli ac medica difceptatione traElamuu
Sed iftud privilegium non fuit pecuHare epifcopi Romani, licet in co fua-
rit eximiam ob primatum cjus majoremqne fedis Romanae autoritatem. Namquc"
▼idemus Gyprianum, Athanafium , Bafilium, Gregorium Nazianzenum, Augu-
fiiaum et alios antiflites infigncsab omnibus orbis partibus confultos fuifTe.
Nec vero Romani pontifices , ita confuhi praefumebant aliquid novum dc<
cternere, fed id unum re(ponfis fuis pracftare conabantur, ut canonuni et.antiquae
traditionis^ difciplinam obfervaadam proponcrcnt. Id teftatur Innocent. cpift. ad:
Viftriwum tom, conc. 3. <oJ. i2jo.> non quo nova praccepta aligua imperemur.^,
X- t f.4-
^6« DE ANTIQ. ECCLESI/E DISCIPL.
fed ea, quae per defidiam aliquorum neglefta funt ab omnibus obfervari cupU-
mus, quac tamen apoltolica et patrum conftitutione funt conflituta. Hinc fantlus
Lco fua et majorum fuorum refponfa de canonum promulgata efl"e difciplinis pcr-
hibet, et fuam follicitudinem eo tantum extendic, ut nc quid liceat novitati.
Eft etiam aliud genus relationum, quibus folebant antiftites fibi invicem ac
praefertim epifcopis magnarum fedium fignificare, tum ea quaecumque gravioris
momenti contingebant, tum ctiam cpifcoporuni alicujus nominis ad quos fcribe»
batur, depofitioncs, ut fcirent, quibus eHet imperticnda communio, et quibus de-
neo-anda. Relationum hu'|ufmodi ad omnes epifcopos praefertim ad epifcopos ma-
enarum fedium innumera extant exempla, nec omnino immerito fanQus Leo ride-
retur cjufmodi rclationcs iibi vindicarc. Aequum cnim cft , « in morc femper
pofitum fuit, ut priraus epifcopus de gravioribus judiciis certior fieret.
Quantum vero ad adpellationcs in caufis «pifcoporum retraflata , aut con.
firmata fuiffe a fede apofblica judicia in eos in provinciis lata, non foium non tI-
demus, fed contrarium in morc pofitum fuifTet ante S. Leonis tempora ex di£lii
fatis liquet. Undc in hac epiftola humani nonnihii [paffus S. Leo, plus jufto com-
motus in Hilarium, quem tamquam mente tumidum, verbis arrogantioribus elAtim^
*c pro more fuo mentientem traducit.
Objicit Chriftianus Lupus iftam Valcntiniani lcgem , in qua imperator miri-
fice extoUit autoritatem pontificis Romani. His talibus , inquit , et contra imperii
majeflatem et contra reverentiam apojiolicae fedis admiffis . . . , et erat quidem
jpfa fententia per Gallias etiam fme jmpenali fanHione valitura. Qiiid enim tanti
pontificis autoritati inecclefiis nun liceat? Ubi, inquitLupus, adferunt imperato-
rcs fe confirmare tantum antiquam confuetudinem , nec donare iftud privilegium
Roraanac eccicfiae, fed debitum roborare,
R«fpondeo, legcm imperatoris ad Leonis preces concefFam fuiffe inauditis
GalUcanis epifcopis, cique fidem adhibitam fuiffc ab imperatoribus , dicenti fc epi«
fcoporum Gallicanorum judicandorum jus ex antiquo habere. Quare hoc ediQum
Valentiniani pluris ficri non debet, quam ipfa autoritas Leonis, ^ui in fua cauf{i
judex efle non potefl.
Objicit idem Lupus epiftolae Aviti Viennenfis verba, adFauuura etSymmt«
chum fenatores Romanos, quae fic incipit. Primum fuerat talis fiatus rerum de-
Rderandus , ut ipfi per nos urbem «rbi venerahilem pro rependendis divinis hums'
nisque expeteremus officiis.
Refpondeo illum, qui hujufmodi argumentis utitur fatis prodere fe cau-
fam pefTimam defendcre , etenim non loquitur hic Avitus de judiciis , aut adpella-
tionibus epifcoporum , fed ait fibi fuif^ue collegis Romam eumdem efTe, ut Sym-
macho opem ferrent.
Obiicit tertio capitula Ludovici Pii, in quo adpcllatio conceditur ad Romt-
num pontificcm in gravionbus caufis ec epifcoporum fecundum aiuiquam traditio-
nem atque canonum autoritatem.
Rcfpoa-
DISSERTATIONES HlSTORlCi^, Dissntr, Xt s6r
Refpondeo traditionem adpellandi inolevifTe a Leonis pontificis temporibusi^
•anones autem illos, de quibus hic mentio fit, elfe Sardicenfes.
Objicit quarto ipfum HiJarium poenitentiam egiffe, at illud nequaquam
probat. Nam Honoratus equidcm teilis eft, cum mifi/fe Romam legatos. Piimo
Ravennium, ac deinde Ne£larium et Conftantium, ut fua humilitate placarer pon-
tificis animum. At non propterea a fententia fua receffit, imo ex epiliola Auxilia-
ris praefefli ad Hilarium , quam refert Honoratus contrarium conftat, fic fcribit
ille : Loquutus fum cum S. papa Leone , hoc loco credo aliquantum anivto perhorref'-
eis, fed cum tui propojiti tenax /is , et femper aequalis , inde is ei poftea confulir,
ut mollius loquatur, cum aures Romanorum quadam temeritttdine plus aequo tra-
hantur. Has Auxiliaris laudes extenuat quantum potefi Ghriftianus Lupus, fed
hac de re nihil dico. Sufficit, ur ex his conftet Hilarium femper aequalem. Aty
inquit Lupus, ni palinodiam cecinijfet Hilarius nunquam eum ecclejia Romana m«
JcripfiJJetfuis fatiHorum tabulir^
Refpondeo hic aequitatem eccIeSae Romanae perfpici» quae noluir (anftif-
limum antiftitem ea, quara merebatur laude fraudari, licet privatas habuifle » cun»
praefule Romaao lites.
Poft haec capite quinto varias quaeftioncs tra£lat Chtiftianus Lupus , qua»
'TUm nonnullae a nobis funt excutiendae,
Primo aitHilarium, nec primatum pontificis denegalTe, nec provincialis
lynodi autoritatem iiiconcuffam efle arbitratum, nec ce,vTO}Ci(px?dt»v indu.tilfe, fed
lantum conqueftum , qued ecclefiarum ftatum pontifei periiurbaret, quodque (I.
neret epifcopos in urbe Roma altaribus intereffe, qui publicam in Galha merito
fententiatn tuleranr, Unde concludit Chriftjanus Lupus Hiiarium non abftuliffe
'adpellationes pontifici, fed tantum duo circa adpellationis modum praetendifTco
Primo ne adpellationi fufpenfivus effeSus tribueretur.
Secundo, ne retraQionum Judicium Romaa fieret in tribunali apoftolico,,
Refpondeo , primo his duobus fublatis auferri adpellationem , et reviffo-
nem tantum concedi. Secundo, plus poftulaffe Hilarium , nempe ut inconeuflum
effet fynodi in Celidonium judicium , nec a Leone uUo modo refricaretur. Unde
quum Romam ille venit, non petiit , ut pontifex judices in Galli»daret, utquc
cxaminaret , num caufa cflet retraGanda, fed palam edixit : fe ad officitt non ad
caufam veni(fe protejiandi ordine , non accujandi. Non petiir, ut epiicopi illi de.
pofiti in Galliis iterum judicarentur ? Sed conqueftus eft abfolute eos ,. qui judicati
erant, ac damnati in communionem a Leone contra canones fufcipi. Itaque om-
nera omnino retra£tionem , aut revifionem judicii a pontifice fieri poffe, non eft:
arbitratus, fed ultimum exiftimaTit effe fynodi provinciae judicium. Unde nun- '
quam poft haec cum Celidonio voluit communicare. Adde ,. quod S. Leo queri-r
tur Hilarium adpellationes ipfas et retraQationes non admififfe, et ita Viennenfi»
provinciae epifcopos fuae poteftati fubdcre voluiffe, \xt {^ beato apojiolo Petro non
patiatur ejfejubje&um^
Ait
^ii DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
Ait fccundo Chriftianus Lupus Fi£lorcra fuiffe Lconem ejufque fententiam
cxequutioni fuiflc mandatam ct Celidonium in epiicopatu permanUfre. Fatetur i«-
men id a (s ad oculum ollendi non poffe. Verum eiiam , fi id darem nihil inde in
praejudicium Gallicaaae ecclcfiae inferretur. Nam id pcr vim faSum fuiJet ex
imperatoris mandato, rcfiftente quantum fieri potuit Hilario ct verbis caufam fuam
•defendente. iUud certe conftat Arelatcnfem civuatcm p«ft morrem Hilarii metro-
politico )urc non fuifie privatam, ut oftendit Qucnellius cap. g. « 9, partis priraa*
diirertaiionis fuae de fantlo Hilario.
Adfirmat deinde Lupus Hilarium fuifife Romara rcTocatura a pontifice td ju»
dicium. Sed id ab eo fupponitur, ct probari nuUo potcft argumento. Ultima Lu-
pi obfervaiioeft de autore vitae Hilarii, .tribuitur illa Honorato Maflllienfi in ca-
talogo Gennadii; et quamvis in nonnuUis Gennadii MflT. illc fcriptor praeicrmitta-
tur «namen vix quicquatH dubii efte potcft, quin ifta fint Gennadii. In vetufto
MflT. tribuitur Revcrentio Hiiarii fuccefTori. At nuUus cft cjus nominis Hilarii
fucceflbr, Ravennium autem, qui Revcfcntii nomine fignificari poflet, huju» fcrip-
torem non cffc, pcrfpicuum, quare nulli mclius, quam Honorato Maflilicnfi tri-
bui poteft hoc opus. Vcrum cujufcumquc tandem iit fcriptoris , eft do£li pii ec
antiqui , qui res Hilarii optirae noverat.
Cacterum in hac Celidonii caufa fanSus Leo in canones etiam Sardicenfe»
multis modis peccavit, ut obfervavir Quenellius. Primo enim caufam ifttm Romae
itidicavit contra fynodi Sardicenfis ftatutum, quae iubet, ut in proviiicia caufac re-
traflcntur. Secundo, abfque priorum judicum communione illam retra£lavit, quod
*riam «fl contra ejufdcm Sardicenfis concilii mcntem, ut oftendimus. Tertio,
Celidonium damnatum , communionis fute participem fecit , ct facris altaribus iri-
tercfre pafi!us eft aute caufam ejus retraaatam , quod Nicaeni concilii canone 5.,
Elibcritani c. 55., Arelat. i. can. 16., Taurinenfis can. 7., Araufic. i. c. 11.,
Arelatcnfis 2'. can. g. Innocent. i. epift, ad Viflr. diftrifle prohibetur ; nec
Sardicenfis concUii canonibus permittitur. Quarto , edi£lum obtinult ab impera-
lore Valentiniano regulis ccclcliafticis omnino contrarium , quod privilegiis et li-
bertatibus ecclefiarum maxime derogat.
Ab his omnibus Leonem purgare conatur Chnftianus Lupus. At non negat eum
fic cgiffe, fed eomcndit id juris Romanum pontificera non modo ex Sardicenfibus
canonibus, fed exapoftolica traditione habere, quod cura abunde huc ufquc rcf«-
tatura fu a nobis, non eft, quod hic diutius immoiemur.
22«
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dissert. II. 169
De non nomiuHif caufts llhjrici.
>TuIla eft reglo extera, in quam tanrum autoritatis fibi tribuerint Romani pontiff-
^ ces ac in lUyricum. Non mirum ergo, fi noimulla cvtenr adpellationum ex
Illyrico exempla, imo mirum magis eft nuUum ferme ex iis reperiri, ex quo noii
conftet epifcopos Illyrici adpellariones iftas indigne rulifre.
Sub Innocenrii ponrificaru Bubalius erTaurianus damnati inlllyrico ad pon-
tificem hunc confugerunt. Sed quamvis caufa iliorum ab eo retraclata irerum dam-
nari finr; aegre ramen iftud Innocenrii fa£lum Illyriciani rulere , et per litteras bis
apud ipfum conquefti runt. Conftar ex ejus epiftola 6. Mora, inquit, cocpijco-
porum Maximiani et Eimenii, vel potius importunitas temporum fecit , iit vos ite-
raretis de Bubalio et Tauriano querimoniam , er poftea : grave non oportmt vide-
ri piijjimis mentibus veflris cujufcimque retraEiari judicium, quia veritas exagitata
' faepius magis fplendefcit in luce.
At larisfaciendum lllyricianorum querimoniis non allegat Innocenrius fpe-
cialem fedis fuae praerogativam, nec Sardicenfes canones in medium proferr, fed
ranrumdicir, grave videri non debere epifcopis, fi judicium fuum ab aliis rerraGe-
tur, quia inde veriras magis elucefcir.
Caerera fere omnia adpellationum ex Illyrico exempla defumunrur ex epi-
flolis ponrificum, quae reciranrur in a£lis concilii Romani fub Bonifacio II. anfio
431., quae primum edita funt ab Holftenio ex MfT. codice bibliothecae Barbe-
rinae, quae monumenta nonnulli in dubium revocant, fed dato , quod vera finr,
de fingulis exemplis pauca juvat cbfervare.
Primum eft, Perigenis Corinthi Helladis merropolitae , qui cum a Patren-
fibus, a quibus ordinarus fuerar epifcopus, communi rotius populi confenfu reje-
ftus forer, Corinthi, ubi natus erat, habitavir folo epifcopi honore contentus. At
poft morrem epifcopi hujus urbis in ejus locum conftitutus eft. Hanc ordinatio-
nem confirmavir Bonifacius er Rufo ThefTalonicenfi mandavit , ur Perio-enem ad-
verfus lllyricianos epifcopos, qui ordinarionem ejus veluti rranslationem adverfa-
banrur, defenderer; ar Illyriciani nihil his moti ftatuerunt fynodum convocare ad
examjnandam Perigenis caufam. Id piaculum vifum eft Bonifacio, qui proitJterea
Graeciae epifcopos grandi epiftolaobjurgavit, et ne id facerenr, muitis minis^deter-
ruit : quin etiam imperatoris Honorii autoritatem interpofuir, iit a frarre Theo-
dofio refcriptum obtineret, per quod lllyricum poteftati Romani pontificis fubji-
citur. Verum ifta lex non videtur robur habuiffe, nec enim codici Theodofiano
eft inferta, fed alia plaue contraria data ab eodem Theodofio anno 413. , qua Illy-
rlcnm fecundurA prifiinos ecdefiaflicos canones regi praecipit, hoc eft, a mciropo-
litanis et in caufis dubiis referri jubet ad fedem Conftantinopolitanam, tum fi quid,
inquit, dubietatis emerferit , id oporteat non ab/que fcientia viri reverendijfimi fa^
cro-fanliae legis antiflitis urbis Conflantinopolitanae. Itaque fi vera eft lex illa,
Y quae
'170 DE ANTIQVA ECCLESI^ DISCIPLINA
quae tantum refertur in concilio Romano fuh Bonifacio II., lata tantum efta Theo^
dofio, ut Hoiiorio fratri id peienti in fpeciem facistieret. At nec promulgata eft,
nec ullam vim habuit, imo coiitraria plane Ie.\ obtinuit. Sed ut redeamus ad pro-
pofitum, in hac Perigenis caufa queftio non eiat de adpellationibus, i^d de ordi-
nationibus metropoliianorum lllyricr, quas Ramani pontifices ad fe fuumquc vica-
rium Th'.-(ralonicenlem antilHtem pertinere contendebant. Verum id maxime ob-
fervandum cft Feriginem , qui ad obtincndam fedem Corinthi autoritatem Romani
pontificis adhibuerat, paulo pofl j"gum excudiffe et fe a Theffalonicenfis epifcopi
obedientia fubtra.\ifle, ut confbt c.\ epiflolis Sixti, qui pofl Coeleftinum Bonifacit
fuccefrorem pontifex fuit, quac oinnia habentur in concilioRomano anm 431. tom.
4. con. circa finem. Sub eodem Bonifjcio I. Perrevius quidam Thelialiae epifco-
pus ab hujus regionis epifcopis ecclelia pulfus "eft ordinato in ejus locum Maximo-
Hujus caufam pontifex Rufo Theffalonicenfi judicandam committit, epifcopos illos,
qui iftum e.\pnlerant, a communione fua fummovendos effe judicat, ira jiT, inquit
Rufo , remedium filum interventionis tuae g^ratiam hahere cognofcant. Id eo-
confilio ditlum a Bonifacio fucrat, ut illi Rufi Thefralonicenlis tribunal agnofce-
rent. At ilii e contra Conftanrinopolitanae ecclefiae auxilium imploraverunt, cr
fibi libertates fuas confervaret, adeoque conftanter pro illis dimicabant , ut Rufus
Thelfalonicenfis paratus fuerir eis cedere , et feciffet utique , nifi Fonifacius ele-
^anti epif^ola ipfum confirmalfet. Verum omnes Theffaiorum conatus irritos ef-
iecit imperatoris Theodofii refcriptum ab Honorio in gratiam Bonifacii impetra-
tum, quo freti Romani pontifices Bonifacio pofleriores adpeliationum admittenda-
rum et ordinationnm epifcoporum lilyrici, ac praedpue merropolitanoium perfi-
ciendorum jus vicario fuo Theffalonicenfi epifcopo commiferunt. Verum ut mo-
nuimus, nunquam id potuit obtinere , quia fcilicet hujus regionis epifcopi habe-
bant vicinum Confiantinopolitanum magnae autoritatis epifcopum, quique ftude-
bat non minus ac Romanus dioecefim fuain extendere. Ab ifto vexati ad illum
confugiebant. Hinc SixtusRomanusfcribit ad Proclum Conftantinopolitanum, ne
epifcopos ad curam Theffalonicenfis vicarii fui pertinentes iine ejus confenfu ad-
inittat; aequum effe diftitans, ut alter alterius honori debita refervenr, utque Pro-
clum ad id faciendum';impelleret, monct, fe haud ita pridem Idduam Smyrncn-
fem epifcopum a Proclo damnatum ad fe confugientem non fufcepiffe : Habes , in-
quit, recentiffimum nuper hahitae aciionis exemplum fratris nollri IdJuae., circa
quem tuae fraternitatis decrevimus judicium cnjiodiri, cognitiovi tuae facere no'
lentcs injuriam. Ex his conflar, Sixtum non fibi tr.buiffe jus adpellatlonum exrra
patriarchatus fui limites. Sed hoc poflulafTe, ut quemadmodun-i ille epifcopos ad
I'e ex alterius patriarchatu confugientes non recipiebat, ita Conftantinopofitanus
epifcopos llWrici et Graeciae, quos ad fuam pertinere arbitrabatur, minime fufci-
peret.
Nihilominus tamcn Conflantinopolitanus antiftes a propofito non deftitit,
« lllvricum faltcm oritntAie fuae dioecefi vindicavit, et ipfe Theftialonicenfis epb-.
' fcopus
DISSERTATIONES HISTORICyiE. i7f
fcopus multum remifit de fua in fcdem apoftolicam obfervamia , ut con/iat ex cpU
fiola Hormifdae 3. 22. et 73., nec non Martini I. Epift 12. Itaque haec conten-
tio fub juftiniano maxime recruduit, nam ille legem Theodofii, qua Illyrici cau-
fas difficitiores ad ConlLantinopoliranum epifcopum referri jubet noveilis fuis 11.
et 131. renovavif. Cumque Stephanus Lariffae epifcopus ab Epiphanio Conftanti-
nopoUtano dejetlus foret, ad Romanum pontificem provocavii, utque provocatio-
nem fuam firmiorem redderet , protuht eprftolas pontificum Romanorum , quibus
oftendere conatus eft Romanara ecclefiam Ipecialiter fibi curam IJlyrici vindicafre,
quid circa hunc aBonifacio geftum fuerit,certo fciri non poteft, quum non exftent
caetera hujus concilii aQa. At ex epiftola 4. Agapeti colligimus, eum non fuiffe re-
ftitutura, fed Achiliem in ejus locum ordinatum non obftante judicio et patrocinio
fedis apoftolicae. Unde, inquit Agapetus, et de Stephani perjona fimul et caii^
fa non credatis aliaijus nos Jiiidio defenfionis impelli quod autem cle-
mentia veftra fratris et coepifcopi nojiri Epiphanii dignata eji excujare perJo~
-nam, quid in praedi^i AchiUis conjecratione vefira potius juJJio, quam illiut
' ordinatio meruijfet , credimus, quod et ipfe coo^noveris jure culpatum, quod tum
piijfimo et clementijfimo prindpi beati quoque Petri privilegia defenjanti non vel
opportnne vel importune f'/ggejferit , quid in hac parte Jedis apoflolicae reveren-
iiae deberetur. *
Ex eadem epiftola difclmus, primo Juftinianum obtuUfl^eAgapeto, ut caufa
ifta judicaretur ab ejus legatis. Secundo eumdem ab Agapeto impetraffe, ut inte-
rim Achilli communtonem redderer, quod ab ipfo haud aeque faflum eft. Tertio
Juftinianum poftulafteab Agapeio, ut vices fuas nos amplius Thefl!aloMicenfi, fed Tu-
ftinianeae civitati largiretur, ut hoc pafto fedis hujus epifcopus majorem haberet
autoritarem. Haeceftratio, propter quam Juftinianus Agapetum delinire ftude-
bat, et judicium caufae Srephani, ac Achillis per legatos ejus fieri confeniiebat :
quid autem exinde fit geftum,in caufa Stephani ignoratur.
Poft haec tempora hinc et inde certatum a Romano et Conftantinopolitano
antiftite, ad^cujus dioecefim IUyricurn adiungeretur , donec imperator Leo Jfaurus
omnem illum tra£lum in odium Romani pontificis Conftantinopolitano epifcopo
adjudicavit.
Dc caufa Eutijchis.
Qui S.Leonem appellationum ex occidente non folum, fed ex orientejushafcuif-
fe contendunt, folent Eutychis , Theodoriti, ac Flaviani caufas in mediuni
proferre. Singulae igitur nobis in iis , quae fpe£lant ad propofitum,excutiendae
funt.
Eutyches archimandrita damnatus a Flaviano in fynodo Conftantinopolira-
na, q,uafi cum ApoUinari ientiens, ut latam in fe damnationis fententiam quoquo
^ ^ modo
lya DE ANTIQVA ECCLESIyE DISCIPLINA
modo evitaret , appellavit ad conciliumRoiTioni , Alexandrini, Hierofolymitani ,
Then'alonicenfis epifcopi. Id conlbt primo ex ipib Eutyche, qui in latrocinio
Ephefino, cujus atla referuntur in concilio Chalccduncnii tom. Conc. 4. col. 142.
dixit, fe damnatuln a Flaviano , quum provocarer ad concihum et epifcopos.
Nultnm , inquit , vcrbtim faciente Flaviano de adpellatione mea ad vejiram
fanflitatem .... Jed Jicut potejiatem habens omnia de fide folin agei-e , et
nihil ve/irae fanffitatis de talis aequitate jndicii rejervare , condcmnavit me ,
et ab ecclejia , ut putabat , abjcidit , et facerdotio , ut putabat , priva-
vit fed et poji appellationcm in meprolatam legi jubcbat jententiam , et ana-
thema tizabatme, et eos, qtii conwniehant ad ine non expcfians vejirae
fatiBitatis judicium, Jed et fubfcribere diiij*am adverfum me Jentevtiam compelle-
bat , qtiimmagis oportiterit omnihm pontificibus fcribere, quos adpellaveram. Dein-
de idem ait Conftantinus Monachus Eurychis defenfor, ac legatus in fynodo Con-
flantinopolitana ibidem col. 244. Eutijclies, inquit, dum legeretttr damnatio ap-
pellavit fanEium coiicilium fanciijjimi epifcopi Romani et Alexandrini , et Hierofoty'
mitani et Thejfaloniceiijts, et haec in gejiis non Junt injerta. Licer autem verum
eiret eum adpeliaife, falfum tamen crat cum praefente concilio id fecifTe. Nam Pa-
tritius Florentius, qui imperatoris jufTu adfuerat fynodo, aliter rem fe habuiffe
refpondit. Turba facia inquit, et dijjottito conventu Eutijches dixit ad mefitenter,
adpello ad Romanum et Aegtiptium, et Hicrofotijmitanum concilium. Et egoarbi-
tratus indecens ejfe latere hoc fanBifftmiim et reverendijfimtim archiepifcoptm Fla-
vianttm-, abfcedens. dixi ei. Hincfactum, utepifcopi, qui huic concilio inter-
fuerant, conftanter profefTi fint , fe Einychem adpellantem minime audivilfe. Ni-
hih inquit Julianus Coenfis, ab Eutyche monacho audivi in conjcjju, et Seieucus
Amnfenus, dttm ejfet concitium , et inifiiijltio perveniret , nihil tate cognovimus dic-
tttm ab archimadrita Etituche, et reliqiti otnnes epijcopi conjirmarunt, et nos eadem
confitemur, Ipfe etiam Flavianus in epiftola ad Leonem prima Eutvchem mendacii
arguit, quod diceret fe tempore iudicii libellos adpellationis dedifle, nectamendif-
fitetur idem quin poft judicium Eutyches dixerit fe adpellaire, noii atidivi, inquir,
'ob itlo fed a viro magnijicentifjimo et gloriofijfimo ex conjute et patricio afcendente
me inftiperiora domtis pnji fotutam /ijnodum.
Ex his primo loco conftar, Eutychem non adpellafTe ad folum Romanum
pontificem, fed ad concilium tum Romani tum Alexandrini , tum Hierfolymitani,
Secundo, cdpellationem iftam Eutychis verbis tnntuni emiffam fuifreinfl-creto, non
autem publice et fcriptis fecundum formam iuditiorum. Jn praedifta porroadpel-
latione Eurytlies Antiochenum patriarcham domnum omifit , non quod fentenriae
in Eutychem latae fubfcripfiffet, ut falfo orbitr.itus eft Petrus de Marca, nondutn
cnim pervenerat ad domnum hu')us f(?ntentiae notitia, quum haec Florentio in au-
rem dixit Eutyches. Sed quia Eutychis haeitfim primus oppugnaverat domnus
datis ad imperatorem adverfus eum fynodicis Jittcris , quas refert Facundus lib. K.
cap. 5. Adde, quod vetus erat Alexandrinae ecclefiae, cujus patrocinio gloriaba-
tur
DISSERTATIONES HISTORICi^. Dissert. IT. 172
turEutyches, cum Antiochenadinenfio, eafermedere, quae tum intef EutychcttT,
€t Flavianum agebatur, fed his miffis videamus , quae deinceps fc- niuta fuerint.
Eutyches videns nullam adpellationis fuae rationem habttam "uifTe, libeUuni
querimoniae mifit ad Leonem, in quo queflus efl, Je accitfante Eufebto immerito
communione privatum, maxime cum fe vocatum adfuiffe tefictur , nec fucm praefen-
tiam denegaffe adeo , ut in ipjo judicio libellum adpellationis fuae fe afjerat ohtulif-
fe, nec tamen fuiffe fujceptum ^ qua ratione compulfus fit,ut coiueftatorios libellos in
Conflantinopolitana urbe proponeret,
Hoc libellD querimoniae accepto fanftus Leo ad Flavianum fcripfit Epifl.
20. et 21. ad Theodofium , quibus queritur Flavianum nihilad fe retulilfe de judi-
cioinEutychemlato, nec ullamadpeilationis ejus rationem habitam , petitque, utde
criminibus Eutychi ebjeftis inftruacur, ur poffit ds cognitis judicare. Hinc patet
Leonem conatum effe eaufam Eutycliis ad le trahere, at Flavianum propterea fuf-
pendiffe effeftum judicii in Eutychem falfum omnino eft. Quid igituregerit videa-
mus: refcripfit ille Leoni, Eutychem Valentini et Apollinaris errorem renovantem
ab ipfo fuiife damnatum et ipfa in iflum a£la tranfmifit. Sed quo confilio, num ut
S. Leo caufam ejus retraQaret? Audiamus^ ipfum-, tit, inquit, fanciitas vejira
hoc cognofcens, qnod circa illumaSum eji, omnibus epifcopis fub beatittidine veftra
degentibus vianifeftare dignetur illius impietatem , ut nefcientes aliqui quid ille
fcripfit quajl ad orthodoxttm vel per litteras vel per aliquamconjunBionem loquan-
tur. Itaque non refertiftam caufam ad Leonera Flavianus, ur eam ille retratlaret ^
autconfirmaret. Sed tantum ut epifcopis occidenralibus fententiam in eum- latam
fignificaret, ne illi imprudentes cum Eur}'che cornmunicaTent. Supponit ergo fen-
tentiam in eum latamdecretoriam fuiffe, et ejus vi Eutychemabomnibuscommunio--
ne privandum effe. Haec epiftola Flaviani fcripta eff, quum ad Leonem concilii:
ConftantinopolitaniaOia direxit, et prima effe videtur. In altera epiftola Fiavia-
ni ad Leonem, quae pofterius eft fcripta , fi tamen genuina fit, haec enim Jatine
tantum extat, er oftendetur a nobis alibi non carere vo^tw , aut faltem i-nsfpolatio-
nls fufpicione, verum dato, quod fit genuina, in ea queritur Flavianui.. Eutychem-
pajTumjuftam et canonicam damnationem, quum debuijf^t fecundis falvsve ^jnora et
per poenitenti.im multafjae lacrymas piacare. Non Joltim hoc non feciffe, fcd ctiam
per omnia turbare ecclefiam tentaffe, propofitiones injuriarum pub'.ice ponens
fuper haec preces offerens piiffimo et Chrifti amantijjimo imperatori et eafJem ar.
Togantia et petulantia plenas. Addit ex litteris Leonis fibi a Fanfophio i^dditisin-
telie-xiffe fe Eutijchem libellos direxijje Leoni , plenos omni fallacia , arqiie catlidita-
te , dicentem judicii tempore libellos Je dedijfe adpdlationis , et F]?viano er concilio ,.
quod nunquam ab eodem, inquir, faihtm eft, fed etiam et in i::cparte mentitus e(i.,
Umquam per fallaciam mendacii fubrepere fe JatiBis vefirisctnhus putans.
Deinde pontificem hortatur, urcommuncm hanc cuuiam propriam fibi fa-
ciat non rem ad fe trahendo, fed fuum addendo fuftragiom oiicnralium voris , ur
lic imperaior, qui dc fynodo congreganda cogitabat, el viusbatur in Eutycheijiv
- Y 3 Bro'
«74 T3E ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
propenfus, judicium Flaviani latum habere. Confortate inquit , et piiflimi et
Chrifto deditiflimi 7wftri itiiyeratoris fidern , caufa cnm eg<:t jijhmmodo vejirujoiatio
atque defetifione.qnadebeatit confenfa proprio ad tranquiditatem et pacem cunflii
■perducere. Sic enim /laerrfis , q-uae furrexit et turbae, quae prcpter eum faElae
funti facillime dejiruentur Deo coorperante per vejiras fdcratijfimas litteras, re-
■movebitur autem et concilium, quod fieri diuulgatur, quatenus nequaquam ubiqjte
{anBiJfimac turbentur ecclefiae. Poflulat ergo tantum Flavianus , ut obfervat Que-
ncllius, Lsonis folatium. nonjudicium, defcn/ionem, non confirmationem, fcrip-
tapropria, non fynodalia decreta. Imo nihil aliud pofiulat, nifi ut pontifex ad-
■dens fuum fuffragium fententiae in Euiychem latae, et de illa refcribens ad impe-
ratorem ipfum confirmet, et ab univerfalis fynodi convocatione, quae tum'peri-
«ulofa et inutilis videbatur, abftineat.
Acceptis Flaviani litteris fanflus Leo idera primumcumeo fenfit, rem , de
•qua flgebatur, fynodali non egere trafl:atu. Verum poflea fynodum fore haud inu-
tilem arbitratus , ad imperatorem de ea in Italia convocanda fcripfit: fed antequam
ejus litterae reddercntur Theodofio, jam tum iftefynodumindixerat, namqueLeo»
nis litterae datae funt primo calendas Junias, patet autem ex feifione concilii trigin-
<fa epifcoporum 5. idus Aprilis habita indiftani jam tum fuifle fynodum, fic enim
in ea loquitur Meliphtongus, Pofiulamus ejus Tkeodofii refsrri clementiae
praecipue quia univerfalem fijnodum praecepit fierii et ibideni Eufebius Dorylaei ,
coJiiuro vos, inquit, per Jantiam et confubjiantialem Tritiitatem futuro coHcilioimi'.
verfali feamdum janEiionem Chri/Ii amicorum principum hoc negotium refervari.
Ex his, quae huc ufque diximus, conftat primo, Leonem non fibifumpfifTe
fupremum judicium caufae Eutychis , fed tantum furfVagium fuum addidifle judicio
Fiaviani. Secundo, eum nunquam exiflimatfe inutilem fynodum ob auQoritatera
fuae fedis. Sed quia, inquit epifl. 33. ad Theodofium, non talis qnaejiio ortaeji,
de qua aut pojjit , aut debeat dubitari. Tertio illum ipfum poflea pofl diclam ea
de re fententiam, concilium tamenpoftulafre. Quarto, imperatoremnonexifHmaf-
fe caufam Eutychis a folo Leone retra0.ari debere, quandoquidem antequam ejus
fententtam refciret, fynodum indixit. Quinto, Eutychem non adpellafTe ad folum
Romanum pontificem , nec ei fbli adpellationem fuam detulifie, cum eodem ipfo
tempore, quo queftus eft apud eum de Flaviani fententia, ad Diofcorum etiam
fcripfcrit, et ab imperatore obtinuerit, ut fynodus in oriente congregaretur.
Ex hisetiam patet Lapum Chriftianumgraviter errare, cum, aii, Eutychem
idpellationem, quam ad trer patriarchas induxerat, introduxijfe coram folo papa
Leone [ nec eum tunc pofiulajfe generalem fynodum, J~ed cum omnibus fuae adpella»
lionis ]olem?iibui procejjiffe ad Jolum papam.
Hic, inquam, iion uno modo hallucinatur Lupus, Pnmo enim faifuni
eft Eutychem introduxiflTc fuam adpellationera coram Leone; nec enim apud cum
caufam adpellationis egit, fed tantum libellum querimoniae ad eum mifit. Secun-
' 40, BiuUo minys vcriiin^elt, eumcum omnibus proceilifre ad foium ^apam; nec
caim
BISSERTATIONES HISTORICAE. Disseit. II 175
enlra Romam venit,ut ibi judicarctur, nec Flavianum ad caufam illic dicendam cf-
tarit, nec caufam fuam folius Romani pontificis fubmifitjudicio; fed tantum ad
eum de injuriis , quas a Flaviano fibi illatas putabat, fcripfit. Tertio, eodem ipfo
tempore , quo_fcnbebat ad Leonem ab imperatore fynodum pofblavit, utquein-
diceretur,perfecit. CoUigiturex di£lis, et confirmatur ex Liberato diacono in bre-
viario. Eutijches , inqmt, petit Diofcorurh^Alexandrinmi ey.':jcopum, nt quaerat,
quae de illo atla funt , .et caiifam examinaret et perfijerct apud principem univerfa-
lem /ynodum fieri, ut probaretur (hoc eit eAaminari.:ur) judiciiim Flaviani; fcripfii
ergo Diofcorui Tlieodofo imperatori, quia aliam fii^ri j.juodum generalemoportei et.
Itaque dici porius deberec,Eutychem adpelliuionem fuamapudAlexandrinum , quarn
apud Roraanum epifcopum perfequutum cffe. Revera autem adpellatio fackeratad
concilium, et de illa concilium judicavit. Sed quoniam contra leges ecclefiafl-lcas
fynodus Ephefina judicium tulerat, fynodum Ciialcedonenfem congre!?ari oportuitj
quae ex aequitate judicium tulit, et Flaviani feutentiam confirmavit, ac i^eonis epL-
Itolam probavit.
Adverfus haec opponit Davidius S. Lconem JiuJicium tulilTe de Eutyche ,
et fententiam in eum latam confirmaffe, ut fynodi Cha!:edonenfis patres teltantur,
ita fcribentes ad Leonem, Eutijckem pro impietate damnatum fuae tyrannidisdecre-
tis innoxiumfiattiit , et dignitatem, quae a vefira fanfiitate ablata fuerst, illi refti-
tiiit. Alloquuntur hic illi Leonem, a quoproinde dicendum eft, Eutychem fuille de-
jeftum. Refpondeo, dubium non elfe, quin S. Leo fufFragio fuo Eutychem dam-
naverit, et pedibus ierit in fententiam Flaviani de dejeftione Eutychis, Hinc con-
cilii Chalcedonenft' patres dicunt ablatam a Leone Eutychi dignitatem , quia proba-
vit judicium fynodi Conftantinopolitanae contra Eutychem latum.
Caetera tum Davidii , tum Chriftiani Lupi argumeuta figilktim excutere
non lib&t , cum illorura fundamenta abunde diruta finr»
De caufa Flavianu
Flavianus ille , a quo damnamm Eutychem dixifHus tn /ynodo Epheflna, qnne
latrocinium dicitur ob violentlam Diofcoriet fautorum Eurychis, injufte dam-
narus, ubi fententiam in feaDiofcoro pronuntiatam audivit; hatc ait, quae e.xtant
tem. 4. Conc. col. 305. ■Kx^ot,n'iu.xi tn, hoc eft, recufo te, et Hilarius Romanae ee-
clefiae diaconus, dixit, «.ovT^aSiKiTii^ , contradicitur. Sonr, quilegunt prarm</ofe,
adpello a te, fed hi verba graeca in alienum fenfum traducunt. Unnm tamen ha-
bent, quodjopponanr, nempe recufationem judicii fieri debere ante judicium, ad-
pellationem autem poft judicium. Quod quidem verum eft, m obfervat Quenellius.-
cum legitimus fudex merito in fufpicionem venit , vel ah inccmpetente jidi .itn t.aor-'
natun at nifiil tale inEphefino concilio reperiast initio enim fynodus ugitime con-^
175 DE ANTIQUA ECCLESI.€ DISCIPLINA.'
^re^ata, jtijju principis alfenjuqiie pontificis reciijari non poterat. Reftat igirur ,
m tunc prlniUm potuenin lecuiari Diofcoius ejufque lynodus, quando iHe fibiom-
uia vindicans, innocentem Flavianum nullius criminis, aut erroris conviclum dam-
nare atfgreirus elt: ac proinde Flavianus potuit, tum temporis judicmm ejus recu-
fare. Verum hujus lynodi epifcopi nulla recufationis iftius, nulla interceflionis
Jegatorum Leonis ratione habita , Flavianum damnaverunr.
Isautem, quum nihil reHquum fibi videret, libellum legatis Leonis dedit
adpellationis, ut tellatur ipfe Leo. Hac de re conveniunt omnes, fed quaeritur, ad
Quem judicem haec adpellatio interpofita fuerir.
Bellarminus, Davidius,Chrillianus Lupus , etalii,contendunream effe interpofi.
tam ad ipfuni Leonem. Verum hos fuo lilentio fatis revincit fanclus Leo ; nam li-
cet ille fuerit auroritatis fuae commendandae fludiofus, licet non femel dicat adpel-
lationem interpofitam, nunquam dicit eam ad fe interpofitam. Nec ipfe eamadmi-
fit, aut ejus judicandae poteftatem fibi arrogavit ;. quin imo neceflitatem fynodi
generalis convocnndae deduxit ex adpellatione Flaviani, ficex cpirtola 59., ut quiaet
nojiri, inquit, fideliter reclamarunt , et etfdem libellum appellationis Flavianus de-
ditpeneralemfijnodHmjubcatisintraltaliamcdebrari .... convenientibtisutique
orientalitm provinciarum epifcopis; et epiftola 40. Omnes , inquir Leo, partium
niiftrarum ecclcfiae , omnes manfuetudini vejirae cum gemitibm et lacrimis fiipplicant
facerdotes, ut quia et nojiri fideliter reclamarunt , etc. ut llipra. Quid neceire
fuiiret fynodum petere ob adpellationem Flaviani, fi quidem illa non ad fynodum,
fed ad lleonem incerpofita fuiiTer.
Opponit primo Chriftianus Lupus haec Leonis verba i^quam autem pojl
adpellationeminterpofitam neccjfario id poftidetur, canonum Nicacae /labitorum re-
flantur decreta. Inteliigens his verbis Sardicenfes canones, quorum unum (iib-
netlit epiftolae fuae ; fcd, inquit Chriftianus Lupus, canones 6ardicenfes ftabiliunt
adpellationes ad Romanum pontificem.
Refpondeo, fententiam Lupi his verbis jugulari, necnon probari canones
Sardioenfes pzrperam ab ipfo intelligi. Quid enim ex his concludit Lco, Cbi foli
poteftatem dfe retraQandi Romae judicii ? Nilminus, unum hoc infert poft ad.
pellationem Flaviani convocandam efte fynodum.
At inquies , in canonibus Sardicenfibus nullius adpellationls fit mentio",
praeterquam ad Romanum pontificem: ergo S. Leo (enfit Flavianum ad fe adpel-
laffe. ^. .
Refpondeo, Leonetfi non adducere Sardicenfcs canones, vt probet appella-
tionem Flaviani legitimam effe, fcd ut oftendat poit appellationem ejus neceflariam
efFe f\nodum. Hoc autem optime ex Sardicenfibus canonibus colligitur, qui ju-
bcnt in cafu adpcllationis fieri novam fynodum, et iterari judicium. Hac tantum
de caufa Sardicenfes canones allegar. Hinc in eo canonc, qui graece refertur in
hujus epiftola, quique videtur effe quarrus Sardicenfis, non fit mentin Romaniepi-
fcopi, fcd {antum novi judicU redintcgrandi , quum cpifcopus depofitus fucrlt con.
tefta-
DISSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. 11. 177
teflatus fe inique judicatum effe. Quod argumentoefl, Lconem canonem hunc eo
tanrum coniilio iuudalTe, ut ex eo inferret fynodum e/re congregandam , non ut
probarecadpellationem Flav.ani ad fe faftam fccundum formam Sardiccndbuscano-
nibus praefcriptnm , effe judicandam.
Urget idem Lupus. Ij epiflolis 41. 42. 6^45. ejufdem Leonis colligitur,
Leonem irntum habuiffe latrocinii Ephefini decretum, et Flavianum femper pro
epifcopo habuifTe; unde haec concludic. Admittit, mquit, Flaviani adpellationem ,
ipfim reve/ht epifcopdtu, firmat in epifcopali ad omnes ecclejias communione, ejut
adpellatiom dat effeilumfujpenjivum.
RefponcJeo, Leonem merito judicium latrocinii Ephefini irritum habuiffc ,
quippe quod per vim latum fuerac in innocentem Flavianum,- at non propterea
concludi poffe adpellationem a Flaviano ad Leonem interpofiram ; nec enim uilum
fpecialejudicium tuUr, fed quandoquidem ea, quae gefla fuerant, per vim , etcon-
tra ius fafque geita effe intelligebat, popofcit a Theodofio epiftola 40., ut om-
nia in eo Itatu effe juberet, in quo fuerant ante omne jndicium, donecmajor exto-
to orbe Jacerdotum numerus convocaretur , quoniam, ut inquit Epiftola 45. ea auae
in Ephefo contra jujiitiam , vel canonim difciplinam per unius hominis impudentiam
gcjla erant nulla catholicae fidei ratio rata ejfe permitteret. Nec caufam Flaviani
ventilavir, aut reveltivit eum epifcopatu, a quo eum non excidiffe certum fuerat ,
quia judicium erat per vim latum , nulla ratione recufationis Flavianiaut interceffio-
nis legarornm habita. Hinc nullum dubium effe poterat, quin Flavianus ab om-
nibus epifcopis eflet fufcipiendus in communionem, et quin judicium in 111 um la-
tum non modo fufpendendum effet , fed eriam pro nullo arque irriro habendum.
Hinc Hilarius diaconus in epiflola ad Gallam Placidiam ait, non modo papam ,
fed et omne occidentale conciiiumreprobavifTe, cmnia, quae in Epfiefo contra cano~
nes , et pcr odia faecularia a Diofcoro epifcopo ge/ia fuerant, et nulla ratione inoc-
cidentis partibusjujcipi pojfe, quae perpotentiam praediEii Diofcori nonfinelacfione
fidei, etpraejudiciofanBiJftmiviri, innoxiique commijfa fint.Non refcidit itaque
Leo judicium Ephefini latrocinii, fed reprobavit, ut irritura et contra canones ge-
ftum.
Opponit fecundoChriflianus Lupus, cpiftolam Valentlnianl imperatoris ad
Theodofium, in qua haec habentur. Quatenus beatijfimus Romanaecivitatisepifco'
pus, cui principatum facerdotii fuper omnes antiquitas contulit , locum habeat ac fa-
cultatem de fide et Jacerdotibus judicare .... Hujus enim rei gratia fecundum fo.
lemnitatem conciliorum, et ConfiantinopoHtanus epifcopus, eum per libeilos adpella-
vit propter contcntionem, quae orta eft de fide, huic itaqtte poffulanti et conjuranti
falutem mfiram communem annuere non negavi, quatenus ad tuam manjuetudinem
meam petitionem ingererem , ut praediEius facerdos congregatis ex omni orbe reli~
quis facerdotibus intra Italiam, omni praejudicio Jubmoto, a principio omnem cau~
fam, quavertitur follicita ratione cognnfcens fententiamftrat , quam fides et ratio
divinitatis expojcit.
Z Refpon-
%7« DE ANTIQUA ECCLESI-ff DISCIPLINA
Refpondeo primo, hoc Valentlniani fcriptum a Leone videri diftatum, nec
proinde mirum elfe, fi ' • gratiara pontificis lic confetluiTi.
Rcfpondeo fccundo, hic nihil haberi, quod probet Flavianum ad folum Leo-
nem adpellafFe, imo ex his colligi Fiavianum ad omnium occiJentalium judicium
provocaffe: quod difertius exponit in htteris fuis ad Theodofium Gaila PlacidiaVa-
lentiniani mater: Nonenim, inquit, modicum detrimeutnm eji , qifodfides pertiirba'
ta fit ad arbitrium uniui /tominii, qui in ftinodn Eplieiinae civitatis odivm etconten-
tiones potius exercuilje narratur , militum praejentia et metu impetcns Confiantino'
politanae civitatis epifopum Flavianum, eo quod tihetlum ad ap^Jloticam jedem mi-
ferit , et ad omnes epijcopos iilarum partium per eos, qui direfii fuerunt ad conci-
lium. Nae caecos oportet efle eos, qui poft tam apertum teftimonium contendunt
libellum adpellationis Fiaviani fuiffe ad folum Leoncm papam, non ad concilium.
Porro ex hac epiftola, quae graeceextat, fupplendum illud eit, in altera cjufdem Pla-
cidiae ad Pulcheriam, cujus verfi(jnem tantum habemus, hoc in loco meudofam , fic
fe habet: ut omnibus antiquis permanenttbus ad apojiolicae fedis , inquaprimus apo'
fiolorum Pctrus , qui etiam elaves regui coele/iis facerdotii principatum tenuit ,
epifcopatus caufa mittantur. Haec Epiltolae verba omnino corrupta funt, etfenfu
plane vacua, Reftituendus geauinus textus ex alia Placidiae epiflola ad Theodo-
fium, quarum eadem efl fententia, ut fecundum formam et definitionem apojiolicae
fedis, quam et nos tanquam praecellentem veneramnr infiatu facerdotii , illaefo ma-
nente per omnia Flaviano , ad concilium apojioticae fedis judicium tranfmittatur.
Pstit ergo Placidia judicium tranfmitti non ad folam fedem apoftolicam , ledadcon-
cilium liujus, ad quod proinde provocarat F.'avianus.
Refpondeo tertio, quod etiamfi daretur id , quod falfum cfl Flavianum ad
Leonem adpellade; ex ditlis jam conflar non a!io fine, aut concilio libellumadpel-
lationis eum dedide, nifi ut ejus opera obtineret, ut in concilio univerfali caufa
ejus retraftaretur ; et fic inteliigendus videtur Liberatus, cum ait Flavianum dam-
narum fedem apoflolicam per ejus legatos appellaffe, hoceft, confugifre ad eam
fedcm , ut ejus opera fynodum obtinerer. Adde, quod aliud eft fedes apoflolica,
aliud Romanus pontifex, cum nomine fedis apoftolicae, non folus intelligatur pa-
pa, fed cum eo epifcopi provinciarum fuburbicariarum, qui ad ejus concilium
conveniebanr.
Opponit tertto Chriflianus Lupus Domni Antiocheni abdicationem, etMaxi-
mi ordinationern fallam in latrocinio Ephcfino, quae idcirco non efl refciffa, quia
Romanus pontifex Leo cum eo communicarat.
Ad iftud exemplum refpondeo , Domnum fuifTe damnatum a latrocinio
Ephefino, ut probat Quenellius in differtatione de caufa Domni , et in ejufdempau-
lopro mortuilocumpofthaecorclinatumfuifTeMaximum. Quidadifla fanftus Leo
et fynodus Chalcedonenfis? Domnum reftituerc non poterat , utpote jam mor-
tuum; nihil ergo impediebat, quominus Maximi ordinationem ratam haberet pro
bono pacis. It«(jue faifum eft Leonem caeteros cpifcopos reveftivifre , hunc non
itetn
^DISSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. n. xj^
Item; generatim enim petiit, ut omnia in eo ftatu manerent, in quo erant ante fy-
nodum a Diofcorocelebratam , nec unquara Domnum ab ea lege excepit, fed cum
ille mortuus foret, etin cjus locum ordinatus Maximus; S. Lco iftum non fecus ac
Anatolium in communionem fufcepit. Faftum Leonis confirmavit fynodus Chal-
cedonenfis, et Ma.\imi ordinationem ratam habuit. Ex quibus intelligerc cl\, non
folum pontificem retraftaffe, aut judicafTe caufam Maximi, fcd eum privatim pro
bono pacis Maximum in communionem fufcepifle, non fecus ac Anatolium , et
utriufque ordinationem ab univerfa fynodo Chalcedonenfi fuiile confirmatam ; fed
de caufa Dorani plura dicemus abbi.
De caufa Thcodoriti.
Theodoritus epifcopus Cyrl, qui caufae Joannls acerrimus fautor fuerat, et
Eutychis ac Diofcori fententiae infenfiffimus habebatur: in fynodoEphefina
Diofcori abfens , imo et ade/Fe litteris imperatoriis prohibitus, damnatus; quopoft
hanc fententiam nifi ad occidentales confugeret, non habebat. Imperator enim
Pfeudofynodi fententiam tuebatur Domnus Anriochenus a Dtofcoro illeflrus Flaviani
damnationi confenferat , et ipfe poftea fuerat ab eadem fynodo damnatusFlaviaiuis
Conflantinopolitanus fupremum diera obierat: omnes ferme orientales confentie-
bant fententiaeinFIavianumlatae, Quisigitur dubitarepofl^it, quin tumTheodoritus
appellaturusfueritadRomanumpontificem, fipoteflatem illehabuifl"etadmittendarura
adpellationum ex oriente, Jet retrailandarunri caufarum , quae ad epifcopos Ipeciant.
Hinc adpellationum iflarum patroni non dubitant alferere , adpellationem inierpofitan»
aTheodoritoad Romanumpontificem aiudicioIatrocinilEphefini. Atquam leviter id
afferant, docet ipfa Theodoriti epiflola ad Leonem, in qua ne verbulum quidem
occurrit, quo probari queat eum adpellaffe, quin imo contrarium ex ea colligitur.
Primum igitur in ea fidem fuam exponit, docctfe inauditum et abfentem damna-
tum, pontificis opem et confilium implorat; expeO;are fe dicit apoftolicae fedis
»},ti?)ov, hoceft, calculum et confilium, non autem x.^itk^iov, hoc efl, judicium ,
utfcilicetab eo doceatur, an judicio Diofcori fliaredebear, quod ipfum fic exponit :
Ante omnia autem rogo, ut fciani a. vobis, an injujiiie kuic depofitioni oporteat ac-
qiiiefcere, annon, vefiram enim expefio fententiam; et Ji judicatis me ftare di-bere
alferitis, flaho. Non petit igitur Theodoritus a Leone, ut judicium in fe latum
retraclaret, et juridicam fcntentiam de caufa fua ferret; fed tanrum ut confilium
daret, num fententiae Ephefini judicii licet injuftae flare deberet, an potiusadcon-
cilium occidentalium provocare. Et hac in re opem atque auxilium Romani ponti-
ficis implorat. Confkt id ex epiflola ejufdem eodem tempore fcripta ad Renatum
Z a Ro.
iSo DE ANTIQUA ECCLESI^ DISCIPLINA
Romanum: Hac igitur, inquit, de caufa titam oro fanElitatm , ut perftiadeai
Janiiijfmo ac bcatijj^mo archiepijcopo, ut apoJloUca utatiir aiitoritate, et praecipiat
ad vejiriim convocare conciliiim. Et in epiltola ad Anatolium, petit caufam fuam
examinari non a folo Romano pontifice, fed ab epifcopis: Magnitudincm tuam ,
inquit, obtefior lianc a ViSl,re Augufh gratiam petas , ut iti occidentem veniam ,
ibique a Dea chariffimis epijcopis judicen at Jivelmiuimum afidei regula defie.^ere
videar , in medium viaris profundum dejiciar. Et epiftola i^ij. adeumdem: Ad
haecDeodilec^amillorumfHblimitatemobfeJiaminiy ut recle in/litutis finem impo-
nant. Idemhabet in Epiftolis 139. et 140. ,ex quibus conibt, Theodoritum non
adpellafle ad pontificem Leonem, fed lantum ab eo confihum et implorafTe, acpe-
tiiffe ab imperatoribus, ui in conciiio occideniahnm judicaretur.
Quid deindegeflum fuerir, inquiramus , contendit ChriliianusLupus Theo-
doritum a Leone fuiffe reititutum et reveftitum epifcopatu, idque probare conatur,
tum ex epiftola Leonis 93., ubi haec aii. Deus nii[ier,ciijus invincibiUs veritasab
omni haerefeos macula mundum te fecundum apo/iolicae Jedis judicium demunjiravit:
tum ex fynodi Chalcedonenlis aftis, in quibus Theodoritus dicitur redditus epifco-
patui a Leone. E contra Pafchafius QueneHis obfervat et probat ex his minimecol-
ligi, aiiquod fpeciale de reftitutione Theodoriti judicium a Leone emiffum, fed fo-
lummodo Leonem communionem cum eo non abrupifTe ob decretum latrocinii
Ephefini , quod plane irruum erat. Necenim, inquit, aliter S. Leo Theodoritum
auam Flavianum et alios refiituit , petens Jalicet, ut cun^a in eodem (iatu ejjent ,
in quo fuerant ante omne judicium, donec major ex toto orbe facerdotum numerus
tongregaretur. Et certe judicium Leonis in gratiam Theodoriti latum, nihil aliud
fuiffe , quam Htteras communionis , conflat ex fententia legatorum ipfius
Leonis aft. ^. Concilii : Tlieodoritnm , inquiunt , (anBifpmus ac beatiffi-
mus tmiverfae ecclejlae epifcopus tirhis Romae Leo dudum in communionem fuf-
tepit ; ficiit litterae ab eo ad nojiram humilitatem direflae tefiantur , etc.
Hi certe non omififFent decretum fynodale a Leone laium in gratiam Theodoriti, fi
quod ejusmodi fuiffet, nec folam communionem allegafTent. Licet autem fynodus
ob iflam communionem Theodoritum in fuo confefFu invitis Aegyptiis federe paffa
fuerit, non tamen arbitrata eft eum aIiqi;o judicio fuiffe purgatum. Sed caufam
ejus refervavit, et interim hunc tum ob communionem ejus cura Leone, tum ob
iuflum imperatoris admifit. Sic enim pronuntiant judices, prapjudicium ex perfona
reverendifjimi epifcopi Theodoriti nulli generabitur, refervata pofl haecomni accuja-
iione, et vobis et illi, et quae invicem exercere volueritis. Cum igitur ea, quaegra-
▼iora videbantur, in concilio examinata funt; de caufa Theodoriti quaefitum eft
aft. 8- in ea Theodoritus veluti in medium prodiit, dixiique fe preces obtuliffe im-
peratori et libellos Romano poniifici, quibus fcilicet ut antea obfervavimus, pete-
bat caufam fuam exnmlnari in fynodo et fidei fuae rationem reddebat: poflulavit, ut
Klegercntur ; at fynodi patres hoc unum ab eo petierunt,ut anathcmatizaretNefto-
yium
DISSERTATIONES HISTORICAE. DtssrRr. 11. igi
rium cumque id feciffet Theodoritus, et dixiflet fe fubfcripfifTe Leoiiis epifiolae, juo
.dices pronuntiarunt, omnem jam de illo dubitationem effe fublatam, cum anaihema
dixerit Neftorio, a Leone fufceptus fit, et fidei definitioni confenferit, fupereffe
tantum, ut fynodi fcntentia ecclefiam fuam recipiat^ ut fanQus Leo archlepifcopus
judicavit i^iKxluinv, hoc eft juftum et aequum efTe cenfuit. Tum omnes epifcopi ac-
claraaruiit Theodoritum digrium effe fede fua, et finguli deinceps fufFragium tuFe-
runt de ejus reflitutione, ac demum judices pvonunuarunt fecuiidtim decretum fanEli
concilii Tlieodoritus fan&ijjimus epifcopus ecclefiam civitatis Ci/ri recipiat. Conftar
ergo Theodoritum non effe judiciaH decreto reftitutum ante judicium univerfaiis
fynodi, quamvis nec fanftus Leo, nec Maximus, nec Anatolius, nec denique orieu-
lalium ullus commumonis nexum cum eo abruperit: atque ideaillum ad concihum
admiferunt ante judicium de caufa latum. Ex diftis liquet, primo probari minime
poffe Theodoritum ad Leonem appellafTe. Secundo illum non fuiffe reflirutum a
Leone vi alicujus decreti aut judicii, fed tantum, fufceptum in communionem. Ter-
tio hujus caufam plene integre difcuffam in fynodo Chalcedonenfi, eumque in ilia
poft anathema diflum Neflorio ab dmni fufpicione haerefeos liberatum et fedi fuae
penitus redditum. Quae quidem tria oranes omnino Chriftiani Lupi de Theodo*
rito coramentationes evertunt,
J)t Eutherii Thijanenfir ef Ffelladii Tarfenfir epiffola ad Xiptm , necnon de Eutij-
chianai appellationis libello ad Leonemy quae nionumenta Lupo. objletricante
prodeunt in lucem.
Huc usque nihil ferme objecit Lupus, quod non fuerit ab aHis. dccantarum , at
fub finem libri fui duo monumenta profert haftenus ignota^ quae caufae fuae
non parum favere gloriatur.
Primum efl epiflola Eutherii Thyanenfis et Helladii Tarfenfis ad Xifium fcrih
pta, quam latine ex manufcripto codice cardinalis Cafanarae defumpfit, in quo ma-
nufcripto ja^lat fe Lupus plusquam ducentas orientaHum litteras invenifFe, plurimum
illuftrantes aOa Ephefini conciHi et Chalcedonenfis hattenus ignotas, quas prope-
diem fe in lucem emifrurum efiTe fpopondit, quod et poftea fecit atque utinam noii
modo latinam iffarum epiftotarum verfionem , fed et graecum haberemus textum,,
ex iis forte aliquid lucis horum temporum hifloriae accederet. Sed ur de aliis nihil
dicam, epiflolam Helladii hic ab ipfo relatam valde dubiam effe adfirmo.. Haec
enim ampuHata eft, naeniis ac fabulis piena, ejusque tum fentemiae tum veiba im-
poftoris ignoraiuiam et flupidirarem arguunt., Sicautem incipit; Multam providem-
tiam per fingxda tempora faciens dnminus Chrifiury alio tempore alia praeparavit
luminaria ad eornm ducatum, quz bonae funt voluntatis confunflionemque contrario-
rtim .... ficut etiam jub illo amore Pharaone beatum Mnyfem contra ^annes et
Minmbre et Juper Simonem Petrum bene orientem ; fie et contra. eos,. qui mmc infur'^
" . , Z 3, resce.
,{1 DE ANTIQUA ECCLESIjf: DISCIPLINA
rexerunt tuam prottdit fanEiitatem , per quam bonae fpei fumus ct nos quod orbit
terrarum abAegyptio liberetur errore, Qui Moijfes cxijiens omnem quidem Aeg\jptum
vercuties; falvabis vero omnem Ifraelitam populum orthodosum: igitur contra ve*
ritatem multis millibus gejlis et mundijfma ortodoxiac margarita multas concipiente
inimicitias et quantas nuila unquam tradit hifforia .... nojirum quidem efi, qui tri-
plices multiplicesque patimur tempefiates et pene inpyratas incidimut, ad eum cla-
niare, qui aDeoproducius ejl gubeniator. eumque pro amore veritatis,quantumpoJft»
bile eji, edocere; tuae autcm gratiae fapientiaeque e[l, non defpicereneque transcur-
rere Inijusmodi quaejliynem tainamque caufam,fed et perfcrutari cum dileEiione boni
laboris et imponere emendationem cum tota con(iantia. Quis ifthaec legens non fatis
incelligtt, haec elfe recencLoris cujusdam Itali figraenta, quae a Graecorum fententia
longiilinie abfunt.
Pefnt idem, et olim fi quidem faepius jam ex Alexandria Jiaereticis ziza-
niis infia-gentibus fufficit vejira apofhlica fedcs per univerfum tempus illud ad men-
dacium convincendum impietatemquc convinccndam , et corrigenda, quae neceffarium
fuit, muniendumque orhcvi terrarum ad gloriam Clirifii tum jub illo terbeato et
jnter JanBos habendo Damafo quam fub pluribus aliis gloriofis et admirabilibus.
Quaero, quandonamDamafiiiictaliipontifices emergentia cj: Aegypto haerefeos zlzania
convicerint et reprefferint. Duo exeinpla profert ChriftianusLupus Petri Alexandrini
« Ma.ximi Cynici ui putat appellaiiones. Atqui neuter appelJavit, neuter reftitu-
tus ell a Damafo, fed ille a populo receptus, hic ab Alexandrino epifcopo ordina-
tus antiftes Conftantinopolitanus receptus minime eft. Adde quod in neutrius cauft
de zizaniis hacrcfeos agcbatur, et ideo imperite in exemplum adducitiir. Videtur
impoltor ad Arii caufam fpetlare, fed illa praetcrquam quod non cft comprcffa Ro-
mani pontifieis autoritate, nihil ad Damaium fpeflat, qui poft e.\tlnclum Arium fu-
fcepit pontificatum. Hoc autem impoftoris opus effc arguum haec verba: tam fub
illo ter heato et intcr janBcs hahcndo epifcopo Damafo , . quam (ub phtribus aliis glo-
riofu et admirabilibus. Qui funt lili gloriofi etadmirabiles pontifices, qui poft Da-
roafum usque ad Sixtum , hacrelim ex Aegypto nafcentem compreiferunt. A Da-
mafofldSixtum fexfunt tantum pontifices, quibus cum Aegyptiis nulla de fide dimi-
catio fuit. Vidctur impoftor ad ea, quae pontificatum Six,ti fecuta funt, attendi/re.
Verum epilogus cjusdcm epiitolae non minus facetus eft, fic fc habet, haec
pauca de plurimis cum multa ahhreviatinne confcripfmus fcicntes, quod horum malo'
rum nimietas non folumjcremiae lamentationihus dignafit, fed et tmiverfam tragoe-
diam hiperaverit. Haec ec alia (.•iusinodi ab fpifcoporum graTitatc aliena funt ct
recentioris cujusdam nugamenta cfrc potius vidcnrur.
Verum quidquid i t, ctiaii.fi iithaec epiftola effet cxtra omne dubium, nihil ta-
•men cx ca poHet Lupus inferre. nec cuim ilii provocant ad Komanum pontificcm a
iudicio in l"e lato, fed fantiim '•■|us opem implorant, cujus , inquit, rei gratia et
nos praefumimus has fuppiicatfnies off. ■ <, :■/ adjuvetis orbcm tcrranim ct in illa
varte nuac errat et in lila, qua- t-vu^af •': ■'(iiiiet, ct in fine, rogamus vero et
^ ' ^ fanais
DISSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. II. 183
fanBii ttiae .eligiofitatis provolvimur pedibus, ut mauum porrigas faltiiarevi et au-
feras mtindi naicfragiim , omniiimqiie korum inquifttionem jiiheas fieri et his illicitis
aoele/iem fuperduci correEiionem. Petunt ergo tantum auxilium et opem Romani
pontificis , non autem ejus de fua cauia judicium.
Alterum monumentum ibidem a Lupo prolatum efl: epiftola Eutychis ad Leo-
nem fcripta, poftquam damnatus eft, quae quidem Lupo non parum obeft, et ca,
quae de Eutychis negotio a nobis fupra dicla funt, mirum in modum confirmat.
Ex ea enim coUigitur Eutychem ad Leonem confugide, non quidem quafi ap-
peUsntem ad judicium, ut reftitueretur, fed tantum poftulantem, ne propter fenten-
tiam in fe latam a communione epifcnpi Romani removeretur. Ohfccro, inquit poft
expofitam fidem fuam, nnllo mi/ii judicio faBoex iis, quae per infidias contra me ge-
fiafiiHt, quaevifa vobis fuerit Juper fidem proferrefententiam etniillam deinceps per~
mittere a faLiiofis contra me fntentiam proceJere, et non excuti et eximi de nuviero
orthodosorum eum, qui in continentia et charitate feptuaginta annos vitam peregit,
ita ut in ipfo esitu vitae naufragium patiatnr. Rogat ergo Leonem Eutyches, ut
fe pro orthodoxo habeat: nec ob judicium Flaviani a communione fua removeatur.
At ne verbo quidem fignificat in hac epiftola fe appellare aut appeljafre Romanum
pontificem. Huc tamen trahere conatur Lupus haec verba : Rngabam, ut innotefce-
rent ifia fanflitati veftrae, et quod vobis videretur,judicaretis, omnibus modis me
/equuturum, quae probajfctis.
Verum his verbis appellaiionem non contineri docet Bafilius in fynodo Con-
ftantinr.poHtana aft. i. concil. Chalcedon. col. 244. tom. 4. conc. Scio, inquit, quia
dixit religiofus archimandrita Eutyches, fi praeccperint mihi patres Romanus et
Alexandrinus , dico hoc ipjiim, hoc autem non quafi appellans dixit , fed dicens non
fum aufus dicere propter patres. Itaque gratias habemus Chriftiano Lupo, qui no-
bis fubminiftravitepiftolam illam Eutychis ad Leonem, cum ex ea conftet Eutychem
libellum appellationis non dediUa ad poniificem, fed tantum ab eo petiifiTe, quid ille
de fideincarnationis fentircr, pollicitus, ie confenfurum hs, quae probafiTet.
De caiifa ^oannis Talaiae, nec non de exempUs judiciorum ecclefinfiicorum apud
Graecos iisque ad diuifionem orientalis et occidentalis ecclefiae.
Huc usque Chriftianum Lupum et alios ejusdem cC^ ipfo fententiae aggreffi fu-
mus ; nunc etiam cogimur ab ipfomet Marca diftentire in caufa Joannis Pa-
triarchae Alexandrini, quem Petrus Mongus jubente imperatore Zenone et confcn-
tiente Acacio Conftantinopolitano, epifcopatu deturbavit. Ule ejeftus Antiochiam ad
CalendionemAntiochenum perrexit, et fumptis ab eo interceftionis litteris adRoma-
numpontificem appellavit, Romamque profugit ad Simplicium tum temporis hujus
urbis epifcopnm, eo mortuo Romanae ecclsfiae epifcopatum anno 483. fortitus eft
Clemens, qui legatos Vitalem et Mifenum ad Zenonem mifit, quibus in mBndatis de-
dir, ut peterent conciUum Chalcedonenfe confirmari, Petrum Mongum exturbarj,
^J4 ^^E ANTIQUA ECCLESI.^ DIStfPLf N A
«t Acaclum Romam mltti, adjiciens, ut Acacium, ni fponte Romam properaret, ad
dicendam caufam citarenr.
llli vero nihil eorum, quae in mandatis habebanr, perfecerunt, fed cum Acacio
communicarunr, pailique funt,ut Peninomen in dypricis pubh"ce recirarciur. Quam-
obrem hi in fynodo Romae tum habita accufati a communione fufpenfi funt. In
eadem fynodo fententia cxcommunicationis in Acacium Iat&. Verum ifta nullum
robur habuit in oriente, nec enim Joannes ell reftitutus, nec Mongus aut Acacius
fedibus fuis e.\turbati funt.
E-x his colhgit Petrus de Marca, in caufis fidei ad Romanum epifcopum appel-
lari polfe etiam ab orientis fynodis. Verum iftud exemplum non videtur ad pro-
pofirum pertinere; primum enim nuUum erat judicium in Joannem latum in ulU
lynodo, fed tantum per vim a Mongo exturbatus fuerat fuffragante imperatorc,
nec repugnante Acacio, quando igirur dicit Liberatus eum appellaffe , non proprie
id accipiendum quafi a judicio in felato provocant, fed quia vexatusconfugit, etopem
iniploravit a fede apoftoUca. Secundo hinc quidemapparetponrificemRomanum ejus
leftituendi et Acacii ad caufam dicendam evocandi jus fibi vindicafTe fecundum Sardicen-
f.scanonesetleo-emValentiniani: at orientales iftud juspontificidetuUfle exhisminime
probatur. Tertro JoannesTalaianon omninoinnocens videtur. Quippequicontrajus-
iurandum proprium ad fedem Alexandnnam foret eve£lus. Nec Acaciusadeonocens
erat.cumPetrusMongus, cumquocommunionem habebar, profireretur fe fynodi Chal-
cedonenfis decretis adhaerere. Quarto Fehx in hac caufa fe gefl^it tantum ut exequu-
torem concilii Chalcedonenfis; unde merito-, inquit FeUx ad Vetranionem, praedi-
^iis Acacius apojlolicae fedis qtiae niinc exequiiirix ntique Jaepe diSii Chalcedonenfis
toncilii pro fide catholica tunc probati non defuit.
Unde Geiafius in epift. ad Fauftum ait, decefirorem fuum vcteris exequutorem
fuijTe non novellae fanEiionis , qnod, inquit, praefuli non jolum apojhlico facere
iicet, fed cjiicunqiie pontifici. Hinc paret Fehcem nihil in hac caufa gefliflre proprit
autorirare,fedtantum authorirateChalcedonenfis concilii.
Quinto caufam Joannis Tabiae non folus judicavit Fclix, fed in fynodo occi-
dentalium.
Sexto caufa Joannis ad Romanum pontmcem ex utriusque partis confenfu de-
volvebatur, nam ut teftis Gelafius epift. 13. Acacius et imperator promiferant le-
gatis, cam fedi apoftolicae effc refervandam.
Septimo pecuHaris erat ratio, propter quatn Joannes Talaiaapontifice Romano
iudicandus erat; quia cum effer fecundae fedis epifcopus, irdecens videbatur eum
ab alia fede quam a prima ')udicari, ut docet Gelafius epift. i ■^. Ex his abunde li-
quet caufam i(bm Joannis Talaiae in exemplum ^ppcllationum trahi minime polfc,
ur a Petro de Marca fatlum eft.
Verum idem mulro gravius errat, cum dicit in eodem capite Romanos antl-
ftites in caufis fidei primam ad fe earum cognitioncm traxifle; niiror id excidiflTe
Tiro juftitiae et difciplinae ccclefiafticae tam perito. Quis enim nefcir, omnes fer-
me
DISSERTATIONES HlSTORIC^. Disjert. H. n^
me haerefes et haeieticos a propriis epifcopis aut conciliis provinciae fuifle damRa'
tos incanfuito Romano pontificej Ita Ophitarum haerefis a fynodo epifcoporum
quondam in Byihinia dumtiata, Caianorum in concLlio Syriae profcriptus error.
Cerdon ejusque difcipuli ab orientaHbus damnati. PauH Samofateni impietas ab
orientahbus confolfa. Arius ab Alexandro profcriptus. Euftethii delirac opinio*
nes a Gangrenfi fynodo reprobatac. Eunomaeorum audacia ift conctlio viginti epif-
coporum reprefTa Apolhnanftarum error in Alexandrino conciHo profcripcus.
Lutychts haer^fis a Flaviano damnata. Pelagii errores in conciHisDiofpolitano, Car-
thaginenfi etMilevitano profcripti. Prifciltaniftarum foeditas a Gallis et Hifpanis
ejcpulfa. Semipelsgiani in concilio Arauficsno damnati. Felicis et Elipandi dogma
in fynodo Francofordienli rcjetlum, etc. Finis enim nullus eftet, fi cunfta vellein
enumerare damnatarum a fynodis provinciarum haerefeon exempla, et quidem in-
confulto Romano pontifice. Non ditKtcor tamen, quin aiiquando de illarum dam*
natione relatum fuerit ad Romanum cpifcopum. Verum iftud privilegium, quod
prae caeteris Romano competebat epifcopo, ad caeteros etiam magnarum fedium
epifcopos pertinebat, ad quos judicia fynodorum paulo majorismomenti refereban-
tur, non quidem, ut retraftarentur , fed ut unanimi confenfu confirmarentur et hae-
retici rejicerentur ab omnibus. Sic fynodus Antiochena ad Romanum, Alcxandri-
fium et alios praefules retalit de damnatione Pauli Samofateni: fic Aiexandcr Alc*
xtndrinus de damnatione Arii cerciores fecit epifcopos quam plurimos orientis, et
iflprimis Conftantinopolitanum antiftitem et alii quamplurimi idem faepe fecerunt.
Verum ubi res videbatur elfe minoris momenti, ut Euftathii damnatioautquan-
<lo quis ob errorem jam unanimi conlenfu profcriptum damnabatur, ut in Eutychis
negotio, tunc vel ejusdem tantum provinciae epifcopi vel falrem viciniores admone»
bantur. Nontamen nego, quin relationes hujusmodi faepe faepius ad Romanam fe-
dem faflae fuerint duabus de caufis. Prima ob ejus primatum. Secunda quia una
ecclefia Romana ab orientalibus admoncbatur vice omnium occidentalium ac praeci»
pue Italorum ct Gallorum, ut per eam,quidin oricnte?eftum foret, ifti cognofce-
rcnt. Verum praecipua relationum iftarum neceflitas oritur ex unitate fidei, quae
debet eft^e inter omnes ecclefias codem communionis vmculo conjunflas.
Idcirco cum aliquis damnatur obfidem, dc caufa communi agitur. Nam fimul
cum eo damnantur, quicumque cum illo fentiunt: hinc faftum.utitadamnati con-
fygere polfent ad ccclefias fecum fentientes fi quas reperirent, utque illae vicifi^im
ecclefiae pofftnt iftos tueri et illos. a quibus laia eft fcnrentiu, a communionefua re-
movere, quia communio efte non debet intcr eos, qui diverfam fidemhabent. Hinc
oritur inter ecclefias fchifma, ad quod tollendum nullum erficaciu'-- viderur effe re-
medium quam concilii univerlalis convocatio, in quo inter difiidenres ecciefias ju-
dicium fertur. Id cernere eft in caufaAriiet aUis fere omnibus,quae ecclefiam ma-
gnis motibus turbarunt. Sed ut rem in pauca conferam ; conftar ei diflis Roma-
num pontificem non pofTe ad fe irahere cognitionem primam caufarum fidet, ncc
cam per adpeUationcm ad ipfum devoivi, lamquaraadfupremum judicem; fed tan-
A a tum
)l& DE ANTIQYA ECCLESiAE DISCIPLINA
tum ei licere doftrinam illam,quam veram e(Te putar, defendere, et diverfa fentiea-
tes a communione fua removere, ac demum concilium etiam poftulare aut convo-
care C li opus fuerit, aut fi neceditas poftulaverit) ad difceptandam controverfiara
dc fide.
At inquit Marca, cum Romanus epifcopus primam fedem obtinear, ejus de-
bet prima efFe fententia, ut loquiturFacundus Hermianenfis, eoque jure ufus eft
papa Coeleftinus adverlus Neftoriura.
Rcfpondeo primam ac praecipuam efle debere Romani pontificis fcntentiara.hoc
eft judicium ej,us majiimi fierl et pluris aeftimari quam caeterorum. Idque ut retle
obfervat Fctrus de Marca, quia primam (edem tenet; at inde velle inferre ipfum
primam ratione tem[ oris debere ferre iententiam nonminus abfurdum eft, ac fi qui»
ex eo, quod praefes fupicmi fenatus primum inter judices locum obtinet, vellet con-
cludere primam in reos ab ipfo ferri fenteniiam debere etiam ante judicesinferiores.
Exemplum porro Neftorii opinionem Marcae non confirmat; nec enim
Coeleftinus ad fe traxit primam cognitionem caufae Neftorii , fed ipfc Neftorius et
Cyrillus caufam hanc ad Coeleftinum detulerunt : is autem una cum fynodo Romac
celebrata, cum- ex quaternionibusNeftorii ad fe miffis intellexifTet illum ab Alexan-
drinae etRomanae ,, imo et et univerfalis ecclefiae fide diffentire, fcripfit tum ad
Cyrillum Alexandrinum, tum ad Joannem Antiochenum eum ni intra decem dies
ab ejus decreti notitia numerandos revocaret errorem , ct profiteretur fe idem fcnti-
re cum Romana , Alexandrina et univerfali ecclefia , ab univerfalis ecclcfiae com-
munione ejiciendum effe. CoelefHni fententiam fequutus eft Cyrillus cum fuis Ale-
xandrinis, et Neftorium a communione f ua femovit. At Joannes et alii orientales
ipfum defenderunt. Hinc natum difiidium, ad quod componendum fynodus Ephe-
fina convocata eft, quae Neftorium depofuit. Nam ille hucufque fedem retinue-
lat. Ex his difcimus, Romanum pontificem nonad fe traxiffe primam cognitionem
caufae Neftorii, fed hanc illi ultro delatam , nec eam fupremo judicio ab illo dcfi-
nitam, fed tantum Neftorium , quoniam a fide ecdefiae fuae, necnon Alexandri-
nae, ac ut putabat univerfalis ecdefiae aliena docebat dedaraffe excommunicandum,
quod ipfum praefiiterant ante Coeleflinum Archimandritae Conffantinopolitani , ct
alii multi etiam Jaici, qui ab ejus communione ante Coeleftini fententiam recefTe-
rant. Verum tandem e diverticulo redeamus in viam : poft Acacii damnationem
per aliqunt annos ecclefiae orientales a Romana communione feparatae funt, dbnec
juftinus imperator anno 510. pro bono pacis jufiit, ut epifcopi orientis libelJuin
ab Hormifda confeHum probarent, et ea lege pax iiucr ecclefias fancita eft. Ve-
rum haiic turbaverunt noniuilli motus ab acephalis , qui Eutychianorum erant re-
liquiae concitnti. Inter hos infignis erat Anthimus Traperuntius, qui propria fe-
de relifla Conftantinopolitanam contra canones invafit , utque fe fidcm fanam te-
uere perfuaderet, impcraton rationem cjus quaerenti gencratim refpondit fe faftu»
rum, ejnaecumqne magnae fedis apojiolicae anti/fes Jiibcret, ct ad patriarclias (crip-
iit fe iequuturum per omnia fedem apoftolicani: ita cum caufatn fuam Romani epU
icopi
DISSERTATIONES HISTORIC^. Diss.rt. IT. m
fcopi judicio Anrhimus ultro fubjecifiet, venit Conftantinnpolim Agapetus, apud
quem monachi accuiarunt Anthimum , cujus ordinationem vitiofam efle cernens
Agapetus, ftatim eum Conltantinopolitana fede ejecit, fufFragante et adjuvante im-
peratore, et in ejus locum ordinavit Mennam. llla autem ordinatio non magis
oftendit jus fuiffe Komanis pontificibus ordinandi , aut dejkiendi Conftantinopoli-
tani epifcopi , quam ordinatio Chryfoftomi a Theophilo et Anatolii a Diofcoro
probet jus eOe Alexandrino ordinandi Conftantinopoiitani epifcopi, aut fimiliter
ordinatio Maximi ab Anatolio , et Calendionis ab Acacio probet jus efle Conftan-
tinopolitano ordinandi Antiocheni, haec enim fuut extra ordmem gefta ab Agapeto
ad preces orientalium. Verum adverfarii Anthimi non contenti illum de fede
Conftantinopolitana deturbafre, libellos accufationum obtulerunt , ut non modo e
fede Conftantinopolitana, fed et e Trapezuntina, ac omni honore epifcopali, imo
et communione privaretur. Huic licet judicium fugienti, et in errore permanenti
poenitentiae tempus dedit Agapetus , qui paulo poft e vivis abiit. Poft ejus mor-
tem fynodus Conftantinopolitana, cui praefuit Mennas, definitivam in Anthimum
fententiam tulit, in eadem fynodo Severus, Petrus et Zoaras damnati funi, judi-
ciumque iftius fynodi in alia fynodo Hierofolymitana ab epifcopis orientis proba-
tum. Haec omnia gefta funt poft mortem Agapeti, cum nullus effet Romanus pon-
tifex eleclus. Ex iis perfpicere eft, primo Agapetum caufam Anthimi judicaffe,
ut judicem ab ipfo reo eleQum et poftulatum. Secundcr^' Agapetum omnia haec
egiffe ex impcratoris mandato, confenfu orientalium. Tertio definitivam in An-
thimum fententiam prolatam fuifte non ab ipfo Agapeto, fed a Menna et fynodo
orientali vacante fede apoftolica. Quarto , in Severum Petrum et alios eandem fen-
tentiam effe latam, quae rcs oftendit felli Marcam, quum ait.caufas fidei line pon-
tificis Romani autoritate judicari non poffe.
Quantum autem ab ifta opinione alieni fuerint orientaIes,manifefte docet
Conftantinopolitana fecunda fynodus , quae non modo abfente, fed et reclaman-
te ac renuente, imo et contrarium decernente pontifice Vigiiio tria capitula dara-
navit.
Poft haec Monothelitarum dogma emerfit; hoc primum Sophronius Hie-
rofolymitanus in concilio damnavit, tantumque abfuit,ut Honorius Romanus pon-
tifex primus in haereticos infurgeret, quin e contra illorum ad minimum patronus
extitit. In occidentem per Pyrrhum , qui illuc relegatus fuerat, doclrina monothe-
litarum diffeminata," quae res Theodorum ac poftea Martinum Romanum epifco-
pum ad extinguendam illam haerefim exciiavit. Hic non folus, fed in concilio
_plurimorum epifcoporum caufam univerfamdifcufTit, et Monothelitarum dogma re-
probavit : caufa tamen non efl finita ante judicium fynodi univerfalis Conftantino-
politanae, ubi omnia de integro traclata funt.
*
A aa Deni-
t8» DE ANTIQVA ECCLESiAE DISCIPLINA
Denique Ignatiui patriarcha Coaftantinopolitanus a Photic ejeclus, er in fj-
aodo damnatus non provocavit ad pcntificeni Romanura, fed ipfe Fhotius, ut fir-
mius haberetur judicium in Ignatium iatum, fynodum majorem. celcbravit , obti-
nuitque legatos a Nicolao primo pontifice Romano , qui damnationi Ignatii con-
fenierunr. Hunc illorum confenlum refcidir poftea Nicolaus , et Photium a com-
munione fua cjecit. Permanfit tameu ille in throno, donec Bafilius imperator pofl
mortcm Michaehs Ignatium revocavit, qui Romani epiicopi judicio non contentus»
petiit ab imperatore, ur fynodum oecumenicam convocaret. Es his, mputo.de-
monflratur Graecos ufque ad Fhotii tempora res ecclefiafticas in fynodis fuis rra-
ftalTe, nec fupremum habujffe Romani pontificis judicium eiiam iu rebus fidei.
Quod autem attinet ad judicia in epifcopos, aut clericos in his partibus
fpeciatim lata paucorum nunc memoria fupereil. Verum intelligere datur illa
omnia finita prorfus et terminara fuiffe in Giaecia , nec dctum adpellationi locumy
cx eo, quod neminem fere video, qui per haec tempora de'|cftus in fynodis Grae-
«orum ad Romanum pontificem provocarit , et ab eo fuerit reilitutus , quamvi&
haud dubium fit, quin phirimi fuerint ibi vel ab epifcopis, vel a fynodis dejeiVu
Dicendum efl igitur, apud Graecos nulli adpellarioai ad Romaii,um epifcopvum ia-
*uin fuiCiis.
§. Ultimus.
i^onnuUa judiciomrn ecclcfiajlicorum in occidente exeniiAa recmtlorai
curfim perfiriuguniur^
/\ t in occidcnre ptsft quintum ecclefiae feculum adpellationum ad Komanum
ponrificem ufus in cnufis epifcoporum invaiuit : nonnulla tamen extant
eiempla adpellationum ejufmodi vel reieffarum, vel certe non multo in pretio ha-
litaruni. Sic Paulus archiepifcopus Cretae Joannem epifcopum Lappenfem a fuo
ad Romnni epifcopi judieium provecantem dimirtere noluir, er adpeMarionem ejus
jnconvenientem ede judicavit; docer id epifiola Vitaliani Romani epifcopi ad hunc
Faulum, in qua reprehendir eum, quod iicn folum noluijjet abjolvere ; hoc ef},
mittere Joanncm Lappenfem ad principis apollolorum limina, fed quod macis
«i id quaerenri refpondifler, quia Jion competenter quaeris.
In Gallia faepe faepius adpellarioncs ad Romanuin pontificem non ma»nr
habitae funt : fic Contumdiofus Reien/is a Caefareo Arelatenfi damnatus , quiutii
provscafTet ad poniificem adpellauone pendeutc cpifcopatu fpoliatus et damna-
tionijL
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dus«t. IT, itf
tionis fententia exfequutioni mandata : quod quidem Agapctas indigne tulit.pu»
ravitque per iftud praejudicium mferri adpellatieni , quia , inquir , fi in exfe-
q^uutiomm mittitur prima fententia , jecunda non habet cognitio , quod requirat,
In concilio Lugdunenfi ajini 567. Salonius Ebredunenfis et Sagittarius Va-
pinCenfis dejefti regem adierunt, et ab eo licentiam impecrarunt eundi ad mbeni:
Romam illuc a judicio epifcoporum provocantes. Verum hanc adpellationrem par-
vi facientes Gallicani nullos Romam miferunr, qui reos accularent aut convincerenr»
quum igitur damnati disilfeiu, feinjufte dejeclos, a Joanne III. litteras obtinent ad
regcm , in quibus eos locis luis reftirui jubebat. Q_uod rex , inq-uit Grcgorius , yt-
ne mora caftigatis prius illis verbis multis implevit. At Gallicani epilcopi noii
eodem modo judicium Romani epifcopi reveriti funr, quin imo Vitlorem epifco-
pum illarum prius accufatorem a communione fufpenderunt, quod cum eis ii»
gratiam et communionem rediiifet, illi ramen fcdem fuam retinuerunt autoritate ct
gratia regis, qui facilior erat, donec in congregata apud Cabilonum fynodo ite-
rata efl illa accufatio, objefta illis vetera crimina , st non folum de adulteriis, ve*
rum etiam de homicidiis accufati funt, fed haec per poenitentiam purgari pojfit
cenfentes epifcopi, illud efi additnm t qifjd ejfent rei majeftatis et patriae pro-
ditores , qua de caufa ah epifcopatu dijcincii in bafiHcam fanSii Marcelli fub
cufiodia detruduntur , ex qua per fugam elapji difcejjerunt per diverfa vagaH-
tei , donec in civitatibus eorum alii Jubrogati Junt.
Eodem faeculo Promotus presbytcr et Praetextatus Rothomagenfis in fy-
nodo Parifienfi, Aegydius Metenfis a Rhemenfi , Defiderius Viennenfis in Cabi-
lonenfi ctiam inconfulto Romano epifcopo dejefti ad eum minirne provocave-
runt, ftatimque fynodorum fententia m cos exfequutioni mandata , quod ar-
gumenta e/I, nondum folemnem Euiils. Gallorum morem adpeilandi ad. Roraa^
ivum pontificcm..
Saecuro item neno nonnulla occurrunt adpellationum negleflarum exent-
pla; primum elt in caufa Aldrici Cenomanenfis, qui adpellaro licer pontifice deje-
ftus elt nulla adpeilationis eius ratione habita , ut con{fat ex epKrola 1 Gregorii
IV., in qua queritur ,adpeIlationem ejus a GalHs f^occi fieri. Liceat , inquit , illi-
poft aiiditionem primattu diaece/e^s , Ji necejfe fuerit nos aipellare et noftra. autori—
tate, iiut ante nos , aut ante legatos noftros ex latere mijjos juxta patrum ffcilicet
SardicerWium) decreta fuas exercere ant ferre aEiiones , millujque iiltm ante
HaecjudiceL atit fuddcare praefumat .... tiec qiiijqiMmffivolus. aut contmtinfiif^
fivr r iitumax fiaec irrationabiliter praecipere contendat cum et auBoritate caur,-
nttm i-t praedfcejjorum noftrorum decretis fancitum fit,ut epijccpus acciifatii! ■ fi v:>-
luerit , adpellet Romanum pontificem ,■ et poflea , maveat memoratus Aldrii(us /ue
a^oftolita- auioritate > ufque ad praefentiam [■'dit apojiolicae Jemper eprfcapm ■ '«.- ;•
»9* DE ANTIQUA ECCLESI^ DISCIPLINA
nec, antequAm huc veniat, fuccumhat judicio . . . praediBae apojhlicae ftnSJag
fedis , fi votuerit et necejfe fuerit adpellet antiflitem. Ex his diicere efl Galiica-
nos tum temporis epilcopos nullam habuilFe adpellationum ad Romanum ponti-
ficem rationem, et ea non ohilante fententiam in provincia latam exfequutioni man-
dari voluilfe, ideoque a Gregorio IV. increpatos fuifle.
Secundum exemplum elt in caufa RothadiSuefTionenfis, quem GaUicani epi-
fcopi provocantem ad Romanam fedem nuila adpellationis ratioae habita defede de-
Mcerunt, et in monafterium retruierunt aUo epifcopo ejus in locuni ordinato : id
aeo^errime tulit Nicolaus pomifex, fic ad eos fcribens epiit- 32. IgwjraJJe autcni , fra-
ternitutem vejiram non patimur animum nofirum non mediocriter iaefnm eo , quod
fecundum gejiorum tenorem et vefirarum fuggeflionum , quas ad fedem apoflolicam
direxiflis cognitionem adpellantem eumdem Rothadum apoflolicam fedem depofueri-
tii , ac in mnnaflerio detruferitis , quod non nifl in contemptum beati Petri , cujut
judicium expetivit , et in contumeliam facrorum canonum et ecclejiajiicarum tradi-
tionum praefumptum , ac temere admijjum minime dubitatur. Aliegzt deinde Sardi-
cenfes canones. At haec porro Gaih repomham , adpellationes ejus fuijje excufa-
tiones. Addebant eum poft adpellationem vocem mutalFe et concilium epifcopo*
rum expctiiffc, ab eleEiis autem judicibus adpellari non pojfe. Hoc praecipue ur-
ger Hincmarus in cpiftola, quam ad Nicolaum de Rothadi negotio mifit. Cum
enim tum non liceret Gallis omnino inficiari, quin ab epifcoporum judicio ad fe-
dem apoftolicam adpellari poflet, rationem hanc adinvenerunt adpellationum cjuf-
modi impediendarum, renovantes Afncanae fynodi ftatutum ab eletiis judicibut
Mdpellare non licet. Hac igitur utentes regula illorum, qui fteterant in judicio
caufamque fuam ultro illic cgeranr, quafi judices elegifrent,adpel]ationes nihili fa-
cicbant. Porro licet Rothadus poftca fit reftitutus , non tamen a fententia fua re-
«efTere Gallicani epifcopi, ut docet Hincmarus in capit. 5. opufculi 5 ^.capit. , nam-
quc Nicolaus judicium fynodi non irriravit, fed veniam petentem Rothadum fufce-
pit, eumque pro beno pacis reflituerc Galli, cum praefertim jam raortuus foret
is, qui inlocum ejus deje£ti fuerat ordinatus.
Tertium excmplum efl Hincmari Laudunenfis, quem ad fcdem apoflolicam,
faepius licet adpellantem epifcopi Gallicani dejecerunt, primum in concilio apud
Vermeriam, dcinde in Attiniaco, ac demum in Duziacendi, ct depofitionis fententit
exfequutioni mandata efl rcclamante licet Hadriano JI. pontifice. Porro Hincma-
rus ct alii Gallicani antiflites tum temporis adpellationes non omnino rejiciebant ;
fed tam ftriftis limitibus eas cohibcbant, ut nihil fermc reliquum effet Roman»
pontifici.
Primo enim negabant adpellari pofle antc judicium latum , et omnes hujuf-
modi tdpelUtiones, ut fruftratorias rejiciebant. Secundo , adpcllauoncs Romae
judi-
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dissirt. II. iji
judicari non pofTe adferebant, fcd tantum in provincia. Tertio, contendebant
priores judices federe debere in fecundo judicio. Quarto, cenfebant locum fecun-
do judicio dari non oportere a Romano pontifice, nifi quanda verifimillimum er»t
damnatum effe innocentem , non autem quando quis aut confefFuSy aut manifefte
conviftus erat. Quinto, illum, qui adpellaverat pendente adpellatione pro depo-
lito ac damnato habebant : uno verbo non aliud jus concedebant Romano pontifici,
quam quod Sardicenfibus canonibus continetur, ut a nobis expofiti funt fupra,
quod quidem proprie non efl adpellationis admittendae, fed tantum revifionis con-
cedendae. lllud infuper addences ex Africanis canonibus ab electis judicibus, vel
ab iis, quos primas dederit ex confenfu partium adpellari non pofie. Haec con-
llant ex epiftolis Caroii Calvi ad Hadrianum II. , et Joannem Vill. ab Hincmar»
confcriptis , nec non ex refcripto concilii DuziacenlTs ad eumdem Hadrianum , quat
noviflime edidit Gerbafius ad fi.iem operis fui nunquam non fatis laudandi de majo-
ribus epifcoporum caufis, quem de caeteris fynodorum provincialium judiciis con-
fulere poteris , nos ea non attiiigimus, quia ad adpellationes, de quibxis hic prae-
cipueagimus, non pertinent. Caeterum non omnia jndiciorum ccclefiafticorumi
exempla retulimus, quod infinitum fuiflet, fed tantum praecipua, fed nec ifta fu-
fe expofuimus, quod alienum erat a propofito, verum ea tantum, quae ad pro-
pofitum noftrum faciebanr, obfervavimus, quia haecet alia fufius narrare hiftori-
coruri) eft.
E P I L O G U S.
Antequam huie diflertationi finem imponamus,. ea, quae a nobis huc ulque
probata funt , breviter refumerc juvat. Primum igitur docuimus jure anti-
quifljmo fummam poteftatem judicandi de epifcopis non feeus, ac de presbyteris
ad fynodum provinciae pertinuifte. Secundo , oftendimus canonibus Sardicenfibus
non efte conceflTum fummapontifici jus adpellarionis admittendae, kd tantum te-
vifionis decerncndae. Tertio , docuimus jus canonibus Sardicenfibus ftatutum
nunquam in oriente , ac fero in occidente fuifl"e receptum. Quarto, probavimus
quatuor primis ecclefiae faeculis nuHum propriae di£lae adpellationis exemplum
reperiri. Quinto, demonflravimus quinto ecclefiae faeculo de jure adpeIIationura>
certatum effe cum Romanis pontificibus. Sexro ,, advertimus pofterioribus eccle-
liae faeculis nulla ferme extare adpellationum ex oriente e.xempla, er in occidente
fuiffe nonnullos, qui eas non probarent, vel miram in modum coercercnt. Ob-
fervavimus controverfias fidei primum judicatas , ubi nafcebantur, quod fi de ifto
judicio ecclefiae fecum invicem di/rentirent, ultimum ac fupreraum judiciuin fuiffe
penes ecclefiara ct fynodum univerfalem.
Ca««--
^9* DE ANTIQUA ECCLESI;^ DISCIPLINA
Caeterum licet ca fuerit ecdcfiac ordinaria difciplina, negare tatnen no»
Iftn, quin eiterK nonnuUa ctempla, quibus proh)ari videiur, hanc nonnunquam
obfervatam minime fuifle. Verura prinio juri et confuetudini ordinariae ftandum
cii, non excmplis quibuldam hinc ct inde petitis.
Sccundo, obfervandum el\, id a natura infitum eiTe omnibus hominibus,
lit, quum iniquius fccum a£tum effe putant, ad eos confugiant, qui aliquam auto-
ritatem habent, et apud quo$ aliquam gratiam fperare poifunt : hinc videmus mul-
to-. a fynodis damnatos, non folum ad pontificem Komanum , fed nonnunquam ad
imperatores, aliquando ad alias fedes, et (aepius ad majores fynodos confugiffe.
Tertio, eadem de caula videre eft homiiies in fua provincia damnatos ab
eliis fynodis purgatos fuifle, quum praefertim accufatores ipfi , aut judices podc-
nus iftud judicium non recufabant.
Quarto, innumeris iicct canonibus cflet vctitum, ne quis excommunicatum
in communionem fufciperet^ attamen ubi perfpicuum crat,aliquem mnocentem pec
vim , vcl per gratiam, aut omiila lcgitima judicandi forma damnatura tiie, pote-
Mt ab aliis epifcopis in communionem fufcipi, imo et rcftitui.
Quinto denique , cum omnes epifcopi unum ac folidum habeant cpifcopa-
tum , ad fingulos eorum fpeflat laboranti ecclefiae in gravi neceffitate fuccurrere in
quavis mundi parte. Tunc cnim omncs epifcopi funt quodammodo fidei et cano-.
num vindices , quando vidcnt periculum efle , ne aut fides detrimenium capiat,
aut leges ecclefiafticae violentur, ncc debent ftare fegnes ct otiofi, fed omnibusmo-
dis laborarc eos nporeet, ut fides in tuio fit, utquc canoncs obferventur. Hujus
fententiae auroreftCyprianus, qui multis in occafionibus cam fequutuseft, Praefertim
vcro, quumBafilidem et Martialem Hifpanos fedibus fuis reftituendos non efTc judi-
cavit, aut quum Martianum Arclatenfcm deponendum efl^e fcripfit ad Stephanuni.
Simiiiter Dionyfius Alcxandrinus et Firmilianus Capadox ad Paulum Antiochcnum
damnandum concurrerunt; et his antiquior Iraeneus Gallus Viftorem Romanum
reprehendit dc excommunicatione in Afianos lata,fuumque judicium inter ecclefias
ccleberrimas interpofuit. Poft haec Gallicani epifcopi de Afris judiciumtulerunt,
primum In fynodo Romana , deinde in Arelatenfi. In Arii Alexandrini caufa, Ofius
Cordubcnfis iudex et arbiter fedet in fynodo Alexandrina. Athanafius in Tyria ab
oricntalibus damnatus, ab occidentalibus in Sardicenfi abfolutus eft. Photinus ab
orientalibus aeque ac ab occidentalibus profcriptus. Chryfoftomus in confilio con-
ftaniinopolitano Afiaiicorum epifcoporum nihil ad fc pcrtinentium caufam traQavit:
idem laboranti E^hefinae ecclefiac fuccurrit ct ordinaio ibi epifcopo ecclcfias Afiac
reformavit ; unde diftus eft non fuam tantum , fcd ct allorum univerfas ecclefias
curaffe. Eufebius Samofarenus graifanic Valentis perfequutione totius orientis cu-
ram gefiit, et ubiquc cpifcopos clanculum ordinavit. Cyrillus Alcxandrinus in Ne.
ftorium infurrexit. Idem Joannem Antiochenum damnavit, ct viciflim a Joanne
damnatus elt. Prifcilianus ct Inftantius Hifpani epifcopi in fynodo Burdigalenfi
cxautoiati funt. Pelagius Britannus et Caelcftius Afiac presbyter ab Afris diatn-
Mti.
BISSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. IT. rjl
nati, Inter Pauliniim et Meletium diididentes Capuenfis fj-nodus judicavit. Ana-
tolius Photium Tyri epiCcopum communione ecdefiaftica privavit. Petrum Moii-
gum Alexandrinum praelulem damnavit Acaciu» Conftanti-nopolitanus. Praeterea
multa a!ia exempla, quae infi.iitum eflet recenfere. Unum addo Ramanam eccle-
fiam rainime motam invidia fui/fe, quod ahi epifcopi ecclefiis omnibus invigilarent,
imo eos ad id faciendum invitafle. ijocet id clerus Romanus fcribens ad Cyprit-
num de Privato Lambefitano : omnes enim, inquit, nos decet pro corpore totius
ecclefiae-, cujus per varias quajque provincias membra digejia funt , excubare. Et
CoelefHnus in epiftola ad /jnodum Ephefinam : Haec ad omnes ^ inquit, iu coot-
muni domini facerdotes rnandatae praedicationis cura pervenit , haereditario ii%
hanc follicitudinem jure confiringimur , quicumque per diverja terrarum loca. apofio-
lorum vi<e nnmendominipraedicamusjdumiliisdicitur-fitedoceteomnesgentes, ■tid-'
vertere debet veftra fraternitas, quia accepimus generale mandatum, et omnes id
tios agere voluit, quibus in commune mandavit qfficium, necejfe eft , ut competenter
noftros fequamur asitores, Alia plura iu hane rem pontificum Roraanorum -di£la
praetermitto.
Caeterum etfi ad omnes epifcopos totius ecclefiae cura quodammodo pertf-
neat, licet omnes teneantur laboranti ecclefiae fuccurrere; agnofcendum taracn eH:
id praellanti quadam ratione primae fedis epifcopo competere. Nam fi in quali-
bet focietate, qui in ea princepseft, maxime tenetur invigilare, ne quid illa detri-
menti capiat. Quis aequus rerum arbiter negare poffit, quin prae caeteris ad
Romanum epifcopum, qui primaeac maximae fedi praeeft, pertineat, inilludfedu-
lo incumbere, ut ab omnibus omnino chriftianis fides illibata cuftodiatur, utque
canones ubiqueobferventur, hoc feiifu Intelligendum videtur illud Gregorii, cun-
ftos chriftianos, ubi peccant, fedis apoftolicae correftioni fubjcQos effe, hoc ego
Romani epifcopi privilegium non fecus ac ejus primatum conftanter teneo, et (i
quid adverfus illud mihi in iftis diflertationibus exciderit, quod tamen faftum efte
non arbitor, illud pro non difto haberi volo, et fi quis oftenderit, paracus fuia
emendarc.
B % m
DE
ANTiaVA ECCLESIAE
D I S C I P L I N A
DISSERTATIONES HISTORICx\E.
DISSERTATIO III.
De antlqua in/ligendae excommiinicationis ratione.
PRAELOQVIVM.
I ^y ulla eft horainum focietas> cui jus non fit, et poteftas eorum expellendo-
■^ ^ rum, qui leges focietatis infringunt, vel ejus bono adverfentur. Quem-
admodum enim in corpore humano membra putrida funt refecanda, ne totum cor-
pus inficiant, aut ficut in gregibus morbidae oves a fanis fecerncndae funt , ne per
totum ovile morbus graflerur; ita etiam in hominum focietatibus iieceffe eft„ eos»
qui focietati peffimis faftis , vel exemplis obfunt expelli, tum ne focietatem per-
turbent, tum ne caetcri in eamdem traliantur perverfitatem. Id vero, fi qua in fo-
cietate fit neceffarium, ma.ximerequiritur in ecclefia, cujus finis eft reftam fidem et
bonos mores in hominum animis confervare, ut beatitudinem aeternam confequi
poffint. Nam fi non poffet ecclefia homines prava facientes aut docentes a fua fo-
cietate removere, brevi tempore , quam plurimi eorum exemplo in eamdem trahe-
rentur impietatem. Corrumpunt enim bonos mores tum colloquia, tum excmpla
prava. Non eft ergo denegandiun ecdefiae illud jus, qucd omuibus fociciatibus
eompetit, ut poflit horaincs focietate fua indignos , quantura in fe eft, ab ea remo-
verc.
DISSERTATIONES HISTORIC.E. Dissert. III. 195
rere. Hujufmodi porro expulfio dicitur excommunicatio, cujus faepe fit in facris
litteris mentio. Et prinium quidein Chrillus Matthaei 18-) hoc te!o in pertinaccs
utendum effe docet : Si peccaverit , inquit, tn te frater tuns, vade et corripe eum
inter te et ipjiim folum , Ji autem te non audierit , adhibe tecum adhnc umm vtL
dnos, ut in ore duorum vel triiim jiet omne verbum, quod fi non audierit eos , dic
ecclefiac : II autem ecclefiam non audierit, fit tibi ficut ethnicus et publicanus.
Amen dico vobis, qnaecumque alligavcritis fuper terram, etc. Quibus verbis Chri-
flus docet, eos, qui inpeccaiis luis pertinaces fuerint, quique nec privati alicujus,
nec totius ecclefiae correptioneemendati fuerint, a communione alienos elTe debere.
Id enimfignificant haec verba, ^f tibificnt ethnicus et piiblicanus. Alludit quippe
Chriflus ad confuetudinem judaeorum , qui ab ethnicorum et publicanorum con-
fortio abhorrebant, ut patet atl:. 10. v. 28.-, et Gatat. 2. v. 12., nec non ex eo ,
quod Chriftum redarguunt judaei, quod cum peccatoribus et publicanis verfuretur.
Itaque cum ait, eum , qui ecclefiaecorreptionem n(in audit, habendum e(Te pro eth-
nico et publicano, nihil aliudfibi vult Chriilus, quam eum effe a confortio et com-
munione feparandum nec habendum amplius loco fratris. Ad id vero claves eccle-
fiae a Chrifto datas pertinere,Et iflarum hoc effe oiiiciun), ut corrcptos, fi emen-
dare fe nolint ,a communione ecclefiaeexpellant , ex fequentibus verbis colIi»itur :
Amcn, amen dico vobis, quaecumque allegaveritis fitper terram, erunt ligata et iii
caelis. Itaque apoftoli clavibus hifce utentes, eos, qui vel flagitiofe viverent, vel
prava fentirent ab ecclefia expulerunt. Conftat ex inceftuofo Corinthio,quem Pau-
lusjubetabecclefiaecoetuarceri, Corinthios graviter increpans , quodhominemhujus
criminis reum in coramunione tolerarent, generatimque pronuntiat eos omncs,
qui in fimilia flagitia prolapfi fuerint, arcendos efle ab ecclefiae communione. Idem
circa eos, qui fidem Chrifti aut difciplinam ecclefiae pervertebant, faciendum efle
docet epifh ad Thefial. 2, c. 3. Denuntiamus, inquit, vobis ,nt fubtrakatis vos ab
omni fratre inambulante inordinate etmnjecnndum traditionem, qnam acceperunt a
nobis : et ad Timot. cap. t. Qjiavi (bonam confcientiam) quidam repcUentes circa ji-
dem naufragavcrunt, e quibus eft Hijmeuaeus, Philetus et Alexander , quostradidi
fatanae , ut dijcant non blajphemare. Tradere autem fatanae, licet alii aliter iii-
terpretentur , nihil aliud videtur effe , quam a fidclium conventu expellere, ut
coKllafex capite quinto epiflolae primae ad Corinthios. Denique idem Paulus cpi-
ftola ad Titum capite ultimo haereticum hominem pofl unam ct alrcram correptio-
nem devitandum elFe docet. Quod rigidius exponit Joannes fcribens in epiff. 2,
v. 10. Omnis , qui recedit et non permanet in doEirina chrifti , denm non habet , qtti per-
manet ia dotirirui hic ct patrem ctfdimii hahet ;/i quis venit ad vos , et hanc docirinam non
qffert , nec ave ei dixeritis , qni enim dicit ciave , communicat ejus operibus malignis. Ex
qulbus conftat apoftolorum tempore excommunicationem in ufu fuifte, etab iiscom-
mcndatam adverfus eos , qui do&inam Chrlfti penitus evertebant, aut gravium
criminum rei erant.
B b 2 Poft
,9$ DE ANTIQUA ECCLESI^ DISCIPLINA
Poft apoftolos camdem difcipUnam femper iii ecclefia viguiffe res eft extra
cmnem coiuroverfiam, obfervandum folummodo eft, duplicem fuiffe olim excom-
municationem pro duplici reorum, in quosferebatur , ratione : una etenim erat in
eos, quL vel per conviaionem , vel per fpontaneam confedionem criminis alicujus
cornperti de eo dolentes ac gementes a communione removebantur , tam ad mede-
lam, quam ad exemplum. Altera vero excommunicatio ferebatur in rebelles , qui
Tel in fuo errore pertinaces haerebant, vel crimen fuum agnofcere et plangere de-
trettabant. Utraque excomniunicatio ex facris litteris coiiigitur, et utraque apud
antiquos in ufu fuit. Prior ab Auguftino dicitur mcdicinalis , pofterior mortalis :
Nos vero, inquit in lib. ^o. Hom. hom. ult. , qucmquam a com:nunione prohihere
noti pojjmnus , quamvii haec prohibitio nondum mortatis fit, fed medicinalis, nifi
aut jponte confejjum , aut in aliqno , fve faeculari,five ecclefiafico judicio mmina-
tum atqiie convitium. Medicinalem e.xcommunicationem alibi fic explicat nomine
roenitentiae ep. loS- ^gunt etiam homines poenitentiam , fi pofi baptifmum ita pee-
caverint, 2it excommiinicari , et pojiea reconciliari viereantur. Idem in lib. poft
collat. contra Donatiftas haec habet, huc etiam pertinentia : Neque enim a popula
JDei fepai-amus, quos vel degradando, vel excommuyiicando ad humiiiorem poeniten-
tiae locum redigimus. Hujus excommunicationis in facris litteris extat exemphim
fane graviffimum inceftuofi fcilicct Corinthii, ejufque fit paffim mentio tam in ca-
nonibus, quam in fcriptoribus ecclefiafticis , quorum leftimonia proferre, hic fo-
»et inutile. Eccui enim nunc ignotum efl poenitentes olim non folum communio-
ne corporis Chrifti , fed etiam ecclefiae coramunione orbatos fuiffe et a precibus
ac conventibus communibus fegregatos ? Sed de hac excommunicatione non agi-
jnus- verum de iila, quae morralis ab Auguftino dicitur, ferturque in reos perti-
naces et rebelles , qui ad meUorem frugem redire nolunt : de qua , ut tracletur or-
dine, inquirendum primo, a quibus et quomodo inferretur. Secundo, in quo»
«I propter quid ferreiur. Tenio, ^uinam ejus effen: effsSus.
CAPUT
i
i
- (
BISSERTATIONES HISTORIC^. Disse&t. IfT. ^^f
C A P U T L
M quibus et quomodo inferretur excommunicatioo
Excommunicatio , m diximus, expulfid eft e fidelium convenm etfocietatej quac
fit vi.clavium a Chrifto ecclejiae tradrrarum. Eoclefiae autem nomine licet
epifcopi , et presbyteri praecipue intclligantur , optime tamcn dici poteft claves ecclefiae
univerfitati, ut loquitur Auguftinus , datas efTe , quae fcilicet per ejus miniftros exsrcean-
rur. Unde licetnulli praetcrquam epifoopi et presbyteri poteftatem cxercendi ciaves ha-
beant, earameninuniverfarefiderecclefia, quo nomineinfacris litterisnon facerdotes
folijfeduniverfus fideliumcoetus intdligitur, Verumlicet ecclefia hocfenfuclaves ha-
beat,nGntamenomnesfideIesiisutipoffunr, fed folisfacerdotibus^hoceft refervatum,
unde etiam claves folis faccrdotibus dataereftedicLpofTent^^uiaillorumtantum eftiis
uti ^verdmtamen haud dubium effe debet , quin prirno etpraecipuetoti ecclefiae ligandi
ac folvendi poteftas fit data , a qua in ejus miniftros deri vatur. Sic quamvis in republica
foli magiftratuset cives, jus vitaeetmortis, belli acpacis habeant,- ea tamen poteftas
jn repubiica ipfa tamquam in fonte et radice refidct , idem fervata proportione di-
cendum in ecclefia. Atque hinc forte primis ecclefiae , facculi« non foli epifcopi^
fed cum eis presbyteri , accedente etiam nonnunquam laicorum confenfu excom-
municationis judicium ferebant in ncxios, iftaque difciplina apoftolorum tempore
viguit, et ab eis commendata eft. Nam Paulus non dicit Corinthium inceftuofum
ab epifcopo, aut presbytero excommunicandum effe, nec ipfe tum autoritate fua
folus excommunicat, fed jubet id ab univerfa ecelefia fieri: Ego quidem, inquit ,
abjens corpore, praefens autem jptritu jam jiidicavi, ut praefem eum, qui fc ope-
ratus eft in nmnine Domini ?f.efu Chrifli congregatis vobis et meo fpiritu cum virtK-
teDomini^^efu Chrrfti tradere hujujmodi hominem fatanae in interitum carnis. . „
nefcitis, quia modicum fermenltm totam majfam corrumpit ; expurgate vetus fer^
tnentum, ut fitis nova coTifperJio. Idem i. ad Timoth. 3. omnibu» fratribus confu-
lit , ut fubtrahant fe ab iis, qui ambulabant inordinate, et Joannes in epiftola (u»
feeminam, ct natos ejus privatos monet, ut haerericorum communionem fugianr.
Poft apoftolos eadem difciphna aiiquamdiu fuit in ufu, tunc enim commu-
ni presbyteroium iudicio fidelium omnium confeniu accedente rei expellebantur a
communionc ; teftis eft 'l^erjullianus , qui in apologetico defcribens difcipliiiam
ehriftianorum ait in corum conventibuscommunibus, ubi fcilicet omnes adcrantiu-
dicium ferri in noxios. Nam, inquit, et fudicatur ibi magno cum pondere, ut
apud certas de Dei confpeBu, fummumqv.e futuri judicii divini praejudicium efl ,
f. quis ita deliquerit, ut a communicatione orationis et conventus , et omnis fanSii
(ommercii Tetegetur.
*i98 Dl! AKTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
Extant quoque antiquae hujus difcipllnae veftigia in epiftolis Cypriani , in
quibus ccrnimus plebis aliquando conCenfum adhibeii ad excommunicandos aut re-
cipiendos lapfos. Adidvero, inquit Cyprianus epift. 57., cjuod fcripferunt mihi
compreibyteri nofiri refcribere nihil potui, qtiando a primordio epifcopatnt mei ffa,-
tuerim, nihil fine covfilio vefho ct fine confenfu plebis mcaprivatim fententia gerc-
re. Et presbyteri Romani epifh 51. ad Cyprianura plebis quoque adhibendum
in caufa lapforum judicium tefhntur. Q^uamqiiam, inquiunt, nobii in tam ingenti
negotio placeat, iinod et tii ipfe traElaJii prins eccefiae pacm juflinendam, dcinde
ji collationc confuiorum citm epifcopis , presbyteris , diaconis, confejforibus pariterac
Jlantibiis laicis faBa lapforum traEiare rationem Et in ipfa fynodo Carthaginenli
ea de re habita conveiiiire dicuntur epifcopi plurimi cum prcsbyteris et diaconis
praefente etiam plebis maxima parte, ex quibus intelligitur tam Romanae, quadn
Carthagineiifis ecclefiae morem fuilTe, ut non ejicerentur, aut reciperentur qui-
quam nifi accedente plebis confenfu. Ipfe etiam Cyprianus epift. 9. eos presbyte-
ros,' qui temere lapfos ad communionem admittebant, non eft aufuspenitus excom-
municare, fed caufam eorum refervavit totius eccleliae judicio: Utar, inquit, ea.
admunitidne , qua me , uti dominus jubei , ut interim, prohibeantur offerre , a^iiri
\eiapfidnos, et apudconfcffores ipfos, etapndplebcm imiverjam cajtlam fuam cum
domitio permittente iufiniim matris eccleliae coUigi coeperimu}.
Verum licct, uti diximus, primis illis ecc'eiiae faeculis plebis in e.vcommu-
nicatiofie ferenda confenfusadhiberetur, poftea tamenufus invaluir, utepifcopus et
clerus foli ac fine concilio plebis excoiumunicationis fentt-Muiam ferrenc. Ita tamen , ut ab
eisexcommunicatusrecurfumhaberetadfynodumproyiiiciae; in quacaufaejus iterum
' Vxcutiebatur.
Sed ut haec plahiora fiant, obfervandum eft primis ecclefiae faeculis epifco*
pum nihil gravioris momenti fecifle, fine confilio cleri fui ac maxime presbytero-
rum, hinc^quotiefcumque privatus aliquis five laicus, five clericus aliquid dignum
cxcommunicationc fecerat, deferebatur ad judicium ecclefiafticum epifcopi et cleri
ecclefiae, in qua degebat, a quo fi damnatus foret et excommunicatus, non poterat
cb aliis epifcopis in ccmraunionem fufcipi, fed recurfum habebat ad fynodumpro-
▼inciae, in qua caufa ejus examinata vel confirmabatur lata in eum fententia, vel^fii
injufta videretur refcindebatur, et excommunicatus reftituebatur. Firma autem ma-
■ nebat fynodi provinciae fententia , nec poterat ab alio refcindi, quum praefertim
non agebctur de fide. Nam cum de illa erat quaeftio, quia res communis in pe-
riculum venicbat, caeterae ecclefiae poterant inquirere caufam propter quam ali-
quis cjectus forct, et fi comperiirent doHrinam orthodo.vam a fynodo provinciae
alicuius elfe profcriptam, et propterca tantum aliquem cHe damnatum, quod eam
doceret, tunc porerant hominis iftius, aut potius ejus doftrinae patrocinium fuf-
' cipere, quae res facpe faepius magnas in ecclefia turbas excitavit, ob varias de dog-
mate «liquo epifcoporum et eccleiiarum opiniones. Cacterum ifto in cafu nullum
tliad remedium pracfcntius eft inventum,quam ut ex pluribus orbispartibusepifco-
pi ia uiuunconvciuentes fentcntitunferient; quo faQo, qui fynodi univerfalis ct
DISSERTATIONES HISTORIC^. DissERT.Iir X99
liberae judicio non obtemperabaut, merito ab ecclefiae communione feparatietfchif-
matici habebantur.
Multa fuiit in hacpropofitione, quae fufe confirmanda efTentjnifi jam abun.
de a nobis in praecedenti differtatione forent pertra£lata,fingula tantum bievitcr re»
fumemus.
Primum eft epifcopum vix unquam fine clero judicium tuliffe. Quippe
apud antiquos foruni erat ecclefiaflicum , in quo epifcopus et presbyteri fedebanr.
Hujus fynedrii meminere faepius antiqui. Ignat. epift. ad Magnefios ait epifcopum
praefidere /ofo Z)ef, et pvsshytcvos loco conceffus apofinlortm, eofdem presbyteros
epift. ad Philadelphienfes concilium epifcopi vocat : fimillter presbyteros praejlden-
ffj adpellat TertuUianus in apologetico; Praefident, inquit, apud nosprubati qiiip-
pe feniores hiinc honorem non pretio fed tejiimonio adepti; cujus ftiium imitatus
Cyprianus clerum Romanum cum Cornclio papa praefidentem vocat Epift. 5 5.
et epift. 5. verendum effe ait quibufdam,nepresbyterorum et diaconorum teftimo-
nio et iudicio condemnati eorum focietate priventur. Optatus item Afer foriiftius
ecclefiaftici meminit lib. 7. Accufatore , inquit, fdente non licuit Macarium abjii-
ncre : fcriptum eft enim ante agnitam caujam neminem ejfe damnandhm , dicite ,
^M/V eum accufavit et auditus non eft, dicite Macarium confejjum ejfe culpam etno'
ftram filuijfe fententiam , fumus enim qualefcumque judices in ecclefia. Concilii Car-
thaginenfis 4. c. 23. diferte id fancitur : Epifcopus nullius caujam audiat ahfque
praejentia fuorum clericorum, alioquin irrita erit fententia epijcopi, nifi clerico-
rum praejentia confirmetur. Concilium Eliberitanum cap. 74. Falfus teftis prout
crimen efi ahftinebitur, fi autem non prohaverit conventui clericorum, placuit per
quinquennium abftineri. Auguft. Homil. 56. de poenitentia, ejufdem Synedrii
meminit , cum ait , nos vero quemquam a communione prohibere minime pojfu-
mus. . . . nifi aut Jponte confejjum, aut in aliquo faeculari five ccclefaftico judicio
nominatum atque convicium. De eodem presbyterorum cum epifcopo confeft"ufae-
pe fit mentio in conftitutionibus apoftolicis, eaque confuetudo diu permanfit in ec
clefia, ut conftat ex capitulis Egberti Eboracenfis, et ex relatis a Burchardo canoni-
bus. Extat autem memoria plurium judiciorum ab epifcopo et clero latorum in
reos: fic Marcion a clericis Romanis repulfus eft, cum fuifTet a patre epifcopo ec-
clefia ejeftus, Noetus ab Ephefinis presbyteris eft damnatus ,• Arius ab Alexandro
cpilcopo Alexandriae hujufque urbis clero eft damnarus et ejetlus a communione;
Jovinianus a Siricio et univerfo clero Romano prolcriptus eft, fed quid in his mo-
ror, cum apud omnes eruditos conftet epifcopum olim nihil quidquam magni mo-
menti fine preshyterio egifte aut judicafte, ficut nec metropolitanum abfquefynodo
provinciae. Quin etiam in conciliis provinciarum fedift^e legimus presbyteros , et
cum epifcopis judica/fe, multo ergo magis in fynodis privatis, cum epifcopo fede-
bant et judicabant.
Secundo loco in propofitione nofira attendendum eft, Jaicum vel clericum
peccantem ad proprii epifcopi tribunal deferri oportere; apud alienum vero accii.
fari
200 Vt ANTIOUA ECCLESIx^ DISCIFLINA
fari non poffe, etiamfi fuperior fit puta metropolitanus aut patriarcha. Conrtat li
cx falemni rcgula ab atvtiquis fiifi,ubi<iecenitas aliud pofceret, {Kidiofe obfervata,ne
quis in ailiena dioecefi quidquam fine illius dioecefeos epifcopi liceutiafaceret. Nara
fi HOH licuit epifcopo in aliena ditione -quidquam vel minimum faccre fine juflu et
confenRi epi.lcopi hujus loci , quanto magis hoc in cafu non licet alieno ^pifcopo
laicum aut clericum , alteri epifcopo fubjeitum judicare. Hinc egregie Cyprianus
ait, quod licet univerfis epifcopis eccl«fia fit a Deo commifla , unufquifque tameti
ejus portionem gubernandam acceperit quam regat, aftus fui rationem foli Deo
redditurus. Ne autem ordo iftc perturbaretur, faepein conciliisftatutae funt poe-
naeirieos, gui in alienas ecclefias haud vocatiexcurrerent, ibique velordinationes
facere vel facra celebrare tentarent. In concilio Antiocheno can. y. unicuique epi-
fcooo fuae ecclefiae potedas et ordinationes presbjterorum tribuumur. Can. 15.
vetatur, ne guls epifcopus ex una provincia in aiiam tranfeat , nifi venerit accerfi-
fus litteris epifcoporura et metropolitani, decerniturque: Ut, fi qtti nullo vocante
tid aliq^uorum ordimtionem et ecdefiaflicarim rertm ad fe non pertinentium conftitU'
tionem inordinate infolenierque procejferit , fint quidem irrita, qnae ab ipfo gerun.
tur, ipfe autemjuae infolentiae et temere faBae ags^refjionis det poenas e fantlafci-
licet fijaodo exinde depofitiu. Idem fancitur de epifcopis unius provinciae cap. 2 r..
ne lciUcet in alienam ecclefiam excurrant, licet ea fit ejufdem provinciae, nifi voca-
li fuerint litteris epifcopi huius ecclefiae. Idem fancitur canonibus tertio et deci-
moquinto Sardicenfis concilii, necnon canone 7. concilii Conftantinopolitati. Cer-
tum cll: ergo laicos avit clericos non potuiffe judicari, aut excommunicari ab alier
nis epifcopis, ec ne quidem a metropoiitano aut patriarcha omifib medio, hoceft,
proprio cpifcopo; nifi forte gravis effet ejus negligentia aut conniventia, tunc
enim moneri eum oportebat a metropolitano, ct fi pertinaciterrecufaretnoxiospu-
nire, tura illi, tura epifcopus ipfe deferendi erant ad fynodura provinciae ibique
judicandi«
Tertium propofitionls noftrae caput eft damnatum laicum aut clericum re--
curfum habuiffe ad fynodum provinciae, et in ea examinatum fuiffe epifcopi ct de-
ri judicium , quod certo certius eft, et a nobis an-tea fule probatum.
Quartum eft ratam cfTe habitam olim fynodi provinciae fententiam, necaquo-
quam refcindi potuiffe , vetitumquefuifre, ne quis a fynodo provinciae excommu-
nicatus a quoquam in communionem reciperetur. Hoc autem caput a nobis prae-
cipue in fuperiori differtatione adfertum cft, hic ea tantum teftimonia referemus ,
quibus fpcciatim probatur epifcopum a fynodo provinciac excommunicatumabaliis
\n coramunionem fufcipiiioai pofTe. Vetus eft ea de re canon inter eos, qui dicun-
tur apoftolici his verbis exaratus: Si quis ciericus vel laicus Jegregatus, vel non
recipiendus dijcedens in altera ttrbe receptus fuerit , abjque litteris cummendatitiiT,
fiEregetur, et c[ui recepit , et qui receptus efi. Antiquifiimum itera hujusreicxem-
p!um hflb.emus in Marcione, qui a patre ob ftuprum cxcommunicatus , quum
Roraam veuitret poft uioitem Hjginii, et aclero Roraaaae ecclefiac fe in coramunio-
,nera
DlffSERTATIO^JES HISTORIC^. DrssERT. 111, toi
nem admitti poftularet, refponderunc presbyterl Romani fe id facere non pofTefine
arbitrio ct confenfu patris ejus. Id deinceps multis conciliorum canonlbus eft fan-
citum, Eliberitani c. 53. his verbis: Placuit cnnSfif, ut ab eo epifcopo accipiatcom.
munionem, a quo ahflentus in criminc aliqno fuerit , quod fi aliquis epifcopus prae-
fumpjerit eum admittere eo adhuc minime fciente , vel confentiente a quofueratcom-
viunione privatus , fciat Je hifjujmodi caufas inter fratres effe fui fiatus pericula
praejiaturum. Arelatenfis primi cap. 16. ita ftatuitur: De iis , qui pro deliSio fuo
a communione feparantur, placuit , ut in quibufque locis fuerint excluf, eodem loco
communionem confeqiiantur, ut nullus epifcopus alium epifcopum conculcet. Nicaeni
can. 17. ftatum eft: Ut de iis, qui communione privantur , five ex clero , fiue ex
laico ordine ab epifcopis uniufcujufque provinciae, fervetur haec Jententia Jecundum
caiionem, qui pronuntiat , tit, qui ab aliquibus abjiciuntur, ab aliis non recipiantur.
Delnde additur, ut in fynodis provinciae judicium epifcopi retraftetur, et fi con-
firmatum fucrit excommunicati videantur ab omnibus, qui ab eo funt ejefti, donec
cpifcoporum coetui vifum fuerit humaniorem ferre fententiam. Ante conciliuni
Nicaenum Alexander Alexandrinus pariter conqueftus eft. Arlum a fe et concilio
fuo excommunicatum ab Eufeblo , et aliis eplfcopis fuifte rcceptum in communio-
nem. Qjiod, inquit, apojiolica regula minime permittit. Idem confirraatum eft in
concilio Antiocheno c. 3.et 6, necnon inSardicenfic, 3. Caefarauguftano ^.etaliis. Hanc
quoque regulam a fe non fecus ac ab aliis epifcopis obfervari debere , agnofcunt
Romanl eplfcopi Innocentius I. epift. ad V^iftricium cap. 6. Hoc etiam ft/nodurjia-
tuit Nicaena, inquit, ut ahjeflum ah altero clericum altera ecclefia nonrecipiat. Ni-
colaus I. epift. 9. At nos e diverfo credimus, quod ecclefia Chrijii Jacros canones ,
et praecipueNicaenos non tradat oblivioni, praecipientes videlicet, ut ii, qui ahji-
ciuntur , ah aliis nonrecipiantur. Idem epift. 3 i. ad Sylvaneilenfis fynodi epifco-
pos ait Baldulnum fe in communionem non fufcepifle, eo quod noWttregulas atque
fanfla decreta corrumpere, quibut vetatur,ne excommunicatus ah uno epijcopo abalia
recipiatur. Idem habet aha occafione epift. 58. Joannes etiam Vill, epift. 48.
archiepifcopos Rarennatenfem , Mediolanenfem et Aquileienfem monet, ne Vero,
nenfem epifcopum excommunicatum in communionem fufcipiant. SanEii magni,
que concilii Nicaeni praecepta Jequuti, quae jultent regularem epijiolam per unam-
quamque provinciam obtineri, ut ii, qui abjiciuntur, ab aliis non recipiantur. Sed
cgregia funt hanc In rem JoannisXX. feu BenediflilX. verba, de quo quum quereretur
Arvernenfis eplfcop, quodPontium comirem a fe excommunicatum fufccpiffet, refpon-
dit fe nefcienter id feclfre, quod nbn effet admonitus ab epifcopo Arrernenfi de iftius
cxcommunicatione, feque, fi refcivifTet, Id minimefa£Iurumaddens ifthaec: Profiteor
qtiippe omnihus confacerdotibus meis tihiqiie terrarum adjutorem me et confAatorem
potius ejfe, quam contradiEiorem , ahfitenim fchifma a me et coepifcopis meis. Dc'
mum abfolurionem ab ifto comite fraudulenter acceptam irritam e/Tc declarai. Mit-
toalios, qui generatim tantum dicunt fe obiemperaturos Nicaenis canonibus, ex
his autem abunde demonftratum eft laicum aut clericura afynodoprovinciacexcora',
C C . ii ..;;a muni-
aoi DE ANTIQUA ECCLESIiE DISCIPLINA
municatum ab omnibus epifcopis pro excommunicato habendum efTe, nec a Rom»-
no, aut aiio quoquam lufcipi dcbere (altem juxra ordinariam regulam. Aliqua
tamen exceptione videtur haec regula indigere, quum aliquis excommunicatur afy-
nodo provinciae propter aHquam doclrinam, quamahae ecclefiae cathoHcamarbitran-
tur, tunc enim non folum is a communione pcllirur, ied et caeterae eccleliae, quae
cum eo fentiunt excommunicari videntur. Hinc laepe faftum eft, ut aUquis prop-
ter doftrinam ab epifcopo fuo fynodoque provinciae excommunicatus ab aUis eccle-
fiis defenderetur. Quo in cafu, idem judicium ferendum de excommunicationehu-
jus privati, ac de excommunicatione mutua ecclcfiarum et epifcoporum, dequadein-
ceps agemus.
Ut autem iftud e-xcommunicationis genus explicetur, obfervandum eft to-
tius orbis ecclefias communione inter fe junQas fuifle, ita , ut ex iis velut una coa-
lefceret ecclefia. llla porro communio duobus praecipue modis innotefcebat. Pri-
mo, ex litteris communionis quas ad fe invicem lcribebanr. Secundo , ex benigna
fufceptionc eorum, qui ab externis ecclefiis veniebant, et exconcefFa illis communio-
ne: nam qui ex una ecclefia in alias communione junftas vel peregrinationis velali-
cujus negotii ergo tranfibant, lufcipiebantur et admittebantur ad facra, fi modo Ut-
teras commendatitias haberent quibus conftaret eos non efte e numero excommuni-
catorum , ad eamdem enim communionem et conlenfionem ecclefiarum pertinebat
uti modo probatum eft, eos, quiab una ecclefia excommunicati fuerant, adcomniu-
nionem non admittere.
Hu)ufmodi porro Utterarum, quibus ecclefiae fecum invicem communica-
baat, antiquidimus ufus eft, (olemnifque mos extitit pacem et communionem per U-
teras dare vel auferre. Sic TcrtulUanus teftis e(t, epifcopum Romanum per litte-
ras communionem cum Cataphrygibus iniilfe eamque poltea revocafte. Sic Cypria-
nus et cum eo Afncani epifcopi caufa Cornelii et Novatiani nondum difcuifa ad
neutrum Utteras fcripferunt, dflnec omni fcrupulo de fingulorum peftoribus excuf-
fo Utteras dederunt, tum ad Cornelium tum ad caerercs, quae teftes erant commu-
nionis fuae cum Cornelio. Sic concilii Aniiocheni adverfus Paulum Samofaienum
cpifcopi certiores faciunt alios epifcopos, ut communicatoiias ad domnum mittant
et ab eo fufcipiant , itemque Romanus antiftes et Itali per Utteras luam cum iiio
communionem fignificant.
Ita quoque Optatus, ut fe fuofque cum totius orbis ccclefiis communio-
ne junftos dcmonftraret, ait, fe fuosque cum Sir.icio communicare : Ciim qno,
inquit, totus orbis commercio formatarim in una commitnianis Jacietate concordat.
Eodemque in negotio Auguftinus epift. 162. ait, Caeciliaaum Romanae ecclef.ae et
eaeteris terris pcr litteras conmitnicatorias effe covjunilnm. Idem habet paftim iii
Ubris- contra Donatiftas, in quibus eos urgct, ut oftendant fe Uttei-as communicato-
rias hjibcre ab omnibus ecclefiis. Tunc eriam tefte Gelalio epift. i. mos erat Ro-
mani epifcopi recens evetH ad caeteras eccieliss iitteras communionis mittere,arquc
hac de caufa Meletius Antiochenus, Atticus. Cojiftantinopolitcnus et alii praefulcs
Romani «pifcopi communionem ambientes pctcb.uu ai fe Utcras coramunionis dari ,
fic
DISSERTATIONES HISTORIC^. DnsrtT. III. soj
fic etiam per litteras communione ecclefiae Romanaeexpulfi funt Afiatici a ViQore,
Africani et orientales a Srephano , Neftorius a Coeieftino et Cyrillo , ct alii quam-
plurimi, quorum hic catalogum texere inutile foret.
Altera communionis telTera erat, ut jam dixi, fidelium ultro citroque com-
mcantium admilKo ad communionem, fi modo litteras commendatitias ab ecclefiis
fuis deferrent. Nuilum enim majus argumentum unitatis inter ecclefias eft, quani
cum admittuntur in communionem utriufque ecclefiae fideies , nullum.e contra di-
vifionis argumentum niajus, quam cum aliqui ab una ccclcfia, cujus membra funt,
ad aliam venientes non fufcipiuntur in communionem, Mos igitur fuit, ut com-
mendatitiae darentur litterae, epifcopis quidem a metropolitano, caeteris autem cle-
ricis aut laicis ab epifcopo, quibus inftrufti ab aliis ecclefiis, quae cum illis, a qui-
bus veniebant, erant communione junftae, fufcipiebantur. Vetus eft ea de re ca-
non apoftolicis 52. Nemo peregrinornm epifcoporiim aut preshyterornm, aut diaco'
norum Jine commendatitiis jufcipiatur litteris. Earumdem fit mentio in conc. Elibe-
ritano cap. 23. et 38., et in Arelatenfi cap. 7. et cap. 9. Item in Antiocheno cap.
7. ftatuitur , ut nullus externus Jine pacificis fujcipiatur, et can. 55. ne presbyteri,
qui Junt in pagis dent eanonicas epijiolas, vel ad Jolos vicinos epifcopos epijiolas mit-
tant , chorepifcopi autem nulli reprclienjione affines dent pacificas , item Laod. cap.
41., quod non oportet Jacerdotem vel clericum fine canonicis litteris iter ingredi,
De iisdem vide conc. Carth. 3. cap. 25., et quintum cap. 7, Zozimum ep. r. 5.et6,
Milevit. conc. c. 20., Bafil. epift. 69., Andegavenfe conc. cap. i., Turonicum i.
cap. 12., Veneticum cap. 5. , Aurei. 1. cap. 7., Lugdunenfe j.cap. 2., Rheraenfe
fub Sonnatio cap. 12. etc.
Caeterum quoniam fieri non poterat, ut omnes orbis ecclefiae ad fe invicent
fcriberent, et fibi mutuo notaeefl^ent, ac proinde immediate communicarenf, id-
circo magnae quaedam fedes eligebantur, per quas ecclefiae fecum invicem com-
municabant. Sic ecclefiae orientis cenfebantur communicare cum occidenralibus,
quando communicabant Antiocheno patriarchae, qui junftus erat communione
cum Romano, cui adhaerebant occidentales. Ita etiam Aegyptii per Alexandrinum
cum Komano communicabanr, et occidentales omnes cum orientalibus et Acpyptiis
per Romanum ; ficque intelligendus eft locus Optati fupra citatus, cum quo tutus
brbis commercio formatarum 'm nna commiinionis focietate concordat.
His pofitis, facile eft intelligere, quomodo eccletiae fc^t mutuo cxcommuni-
carent: cum enim ecclefia quaedam aut ejus epifcopus in alterius ccclefiae, aut
epifcopi doflrina vcl difciplina perverfum quid efl^e arbitrabatur , tunc nuntium
ejus communioni mittebat, vel daris litteris, vel rejeilis, et a communioiie fub-
motis iis, qui inde veniebant, Multa funt hujus excommunicationis apud anti-
qiios exempla, quae hiftoriam ecclefiafticam pcrcurrentibus occurrunt : arque ut
yetuftiora praetermutam : fic Epiphanius Theophilum Hierofolymitanum excom-
nunicavit : fic tempore Arii ecclefiae et epifcopi (tk mutuo excommuni arunt : fic
ob Meletium et Paulinum , ac quaeftionem de hypoftafi oriens ab occidente divi-
' • C c 2 fus
204 I>E ANTIQUA ECCESIi^ DISCIPLINA
fus eft ; fic itenim propter Chryfoflomum imerrupta communio; fic a Coeleftluo
ct Cyrillu excommuiiicatus eft Nellorius, et Cyrillus a Juaune, iicc iiou Joannes a
Cynllo : et ahte hos eumdem Nedorium populus et mouachi Conftantinopolitaiu n
communione fua fegregarunt: hujus excominunicationis faepe meminsrunt Romani
pontifices, ut cum Zozinius ait Ep. 2. Sanximits meinoratos perturbutures omnium
ah apajiolicae nojirae fedis commnnione alienos ejfe. Caelefliuus Ep. 6. Tantifper
eos a nofira communione rejicimus. Hormisdas Ep. 45. A nojira commiinione ha-
beantur excepti. S. Lco Ep. 42. De fratribus, ejuos communionis nojlrae cupidus
ejfe cognoviwusj adprobavimns , ut fuarnm interim ecclejlarum communione contenti,
pacis et communzonis nojirae unitate laetentur.
litud autem contentum effe ecclefiae fuae communione aliquando in poenam
adverfus epifcopos cft ftatutum, ut in conc. Carth. 5.cap. 10. Epifcopo non venienti
eulpabiliter ad fijnodum provincialem poena imponitur; ut ecclejlae communione de-
beat effe contentus. Quod fic e.vplicat glofla. IJie non e/i excommu)iicatus, fed cum aliis
epifcopis non communicahit, qnia non veniet adnegotia ipjoruni. Et cap. 1 3. EpiJco-
pus,qui hoc fecerit,a caeterorum communione fejnnEius fuae tantumplebis communione
contentus Jit. HuncArelatenfe 2. can. i ^.alienum facitafratrum communione, etTar-
raconenfe cap. 6. cunclorum epifcoporum communionc privat. Qui porro hac poena
feriebantur, nulla vifitationis officia a collegis, ncc vicilTim collegae ab ipfis recipiebanr,
ut conftat ex conciliiToletani i.cap. 15. nec conciliis provinciae aderant, nec ordina-
tionibusepifcoporum fefe immifcebant, ut deArmentario ftatutum eft in concilioRe*
gienfi: verum idhacc excommunicationis fpecies, poena potius efl et mulcta, quam
vera feperatio.
Sed ut ad propofitum redeamus, cum ecclcfia Romana proprer primatura
centrum fit unitatis, ejusque antifles caeterorum omnium caput conftitutus fit, ut
fchismatis tolleretur occafio, haud dubium, quin magnum ac ccrtillimum fit argu-
mentum, eos clfe de ecclefia, qui ipfi tanquam capiri adhacrent, et cam eo com-
munione junguntur. E contra vero magnum eirc fchifmatis praejudicium, fi quis
tb ejus communione fit alienus. Quod ramen intelligendum eft de pontifice legi-
time eleQo, et fedente in cathedra Petri, et clavibus fibi a Deo datis, ut par ei\,
utente. Nam fi quis ecclefiam Romanam invaderet, et illegitime ordinaretur,
non eflTet cum ifto communio habenda. Similiter R pontifcx in haerefim inciderer,
«t a concilio deponeretur, jam non effet fchifmaticus is, qui ab eo difcederer,
Ac demiim fi poiitifices Romani fine caufa excommunicationem fcrrent, totaquc
ecclefia iudicaret, cxcommunicationem temerc latam, tunc ab ipfis excommu-
nicati pro fchifhiaticis habendi non effent, modo animum retinerenr, fer-
vandae cum Romano pontifice unitatis, ct ad recuperandam ejus communioncm
totis viribus allaborarent. Sic nemo Afiaticos Jicet a Vi£lorc excommunicatos dixe-
rit fuifle fchifmaticos, et ab ecclefia cxtorres. Nemo Cyprianum et Africaiios an-
titiftes, nec non Firmilianum et orientalcs, licet a communionc Stephani pulfos,
ab ecclefia alicnos fuifl^e pronuntiabit: quin c contra Auguftinus faepe facpius pro-
bat Africanos dici non potuifrc fchifinaticos , ct m«dcratiouem Cypriaoi nunquam
Bon
rJlSSERTATIONES HISTORIC/E. Dissert. IIL aoj
non commeiMlat. Qulsadfirmaverit Mcletiurn , Cyrillum et alios orientales ab ipfo
ibiues fchilmaticos hiiffe, quia cum ecclelia Koraana non commuiiicabant, aut quis
e contra non fareatur Paulinum et ejus focios in periculum fchifmatis venire, Ikez
cum ecclefia Romana communione jun£ti fuerint? Quis audeat dicere Athanafium
et alios fuifie fchifmaticos, Arianos vero in ecclefia, eo quodLiberius hos ad com-
munionem fuam admififlet, illos ab ea repuHdet? Nemo' item Atttcum Conftan-
tinopolitanum, et omnes orientis patriarchas, pro fchifmaticis et excoramumcatis
unquam habuit, licet a cominunione Romanae ecclefiae divifi aliquamdiu fuerinr.
Verum, ut jam diii, necelfe eff, ut ilH retineant animum uniendi feCe cum ecclefia
Romana, quod egrc^ie a Cypriaiio obfervatum eft, qui Hcet aStephano excommu-
nicatus foret, pacem tamen, quantum in ipfo fuir, femper fovir, nec unqtiain vo-
luit Romanae ecclefiae communionem abrumpere: Nemhtem , inquir, feparantesr
aut a commimione JummoventeK Ita etiamMeleiius et alii a communione Koinanae
ecclefiae repulfi lemper in votis habuerunt, ut cum ea jungercntur, et nihil non ef-
fecere, ut ad optatum finem pervenirent.
Verum fi rem penitius fcrutemur, ideo necefTaria fcmper habita efl Roina-
ni pontificis communio, ut quis non haberetnr pro fchifmarico, quia per eum
tamquam per unitatis centrum omnibus ecclefiis uniuiitur fideles. Namque omnes
ecclefiafiici fcriptores eos fchifmaticos efle perhibent, qui a torius ecciefiae comrau-
iiione feparati funt, hoc eft ab omnium vel pene omnium orbis ecciefiarum com-
munione expulfi. Sic S. Irenaeus L. 4. cap. 45. fchifinaricos vocar eos, qui abjijiunt
a principali fuccejjione, non unius ecckfiae, fed ecclefiarum omnium ac prae-
cipue apoftolicarum. TertuUianus in praefcriptionibus ad probandam ccciefiae
et doftrinae fuae veritatem , dicit fe communicare cum omnibus ecclefiis ma-
tricibus et apoftolicis. Clemens Alexandrinus haereticos fchifmatis convincit ob
convcnticulorum fuorum novitatem. Cyprianus in epiftolis fuis eos fchifmati-
cos effe pronuntiat, qui a communione cujusvis epifcopi difcedentes, eo ipfo
cejyfebantur a totius ecclcfiae communione aheni. Optatus perpetno Danatifta»
fchifmaticos effe probat, quod ab ecclefiarum totius orbis communione difceffe-
rant. Videndim e/?,inquit,^«iV in radice cttm toto orbe manferit, quis foras exierit f
etL. 2. ait extorres effe ab eccIefiaDonatiftas, quod caeteris ecclefiis non communi-
carent per Rom. epifcopum ut catholici. Quid, inquit, illi (ecclefiae) negatis orientis
et feptentrionis , etiam occidentis provincianm omniiim et inmmerabilinm infu-
larum populos chrijlianos, contra quos vos foli pauci rebelles ejiis, et cum qui-
biis nullum conjortium communionis pojfidetis. Centies idem argumentum in eo»-
dem Donatiftas inculcat Auguflinus, et fchifmaticos ilios effe docet, quod ab
ecclefiarum omnium communione effent alieni. Ex quibus et aliis innumeris,
quac adduci poffenr, efEcitur, illam ecclefiam effe fchifmaticam, quae a caetera-
rum omnium vel pene omnium commuuione divulfa cft. Quod ut uno verbo
demonftrem, fchifmaticus ille eft, et revera excommunicatusj qui ab ecclefia uni-
Ycrfa eft praecifus et ejeflus, fed ccdefia non efl epifcopus aliquis, aut privata
C c 3 ali^ua
io6 DE ANTIQVA ECCLESIi^ DISCPLINA
aliquafocietas, fed focietas totius orbis fideliurrr, ergo ad hoc ut quis fit vere rchifmt-
ticus et excommunicatus, oportet ut a totius orbis ecclefiarum communione fit alie»
nus : eum autem ab illorum communione alienum elFe maximum eft indicium,
cum ab illius ecclefiae, ad quam omnes referuniur, communione alienus eft.
Hoc pofito jam facile eft ftatuere, quaenam e diftidentibus eeclefiis fit
fchifmatica. Manifelhim enira e(l ex ditlis illam ecclefiiin ej ismodi habendam
dfe, a cu)us communione caeterae omnes vel pcne oranes diilidebant. Nam fi
totius orbis ecclefiac cum ecclefiis difiidentibus , et a fe invicem divuHis com-
inunionem foviffent, cae licet inter fe divifae ab ccclefia tamen univerfa non
erant feparatac, ut contigit in negotio Afiaticorum, Cypriani, Meletii, etc. fi
vero totius orbis ccclefiae dilfentirent, ita ut magna illarum multitudo ex utra-
que parte ftaret, tunc maxime lugendum erat hoc maium , et fi de fide fo-
ret diftentio, adhaer.endum erat antiquitati, eaque pars pro vera ecclefia haben-
da, quac antiquam doQrinam retinebat. Si vero de difciplina aut de levibus quae-
ftionibus eflct tantum quteftio, illi erant magis culpandt, qui primi pacem ab-
rumpebant, aut qui cam ab aliis oblatam nolebant accipere. At fiqui, ut jam
diximus, privati, fi paucae ecclefiae nollent caeterarum omnium decretis obtem-
perare, ac propter leves quaeftiones aut difcipUnam ab earum communione fe-
iuriLlae manercnt, cenfebantur ab ecclefia extorres. Sic Montaniftae et Novatia-
ri iicet antiquae (faltem quarumdam ecclefiarum) circa poenirentiam feveritati
inhaererent, quia tamcn pauci erant, qui iftam retinendam effe ducerent. cae-
terique omnes volebant lapfis veniam indulgere, merito fchifmatici funt habiti.
Sic cpifcopi, qui ftabant a Donato, pro fchifmaticis habendi fuiffent, quamvis
Caecihanum traditorem fuift^e conftitiffet , quia ab omnium ecclefiarum commu-
nione propter unius epifcopi cnmcn exceftilfent. Ita etiara licet Afiatici tem-
pore ViQoris minime fuerint fchifmatici, quia tamen poft concilii Nicacni de-
cretum eamdem cum Aliaticis difciplinam mordicus retinuerunt, merito pro
fchifmaticishabitifunt. SicLucifer et pauci faftionis ejus homines licet antiquaecir-
ca epifcopos lapros difciplinae defenfores veluti fchifmatici et perturbatores ei.cepti
funr. Denique improbati funt nonnuUi epifcopi, qui trium capitulorum damna-
tioni confeniire nolebant, non quod ifthaec tria capitula neceffario damnandt
cfTenr, cutn poftnt defendi ei deiendanmr absque fidei ct religionis periculo,
fcd quia non debebant illi caererarum ccclefiarum confenlui fefe opponere.
Ex diftis, ut puto, faris et abunde liquet, quid et quotuplex effet olim ex-
communicatio , nccnon a quibus et quomodo ferrctur, quod primo loco nobis ex-
aminandum propofueramus j nunc inquirendum cft, propter quid, et in quo$ fcrri
poftit ct debeat.
CAPVT
DISSERTATIONES HlSTORICii:. Dissbrt. IIL 207
C A P U T IL
In quos et pro})ter quid ferri pojfit excoimnunicatio^
w-{ xcommunicationis hae fuerunt olim ordinariae caufae : prima prava do£lrinft
-■ — ^ et traditae a Chrifto et apoftolis difciplinae adverfa. Secunda vita flagi-
iiofa et Chrifti praeceptis conraria, Tertia privati alicujus adverfus difciplinam
ecclellae fuae aut privatae ecclefiae adverfus univerfae ecclefiae difciplinam re-
bellio. Hae caufae excommunicationis ex facris litteris repeti poffunt. Primam
Chrillus ipfe infinuat Matth. 7. ita monens difcipulos attendite vohis a fatfit
prophetis, etc. Hoc ett iftos cavete ne commifceamini cum eis. Hac etiam de
caufa apoftoli quosdam excommunicaverunt, ut Paulus Hymenaeum et Alexandrum:
Qiios , inquit, traditi fatanae , tit dijcant non blasphemare. Monetque idem
apoftolus Titum ut haereticum hominem poft unam et aiteram correptionem devi-
tet. Et Jrannes diftritlius praecipit ne in communionem fufcipiantur ii, qui doctri-
nam de Chrifto veram non adferunt, unde ipfe fertur e balneo exiifle, quod intui
Cerinthum pffe diditiflet»
Secunda caufa ea^ue meo judicio potiflTraa * a Chrifto ipfo traditur Matth.
ig. ubi praecipue agitur de peccato in moribus; fed eadem caufa fufe expHcatur
a Paulo in epift. ad Corinth. 1. cap. 5. cum praecipir, ut inceftuofus Corinthlus
ejiciatur ab ecclefia. Nefcitis , inquit, qiiia modicum fermentum totam majjarn
torrumpit, expurgate vetns fermentum, ut fiiis nava: confperfo .... Jcripji in
epijiola , ( hoc eft dum fcribo vobis in hac epiftola ) ne commifceamini fornicariis,
non utique fornicariis hujus mitndi (hoc eft gentilium) aut avaris aut rapacibtts
aut idolis fervientihus , alioquin debueratis de hoc mundo cxiijfe , nunc aitteni
Jcripfi vcibis (id eft fic intelligi debet quod fcripfi) non commijceri, fi is, qui fra.
ter nominatur, eft fornicator aut idolis ferviens, aut maledicus , aiit ebriofus, aut
rapax, cum ejusmodi nec cibum fumere, quid enim mi/ii de iis, qui foris funt
judieare. Nonne de iis qui intiis funt vos judicatis, nam eos qui foris funt,
Deus judicabit , cuferte maliim ex vobis ipfis. Ob tertiam caufam idem Paulus
monet vitandos eiie quosdam fratres inquietos qui traditam a fe vivendi formam
pervertebant. Nihil operantes ( manibus fuis) fcd citriofe agentes. Dc his haec
habet, deniintiamus vobis ut fubtrahatis vos ab omni fratre inambulante inordi-
nate et non fecundum traditionem, quam acceperunt a nobis , et poftea, qitod fi
qiiis non obedit verbo nojiro per epijiolam hitnc notate et ne commijceamini ctim
illo, ut aonfu.ndatur , addit taraen, et nolite quafi inimicim. exijiimare-, fcd corri-
pite
*
Id eft, frequeritior et magis uiTtata ; nec enim dubium eft, quin fidei caufa petior fif e.x~
«ommuBicationis ratio^ nec id negare miiu mens fuit.
I
3oJ CE ANTIQUA ECCLESI.^ DISCIPLTNA
rite ut fratrcm. Ifaque aflignatae tres a nobis excommunicationis caufae in facrls
litteris inllnuantur, fed er traditioneet ufu ecclefiae abunde confirmantur, cum cer-
tum fit dccretam ede canonibus excommunicationem et faepe faepius latam. Primo
in haereticos doftrinam Chrifti abnegantes vel novam inducentes. Secundo in ho-
jTiincs gravium criminum conviltos. Tertio in privatos qui difcipUnam ecclefiae
fuae infringerent, vel in eas ecclefias, quac generalem ecclefiae difciphnam a conci-
liis univerfalibus ftatutam obfervare pertinaciter nolient. Vix ac nec vix quidem
nliis de caufis c.xcommunicationem latam aut decretam efTe leges.
Caeterum propter haecexcommunicatiomortaUs, de qua tantum hic agimus,
ferri non poteft, nifi res fit manifefta et publica. Et certe quamvis nonnulli pu-
tcnt poenitentiam publicam, ac proinde medicinalem excommunicationem infliQam
efl^e pro peccatis occultis, nemo hatlenus exifliimavit aut dicere aufus eft aUquem
flb ecclefia invitum cxcommunicari aut pelli potuifle, nifi manifeftiim foret ejus cri-
men Kemo quippe potcft aut debet excommunicatione mortali plcfti, qui non vcl
fuo vel aUorum teftimonio conviftus fuerit et poenitentiam agere detretlaret, hu-
iusmodi autcm hominum culpas manifeftas efle haud dubium. Deinde fi quis ca
dc re dubitarct, fexcentii doceri poflct teftimoniis, quorum nonnulla hic proferam,
Origenes in Jof. hom. 20. Ubi,'wquh,peccatum non eji evidens,ejiccre de ecclcfia ne-
TTiinem poffimus, ne forte eradicantes zizania, eradicemus et triticum. Optatus L. 7.
Accufatore jUente non licuit nohis reum ahjiinere, fcriptum eji enim antc cognitam
caufam neminem cjfe damnandum. S. Auguft. iib. 3. contra Parmen. cap. 2. ait ne-
minem pofl^e anathematis fententia percelli, nifi aut fponte confcjjnm anr in aliqiio
faeculari vel ecclefiafiico judicio nominatum atqiie conviSium. Antiquus auror quaeft.
m urrumque teftamentum apudAug. quaeft. 102. Adhuc, inquit, eji aiiquid, quod
dcprehendit Novatianus, cur, inquit, corpus Domini tradunt iis, quos noverunt
peccatores: quafi pojfint ipfi adcufatores ejfe, qui funt judices. Si autem adcufati
fucrint et manifejiati, potuerunt abjici. Innoccntius I. epift. ad Exuperium ratio-
nem reddens,fj/r communicantes viri cum adulteris uxorihusnon canveniantycumcon-
tra usores in confortio adulterorum manere videantur; fuper hoc, inquit, chrifiia.
na religio adulterium in utroque Jesu pari ratione condemnat. Sed viros^ fuos mw
lieres non facile de adulterio adcufant, et non habent latentia peccata vindiSiam.
yiri autem liherius uxores aduUeras apud facerdotes deferre confueverunt , et ideo
mulieribus prodito eorum crimine communio denegatur. Uxorum autem latente com-
wiffo nonfacile quispiam ex fufpicionihus ahjfinetur, qui utique fnbmovebitur,f ejus
poitium detegatur, cum ergo par caufa fit , interdum probatione cejfante vindi^iae
ratio conquiefcit.
Dcinde vero non omnes publici peccatores aut haereticl ftatim excommunU
catione monali plcftendi crunt ; fed prius corripiendi, poftea admonendi ab eccle-
(la et medicinali excommunicatione plettcndi ac tum demum penitus ab ecclefia eli-
inintndi: juxta inftitutam aChrifto corripiendorum fratrum rationcm, cui fuftVaga-
tur Paulus in cpift. odCorinthios ; poftquam enim duit cap. it. k multum timerc,
ne
DISfERTATIONES HISTORIC-^. Dissert. UT. aoj
ne cum venerit Corinthum, cogatur multos lugere ex ns,qni ante peccaverant et non
egarant poenitentiam fuper immunditia, fornicatione et impudicitia, fubdit cap. 15.
Ecce tertio venio ad vos , in ore duorum vel trium fiabit omne verbum, praedixi et
praedico, iit praefens etnunc abfens iis , qui ante peccaverunt et caeteris omnibus,
quoniam ,fi venero , iterum non parcam . . . ideo haec abfens fcribo, ut praefens non
diirius agam. Ad quem locum Chryfoftomus obfervac Paulum indenuntiandis fup-
pUciisapoftolum mulcum ac vehementem efte, in inferendis tardum ac fegnem;
Ncque enim deiis, inquit, qui peccabant, poenas Jlatim fumjit , fed femel atque ite-
rum admonuitf.et ne fic quidem in contumaces animadvertit, fed rurjus admonet ac
denuntiat dicens ,tertio hoc venioad vos. Idem in homilia quadam de poenitentia
ait, Paulumhac tnoderatione uti, ut illos per patientiam ad poenitentiam adduceret,
non enim peccatores , fed non poenitentes , lacrymis dignosfore dicit. Agit porro
hic apoftoius de excommunicatione in .convi£ios , et poenitentiam agere derre-
-^^ptes , docecquc cvemplo fuo , iftam excommunicationem ferri non debere
iij ; alios quam in pubUcos peccatores, et quidem pluribus vicibus admoni-
tos , et ad poenitentiam fponce agendam excicatos. Hinc aliquando peccacores
etiam convitti excommunicacione medicinaH priusquam morcaH pleQebantur, prae-
cipue ubi fpes emendacionis erat. Certe annuit Auguftinus, huncfuiffe morem ec-
clefiae Africanae: Nos vero , inquic homil. 50. de poenitencia, a communione qitem-
quam prohibere non pojjiimus , quamvis liaec prohibitio nondumjtt mortalis , fed me-
dicinalis, niji aut fponte confe/Jum, aut in aliquofive faeculari five ecclefiajiico ju-
dicio nominatum atque conviBum. Ex quibus verbis liquec, excommunicacionem
medicinalem praeceffiffe morcalem, atque eciam in conviclos fuiffe lacam. In po-
fterioribus conciliis morcalis excommunicatio dicicur anathema, quod ancequam pro-
nuncierur in noxios, jubencur prius excommunicari. Sic in quinta fynodoRomana
fub Symmacho primum excommunicari jubentur ii,qui decreta concilii violarent;
ac deinde fi fe non emendaflent, anathemateferiri. Agapetus epift. 6. aic,Cyrum
et ejus fequaces jam excommunicacos , fi fe non emendarent, anathemate feriendos
effe. Nicolaus primus epiftola 7. Joannes VIII. epift. 17, anathema pariter diftin-
guunt a fimplici excommunicatione. Attamen non feraper excommunicatlo me-
dicinalis praeceflic morcalem, praecipue ubi nulla fpes emendationis apparebat; fed
praecefl"ere femper admonitiones excommunicationis fententiam, haecque folemnis
fuit ecclefiae confuetudo. Teftes funt hujus rei patres Ephefini, qui canonibus fan«
citum eflTe ajunt, ut reus tertio vocetur. Sancia fynodus, iuquiunt aftione i. ca-
nonibus obtemperans tertio Nejiorium vocavit: Et poft Juvenalis Hierofolymitanus :
Cum leges, inqult, ecclejiafticae jubeant tertio reos vocari, ut Jeipfos defendant ab
iis, de quihus accujantiir. In relat. ad imperatorcra. Cum canones jubeant tertio in-
obcdientes vocari. Inde a patribus Chalcedonenfis concilii ita cer vocacus dicitur
Diofcorus, jii.\ta JanEios et divinos canones. Extat autcm ifte canon inter cos,qui
dicuntur apoftoli 74. atque illa confuetudo in novo eciam jure obcinuic. Nec alia
melior hujus ratio reddi poteft quam maternus ecclcfiac in cuntios affeQus , quo
D d cuperet
il^
I)E ANTIQUA ECCLESlil DISCIPLINA
euperet ad exemplum Chrifti omnes falvos fieri, nec quemquam perire. Hiiic
quantum in fe eft , nihil omittit, uf peccatores ^d meliorem frugem revocet : nec
quidquam eft,quod illam majori dolore afficiat, quam cum cogitur e finu fuo quof-
dam efiliK fuis expeilere, ct fatanae tradere. Adde,quod faepe ex excommunica-
tione multa nafcuntur mala , multa difiidia , quae totam ecclefiam non mediocriter
concutiunt, et multos ad perditionem trahunt.
His d« caufis impulfi fanfti patres, in excommunicatione feren-
da valde cauti fuerunt, et non nifi gementes, dolentes, ac velut inviti quem-
quam excommunicafre leguntur. Cum dolore enim, inquit Ambrofius lib. 3. ofF.
c. 27. amputantur etiam, qude putruit pars cnrporis et dm traEiatur , J: poteji Ja-
narimedicamentis, fi non pote/i tunc a mcdico bono ahjcinditur , fic epijco-
pi ajfeiius boni eji , ut optet fanare, ferpentia aiiferre iilcera, adducere ali-
qua, n.m abjcindere, pofiremo ,quod fanarimnpotefi, cum dolore abfcindere. Quam
in rem hic pauca dc multis , quae poffent congeri exempla, producam. Firmilia-
nus et caeteri epifcopi Antiochiae congregatr, haud cito et temere in Paulum Sa*
mofatenum fententiam tulerunt , fed diuturnum ipfi. refipifcentiae tempus dede-
runt. Firmilianus , inquiunt apud Eufebium lib. 7. c. 30. cum his Antiochiam ve-
nijfet, damnavit quidem dogmatis ab illo inveEii novitatem,ut teffamnr 7ios,qui ad-
fuimus , et alii plures perinde ac nos optime norunt ; fed cum ille mntattirum fe
'jententiampromifijjet, credens ei Firmilianns , fperanfque fi.ne tilto religionis no-
(irae probro atque difpendio rem optime conjiitui pojje , diflulit jententiam fuam de-
ceptus , fcilicet ab homine , etc. Et poft aiia declarant fe necefiirate adduttos Pau-
lum excommunicafie. Hunc igitur , inquiunt , Deo beltum indicentem, nec cede-
re volentem , cum a communione noftra abdicajjemns , necejfe habuimus , etc. Arius
flb Alexandro, nonnifi poft varias difputationes et admonitiones eft ejeftus, et ta-
men Alexander in epiftola ad univerfos epifcopos, ait fe dolore aftici oh exitium
Arii etfequaciim praefertim, quod cum ecclefiae du&rinam olim perceperint , nunc
ab ea defciverunt. Cyrillus non ftatim Neftorium a communiorle fua expulit, fed
faepius monitum dato etiam refipifcentiae tempore; et fynodi Ephefinae patres te-
ftantur,fe invitos, ac non fine gemitu et doJore ad damnandum Neftorium defcen-
dllfe. Lacnjmis, inquiunt, fubinde perfufi ad lugnbrem hanc contra eum fenteyu
tiam necejjario venimus. Flavianus in fententia ipfa aclverfus Eutychem teftamr fe
Invitum eo venifiTe. Lacrifmantes , mqw, ac gcmentes perfcfJam ejus perditio-
nem decrevimus, per duminum nnftrum ^efum Chriftum ab eo blafphcmatum extra-
neKm eum ejfe a noftra communione et primatu mona/icrii. Qua de re fcribens po-
ftea ad Leonem pontificem : Depojhis , inquit , flctihus ct lacryviis, quas incejfan-
ter fundo, quia fuh me clcricus invajus eft a fero daeminc. Et ipfe S. Leo epift,
j3. ad Pulcheriam ; multnm doleo , multumque contrifior , de cafii fcilicet Eutychis.
Item cum in Diofcorum lata eft fententia in concilio Chalcedoncnfi, epifi-opi doien-
tes ac gementes fe id facere dicunt, arque inter nl!os Jtilianns Coeiifis Romani pon-
tificis icgaius, dolens ucgemens, inijuit, dicQ alienum eum ejfe ab epijcopatus di-,
■ i gnitatt
DIS,SERTAT'ION:ES mSTOllCfB, CrssERir. 111. »t,
gnitate. S. Leo epift. 93. Nulli chriftUnorum, inquit, facile communio detiege^
tiir, nec ad indignantis fiat hoc arhitvium Jacerdotis , quod in magni reatus ultio-
nem invitiis et dulens quodammudoidebet inferre animus. Concilii Milevitani anti-
iiites dum Pelagium et Coeleftium damnant, optare fe dicun:, ut de ccrreftioiie
jjotius eurum gratulentur, quam eontrijientur interitu. Denique ut aliamittam,Leo
X. Lutheri eirores damnans, a.nfe id facere prae mocrore et animi angufiia tanta,
ut vix exprimcre pnjfit,
Eadem de caufa tam proni fuerunt antiftites , tam faciles ad recipiendos hae-
reticos et petcatorcs refipifcentes, ut ipfis ad redeundum in ecclefiam viam ultro
complanarent. Ita Marcioni ad ccclefiam redire cupienti ea conditione datus efl: re-
grefTus, ut eos, qui cum ipfo aberraveraiit, revocaret. Ita concilium Nicaenum
cum Ivfelitianis, qui nullam veniam fummoperc merebantur, clementiflime egit '
illoru-m epifcopis honorem relinquens, et nemini eorum aditum ad officia cccle*
fiaftica intercludens. Eadem item fynodus fimili (5/!'.oto,u.i'<»Novatianos ad ecclefiam
invitavit. Ita etiarn tempore Arianae haerefeos, quicumque cum Arianis commu»
nicaverant, aut in Arianum dogma lapfi fuerant, non folum fufcepti funt in com-
munionem, fed etiam cpifcopatus retinuerunt, * ac contraria Luciferi Calanrani
feveritas improbata efl. De hac ecclefiae indulgentia ad lapfos irevocandos legc Atha-
nafium epiftola ad Rufinianum et Hieronymum , in dialogo contra Luciferianos
At nuUum habemus infignius exemplum iffius ad haereticos ad ecclefiam iiVvitan-
dos indulgentiae, quam quod nobis fubminiflrant pacis conditiones a catholicis ob-
latae Donatiftis ante et poft coUationem Carthaginenfern ; proponunt enim eis pet
epiftolam , ut ficatholici vi9i fuerint incollatione, cedant epifcopatibus fuis, fi e
contra viflores fuerint, nonidem in Donatiftis ftatuunt, . fedconcedunt eis, ut ho»"
norcm epifcnpatus non amittant, poterit quippe, inquiiint, unu/quifque noflruin
honoris focio fibi copulato viciffim federe cminentius, ficiit peregrino epifcopo juxt^
covfidentcm collcgam, hoc cum alternis bafilicis conceditur ..... ut jnio eoruiii
defuvBo deinceps jamfingulisfinguli pri/iino more fuccedant , aut fi forte popidi
chrijiiani fingulis deleEiantur eptfcopis , et duornm confortium inufitata rerum fa-
cie tolerare non poffunt , utrique de medio difcedamus et damnata fchifmatis caufn
in unitate pacifica confijiatis. Ah his fingulis in ecclefiis annuentibus unitati faEiae
per loca neceffaria conjUtuantur epifcopi. Huic propofitioni confenferunt omne»
epifcopi catholici, uno aut altero exceptis , qui cito caeterorum confenfu et admo-
-nitionibus in eamdem fententiam defcendere coaQi funt. Poft collatiohem vero ea-
dem conditio eft Donatiftis oblata, ut conflat ex Auguflini fermone 37. tom. 10.
Epijcopatum , inquit , amatis , nobifcum habete . ' . ' ,- . , ' diximus , ut ambo fedeant
in una fimplici bafiliftf, etc Ex quibus abunde liquet nihil non faciendum; effe. ut
D d s • ' qut
,\* Intellige;iftuj-i,;;Ut prAecedentia et fequentia doeent de refi^i&edt^bas Ap haeref}, nec «Iker
jU*hi poffunt verba mea, fed majoris' elittidatiouis ergo id monejiduin diixi. ' ' d^'-*
2ta
DE ANTIQUA ECCLESI.^ DISCIPLINA' ^
qui ab cccIcRae unitate praecifi funt, ad eam revertamur ; ac proinde inulto majo'
ri cura cavendum, ne aliqui ab ea unitate temerc aut incantc feparentur.
Sed ut apertius explicetur, quibus in calibus ferri, aut non ferri pofTit ex-
communicatio , circa finguias caufas excommunicationis a nobis allatas, pauca funt
obfervanda. Diximus primo, propter haerefim ejici homines ab ecclefia, fed hoc
inteUis^endum de haerefi manifelta, nec non de iis , qui in ea funt pertinaces , et
dc quibus periculum eft , ne caeteros in eumdem errorem trahant. Itaque primo
non eft excommunicatio ferenda ob leves quaeftiones , qtiae fidei regulam non attin-
gunt, quaeque liberum patiuntur cujufvis judicium : Nam^ ut inquit Tertullianus,
haec Jola efi regiila fidei , quae haerejfes facit , et eafcmcl pojita matiente in fua for-
ma , quantumlibet quaeras et tracies, et omnem libidincm curioftatis effutidas , ti-
hi licet. Secundo, non debet ferri excommunicatio , nifi in pertinaces, qui mo-
niti doftrinam fuam revocare nolunt, ut oftendimus.
L>iximus deinde excommunicationem ferri in peccatores, fed hoc intelligen-
dum de iis , qui in peccata gravia et canonibus prohibita prolabuntur, quique de
iis accufati ac convitli funt ; idque cum nullum gravius malum timerur, fi a com-
munione ejiciantur. Prirao ergo non debet excommunicatio fcrri ob levia et quo-
tidiana peccata, imo etiam ob mortalia, nifi exteriora fint, et eorume numero, quac
fcandalo funt aliis, qualia funt adulterium, homicidium, et alia hujufmodi. Sc-
cundo, non debet ferri, nifi in accufatos et conviclos, ut late probarum eft, et
modo confirmabitur ex Auguftini teftimoniis. Tertio , non eftprudcntiae aliquem
ob flagitia ejicere ab ecclefia , cum gravius malum timetur , puta ecclefiae per-
turbatio aut fchifma. Hanc regulam iaepe tradit Auguftinus in libris contra Do-
natiftas. Hanc praefertim late, probat lib. 3. contra epift. Parmen., e quo fequen-
tia funt defumpta. Sed dicet, inquit, aliquis ., quomodo poterimus apojlolo obedi-
re dicenti, cum ejufmodi nec cibum fumere. Huic objeftioni fic refpondet : in hac
velut anguflia quacftionis non aliquid novum aut infolitum dicam, Jed quod fanitas
obfervat ecclefiae, ut cum quifque fratrnm-,id eft, chriflianorum intus in ecclejiae fo-
cietate conjiitutorum , in aliqito tali peccato fuerit deprehenfus , ut anathemate dig-
nus habeatur, Hat hoc , ubi periculum fchifmatis^iuUum eji, atque idcim eadile-
Siione, de qua ipfe alibi praecepit dicens , ut inimicim cim non exifiimetis , fed
torripite, utfratrem; quod fi non agnoverit nec poenitendo correxerit , ipje foras
exiet , et per propriam voluntatem ab ecclefiae unitate dirimetur. Deinde rcgulas a
nobis fuperius traditas ipfe etiam tradit. Qiiando, w(^u'n,ita cujufque crimennotum
eji omnibus,et omnibus 'execrabite arparet, nt vel nullos prorjus , vel non tales ha-
beat defenfores ,per quos pofjit fchijma contingere ,non dormiatjeveritas difciplinae,
in qua tanto eft efficacior eriicndatio pravitatis , quanto diligentiur confirmatio cha-
ritatis. Ergo ex mente S. Auguftini, ut quis propter crimen excommunicetur, re-
quiritur primo , ut crimen lit omnibus notum, hoc eft, manifeftum : fecundo,
ut fit execrabile : tertio, ut nuHum fit fchifmatis periculum, quod uliimum con-
tingit, Ouando quis focios habet multos ; Nequeeuim, pcrgit Auguftinus, poteft
* .•/,:.D i .. !■! c^ «ui« 'i-ii iii'^ I elTe
DIS5ERTATI0NES HISTORICAE. Dissert. III.' »15
effe falubris a miiltis correptio , nijl cum fociam non habet multitudinem ; cum ven
idem morbus plurimos occupaverit, nihil aliud bonis rejiat , quam dolor et gemitus.
Eadem fermehabet lib. 3. contra litteras Petiliani c. 96. Apud nos, inquit ,quicumque
tnali vel penitus latent, vel quibujdam noti propter bonos, quibusfunt ignoti, et apud quot
convinci non poffunt ,propter pacis et unitatis vinculum tolerantur . .. nec propterea
tamen ecclcjiajiica difciplina negh'gitur a conjiantibus et diligentibus , et prudenti-
bus difpenfatoribus Chrijii, quando crimina itamanifefiantur, ut nulla pojjiut pr»
hahili ratione defendi. Extant innumerabilia documenta in iis,quivel epiJcopi,vet
alicujus hujujmodi gradus clerici fuerunt, et nunc vel degradati, vel pudure m
alias terras abierunt, vel ad vos ipfos , aut ad alias haerejes tranfierunt , vel in
fuis regionibus noti funt. Eadem ccnties inculcat Auguftinus, malos fciiicet in cc-
clelia cife quos illa ferre cogltur, vcl quiaoccultifunt, vel <^uianon accufantur, vel
quia periculum effet fchi/matis fi ejicerenrur: vide ipfum in pfalmum contra partem
Donati,necnonlib. 4. de Bapt. hb. de unit. eccl. cap. 14. hb. 2. contra Crefc. cap.
36. et hb. 3. c. 31. 64. et 65. et ahbi pafhm. Uno verbo eadem fuit Afrorum
omnium fententia in coUationeCarthaginenfi , quorum nomine profirernr Auguftt-
nus ecclefiafticam quidcm dijciplinam non ejfe negligendam , et ubicumque fuerint
proditi mali, coercendos eos ejfe, ut corrigantur, non folum fermone corre£iionis , ve-
riim etiam excommunicationibusi ita tamen, ut propter pacem unitatis etiam cogniti
tolerentur.
Denique diximus terriam excommunicaiionis caufam eHe ob difciplinam , vel
unius ecclefiae ab ahquo privato, vel totius a fingulari ecclefia violatam. Verum
hoc in cafu magna debet c/re prudentia ; nam praeter cautiones jam adhibitas ahis
incaufis, valde cavendum primo, ne ob levem aliquam et nulhus ad religionem
aut bonos mores momenti difciplinam ejiciantur de ecclefia viri probi. Seeundo,
ne ecclefiae a fe invicem propter diverfitatem difciplinae fe{>arentur. Haec enim fi-
dei et bonis moribus nihil obeft , conftatque femper fuifl!e vaiios ecclefiarum ufus
et ritus, fine ullo religionis difpendio. Egregium eft hanc in rem a nobis non fe-
mel laudatum S. Irenaei et ahorum epifcoporum monitum ad Viftorem, ne prop-
ter diflenfionem circa pafchae celcbrationem pacem cum orientalibus abrumperet ,
fed paci et unitati confuleret, cum variae eflent tam circa pafchae celebrationem ,
quam circa jejunia et alios ritus ecclefiarum confuetudines ortae vel ex negligentia ,
vel ex fimplicitate erimperitia eorum^qui raorem a majoribus traditum non obfer-
vabant, propter quas difciplinae varietates communio nunquam interrupta fuerat;
lege Eufcb. lib. 5. c. 24., er quae diximus,ubi de Viflore. Similiter in quaeftione
de haereticorum baptifmo iterando, Stephanus videri poteft reprehenfioni obno-
xius, quod leviter Afro« e.xcommunicaret. Eos autem, qui Romae funt, inquit
Firmilianus, non ea in omnibus obfervare , quaefunt ah origine tradita , et frtt-
fira apnftolurum autoritatem praetendere. Scire, quis etiam inde poteft, quod cir-
ca celebrandos dies pafchae , et circa multa alia divinae rei facramenta videat ejfe
apud illos aliquas divetfitates ) nec objervari illic aequaliter omniay quae Hierofd'
D d 3 lymis
I
,^4 '.liDE-ANTrQVA ECCLESIi^ DISCIPLINA .
liimis ohfervantur. Sectindum, quod in caetcris quoque plurimisprovinciis mnlta pro
lacorum ct nomintm diverjitate variantur ; nec tame-.i propter iioc ab ecclefiae catho-
licae pace, atque unitate aliqtia.ido difcegiim e/i. Ouod nunc Stephantis atfus ejl
■facere, rumpens adverfum nos pacem , quam femper aiitecefforcs ejiis nobifcum amore
et honore miitiio cujiodicrant. Et poft multa ; Excidijii, inquit , de Stephano iq-
quens, teipfum , noli te fallere , fiquidem ille eji verc Jchifu^atictis , qui Je a ^m-
mtinione ecclefiajiicae unitatis apojiatam fecerit. Dtim enim putas omnes a te ahjii:
neri poQe, tcipftim ahfiinuifli, etc. Quibus verbis egiegie docet Firmihanus prop-
ter vaiietaiem difciplinae non e(re abrunipendam pacem. De eadem re pronuntiaf
Dionvfius fenoUe tum Africanorum, tum orientalium fententias, et ftatuta circa
itcrandum hacreticorum baptifma fubvenere , eofque ad jurgia et contentiones cx-
citare, cum fcriptum fit, non commiitabis terminos proximitui. qttos parentes tt^
pofiieruJit. Balilius item in canonibus hanc quaellionem traclans, fingularum ec-
cleliarum difcipUnae inhaerendum eire docet. Et ne fulpeaos hac in re tcfles
proferre videar, ipfe Auguftinus non obfcure faaum Stephani improbat, cum
toties Cyprianum laudat, quod noluerit quemquam a communione fua repellcre.
AUud ad propofitura cxemplum habemus ex Cypriano epift. 52., ubi notat quof-
dam Africanos cpifcopos ante fuam aetatem, dandam pacem mocchis non putavif-
fe et in totum poenitentiae locum cis praeclufiire, nec tamen propterea a coUegio
caeterorum epifcoporum recediflTe, aut cathoHcae ecclefiae uiiitacem vel duritiae,
vel ccnfurae fuae obftinatione rupifte : Vt quia. inquit, apiid atios pax dahatur,
qui non dabat de eccleiia fepararetiir , manente concordiae vinculo , et perfeverante
ecclcfiae catliolicae individuo facraviento. Huc etiam pertinet illud Hieroiiymi ep.
ag, unamquamque ecclcfiam fuas obfervare debere confuetudines, quali traditio-
nes apoftoUcas, nec aUquorum confuetudincs aJiorum contrario more fubverti,
Nec abludit iUud Ambrofii apud S. Auguftinum, ad qtiamcumqne rcgiunem vene-
ris, illius conftictudinemohferva,ne cuiqiiamfis fcandalo, aiit quifquam tibi. Quum
itaque certum fit difciplinae varietatem fidei aut religioni nihil ofhcere, plerumquc
farius eft, cuiUbet ecclefiac Uberum reUnquerc, ut difciplinam ab aliarum confue-
tudinc divcrfamfcquatur, quam eam ad caeterarum morcs ampleftendos adigere,
praefertim cum fchifmatis peiiculum imminct. Nihilominus tamen, fi univerfa
ecclefia , aur faltem ejus maxima pars e re fua interdfe judicaverit, ut aliqua con-
fuetudo ubique obfervetur, privatae ecclefiae caeteris confcntire dcbent, nec perti-
naciter oblutlari, ct fi pofterius id faciant, merito pro fchifmaticis habentur. , Vii
de hujus rei cxempla allata in fine fuperioris capitis, quae hic repctcre foretinutile.
Quod G privatus quifpiam adverfus plurium ecclcfiarum , aut etiam adverfus eccle-
iiac fuac confuctudinem infurgat, merito punitur et excommunicatur, ac fcbifma*
ticus audit, ut fexcentis oftendi poffet exemplis.
Cacterum quamvis canoniftac vulgo teneant cicommunicationcm infcrri noa
poire, nifi ob pcccatum mortalc, conftat tamcn innumcris prope canonibus poenam
cxcommunicationis fanciri , ct guod idcm clt, anathcma ferri proptcr rcs ad difcipU-
DISSERTATIONES HISTORlCjE. Dmstot. HI. iij
nam pertinenres, quae non pofTunt dici matcria peccati inortalis> nifi forte ratia-
ne fcandali et contemptus. Verum in excommunicatioiie infligenda Don tara co»»
fideratur gravitas peccati, quam ofFenfio et penculum inde imminens Cocierati fide-
lium, vel ex malo exemplo, vel ex prava doftrina. Porro necefTe non arbitror hic
exempla fubjicere anathematis indi£lr, aut excommunicationis latae propter leve»
caufas ,* res enim notiflima efV, patebitque percurrenti canones conciliorum etiara
antiquiflimorum , ut Eiiberitani , Gangrenfis, Arelatenfis et caeterorum.
Sed jam fatis de caufis excommunicationis, nunc de iis, in quos fertur,
quod jam ex parte efFeftum efh Primum enim conftat eam ferri non pofTe in oc-
cuitos aut haereticos peccatores, Quod etiamfi non doceret traditio , ratio ipfa evin-
cit. Nam excommunicatio eft feparatio e fidelium conventu et focietate, teu a£lus
clavium externus e; in foro exteriori. Nam interius homo non ligatur ab ecclefia,
fed fe ipfum per peccatum ligat coram Deo non coram ecclefia, ergo ab ecclefia ex-
terius ligari non potefl , nili exterior Gt innodationis caafa et hominibus nota,
Quod adeo verum e(t, ut,qui cum Arnaldo et Morino contenderent, propter oc-
culta peecata poeniteniiam publicam fuiffe impofiram ; adferere tamen non pofTent
excommuwicationem illam , quae morralis eft, in oceultos peccarores ferri pofle. Di-
cere enim non pofTunt eos in foro exteriori potuiirc compelli ad agendam psenitcn-
liam publicam, fed hoc unum probare fe purant , iis, qui facerdotibus occulca cri-
mina in confeflione fecrera aperiebant; impofitam fuifTe, poenitentiam publicam ,
ad quam tamen agendam in foro exteriori cogi non poffent, nifi ahundc criminis
convicH forent ; nullus enim, ut puto , dixit unquam occultum peccatorem, ec
peccatum fuum fecreto confefrum facerdoti a communione eccIeCae invitum pelli
potuiffe,
Sed inquiet aliquis, verum id qaidem eft de excommnnicalione ferendae,
ut loquuntur, fententiae , non autem de excommunicatione latae, ut volunt, fen-
tentiae ipfo fafto incurrendae : celebris enim efl ifta di{Kn£lio apiid reccntiores ca-
noniilas, qui excomraunicationem ferendae fentenriae illam dicuntefTe, quam p?r
ipfum aflum peccator meretur, non incurrir, fed tantum per fententiam, quae con-
fequitur aftum, et ideo dicnnt ferendae f€ntentiae\ excommunicationem vero la~
tae Jententiae , eara volunt effe, quae ipfo faflo incurritur. Priorem igitur aiunt
ferri tantum p^ ffe in peccatorem Hororium et criminis conTiflam ac infuper admo-
nitum, pufteiiorem vero ipfa perpetrarione criminis incurri contendunt, iino noi>-
ruUi ex iis aiunt, eam in peccatum prorfus interniim , quod exrerius nullo modo
proditum fuerit, cadere, ut verbi graria in propofitum aliquod internum, alii vero
ceiifent haiic non fecus ac caereras cenfuras necnon interdi£tum et irregulaiitarein
(de iis enim idem judicium ferendum) non habere locum in peccaris mere inrerniSf
rifi extenus prodierint per aliquod ditlum, aut fa£lum heet hommibus ignotum,
Rcs exemplo illuflrabitur , prioris fententiae fautores dicunt, eum, qui conflituir
flc propofuit hominem occidere, pofTe excommunicationem incurrere , poflerioris
y«ro defcufores opinionis id fieri non pofTe, nifi revera tcmaverit , ac praercr c»-
giiatia'
.j4 DE ANTIQUA ECCLESIiC DISCIPLINA
oitationem animi aliquid in hunc finem prodiderit, flve difto, five fa£lo , licet nul-
fi praeterquam Deo noto. Prioris fententiae autores enumerat Suares difp. 4. dc
ceiifuris fetl. 2. n. 5., Gloffae autorem in cap. cogif. de poenit. D. i., et in Cle-
ment. i. de haeret. §. Verum, fanftum Antoninum 3. part. tit. 24. cap. 7., Panor-
mit. incap. extirpandae §. qui vero in ejus repetitione, n. 21. majorem in 4. dirt.
i2.'q. 7. §. contra primim. Rofellam verbo abfolutio et verbo haereHs. Adrianum
quodlibctoS. et in 4. q. ?., Pigghium lib. 6. de eccl hift. cap. 16., Cordubam
lib. 4. quaeU. theologicarum quaelt. i 3. Medinam cap. depoenit. Pofleriorem vcro
fentennam fequitur ipfe Vafquez ibidem, itemque Tar.nerus difp. 6. de poenit.
quaefl. 10. dub. 3. num. 55. HugoHnus de cenf eccl. tab. i. cap. 9. $. 12. Bona-
cina de natnra et caufis cenfurae puntlo 3. n. Becanus et alii. Sed ifli meo judi-
cio inconfequenter ratiocinantur. Nam li aftiones internac fubje£1:ae non funt ju-
rifdiflioni ecclefiae , ut mulris rationibus probant, dici vix poteft, cur idem judi-
cium non fit ferendum de atlionibus externis,quando funt ignotae. Sic non video,
oua de caufa homo non pofiit excommunicari ob haerefim mente conceptam, pofiit
vero ob iftam haerefim nulio audiente vel praefente verbis prolatam. Hoc tamen
polterius adferunt, prius negant, qua in re mira mihi videtur iflorum argutia. Ve-
rum miffa canoniflarum autoritate videri poteft aliquibus excommunicaiionem latae
fententiae ipfo faflo incurrendae olim in ufu fuiffe, et in peccatis occultis iocum
habuiffe. Sciunt enim omnes palfim in canonibus anathema, feu excommunicatio-
nem infligi peccatoribus omnibus fine difhnftione occultorum et manifefbrum ,
imo etiam aliquando occultos peccatores excommunicationis fententia involvi. De-
nique iam ab aUquot faeculis decretales Romanorum pontificum fcatent excommu-
nicationibus latae fententiae, ac ipfo fatlo incurrendae paflimque fulminantur, ut
aiunt, ut compellantur homines ad dctegendos furti, homicidii, et aliorum crimi-
num autores. . . , - . ^ . „
Refpondeo, cxcommunicationem latae lententiae non elle eam, quae huc uf«-
que defcripta eft. Nam quotiefcumque in canonibus antiquis dicitur anarhema ge-
neratim in eos, qui hoc aut iftud egerint, hoc nihil aliud fibi vult,quam cos, qui'
iftud egifTe convi£Hfuerint,excommunicandos, non autem revera excommunicatos
Hoc autem conflat ex eo , quod in canonibus paulo antiquioribus nunquam
leges haec aut fimilia verba, f\t ipfofaRo excommunicatus et depoftus, qui id fecC'
rit. Sed iatnum , fi quis id fecerit,excommunicetur, deponatur , fc^regetur , qui-
bus formulis, ut confentmnt canoniftae non e.\primitur excommunicatio latae fen-
tentiae, fed ferendae.
Quod vero fpectat ad voccm anathema, qua utuntur non raro antiqui , haec
comminatoria tantum efl et deteflatoria , vox enim graeca «ivxhf*» in facris iitteris
ufurpatur pro voce hebraea riDln Harma, quam vulgatus expofuit pcr anarhcma
Num. 21. et Jud. i.,defcendit aurem vox Hebraca a radice D"in Haram , hoc efl,
eccidit, delevit , exrernjzHdUjf , igituv anathema proprie ct fccundum ufum judaeo-
rum
\
I
DIS;SERTATIONES HISTORI.CAE. Dissert. III. ji,^
rum eft res, qme e.\ecratioiie et ruina digna eft, et verbum xvoiB-ii^^Tl^iw eft rem
abolere et diris devovere, Hanc autem fignificationem habet apud iept-'.a<Mnta. SJc
Num. 2 1. dicuntur urbes Chananaeorum , quae traditae func fihis Kraelt ut dele-
re-atur, dicuntur, inquam, anathen-iatizatae, et vocatum inde hunclocum «V«4a/^*
KXI KV^W KVi^'cl^XTI<riV oiUTOV (jOV KXVXVXWV) Kxl TasV TToAei? «UTfc , Kxl tTE)C«W«V TO ivZfX,»
t5 tLw^ keivb KvxkfA.». Hinc apud }udaeos anathema vox fuit execrationis et det^-
ftarionis, item jolue 6. v. 17. y.x) Uxi i ttIkh xvxB-ifAx xurn , Kxi ttxvtx. orx 6V<»
Iv «i/Ti; xi/^i'«, fitqiie civitas haec anathema damino,et omnia ^uae in ea funt. Hoc
eft , deleatur. Judicum i. v. i j . Kxi UxAia-i ovo/ji.x TcAew xvxkf>i,x, et vocavit na.
men urbis horma, idejl, attathtma, quia fc-ilicet deleta erat. 4. Reg. 19. v rr.
dicitur rex AfTyriorum a)/a:fi£/A*Ti'(raK, hocell, vaftafie univerfas regiones. Denique
I. Maccabaeorum 5. v. 5. dicitur Judas Maccabaeus, anathematizajfe Idnmaeos et
incendijfe tiirres eortim igni cutn omnibus, qui in eis erattt. Ergo in veteri tefta-
mento anathematizare eft penitus delere, ita utnihil fuperfit; dicereautem dealiquo
anathema fit , eft eum diris devovere, optare , ut deleatur omnino. In novo te-
ftamento vox xvxky.xTl^uv hoc pofteriori fenfu non raro fumitur Matth. 26. v. 74.
et Marci 14. v. 17. de Petro Chriftum abnegante dicitur kx\ H^^xto civxSifA.xTi(uv kxI
eyitvuW, hoc eft, coepit fefe diris derovere et jurare fe non nolfe Chriftum Alt 2->.
V. 12., judaei, qiiidam fe ipfos devoverimt , xvikfxxrirxv , neque manducaturos ne-
quebibiturosydonec occideretit Paultim. Vox autem xvxk[A.x faepe ufurj:atur pro re
execranda Rom. 9. v. 3. cupiebam anathema ejfe pro fratribus meis, hoc eft, cupie-
bam diris devoveri propter fratres meos. i Cor. 12. Nemo Jpiritu Dei loauens
dicit anathema ^efu, feu Jefiim, id eft, nemo qui per fpiritum Dci loquitur, Jefu
Chrifto maledicit, Jefum execratur, et in eademepift. 16. v. 22. Si qttis non amat
dominum noflrum fjefum Chriflum,fit atiathema , hoceft, in execratione fit omnibus,
deleatur de libro viventium, etc. , ep. ad Galat, cap. i. Licet nos aut angelus ali-
ter evangelizet , et praeterquam, quod evangclizavimusvohis,anathemafit. Id Lft,
maledittus et execrabilis , idem repetit v. 9. Denique Apocalypfeos 22. v. 3. di-
citur non amplius futurum in regno coelorum KXTxvxkfj^x, quod vulgatus inter-
pres vertit maledifium, hoc eft, hottto execrabilis et exitio devottis. Itaque anathem»
effe fecundum propriam hujus vocis fignificationem nihii aliud eft, quam execra-
bilemejfe, exitio dignum judicari, diris devoveri.Quia vern , qui ab ecclefia eji-
ciebantur,execrabiles omnibus fidelibus erant, fatanae tradi putabantur flammis
aeternis digni, eodemque quo ethnici et publicani loco habendi. Idcirco hac vo-
ce olim ufi funt cpifcopi in eos, quos e.xcommunicatione praefertim mortali ple-
flendos efl"e ducebant, quofque vel ob hacrefim , vel ob crimina vel ob pertina-
ciam averfabantur, igitur vox ifta anathema fit, nihil aliud fignificare poteft, quam
excommunicetur, vel diris devoveatur, exitio dignus habeatur, quibus formulis
exprimitur excommunicatio ferendae non latae fentemiae, queraadmoduin hae vo-
ccs explicantur a novis canoniftis.
a,8 DE ANTIQUA ECCLESIi^ DISCPLINA
Verumtamen haec difUntlioduplicis excommunicationis latae, ac ferendac
fententiae licet olim ignota oprime poteft defendi , fi dicamus, ut jam obfervavi-
mus, per excommunicationem latae iententiae hominem re ipfa non excommunica-
ri, fed excommunicandum decerni ftatim atque conviclus fuerit ejus rei, propter
quam excommunicatio fertur a jure fine ulio praevio judicio. Haec eft Gerfonis
fentemia in libro de vita fpirituali animae li6. 4. coroil. 14. propof. 2. Qtiaeret :,
inquit, aliauis, quid operentur excommunicatio7ies latae fententiae per canones. Re-
fpondeo , ficut accepi a praeceptore meo , eas tantumdem operari , ut ahjque procejfa
alio aut nova conjiitutionc pojjit judexjlatim probato faB» , vei cnnfcj]'ats ferre ju-
Tis fententiam , et eamdem publicare , nonjic uhi canones ejjent Jolum fcrendae fen-
tentiae , quoniam monitiones et procejjus Jecnndum terminos juris praerequiruntur
wultiplices.
Quaeres, utrum excommunicatio ipfo faQo non id ctiam operctur, ut cni-
libet privato liceat ab iliius, qui rem fub poena e.xcommunicationis ipfo faQo in-
currendae vetitam perpetrat, communione abfqueullo praevio judicio difcedere.
Rcfpondeo,eum, qui in ejufmodipeccatum incidit, vel effe (uperiorem, vel
inferiorem, vel aequalem. Secundo ejus crimen, vel effe notum omnibus, vel pau-
cis tantum. Tertio , vel effe crimen haerefeos vel morum. Quarto, eum, qui vulr
ab ejus communione fecedere, vel efTe folum, vel cum plaribus. Quinto , vei
ipem efTe, ut accufatus damnetur vel non. Secundum haec varie agendum.
Primo enim, fi is, qui aliquid fub poena anathematis ipfo fa£lo incurren-
di prohibitura facit, fuperior fit, deferendus eft ad ejus fuperiorem , puta, fi pres-
byter ad epifcopum, fi epifcopus ad fynodum provincialem aut metropoliranum.
Licuit tamen olim plebi et clero ab epifcopi fui communione propter haerefim , aut
idololatriam difcedere; fed quia multa inde nafcebantur incommoda, id vetitum
«fl canone 10. oflavae fynodi his verbis. Nullus clericus ante diligentem examina-
tionem et fynodicam /ententiam a communione proprii epijcopi fe Jeparet,licet quam-
libet criminalem caufam ejus Je no(Je praetendat , nec recufet nomen ipfius referre
inter divina myfteria. Idem Jiatuimus de epifcopis erga proprios metropolitas , fi-
militer et de metropolitanis circa patriarcham fuum , qui vero contra fecerit ab om'
ni facerdotali operatione et honore decidat. Hinc intelligere efl; graviter decipi no-
vitios quofdam epifcoporum detraftores, qui furtivis , ncfcio, quibus in fcriptis
adferere aufi funt, epifcopos femel in peccata canonibus prohibita lapfos jam non
habendos effe pro epifcopis , nec eis amplius obtemperandum : licet cnim aliquis
«pifcopus ea peccata commiferit , propter quae fit deponendus : femper tamen epi-
fcopus haberi debet, eiquc obtemperare oportet, donec legitime fuerit depofitus,
€t fi id fieri non pofTit ob ejws gratiam et potentiam, tolerandus cfl, non fchifina
faciendum in ecclefia , praefertim cum de moribus non de fide agitur. Sic tcm-
pore Cypriani, ut obfervat Auguflinus, tolerabantur in eccicfia epifcopi illi, quo-
ram luxum et aTaritiam defcribit Cyprianus in Iibro de lapfis.
Secuo:
MSSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. ni. irj
Secundo, fi quis aequalls crimen aliquod excommunicatione dignum fece*
rit, debet a fratre fecreto corripi, deinde adhibendi funtteftes, ac demum ad ec-
clefiam deferri. Si vero damnatus non fuerit, non propterea fchifma faciendum ,
fed vitandus e(Te videtur, fi crimen fit publicum , non item, fi paucis tantum no-
tum. Hoc autem maiiime locum habet in crimine haerefeos, ut ex locis fcripturae
a nobis fupra laudatis conftat , haeretictm hominem pofl iinam et alteram correptio'
nem devita. St quis hanc fidem non affert, ne ave ei dixeritis. Siibtrahite vot
ab omni fratre inambulante inordinate et non fecundum traditionem.
Tertio, fi is, qui in crimen fub excommunicatione prohiTjitum labltur po-
tens fit, fi probabile non fit eum aut emendandum , aut fi fe non emendarit , dam-
nandum : fi periculum majus imrainet ecclefiae ob ejus damnationem , quam ob
fcandalum tolerari quoque debet etiam a fuperioribus. Uno verbo excommunica-
tio fertur vel propter bonum peccatoris, vel propter utilltatem ecclefiae. CeC
farttibus ergo his caufis cefiat etiam obligatio inferendae excommunicationis. Cef-
fant autem primo, quando non eft fpes futurae emendationis ; fecundo, quando
ex ejus damnatione gravius malum imminet ecclefiae , quam toleratio alicujus im-
probi.
At quando quis nominatlm ab ecclefia excommunicatus eft, vel accedit ad
hominum ab ecclefia nominatim cxcommunicatorum confeft"um , tunc non eft ei
communlcandum , et qui cum eo communicat , reus eft mereturque ipfe excom-
municari. Conftat id ex fcriptura, qui ecclefeam non audierit, fit tibi ficut ethni-
cus et publicanus , haereticum hominem pofl unam et alteram correptionem devita ,
ne ave ei diseritis, etc. Atque haec fuit antiqua ecclefiae difciplina : nec enim fo-
lum haerefeon aut fchifmatum autores, et antefignani ac nominatim excommunica-
ti , fed et ii omnes, qui cum ipfis communicabant, a communione habebantur ex-
torr^es. Cyprianus lib. i. epift. 4. quofdam e collegis, qui cum Bafilide et Martia-
11 communicabanr, reprehendit, quafi deificam difciplinam ntgligentes , necnon ia
eos torquet illud Pauli Rom. i., qui talia agunt, morte digni funt , nec folum //?/,
fed etiam, qui confentiunt facientibns. \n conc. Laod, c. 6. vetitum eft, ne haere-
tici in domum domini ingrediantur, cap. 9. vetatur, ne quis adeat coemeteria hae«
reticorum orationis vel venerationis ergo, eteos , qui id fecerint jubet e/fe aliquan-
tifper excommunicatos , cap. 33. vetat, ne quis cum haereticis aut fchifmaticis oret.
In Antiocheno concilio c. 2. cum excommunicatis non licere communicare , neque cum
iis , qui in domibus conveniunt devitantes orationes ecclefiae fimul orare, ab alia
quoque ecclefia non fufcipiendum , qiii ex alia minime congregatur. Si quis autetn
de preshijteris , aut diaconis, feu quilibet ex clero dcprehenfus fuerit , cum excovu
municatis communicare , etiam ifte privetur communione , tanqiiam qui regulam con-
fundat ecclefiae. Itcm cap. 4. declarat abjiciendos ab ecclefia, qui communicarent
cum excommunicatis. Idem habet concilium Chalcedonenfe epift. ad Valent. et
Marciauum, conc. Carth. 7. c. 7., conc. carth. 4. c. 73., Tolet. i. c. 15., Anti-
fiodorenfe cap, 39., Bracarenfe i. cap. 33., Turonenfe 2. cap. jj, et 2i.,conciIiuiu
E e 2 Vcr-
220 DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA ■
Vernenfe cap. 9. , Caefarauguftanum cap. 5., extat etiam ca de re canon inter apo*
ftolicos undecimus, fl quis cum excommunicato faltemia domo oraverit, i{le com-
munione privetur. Huc etiam refer , quae prius retulimus, quum oftendimus
vetitum effe , ne abjeQus ab una ecclefia ab alia fufcipiatur : ex quibus conftat com-
municandum non eife cum iis, qui nominatim excommunicati Cunt, necnon cum
iis, qui communionem haereticorum , vel fchifmaticorum ampleftuntur et ab ec-
«lefia fecedunt. Hi enlm ipfo fatlo, fine ulla fententia funt excommunicati , vel
potius fe ipfos excommunicant, qui ab ecclefia deficientes haereticis vel fchifmaticis
-iociantur et cum iis junguntur. Qui vero ad illorum conventus accedunt curiofi-
tatis ergo, aut qui cum iis orant et communicant, nec tamen flant omnino ab illo-
'rum partibus nec ecclefiam deferunt : fimiHter qui cum privatis hominibus excom-
municatis communicant, puniendi quidem funt ct e.xcommunicandi, fed ipfo fafto
dici non pofTunt excommunicati.
Denique quod fpe£lat ad excommunicationes illas latae fententiae, ct ipfo
■fafto incurrendae, quae in decretalibus occurrunt et quotidie pro rebus tempora-
libus nonnunquam levis momenti feruntur, negari non poteft, quin illarum fre-
quens et promifcuus ufus magnus fit in ecclefia abufus. Quem ita deflet Petrus
Damiani in epift. 12. ad Alexandrum Romanum pontificem. Praeterea, inquit,
xiHO quaedam apud apoftoUcam fedem frequens itfus obtinuit , quae fi fanBa pruden-
tia veflra jndicat , nt nohis videtitr ,omnino dignafunt corrigi. Vmim quia cun-
■iiis fere decretalibus paginis anathema fubjungitur : alterum, quia aijuslibet eccle-
fiae filius , five clericus fit , five laicus , exponere proprii excejjus antijiitis prohibe-
tur ,' quorum primum , quamfit humanae jalutis immane periailum, et infinite pa-
lens vorago labentium, ac pemicies animarum, clementiae vefirae pietas non igno-
-rat , dicitur enim quifquis haec vel illa non fecerii , five certe quijquis hoc, quod
Jupcrius fiatutum efi.irritum duxerit , vel in aliquo violaverit , anathema fit : tibi
notandum ,quam lubrica, quam praeceps fubito mendi itlic procuretur occafio . . . .
et cum dlBante jufiitia alia fit ultione plcEiendus, qui plus delinquit , alia, qui mi-
■nus exeedit, hic graviter leviterque peccantibus aequa cunBis et indifferens poena
■irrogatur hanc itaque homo de homine poenam fumit, quam de fui tranj-
grcffione mandati ipje quoque Deus omnipotens non praefumit. Qiti amat , inquit,
■patrem aut matrem phifquam me, non continuo addidit ,fit anathematizatus vel ma-
•tcdiSius: fed tantum ait, non efi me dignus : et in iege oculus pro oculo, dens pro
dente, percuffura pm percuJ]iira,aduJtio pro adufiione duntaxat exigitur, nec con-
tinuo, qui reus efl, defynagoga projicitur, vel malediBione damnatur. Non enim
fecundum ftoicos omnia pcccata funt ptiria , atque idcirco indifferenti funt ultione
pleflenda, fed jnxta modum culpae temperanda eji cenjura vindiSiae. Porro nec
beattis Gregorius nec caeteri patres , qui diverfis temporibus in apojiolicne fedis re-
jgiifiine fioruerunt, hunc morem cum ftiis reperiuntur obfervaffe decretis, et vix eo-
7?maliquandoJiatutisanathemafuhne&itur, nifi cum catholicae fidei clau/ula ter-
viinatur. Quamobremji fan&ae vefirae reverentiae placet^hunt morem de caetero
a, de-
DISSERTATIONES HISTORIC^. DissEitT. fir. sar
'a decretalihus amoveri praedpiat. HaGenus Petrus Damiani, cui confentir Ger-
fon in lib. de poteftate ecclefiae conf. 4. Haec , inquit, adplicativ gladii fpiritua-
'lis ad defenfionem temporalium , Ji confufionem magndm in ecclelia , /1 vilipenjionem
vel contemptum evangelicae hujus cenfurae fuae, qtiae efi excommunicationis gladius
extreme formidabilis , Ji denique laqueos animabus multorum magis, quam falutem
Jpiritualem induxerit, velinducat , experientiam tejiem voco. Itaque jicut tempo-
ralitas addita cjl ecclefiae pro dote fua , videri poteft ab aliquibus quoad ejus defen-
fionem addere fuffecerat adverfus imperitiores poenam , vel cenfuram temporalem , nt
eft mulElatio pecuniaria vel corporalis detentio vel arreftatio bonorum propriorum.
'Idem in lib. de vita fpirituali animae Ie£l. 4. corollario 7. NuUa lex , inquit, neque
appellanda efi neque ferenda tamquam necejfaria ad falutem aeternam , quae non eft
dejure divi^io in aliquo quatuor graduum,quos leEiio praecedens expofuit , oppofitum
fentientes aut facientes moliunturjiigum imponere gravifftmumftipercervices hominum
•DoEirina haec praecipue locum habet inmateria excovwitinicationumlatae fententiae ,
nam qui pro folis incommodis temporalibus evitandis aut commodis politicis confervandis
'aeternam viilt infiigere mortem, cui qu.aefo fimilis erit? llli nimirum, qui volens muf-
cam abigere afrontevicini,eamJecuripercutiens vicinumftolidi(f exacerbaverit. Sola
itaque contumacia vera vel praefumpte renuens ftare judicio ecclefiae reddit homifiem
prochrijiiano gerentem dignum excommnnicatione :nam fi paratus eft audire ecclefiam,
qualiter velut ethnicus nobis erit aut publicanns7 Porro differt quamplurimum qua-
liseft contumacia, et quam damnofa ecclejrae pro qua mareria et circa quam incurri-
tun nam pejor eft conmmacia in materiafidei et religionis, quam pufillae quaeftio-
nis de paucis denariis, ubintmqtiam tantim prodeji obedientia , quantum obeft ex-
'communicatio Jeparativa a fpiritualibus fiiffragHs et fociefate JanSiorum. Multa his
♦addere poflem doftorum hujus aevi fcripTorum teftimonia , qui in frequemem ifta-
rum excommunicationum ufum non.raro invehumur, fed iftis immorari non licet.
Summa eorum, quae in ifta refponfione dr.\imus, haec eftr primo ntiUam ex-
communicationem proprie ferri poffe in peccata occuha , nifi fiantmanifefta etnoia
peraliquodfignum exterius, non tantum Deo, fed et hominibus. Secundo, cxcom-
municationem latae lententiae hoc ad fummum operari, ut quis pofiit ffatim ex-
communicari, ut rebellis et pervicax. Tertio, oftendimus eos , qui fe ab ecclefia fepararit
et cum haereticis aut fchifmaiicis junguntur, ipfo fafto effe e.xcommunrcatos, feu potius
fe excommunicare. Quarto, eos, qui cum privatis e.\communicatis aut haereticis
ad tempus communicant, eflfe tantum excommunicatione pleftendos, non ipfofafto
excommunicatos. Quinto , has formulas anathema ffr, excommunicatus fit, habea-
tur excommunicatus, et fimiles , comminatorias efrerantum, necillum, qui ah-
quid fub iftis imprecationibus vetitum facit, propterea f^atim e.xcommunicatumefTe,
feddignum excommunicatione ftatim atque fecerit, reddi; et ideo referendum ad cc-
clefiam, ut e.\communicetur. Quibus jam fatis fuperque affertis, revocari ampliuj
in dubium non poteft, quin loli peccatores publici vere ac proprie pofTint cxcom„
'>'ii'i'' iv ;- .3 - ;;v,..li.j^v !;;i^-. ^
H e 3 conP'
I
iai DE ANTKJUA E€CLESI.^ DISCIPLINA
municari ; quo pofito quaerltur, an in iftos omnes cxcommunicationis telum vi.
irari poflit.
Conftat primo, privatos homines laicos etclerlcos ab epifcopo et clero ex-
<ommunicari poffe. Conftat item epifcopum a metropolitano et fynodo provinclae
«xcommunicart et deponi. Conftat tertio ecclefias inter fe poffe acommunionemu-
tua difcedere; necdubiumeft, quin metropolitanus a fynodo plurium epifcopo-
rum poffit excommunicari et deponi , praefertim fi confentiat et adfit fynodo patrlarcha.
De patriarchis ipfis ac poiiffimum de prlmo patrlarcha Romano epifcopo a qulbuf-
dam dubitatur. Nonnuili enim curiales doQores Romanumpontificemnullijudiclo
obnoxium elfe non dubitarunt aflerere, ac proinde eum noa pofFe a quoquam ex-
«ommunicari aut deponi: nos vero contra iftos fecuudum ccncilliConftautienfis de-
finitioncm duo tenemus; primum eft, Romanum pontlficcm fubefle concilii prae-
fertim generalis judicio , et ab eo deponi pofl^e, necnon corrigi ac emendari; alte-
rum eft pontificem Romanum in errorem circa fidem aut bonos mores labi pofl^e^
quo in cafu haud dublum quin liceat caeteris epifcopis et ecclefiis ab ejus commu-
rione difcederc. Haec autem tamquam certa et Indubltata nunc fupponi pofl"ent,
nec necefle eft ea pluribus confirmare ; quod et nos a propofito longius avocaret ,
et deinceps fufe probabitur in aliis dlfl^ertationibus.
Iraqac hoc unum inquirendum reftat, utrura reges excommunicari poflint;
quum enim Romani.pontifices a Gregorio VIJ. ita reges exeommunicarint , ut fimul eo-
rum fubdito6 afacramento fidei abfolverent , regnaque eorum cuilibct occupanda trade-
rent. Hlnc faftum eft, ut regumdefenfores negarint abfolute reges excommunicari
pofl^e, eo fcihcet modo, quo Romani pontifices eos excommunicare conabantur.
Verum fi quis exaflic loqui velit, dicere debet reges abfolute ab ecclefia excommu-
-nicari poiVe hoc cft, Indignos ecclefiae communione declarari in rebus fpirltuahbus^
non autem in temporalibus ac civllibus; nara proprius efFe£lus excommunicationis,
uti modo dicemus , non attingit temporaha , fed fpiritualia. NuUum autem mihi
dubium moveri polfe vldetur , quin reges peccatores , vel haeretlci declarari
poffi'nt, hoc fenfu ecciefiae communione indigni. Nam licet monarchaefint etprin-
cipes reipublicac civilis, in republica tamen ecclefiaftlca membra taatum funt , et legibus
hu jus, reipublicae debent obiemperare , aut ab ea excidcre ; nam ecclefiae nullus eft domi-
rus nullus monarcha, nuUus m ea ab ejus legibus immunis. Poteft ergo abfoluteis prin-
ccps,qui leges Chriftietecclefiae violat, ecclcfia indignushaheri etdeclarari. Etfane
liaberaus in hiftoria ecclefiaftica exempla nonnulla regum et prlncipum , qui ab
epifcopis hoc modo funt excommunicatl. Sic Phllippus imperator fcrtur ex-
communicatus et ccclefia ejcflus, donec poenitentlam egilfet. Athanafius Llbyae
praef:£lum excommunicavlt, et hunc propterea Bafilius in fua provinclaadcommu-
rionem admittendum non circ decrevit epift. 47. Ambrofius Maxlmum et Thcodo-
Jium a communione et adltu ecclefiae expullt. Joannes Chryfoftomus Eudoxiam a-
dituecckfiae prohibuiAc fertur. Andronicum praefeQum Syncfius excommunlcavir,
UJt Gonilal ex ejus epiftoU jjj. Symmachus Anaftalium ab ccclcfiae Romanae com-
ia.j munio:
DISSERTATIONES-HISTORlCiE. DissERT. m. 225
mirnione alienum efTe pronuntiavit. Recentiora exempla non percurro, quia iniis
Romani pontifices pluspoteftatls fihi arripuerunt , quam ipfis conveniebar. Nam per
excommunicationem non pofTunt interdici aut prohiberi, quae funt juris- naturalis
et divini ; fic verbi graria, non poteft prohibereexcommunicatio, ne paterfamiiias
fuam regat alatque familiam , ne fiiiusfamihas patri er matri debitum honorem
praeftet, etc. , ac fimiliter non potefi: excommunieatio impedire, quominus rex rc-
gnum adminiftret, regar, gubernet, moderetur; ac proinde non pofTunt fubditi «
facramento fidei abfolvi , et rex regnaadi jure privari.
Verum licet abfolute pofiint excommunicari reges, non famen expedit idfa-
cere, plus enim inde detrimemi reipublicae chriftianae accedir, quam boni ; nec id
fieri poteft fine magno periculo fchifmatis , pacis publicae perturbation^e , ccclefiae
vexatione et caeteris caiamitatibus, quas inde fequi moraliter, urajunt, ccrtumeft.
Quapropter juxta regulam fuperius ex Auguftino traditam, vix unquam debcnt ex-
communicari regeset principes: atque hinc in imperatores chriftianae religioni in»
fenfiffimos et haereticis addifti(nmos nullam excommunicationis cenfuram antiqui
epifcopi fulminaHe leguntur, ne fcilicet eos gravius exacerbarentadverfus ecclefiamj
Qtiis ignoratr quantum fuerit Conftantii in haereticos ftudium ? Cui funt ignotae
vexanones, quibus epifcopos orthodoxos et eccfefiam affecir? Non tamen propte-
rea quifquam eiim excommunicavit, non Athanafius , non Ofius, non Liberius ul-
lam in eum excommunicationisdixere fententiam. Valentem Arium nemo a com-
munione ecclefiae expulit, imo Bafilius eum ad facra myfteria admifit, tefte Theo*
dorito lib. 4. hift. c. 19. Zenonem imperatorem fidei catholicae iniquiorem et hae=
reticis faventem benigne adhortati funt Romani pontifices, nec cenfuris eam pcr-
cufTerunt, fed totam culpam in Acacium refudere: vide epiftolam terriam Felicis
tertii ad Zeaonam, et Gelafii Epift. 1 1. ad Dardanos. Vitalianus papa Conftantem
Heraclii nepotem haereticum r fratricidam et facrilegum , qui Martinum e fede dc
jecerat, et relegatum fame confecerat, qui in Maximum et ejus difcipulos faevie-
rat, non modo non excommunicavit, fed et honorifice excepir. Gregorius Ma.
gnus legem Mauritii parum aequam promulgavit , nec propter eam illum excom-
municationeperculit, fed ut legem revocaret, decenter admonuir. Idem pontifex
Phocam crudelifiimum Mauritii interfeftorem non modo non cxcommunicavit,fcd
et multis laudibus extulit. Ex quibus et aliis innumeris, quaehic afferri pofTenr,
abunde liquet, reges et principes licet malos^ in' ecclefia tolerandos faepius efles,
guam excommunieandos.
Hoc autem ita Gallis noftris femper fuit perfuafum , ut nunquam reges
Cuos excommunicari paffi fuerint. Primum hujus rei documentum habcraus in Lu-
dovico cognomento Manfueto , quem cum Gregorius quartus filiorum impulfu ex-
communicare in animo haberet, ejufque rei gratia in Galliam proficifcerctur, a
Gallicanis epifcopis tefte Aimoino hoc refponfum accepit: nullomodo /e velle hujm
tioluntatifuceumbere , JedfiexcommunieatHrusvemret, exeommunicatus abiret. Qua-
proptcs
22^ pE ;ANTIQ.yA ECCLESIif: DISCIPLINA
propter Gregorius abjeflo propofito dixit, fe non alia de caufa veniffe, quam ut
pficcm et concovdiara intcr ipfum ejufque filios procuraret.
In Lotharium Nicolaus primus excommunicationis fententiamtulit, eoquod
Theutberga dimiffa Valdradam duxiffet uxorem,- fed idfecit tamquam judex et ir-
biter a partibus eleftus, ut coniiat tum ex epiftola Nicolai I., tuni ex litteris regis
ipfius ad Adrianum fecundum Nicolai fuccefforem , ubi fotetur fe Nicolaum judi-
cem agnovilfe, fed ad tempus et in hac parte. Niliilominus tamen Gallicani epifco-
pi excommunicationem pontificiam parum aut Jiihil curarunt, fic refcribentes pon-
tifici : Nos cum fratribuset iollegis nofiris , neque edi&is tuis fiamus, neque vocem
twxm agnojcimus, neque tuasbuUas tonitruaque timemus; tu eos , qui decretis tuis
non parent .impictatis condemnas 1 iifdem Jacrificiis interdicis, nos tuo te enje jugu-
JamuSi qui edi^um domini, Deique nojiri conjpuis judicium.
Similiter, cum Adrianus juflifret Hincmaro, ut a Caroli Calvi confortio et
communione difcederet, refponfum hoc accepit ab Hincmaro et aliis Gallicanisepi-
fcopis : Nunquam hujufmodi praeceptionem ab illa fede ulli praedecefforum fnorum
miffam fuiffe , cum intir reges Jacramentis etiam confoederatss , Jedinter patrem et
■filios ac inter fratres praelia et feditiones eorum temporibus fuijje nojcantur. Nec
etiam. ah haereticorum vel fchifmaticorum , fwe tyrannorum imperatorum ac regum
qiiales fuerunt Confiantius Arianus, et apofiata Julianus, et MaximHs Tyramius ,
X)rae\entia et falutatione five collocatione fedis apofiolicae pontifices , vel aliimagnae
auBoritatis atque JanLiitatis epifcopi , cum locus et ratio ac caufa exegit , fe fub-
traxiffe lcguntur .... et dicunt, faecularem fcripturam dicere , quia omne regnum
faecidi hujus belHs quaeritur, viBoriis propagatur , et non apofiolici et epijcoporum
excommunicationibus obtinetur , et fcripturam divinam proponunt dicere , quia do->
mini efi regnum , et cui dat illud minijierio Angelorumethominum .... etfivul-
tis ad defenfionem habere nojirum auxilium, ficut volumus de vefiris orationibus ha-
bere adjutorium, nolite quaerere nofirum difpendium, et petite dominum apofioli-
cum, ut quia rex et epifcopus fimiil ejje non potefi, fui antecejfores ecclefiafiicum or^
dinem, quodfuumeji, et nonrempublicam, quodregum efi,di/pofuerunt, nonprae^
cipiat nobis habere regem , qui nos in fic longinquis partibus adjuvare non pojfit
contra jubitaneos et frequentes paganorum impetus, et non convenit ulli epijcopo di-
cere, vd chriJUatium , qui non efi incorrigibilis , non propter propria crimina, fed
pro terreno regno toierando vel acquirendo nomine chrijiianitatis debeat privare,
et cum diabolo coliocare proptereafi domnus apofioiicus vult pacem quaere-
re , fcpacem quaerat , ut rixam non moveat , quia non credimus, ut ad regnum
Dei pervenire non poffimus, (i ilium,quem ipfe non commendat , regem non habueri-
mus. Haec tum ecclefiaftici , tum faecularis ordinis viri Rhemis congregati fenfe-
runt de litteris Adriani, quibus Carolum pro excommuuicato haberi jubebat, nifi
abdicato filio Lothario, Ludovico alteri filio rcgnum traderet. Ex quibus intclU-
jKcrc eft, quanti fieri^debeant, et quanti femper habitac fuerint cjufmodi Romano<
'■ ' " ■' ' runi
DISSERTATIONES HISTORIC^E. Lisssrt. II. lij
rum pontificum excommunicationes in reges noftros praefci-iim pro rebus tempora-
iibus iacae.
Porro tum temporis adeo perfuafum habebant GalUcani antiftites re»em
fuum e.Kcommunicari non debere , ut inter eorum capitula, quae refert Hincma-
rus, haec legantur. Dicunt fapientes, quia. ijie princeps nuliorum legibm vel judi-
eiis fiibjacet, ni/i folius Dei, qui etim in regno, quod Juus pater illi dimifit ,regem
conjiituit , et fi Vuluerit pro kac vel pro alia caiija, ibit ad placitum vel ad fijnodumy
etfi nvluerit liberc et licenter dimittct: ct juut ujiiis epijcopis quidquid egerit wm
debct excomnmnicari, ita ab aliis epijcopis non poteji judicari, quoniam folitis Dei
principattii dehet fukjici, a quo fulo potutt inprincipatu conjlitui. Quin eiiam in-
dulgentia in reges eo proeeilit, ut qui iilorum comraunione digni ab iplis Iiabiti
fuerant, digni etiam ecclefiae communione redderentur. Ciiat in eam rem Yvo
epift. 171. et 62. hanc legem tanquam ex capitularibus defumptam. Si qttos culpa-
torum regia potefias , aiit ingratiam benignttatis receperit , aut menfae fuae parti-
cipes effecerit, bos- etiam facerdotum tt populorum conventus fufcipere in ecclejiajiica
communione debebic , tit quod principalis pietas recipit, nec a facerdotihus Dei alie-
uum kabeatur. Haec autera lex non extat in capitularibus, fed eft canon 3. conci-
lii Toletani..
Philippos primum et fecundura e.xcommunicare conari funt Romani pontifi-
ces, videnturque excommunicationes in eos latae plus ponderis habuifFe, quia iu-
ilioribus de caufis latae erant, et ab epifcoporum Galiicanorum fynodis cbnfirma-
tae. Primus hujus nominis Galliac rex Bertham conjugem, ex qua fihum fuicepe-
.rat anno io85.,dimifir, et Bertradam de Monteforti, quae a Fulcone Richino.an-
nuente Gregorio feptimo, difceiferat, uxorem folemniter duxit. Is propterea ab
Hugone Lugdunenfi archiepifcopo, Urbani II. vices gerente, in fynodo Augufto-
dunenfi excommunicatus eft; led anno 1094., haec fententia in concilio Placenti-
no eft revccata, etinHugonem, qui citatus non adfuerat.poena fufpenfionis in-
di£la. Verum iterum in coacilio Claromontano ob idem repudium uxoris excom-
municatus Philippus dimifla Bertrada cum poutifice in gratiam rediit. At in pro- ■^
pofito diu non ffetit, annoque 1098. rurfum Bertradam fibi fociavit: quaproptcr
in concilio Piftavienfi, cui aderant legati Pafchalis fecundi, renovata eft excommu-
nicationis fententia. Demum anno 1102. cum promifi/fet rex fe cum Bertrada con-
fuetudinem non habiturura, donec a pnpa difpenfationem accepift"et, hanc fimul
cum abfolutione obtinuit in convemu Parifiis habito. Haec conftant ex Yvonis
epiftolis, qui cum acerrimus fuiffet matrimonii inter regem et Bertradam initi op-
pugnator, eaque de caufa bonis exutus ec in carcerem conjeclus ellct, tandem ta-
men confeQfit, ut intelligere eft ex epiftola 144. ad papam Pafchnlem in hanc fen-
tentiam fcripta. Rex perfe, inquit, et per nos adhuc pulfat ad anres patemitatis
veftrae , tit fectmdum moderationem litterarum vefirarum, et vcrba, quae domna
Galoni epifcopo injunxifiis, caufam ejus temperetis ; ne contingat de eo illud Salo-
monis, qui muitum emungit, elicit fanguinem. Difpenfationis autem ratio nulli
^ ^ fa.
5i6 DE ANTIQUA ECCLESIif: DISCIPLINA
fapientum difplicuit .... quia ha.ec fuggerendo dicimus non docendo nofirae fug-
gefiionis fummcL efi , ut.imbecitlitati liominis amodo qinintum cumjalute ejus putejlisy
tondejcendatis , et terram, quae ejus anatliemate periclitaturt ab hoc periculo erua-
tis.
Fhilippus alter hujus nominis {ecundus cogiiomento Auguftus , Ingeburgem
Danorum regis filiam uxorem paucis poft matrimonium diiibus elapfis fub confaH-
guiniratis obtentu dimifit anno 1193., ac deinde ann.^ 11 96. Agnetem filiara
Bertholdi Meraniae ducis uxorem duxit. Hac injuria commorus Danorum rexlega-
tos Raniam mifit, qui de ea apud pontificem Coeleftinum quererentur. Ab ifto
legati in Galliam funt mifl'i, qui Parifiis concilium congregarunt, in quo de refor-
mando Ingeburgis matrimonio eft aclum, fed nihil eft perfeftum. Anno 1199.
Francia fub intcrditto pofita eft non propter regis matrimonium, fed quia captivus
a rege detinebatur quidam Petrus Daius clericusin cpifcopumCameracenfemeleftus.
Poft tres menfes inierdiclum eft fiiblarum. Quod quum renovare vellet fynodus
apud Divionem congregata , rex ad pontificem provocavit. Sed nulla provocatio-
nis cjus ratione habita, fynodus interdiftum tulit, quod a quibufdam eft obferva-
tum, ab aliis vero non. At illud omnino relaxavit pontifex Innocentius III. ,
poftquam rex Ingeburgem in qualemcumque gratiam recepiffet. IndiQa deinde
Sueflione fynodus, cuiadfuerunt Innocentii III. legati, ibi per diesquindecinicau-
fa Ino^eburgis et Philippi vcnrilata, re,v ingeburgem quafi uxorem fecum abduxit ,
quod qaamvis tuuc vei taedio viclus vel judicii exitum metuens fimulate feciffet ,
poliea tamen illam pro uxore habuit Agnete jam mortua. Haec eft rerum a ponti-
ficibus in Philippos primum et fecundum gefkrum fumma, ex qua colligere eft ,
eicommunicationes haud injuftis de caufis a pontificibus in illos latas, eo tempore,
quo Romani epifcopi aufloritas maxime praedicabatur, et a Gallis spifcopis con-
firmatas, a plerifque Gallis haud magni fa£tas fuiffe, coaQofque ipfos Romanos
pontifices c-as, ad vanam refipifcentiae umbram relaxare. Sub finem regni Philip-
pi li ,in Ludovicumejus filium Angliam occupanrem excommunicationis fententiam
tulit pontifexHonoriusiil., fed Ludovicus nulla ejus rarione habita a propofito non
dcftitit: quumque pontifex in Philippum hujus patrem , ramquam ejusproteftorem
«amdem fententiam vellet exrendere, idque in mandatis dedi(fet Senonenfi archie-
pifcopo , Gallicani antiftites Meloduni cougregati ftatuerunt pontificiae fententiae
irationem habendam non effe.
In negotio Philippi Pulchri ficut inlquior erat pontificum conatus, ita ma-
ior etiam fuit Gallorum vigor. Cum enim Uonifacius VIII. Philippum fulchrum
ob Jetentum Apameenfem epifcopum Narbonenfis archiepifcopi opera obiurgaffet,
datis etiam litteris, quibus eum in temporalibus non fecus ac in fpiritualibus fibi
fubefTe aiebat, necnon ndfe, non nd regem beneficiorum et prnebendarum colla-
tionem fpeQnre.- has Philippus in palario coram plurihus cremari juffit ,refpondit-
que ponrifici fein temporalibus nemiiii fubeffe, et ad fe ecclefiarum et prnebenda-
jum collationem jurc rcgio pertinere, eos vero, quialiterfentirent, facuosefte ac de-.
jnen-
DTSSERTATIONES HISTORICAE. Dissert. TTT. 227
mcntes, Hoc refponfo exafperatus pontifex eicommunlcationem in regem fulit >
fed hanc Gallicani epifcopi pro irrita habuerunt, et ad futurum concillum g:,°nera-
le provocavcrunt, quaprcpter Benedictus XI. Bonifacii fuccelTor cernens excommu-
nicationem pontinciam Hocci neri, regem non petentem a jententia excommunicatio-
nis per praedecejjorem fiium lata abjolvit.
Bcnediclus XII. Avenione fedens, de epifcopatu Romano cum Gregoriotunc
Romae fedenti contendens Carolo VI. Galllarum regi excommunicationem inte^rmt-
natus eft, eo quod in animo rex haberet fe regnumque fuum ab utriufque pontifi-
cis obedientiaad procurandam ecclefiae pacem fubtrahere et curare, ut alius legitl-
mus eligeretur ponrifex. IIUus vero buiiam Parifienfis univerfitas et epifcopi, qui
aderajn, profcrlpferunt; Tamq-iavi defe iniquam ,feditiofam , et dolofam necnonfraudu-
lentamac perturhativcimpacis et offenfivam regiae majefiatis. Petieruntque eam hoc
nomine profcrlbietlacerari. Quod et faclum eft ejufquedelatoresearpentisimpofi-
tiacper ludibrium veite varlegataet Tiara papyracea induti per urbem ignomlniofe
ducli funt. Et nihil obflante fententia pontificis lex promuigata eft, nc alterutri e
contendentibus de epifcopatu Romano obedientia praeftaretur.
Ludovicum hujus nominis duodecimum mitiffimum atque optlmum princi-
ppm Julius II. pontifex dirls devovere et anathemate obftringere conatus eft, fed
clerus Gallicanus in civitate Turonenfium congregatus anno 1510. obftitit, ftatult-
que ac decrevit regem non teneri ullam habere rationem excommunlcationum aut
cenfurarum a Julio IT. in regem aut in regnum latarum aut fcrendarum, eo qnsd
jure ipfo forent irritae.
Denique quum Sixtus V., et Gregorius XIV. ab hoftibus hujus regni folli-
citati et impulfi bullas excommunicationis et interdifli intentaftent in eos, qut
Henricum Navarrae regem legitimum regni Francici haeredem pro rege agnofce-
Tent, iftorura pontificum conatum tota exhorruit Gallia. Inprimis vero clerus
Gallicanus Carnuti congregatus anno 1591., de buHIs pontificls ita cenfuit. Mo-
nitiones, excommmicationes , fufpenfwnes illis intentatas ejje prorjus irritas tam fe-
cundum materiam quam fecundum formam ., ac praeterea injujias necnon hojiium/m-
jus regni artibus fuggejlas , qiiae vim habere minime pojjent ligandi aut adflrin-
gendi. Idque fe cognovifte ajunt antiftites auEioritate facrae fcriptwae , fanSiorim
conciliortim decretis, conftitutionihiis canonieis, fanEiorum patrum exemplis, quibus
antiquitas eji referta privilegiis et lihertatibus ecclefiae Gailicanae, quihus innixi
praedeceffores fui lemper hujufmodi conatihus ohftiterant. Idem cenfuit univerfitas
Parifieniis, quae 22. Aprilis anno 1594. vana illa fulmina non metuens decrevit
Henricum IV. legitlmum effe Gallorum regem eique parendum efte. Hujus judi-
cium confirmavit facultas theologiae Parifienfis, quae anno 1 595. 16. et 21. dieja-
nuarii In aula reverendifl^mi archiepifcopi Parifienfis fimul cum urbls Parifienfis pa-
fioribus congregata , ante quam revocatae forent pnntificiae bullae, declaravit his
non obftantibus teneri Francos omnes obedire regi, ac pro eo in publicoofficiopre-
cesfundere: nihilominus regem fuppUciter admoneripecicrunt, ut legatos Romam
F f a niic.
12? DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
initteret ad pontificem fecum reconciHandum: non quod illud arbitrarentur necef-
farium ad reftituendam regi communionem ; fed tantum ad vitandum fchifma. Mic-.
to lenatufconfulta quamplurima in builas lata, quae miuoris funt apud theologo»
momenti, *
Ex his porroet ahisFrancorum geftisabunde, nifalIor,demonftraturexcommu-
Bicationes, quas Romani pontifices in regesnoftros aut tulerunt, aut intentarunt, non
modo a judicibus faecularibus, fed er ab ecclefiaGallicana, tamquaminiquasexplofas
femper fuifre et nonnunquam ludibrio habitas; praecipue verocumde rerum tempo-
ralium difpenfationeetregni adminHtrationeagebatur, nec enim epifcoporum eft hu-
iufmodi negotiis (ek immifcere, fed ifta poteitas aDeodataeft regibus acprincipibus,
qui fi male l'e in iftis gerant, rationeni geltorum Deo non epifcopis reddere debent.
Id fagaciter obfervat Yvo Carnotenfis epift. 171. his verbis; Difp^nfationes rerum
temporaliiim regibiis attributae fiint ct Bafilei, idefi fundamentiim pnpuii et caput
exijlunt. Et fi aliquando poteftate fibi concefsa abutuntur, mn funt a nobis gravi-
ter exafperandi , fed ubi facerdotum admonitionihus non acquieuerint, diuino judi-'
ciofunt refervandi, ubi tanto diftriEiius fmit pHniendi, quanto minus fuerint divi-
nis admonitionihus obnosii.
QuaeresjUtrum regnum integrum poffit excommunicari et facris officiis in-
terdici ob peccatum regum et principum.
Refpondeo, quaeftionem hanc e.d nos non pertinere, quide antiqua infligendae
cxcommunicationis ratione tratlamus. Quippe toti antiquitati ignota eft illa ratio
excMmiriunicandorum , feu, ut loquuntur, interdifio fubjiciendorum regnorum ,
provinciarum^ urbium ob regis, magiftratus, aut aherius cujuidam peccatum.
Cum nulla fiat e')us mentio, non dico in canonihtis antiquorum cnnciliorum; fed ne
quidem in coiwBionihus canonum rcccntiorihus Gratiani, Yvoiiis, Burchardi etalio-
rum. Sed nec ullum eft apud antiquos exemplum hujufmodi difciplinae, nec enini
per fcx aut feptem et amplius ecclefiae faecula legitur aliquam focietaiam ob pecca»
tum alicujus excommunicacam aut inierdiciofubieflam. Imo vcro S. Auguftinus diferte
negavlt familiam integrani pro pcccato patris familias excommunicari polfe, ac proinde
cenfuitmulro minus regnum propcccaco regis, aut principis ecclefiaftica cenfura non
poffe percelli. E.vtatAuguftini eaderefententia in epifi-. 75., in qua reprehendit Auxi-
iium juvenem epifcopum , quod Llallicianum quemdam cum famiha excommunicafl^et,
et abiUo cpilcopo quaerit. Ut -.fi hahcat ca de re fcntcntiamcertis Jcripturarumteftl'
■ moniis exploratam doceat , qnomodo refie anathematizetur propatris peccato filius, aut
pro mariti uxor, aut pro domini lervus, avt quifpiamctiam in domo nondiim natus , fi
eodemtempnre quo univerjadomus eflanathemateobligata nafcattir,nec ei p"f}tt perla-
vatrum regencrationis in morte fubuenirL Han* opinioncm et epifcopum ejue au-
torein
* Id dixi in meiitc .idverfariorum , nam apud tlieologos Gallos fenatui Parificnfis confulta
ma.xinii funt mumeiiti , et uou imiuerita , cum ordo ifte dsftrina pariter et ju0itia fit
ina.\ime conrficuus.
i
DISSERTATIONES HISTORICAE, Dissert. IIL 239
torem tota epiftola riuec Auguftinus. Quanto abfurdior, ipfi vifa fuififet eorum ,
opinio, qui regnum integram ob unius principis peccatum excommuniciri, et fub
interditlo poni volui/lent.
Sunt tiimen aliqui, qui interdifl:» ecckfiaftica , fi non primis ecclefiae faecu-
lis faltem mediis in ufu fuiffc probare fe pofle nonnullis exemplis exiftiment. Pri'
mum ergo aflerunt ex Theodorito lib. 4. hift. c. 14. er 15. Samofatenfium fcilices
2elum, qui Eunomii Lucii et Arianorum conmiercium adeo dsteftati funt, ut cum
iis convenire, aut congredi nefas elfe duxerint. Secundo ajunt huc eriam pertinere,
quod populus ConftantinopoHtanus cuni Neftorio fynaxes habere renuit, poftquatn
haerefim fuam ille detexit. Tertio allegant decretum concilii Arelatenfis 2. cap. 49.,
quo ftatuitur^ ut fi quis a communione facerdotali fit eieflus, convivio et coHoquio
privetur. Quarto in medium producunt conciHi Triburienfis cap. 32. et Cabilo=»
nenfis cap. 26. decreta de ecclefia quadam, quae lite de illius patrono pendente ju-
betur claudi, ut officium divinum in ea minime celebretur. Sed haec exempla ni-
hil omnino ad propofitum faciunt, Primum enim n0n probant aliquam ecclefiam
interdifl.0 fubje£lam ob peccatum principis, aut alicujus in ea ecclefia primi. Se-
cundo ne quidem ifta probant ufum interdifli, fed tantum excommuaicatorum es
haereticorum commercium fuiffe fugiendura etiamabinferioribus in cafu excommU'
nicationis a fuperiori latae aut haerefeos manifeltae. Concilii vero Triburrenfis de»
«retum ecclefiam, de quaagcbatur, inrerdictononfubjecit; fedprobono pacisjullitjUt
epifcopi autoritate clauderetur , doiiec ea quae de eligendo ad illam regendam pres-
byterolis pendebat,compofita fuiffet atque finita. Mitto aufloritatem epiftoke cu-
jufdam nomine Auguftini ad Bonifacium comitem , quae adducitur can. miror 17,
quaeft. 4. eft enim illa epiftola omnium judicio fubdititia,
Ad propofitum magis pertinent tria exem.pla , quae nobis fubmrniftrat hrftoria
Gtegorii Turonenfis : primum extat lib. 5. c. 32., ubi ait ecckfiam fanctiDionyfii
ob perpetratam in ea caedem aliquandiu claufam fuift^e st propterea in il!a a divino
celFatum officio. Sed hoc genus interdifli nondum eft illud , de quo agimus. Ad
illud magis accedit exemplum fecundum, quod extat lib, 8- cap. 31., in quo fcri-
bit Leudoaldum epifcopum ecclefias Rhothomagenfes claudi juffifte, ac vetuifte, ne
popnlus folemnia divina fpeftarer, donsc au£ior eaedis Praere^xrati RhotomaocnfTs
archiepifcopi detectus forcr, Huc etiam revocari debet tertium exemplum, quod
habetur cap. 15. lib, 10., ubirefert epifcopum PiQavienfem adChrodieldem fcrip-
fiffe fe non celebraturum pafcha domini, nec baptifmum adminiftraturum nifi ab-
liatifl^m, quam in vinculis retinebat, dimirteref. Haec pauca exempla probart in-
tcrdifta, fub finem primae regum noftrorum dynaftias ortum et initium habuiiT*,
At fub fecunda dynaftia inrerdiQorum ecclefiafticorum ufus invalmt Cir-
ca annum 870. Hincmarus Laudunenfis ecclefiam fuam quafi interdifto fubjicerc
conatus efh atque ea de caufa ab Hincmaro Rhemenfi graviter ''jcrepatiir in opuf-
culo 55. capitul. c. 8 his verbis; Caiifa injurianm tnarnm-, juut in petiii.jfie ah
ttsiefio. Lauduner^i data (ontinetnr , presbyteroi ?t diaimiQtt <»• religmsdericosnom
F t 5. a.i(Ur
23« DE ANTIQUAECCLESI^ DISCITLINA
ecaifatos, nec confejfos : nec convifios ab orjini ecclefiajlico officio excommunicafli, et
ut nemo facra mijfarum fokmnia in tiia paroc/iia celebraret, indixifti. Et cap.
30. in tua pnrochia nemo in neceffitate mortis baptizari, nemo commimionii
gratia reconciliari , nemo fepeliri cum debita commendatioHe poterat. Vide
etiam cap. 31. et 32.
Fulbertus epifcopus CarDOtenfis fcribens ad Robertum regem epift. 93.
ait: Ad Aurelianam civitatem convenire non poffe epifcopos, cum ibi nec fa^
crificare liceat , nec eucharijiiam abjolute percipere, propterea quod excommu-
«icatione damnata foret. Similiter ep. 3. ait officium in ecclefia fua , deprejfis
miferabiliter vocibus et pene fdentio proximis celebrari. Et poft : Qtiid rejiat
aliud nifi ut penitus interdicatis divinum officium in toto epifcopatu mfiro?
Ademarus Engolifmenfis ad annum 994. haec habet. Alduinus epifcopus
Lemovicenfis pro nequitia populi novam obfervantiam confiituit. Sciiicet ecclefias
et monafieria tejfare a cultu divino, a facro-fanSio facrificio, et populnm quafi
pasranum a divinis laudihus ceffare et hanc obfervantiam excommunicationem cen-
febat. Ita tempore Ademari interdiclum nova videbatur eiTe obfervantia.
In concilio Lemovicenfi anno 1034. Oldericus abbas, ut pontificetnbellis ve-
aatum fublevaret, confuluit epifcopis, ut e.xcommunicationis fententiam ferrent in
eos, qui paci non acquiefcerent, itaut inobedientes pofl mortem fepultura privaren-
tur eccleliaiUca, interdiceretur apud eos cfficium publicum, atque ut, excepto
parvulorum baptifmo et morientium viatico, nullum adminillraretur facra-
jnentum.
Verum ufque ad Gregorium VII. rara fuerunt admodum interdiQa, et in
peculiares quafdam ecclefias ferebantur, at ille pontife.>: fuae autoriratis augendae
perquam ftudiofus iis frequenter etiam in integra regna ufuseft et aliis epifcopis, ut
idemtentarent, e.vemplo fuit. Hinc hujus praecipue tempore multis interdi£tispai
eccleliae turbata eft, quorum exempla quamplurima videreeft apud Yvonem epifto-
lis ^o, 6, 3, 120, 121,263, et 264, et 266. qui etiamepift, 94. interdiclum vocat re-
medium infolitum , obfervatque in ufu potiftimum fuiffe in caufa facrilegii aut vio-
lationis pacis.
Caeterum interdiila generalia ad tuendam autoritatem ecclefiafticam adin-
venta contrarium omnino effecere, nam ut obfervat Soto in 4. dift. 32. quaeft. 3. a.
1. Interdiihim qiiamvis ex una parte ad terrorem excommunicatorum conducat, ex
altera tamcn tn periculum divini cultus vergit potiffimum, nam tunc non jolum po-
pulus defuetudine frequentandi dtvina officia adfefium eortim et fen/im perdit, ve-
rtim etiam et clerus ipfe fit remifjior et fegnior ad eadem divina celebranda, qtia
utiqtie ratiune et divina religio dctrimentum patitur et poptdus Jotet in moribus fil-
vejcere. Eadem mala eleganter defcribuntur a Eonifacio VIII. in capite Alma ma^
ter , dc fententia excommunicationis his verbis. Tunc excrefcit indevotio populi,
pulluJant haerefes , et infinita pericida animarum infurgunt, ab ecclejiis fme culpa
eariim divitn obfequiaJubtrahnntHr. Et certe fi quis interdi£ta illa omnia, cuju»
ali-
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dissert. II. ajt
aliquafupereft memoriaj percurrat, intelliget ea femper fuifTe diflenfionum , fchin.
matum, bellorum, aliarumque grandium calamitatum caufas, et vix unquam ali-
quid boni, laepe vero multum mali ex his ecclefiae accefiifle.
Quapropter iiipfi,. quibus haec interdifta magis prodefle poterant, Romani
pontifices coafti funt eorum feveritarem ita paulatim imminuere , ut vix uUum ha»
buerint efFe£lum: quippe cum primum interdi£la ufurpari coeperunt , cujuslibst
ofEcii divini celebratio prohibebatur excepto tantum puerorum baptifmo et pocnt-
tentiae adminiftratione in neceflitate; ita Alexander III. quianno 1170. vivebat cap.
7ion eft vobis de Jponfalibiis. Deinde circa annura iioo. praedicatio evangelii et fa-
cramenti confirmationis adminiflratio concefla, Innocent. III. cap. refponfo de Jen-
tent. excommunicationis. Circa annum 1230, GregoriusIX. permifit, ut in unaqua-
que hebdomada celebraretur mifla privata oftiis claufis fine pulfu tympanarum cap.
permittimus de Jententia excommunicationis : poft circa annum 1245. Innocentius
IV. voluit facramentum poenitentiae adminiftrari cruciatis et peregrinrs, necnon
permifit officium a clericis recitari fine cantu cap. Qiiod in text, de poenitentia et
remijf. Demum anno 1300. Bonifacius VIII. poenitentiam fanis omnibus admini-
ftrari jufllt, et integrum officium quotidie celebrari oftiis tamen claufis et fine tym-
panarum pulfu. Imo etiam oftiis apertis et praevio tympanarum pulfu in feftis na-
tivitatis, pafchae, pentecoftes et airumptionis cap.^/ma mafer, de Jententiaexcom-
municationis in Jexto. Ex his videre eft paulatim interdifto nihil ferme praeterin-
terdiQi nomen efle reli^lum, quod argumenro eft, eos ipfos, quibus utilia maxime
funt interdicla eorum moleftiam et penculum agnovifl^e. Quid quod faepe faepius
interdi£la ab ecclefiis fpreta atque contempta funt. Quis enim ignoret,^ quam nihil
fecerit ecclefia Gallicana interdi£Ia in regnum Franciae lata, tum a Bonifacio tem-
pore Philippi Pulchri, tum a Julio tempore Ludovici XII. tum ctiam alias ab aliis
pontificibus? Quis nefciat rempublicam Venetam inteidiftum Pauli V. ita irritum
judicafle, ut ab eo ne quidem poft pacem initam abfolvi fe pafl*a fuerir, Quirr etiam
unius tantum ecclefiae aiit provinciae interdifta apud nos fuere prohibita : fic cum
anno 1488- Innocentius VIII. Brugenfes, Candavenfes et Yprenfes interdiQ:o lub-
jicere tentaflet, ab ejus fententia advocatus regius provocavit eo inftrumento, quod
habes inter probationes libertatum ecclefiae Gallicanae, et fenatus Parifienfis inter-
diftum irritum efl!e pronuntiavit tefte. Chophino. Iremque cum Paulus II. eccle-
fiam Nivernenfem interdiclo fubjecifl^et, fenarus Pai-ifienfis fanxit ofticium divinuHT
BuIIa interdifli ratione habita publice celebrandum.
Ex his abunde, ut patet, deraonftratum habeo interdiflnm eeclefiaftfcum, quoJ
inregnum, provlnciam, civitatem , aut parochiam ob regis aut alterius peccaturrr
fertur, rem efiTe novam et odiofim, qua valde periculofum eft utl, ne dicam fere
ftmper injuftum et iniquum : repugnare etcnim aequirati videtur innocenres cunx
noxiis inA'olvi, et ob unius peccarum univerfam locretatem puniri; praefertim cum^
Kges et prineipes, propter quorum p«ccata ecclefiae interdi^o fubiici foieiir,, nora
a;i Di: ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
fjnt praecipua focietatis ecclefiafticae prout, ecclefiaftica cft, membra. Quod tamen
i<a intelligi volo, ut non omnem interdiftorum ufum damnem, fed ut eo nonnili
caute ac raro utendum eile doceam.
Deraum' illud quaeritur, an nonetiam in mortuos ferri poflit excommunica-
tio'' Cui quaeftionifatisfacere haud ita arduum eft ac multis vHum : nam vel intelli-
gitur de propria et vera excommunciatione, hoc eft, leparatione e fidilium con-
ventu; et hoc fenfu certum eft mortuos excommiinicari non pofle, quia amplius
uiter nos non verfantur. Secundo intelligi poteft de teftificarione deteftationis in
niortuos, ob ea quae vivcntes prave fenferunt aut fecerunt , et hoc (enfu dubiuin
nulUim eft, quin anathema pofiit in mortuos ferri, hoc eft quin poflimus eis dira
imprecari eorumque memoiiam dcteftari, aut e contra bona et faufta iihs optare,
ct memoriam ipforum honore et veneratione profequi, atque ita eos vel in commu-
nione vel extra communionem habere. Sed haec excommunicatio nonfecusac com-
Kiunicatio analoga tantum eft et impropria, non autem vera et propria. Nihilo-
minus tamen illa dabatar vel auferebatur olim mortuis, nomen eorum apponendo
vel detrahendo in dypthicis ieu tabulis eccIefiafHcis, quae recitabantur in ofticio pu-
hlico. Hinc ubi reftituta eft ab orientis praefulibus Chryfoftomo communio, no-
men eius, quod e dypthicis fuerat erafum, in iis reftitutum eft in fignum commu-
nionis. Caeterum olim quaefitum eff, utrum hominibus in communione ecclefiae
inortuis poffet anathema dici, fi conftitiffet eos quid prave fenfifFe aut feciffe, ac
viciflim utrum poenitentibus in poenitentiae decurfu fine pace defun£lis dari poOet
commuaio: qua in re varia fuerunt judicia; nam ecclefia Romana de mortuis judi-
cium fcrri non pofTe afferuit, ut teftis eft B. Leo epift. 9. ad Iheodorum Foroju-
lienfem: Quo d manens , mquit-, in corpore poenitens noii rectperit , conjequi exif
tus carne nonpoterit, nec necejje c/i, nos eornm, quiftc obierint, meritaaSfuJquedi/'
cutere, cum dominm Veus nojkr cujus jndicia nequaint comprchendi , quod facerdo-
tale minijkrium implere mm potiiit , fuae jufiitiae refervavit. Et cpiltola fequen-
ti: Nos antem, quibus viventibiis non comninnicavimus , mortuis communicare non
poffumus. Gelaf. in cpift. ad epifcopos Dardaniae. Caeterum, inqiiit, jam de eo
qui divino judicio conjiitutus nobis fas aliud decernere non eft, praeter, id in quo
eum dies fupremus itwenit. Eadem fere habet in concilio Romano pro Mifeni epif-
copi caufa celebrato. Q^uia, inquit, cum di^um ftt, quaecunque Ugaveritis fuper
terram; quos erzo non cfje jam con/iat Juper terram, non humano fed fuo judicio rc-
fervavit; nec aiidet ecclejia Jibimet vindicare, quod ipjis beatis apojiolis cojifpiciat
nonfuilfeconccjfum, quin alia eji caufa Juperjiitum, alia defunEiorum.
Ex his teftimoniis Vigilius in conftituto probat praedeccfTorum fuorum de-
cretis innotefcere, facerdotum in pace eccle/iajiica defuniiorum , illaefas effe debere
perfonas nec auathcmati fubjiciendas, et ideo tribus capitulis fubfcribere recufat.
At
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dissert. II. ajj
At contraria fuit ecclefiae Africanae difciplina, ut oflendlrSextilianuscpifcopus Afcf
in conc. 5. geneiali coHar. 5. r. 5. conc. col. 480. tum ex canone conciiii Africani,
in quo ftarutum erar de ep/fcopis defunLiis-, qui haereticis fuas faadtates reliquerint,
ut pofi mortem anathemaii fubjicerentHr, tum etiam ex piuribus Auguftini teitiim)-
niis, in quibus ille ait fe Caeciiiano et caeteiis anrecefforibus fuis anathema dicli-t-
rum, fi oitendi poruiflent criminum rei. Idem orientales probaie conati funr, fcd
non tam aperre fecerunr; nam vix unum er alrerum e.\cmpium proferre potuerunt
anathematrs in mortuos lati, et quidem a privatis, ut a Rambula et Cyrillo noii a
fynodo, poterant tanien uti Chryfoftomi et Flaviani exemplis, quaeperperam Vigi-
lius adducebat. Nam licet illi in communione ecclefiae Romanae mortui forcnr,
erant tamen mortui e.vtra communionem orientalium, ct nihilominus eis poft mor-
tem ab ipfis orientalibus reddita communio, nomenque eorum dypthicis adpofi-
tum. Et paulo aiite Origenes a Menna damnatus fuerat diu poft mortem. Pote-
rantitemcanonesaiiquot fynodorumproferre, quibus jubetur, uriis, quipoenitentiae
tempore excedunr, communio derur, commendando fcilicet eorum memoriam , ec
accipiendo oblationes pro illis faflas , hoc llatuitur c, 79. concilii Larthaginenfis
quarri, poenitentes qui attente leges poenitentiae exfequuntnr, f cafii in itinen
vel in viari mortiii fnerint , ut eis fubveniri non pojfit, memoria eoriim orationibiis
et obiationibns commendetur. Irem arelat. 2. c. 12. De his, qui in poenitentia pofi-
ti vita exccjferunt , placuit nullum communione vacuum debere dimitti, jed pro ea
quod honoravit poenitentiam, oblatio illius jufcipiatur. Idem fiatuitur in concilio
Valenfi primo c. 2, Antifiodorenfi c. 7. Epaonenfi ultimo. 2. Tolet. c. 12. 2. Aurel,
c. 14. Quod fi communio reflitui potefl quodammodo morruis per acccptionem
oblatiouum pto illis faclarum, necnon per facrificiorum ac prccum celebrationem ;
cur non poterit ircm mortuis communio data auferri analogice fcilicet, quodefl era-
dere nomen ejus e dypihicis, facrificia et preces pro eo non amplius ofFerrc, et
anathema illi palam ac privatim denuntiare ad memoriae ejus ignominiam, Hinc
pofl fynodum quintam faepe mortuis anathema diftum , ac vice verfa poenitentibus
eriam in ecclefia Romana communio poli: mortem reddira. Nam in concilio fexro
oecumenico anathema mortuis efl: diftum , efquinti concilii decreta primum iti mul-
lis occidentis locis rejefta, paulo poft ubique funt recepta, fatagentibus praefertlin
Romanis pontificibus.
Quin etiam eo resrediit, ut abfolutio mortuis certa verborum formula tri-
bueretur, ut de Latinis colligitur ex Innocentio teriio in caput extra. de jententia,
excommnnicationis et e.t antiquis facramentariis. De Graecisvero ex illorum eucho-
logiis, ubi orationes habentur ad veniam eis concedendam, creditumquc vula-o a
nonnullis per iflam abfolutionem mortuos ab aliquibus poenis liberari, ut inrelli-
gere efl ex dialogis Gregorii nomine infciiptis, ubi nonnulla abfolutionum iflarum
extant exempfa dialogi 2. cap. 23. et dialogi 4. c. 55. Quibus fimile eftillud, quod
refert Joannes diaconus in ejus vita, lib. i. cap. 45. Sed iflhaec perf uafio vanaom-
nino clt, ncc iftae abfolutioocs aut excommunicationes aniraae deiuncliprodefTeaut
G g no:
aj4 DE ANTIQUA ECCLESI^ DISCIPLINA
necere poffunt, fed ejus tantum racmoriae, ut conflabit ex dicendis dc effeftibuJ
exeommunicacionis.
C A P U T 111.
Dt effcHibui exconmmicationif.
Ex diftls, ni fallor, jam intelligitur excommunicationis mortalis^hunc efCs effe-
Gum primarium ac praecipuum , ur aiiquis ex albo chriftianorumexpungatur,
etfynaxi, euchariftia, precibus communibus, ac caeteris officiis, quibus focietas et
communio chrifiianorum cohaeret, indignus effe pronuntietur: id enim fignificant
verba Chrifli : Sit tibi ficut ethniais et publicamis. Hoc eft, jam non habeatur
ui frater et chriflianus, fed quemadmodum ethnicus et pubJicanus; Sicut ergo fo-
cietas civills fervatur cum ethnicis et publicanis, ita per excommunicationem non
•xduduntur homines a focietate civili , nec iis privantur officiis, adjumcntis et bo-
nis, quaeipfis tanquam hominibus et civibus jure naturali, gentium et civih deben-
tnr. Itaque primus ac praecipuus effei^us, imo fi ftriQe ac proprieloqui velimus,
unicus excommunicationis effeftus efl privatio officiorum fpiritualium , non eo-
rum, quae iure naturali gentium aut civili debentur, cujufmodi eff conjugum ha-
bitatio, parentum in liberos, iiberorum in pnrentes, confanguineorum inter fe ac
regum in fubditos, et fubditorum in reges officia neceffaria. Quod vero fpeQat ad
libera ut amicitiae, mutui convi£lus, etalia ejufmodi, haeclicet non videanturju-
jc divino prohibita effe, ab ipfis tamen apoftolorum temporibus in ufu fuit hacc
excommunicatis denegare, conflat ex beato Paulo muhis in iocis, i. Cor. 15.
Scriprj vobis inepiftola, ut non covimifceamini fornicariis , non utique fornicariis ku-
jusmundi, aut avaris , aut rapacibus , ctc. Nunc atitevi fcripft vobis non commij-
teri: fi js qui frater nuncupatur, efi funiicator aut immundus , etc. cum ejufmodi
nec tibumfumere. Quibus verbis Paulus prohibet, nelibera officia mutui coaviclus,
quae ipfis ethnicis impendi poterant, fratribus excommunicatisimpendantur. Idem
probatur ei 2. ThefT. 3. Denuntiamusvubis, xt fubtrahatis vos ab omni fratre in-
ambulante inordinate. In epifl. ad Titum. Haereticum hominem pofi unam et al-
''leram correptionem devita. Quod clarius habet Joannes : Nolite recipere eum in
domum , ne ave ei dixeritis; qui enim dicit illi ave , communicat ejus operibus ma-
lixnis. Certc haec, non confuefcere cum ahquo, in domum fuam eum minimere-
cipere, ne quidem ave dicere, funt ofticia civiHa, quae denegantur excommunica-
tis, fed ut jam dixi hbera, quae nec jure naturali, nec jurc civili, nec jure gen-
tium neceffario debentur. Nam quae neceffaria funt, non ita poffunt cxcommuni-
Cftti* denegari, inno debent impendi. Sic enim Paulus jubet principibus licet infi-
deli-
DISSERTATIONES HISTORIC.E. DisstRT. n. aj,j
delibus obediri, itemque vetat, ne mulier fidelis virum infidelem relinquat; jabet
fervis fidclibus,ut obediant dominis fuis, quia haec officia funt neceffaria,
Ex his-inteliigere datur proprium et primarium efFeftum excommunicatiq*
nis effe exclufionem a jure, quod habet quis in focietate fidelium et chnflianorum',
et privationem eorum officiorum, quae chriftianis dcbentur, ut euchariftia, com-
munibusprecibus. Secundarium vero effeflum et minus propriuni quod juris efttan-
tum pofitivi hunc efle, ut cunsi excommunicatisfamiliaritas, convit^uset coUoquiura
non inearur, quando nuUa neceflitas aut utilitas ad id cogit.
Hinc olim longe diftrifliuspraeceptum, ut arcerentur c«ommunicati a fyna-
xibtis et precibus communibus, quam ut privarentur confortio famihari; unde ex-
communicatio defcrlbitur per priorem efFeQum, non per pofteriorem. Tertull. iit
apologetico. Alagmini divini judicii praejudicium eji, fi quis ita deliquerit, ut a.
communicatione orationis et communis commercii relegetur. Firmilianus in epift. ad
Cyprianum ait Stephanum legatos Afrorum ne quidem ad colloquium fuum admifif-
fe, etadhuc praecepijfe, ne quis eos in domumfuam reciperet: Ut , inquit, venien-
tibus non folum pax et communio , jed et teSium et hojpitium negaretur. Vides ia
mente Firmiliani proprium effeftum excommunicationis non eflTe denegationem te£li
ct hofpitii,' quandoquidem utrumque difiinguit. Hinc in canonibus antiquis di-
ftriftius prohibetur, ne quis oret cum excommunicato, aut in ccclefiam eum reci-
piat, quam ne quis cum iis manducet et colloquatur,- prius enim vetitum eft c. 33.
apoftolico, conciHi Laodiccni, c. 33. Antiochenae fynodi i. c. 2. Carthao-inenfis
conc. 4. c. 73. In his, inquam, et aliis fupra citatis fub poena excommunicationis
prohibetur, ne quis oret cum cxcommunicatis ; at vix ac ne vixquidem eamdcmpoe-
nam antiquis canonibus ftatutam leges in eos, qui cum excommunicatis cibum fume-
rent; fed recentioribus tantumcanonibu<-, ut conciHi Epaonenfis c. 15. Antifiodo-
renfis 39. Hinc, ut jam dixi, theologi docent noneffe de jure divinovitare excom-
municatos, quoad ofHciacivilia, fcd tantum lem effe juris humani. Almainus iti
lib. de poteff. ccclef et laica, q. i. Tertium, inquit, corollarium, quod fequitur ^
ait, efi quod vitare excommunicatum quantum ad coUocutionem , et illa quaefunt me-
re civilia non videtur ejje de jure divino. Item q. 2. c. 12. Habeiur ex miiltis te-
Jiibus et ex praflica , quod familiaris excommunicati pojfunt participare cum eo ad
minus incivilibus. Joannes Driedo de libert. chrift. c. 14. videtur fequi , nos ex
conjiitutione juris divini non prohiberi cum haereticis edere et bibere , quod manife'
Jium videtur multis fan&orum exempiis , qui communicarunt Juliano imperatori apo-
Jiatae in cibo et potu , ac etiam in militaribus aftibus, ut patet ex doftrina Aug.
XI. quaeft. 3. c. Julianus etc. imperatores. Cajetanus in locum evangelii: fit tibi
ficut ethnicus et publicanus. Libenter, inquit, viderem fervari hanc definitam
a ^eju Chrifio fententiam et poenam non audientium ecclefiam, quod fcilicet
fufficeret eos haberi ut ethnicos , hoc efi ut ipfi quidem ex vi excommunicationis
haberentur ut ethnici et publicani et non includerentur innocentes, loquentes et
comedentes cum eis , quia nullum peccatum incurrunt loquentes et eomedentes cum
G g 2 ethni-
93« DE ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
etknicif. Sylvefter in (umma verbo obedientia: Si , inquit, ex obedientia prae-
fnwitur llatus ecclefiae perturbandus vehementer, \'el aliquod malum atit fcandalnm
futurum, etiamfi praecipitur fub pocna eschmmunicationis latac fententiae, non efl
ei obcdiendum, quod enim inliitntum eji pro cliaritate, tion debet militare contra
tharitatem. Gregorius quidam Sayrus monachus Caflinenfis lib. de cenfuris num.
ai. innuraeros juris pontificii et tlieologiae doRores recenfet, quorum autoritate
et confenfu probat confuefccre cum excommunicatis in civiiibus ad fummum non
effe nifi veniale peccatum. Cum duplcx, inquit, ft chriflianorum ct fideliumparti-
cipatio, una quae chrijiianorum ct fideliiim participatio , una quae chrijlianonm
propriaeji, qnatenus chrijiiani funt , ut efi participatio in divinis, alia quae commu-
iiis eji iwminibus, quatenus liomines et concives Junt , ut eji communicatio in tempora-
iibus et aBibus Immanis, illam ecclefia direEie prohibet , hanc vero indireBe et ex
conjequenti, qui in illis communicat,noncontra praeceptumecclefxae , Jed praeterprae-
ceptumfacit, et ideovenialiter tantum peccat. ■ . ^ ■ ^ r r
Denique licet vulgo dicantur excommunicati pnvari bonis, hoc verfu fi-
rnificatis,
Os, orare, vale , commiinio, menfa, ncgattir.
altero tamen verficulo veluti redditur iis, quod ifto aufertur, hoc autera cft hujuf-
modi, .
Vtile, lex, humile, res ignorata, veceJJe.
oio fionificatur,legem fuperiorem non habere locum. Primo, inter virum et uxo-
Tcm, "necnon iiiter parentes , liberos et conf.inguineos, quod fecundo et terrio vo-
cnbulo exprimifiir. Secundo nihil mali e(fe, fi quis famiiiariter verfetur
cuai excommunicaro, quem nefcic effe excommunicatum , aut eriam fi fciat,
quando fperat fuam familiaritatem illi utilem fore ad rcfipifcenciam, quod
rnmo et quano fignificatur. Demum licere cum e.xcommunicatis loqui ,
rerfari, imo et vefci, fi necefiitas , utilitas aut negotia ita poftufent. Haec
autem 'omnia intellige de excommunicatis denuntiatis, in confeflo eft nullumi
teneri ab iis recedere, qui excqmmunicationem tantum latae lementiae incurrunt,
pon autem denuntiati funt. ,. /t- • /r r -,
Caeterum lon^^-e brevius et melius allignan poilunt occationes, quibus non
folum licet , fed et oportet cum cxcommunicatis in civilibus communrcare hoc paclo :
Primo quando ofScium aliquod eft debirum : Sccundo, cum neceflitas aut utilitas
exieit, ad has cnim rationes caererae omnes facile reduci ponTunt.
Primo , quia pofTumus in civilihus convcrfaii cum ethnicis ct publicanis
abfqne uUc peccato; Chriftus autem non dixit excommunicatum effe dunus tractan-
dum quam ethnicum aut puhlicanum , fed eodem plane loco habcndum. Secundo,
quia gratia non defrruit, fcd perficit nararam ac proinde non tollir, quac juris funt
raturalis ct mutui inter homines oiScii, fivc neecfrarii fivc Hberi; tertio non poteft
ibcietas aliquem nou modo e fuo coQventu, fed etex ajieno pellere. Ecclefia ergo
sua
Dl^SERTATIONES HISTOKICAE. D.ssery. 11. '23^
non poteft expellere hominem e focietare civili, fed tantum ex eeelcfiaftica, acpro
jnde non poteft eum privare officiis debitis ei, ut eftmembrum focietaris civilis, fed
ranrum ut eft membrum focietatis eccleliafticae. Hincmulto minus poteft eumpoe-
nis temporalibus aut morte afficere^ velafficiendum pronuntiare, fed iftud pof.eriu»
'fufe profequi alterius inftituti eft.
Nunc vero ad propofuum hocunumobfervo, poteftatem ecclefiae totati; efle
"fpiritualem> neceam ullum habere dominium in res, aftiones et perfonas civiles,
nec poffe poenas ullas temporales infligerc aut per vim cogere, ied rantum iuade-
xe, horcari et docere: ut enim egregie ait Hier. epift. 3. ad Nepot. iioc inte; reges
et epifcopos difcrimen eft, quod iili nolentibus, hi vokntibus imipeiint. Ecque ea-
cellentius eft epifcoporum imperium, ut notat Chryfoftomus homii. 10. in cpift. i.
ad Theff. Q^iiod melius eft imperare voluntario quam involuntario, iftud enim efi
imperare natura, nam illic quidem omniametu et necejfttate fiuni, hic autem opiis
bonum per voluntatem et eletlionem fit. Si autem contemnatur epifcopus , inquit
idem in epift. ad Hebr. homii. ult. et in epift. ad Tit. Non oportet ultiones inge-
rere, fed tuta ultio eft plorare, ingemifcere. Hinc, ut obfervat Richerius, oda
primis ecetefiaefaeculis, cum de autoritate ecclefiaftica mentio fiebat, nonadhibebati-
tur haec nomina, _;//r;/if/t9roM/j-, majeftatis , aut tribunalis , fed duntaxat minijie*
rii, cathedrae. £t quod longe gravius eft, quinque primis ecclefiae faecuHs nul-
lam leges poenam temporalem ab eccleiia aut conciliis indiclam in peccatores aut
■haereticos,, fed tantum eicommuaicationem ct depofttionem. Poenhentibus equt-
dem impontbantur nonnunquam poenae aliquae, fed hi illas fponte fufcipiebant.,
et fi nollei.u iis defungi, non ad eas fufcipiendas per vim ab ecciefia cogebantur,
fed tantum excommunicatione monali pleftebantur : patet ex canonibus conc. Tur.
I. 18. Venetici c. 5. AureUanenfis i. c. n. Epaonenfis cap. aj. Tolet. 3. can. 11.
^ffai-cinonenfis i. cap 4. Tolet. 6. c. 7. in quibus excommunicationis tantum poena
decernitur in eos, qui poenitentiam puhlicam femel inceptam defevebant; antiquio-
ribus vero temponbus pacis fpes hujufmodi hominibus praecludebatur : et poft
quintum deraum faeculum epifcopi prlncipum autoritate muniti coeperunt poenas
«tiam temporales decernere.
At, inquies, fi quis excommiinicatus ad fynaxes accederevoluiftet, aut Jepo>
firuff epifcppus ecclefiam retlnere, quodnam elfe poterat ad hujufmodi homines
in ordinera redigendos remedium, fi nulla erat in ecclefia autoritas ec poreihis tem-
poralis?
Refpondec, ecclefiae focietatem habcre, quod naturali et civili jurehabeat onr-
n«s focietates, ut pofl^int a fuis conventibus arcere eos, quos indignos en"t judicanr,
Sic unufquifque jure naturaii et ctviH {wteft quofdam a fuis arcere convv:ntibus vd
id iffe denuntiando, vel etiam praecludendo fores. Sed fi vim apertam iftimoliaiit-
tur, tunc recurrend-um eft ad magiftratus et judices faeculares, a quibus eft peteoi-
^B affertio- libertatis et jurium iftius focietariF , quae fi noQ obtineatur, tum vsi focie.
G g 3 ta»
»38 DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA .
tas conventus fuos amplius agere non debet, rel pro bono pacis hunc tolerare, qui
per vim in cam irruens autoritate laeculari adjuvatur. Hoc pofito dicendum eft
focietatcm fidelium et chriftianorum jus habuifie, quod habent caeterae omnes ex.
cludcndi a fuo confortio, et fynaxi eos, quos indignos efTe judicarent, idque ex lu-
re naturali et civili: quod fi vim illi inferrent, tunc neceire erat ecclefiae, civilis
autoritatis auxilium implorare et a judicibus (aeculnribus petere affertionem juriura
fuorum, quam fi non obtineret, haud dubium eft. quuipotuerit a conventibus abfti-
'nere vel eos clanculum agere nifi melius efTe e.viftimaret ejeclos propter bonum pa-
cis tolerare. Idem dicendum de epifcopo aut presLytero depofito. Caeterum im-
ploratio auxilii feu, ut loquuntur, brachii faeculans ai exequutionem canonum eft
antiquifiima. Sic enim adverfus Paulum Samofatenum, qui domo epifcopali et ec-
clefia cedere nolebat, imperatoris ethnici Aurtliani guxilium eft imploratum, ec
deinde faepe laepius chriftianorum principum autoritas adhibita eft ad exfequutio-
nem canonum procurandam: idque ut ficret, canonibus fancitumeft, ut conciliiAn-
tiocheni can. 5. his verbis: Si autem presbijter vel diacomis perfeverat perturbu'
re et ecclejlam dei evertere, per externam potentiam iit Jeditionis autor cajligetur.
Idem in pofterioribus conciliis legere eft , ut Vermcienfi cap. 9. Tur. 3. cap. 41.
et aliis , quin etiam in Milevitano cap. 17. decernitur legem iroperialem petendam,
ut peccatores ad poenitentiam redigantur.
Quaeres, utrum cxcommunicatioalicujus epifcopi, presbyteri, autinferioris
clerici femper inferat depofitionem, ac viciffim utrum alicujus depofitio femper in-
ferat excommunicationem.''
Refpondeo, excommunicationemex di£lis duplicem pofTe diftlngui, eam fci-
licet, quae fit afuperiori, puta ab epifcopo proprio vel a fynedo, et eam quae fit ab
iis, qui nullum jus in fe invicem habent, quae denegatio eft mutuae communionis. Prior
exoommunicatiojfere femper importat depofitionem, nam qui ecclefiae communionc in-
dignus eft , dignus efFe multo minus poteft ecclefiae communione ; ac proinde cum de-
claratur quis indignus ecclefiae communione ab eo, qui poteftatem habet ejus depo-
nendi, tunc deponi debet. Cum vero ab eo , qui poteftatem non habet cjus deponendi
judicatur uidignus ecclefiae communione, deponi non poteft, fed tantum depofitio-
ne dignus judicari, quae debet ficri a legitimo ct ordmario ejus judice, ii omnes
ecclefiae privatum aliqucm fua communione indignum efte decernant.
At vcro non femper neccffe eft, ut qui depofitionedignusjudicatur, indio-nuf
etiam judicetur ecclefiae communionc. Imo clericus peccans fatis punitus videtur
per depofitionem , nec iniquumeft, ut ei communiolaica non dencgetur, quodolim
faflum fuiffe nemo nefcit. Poteft etiam clericus a minifteriis ecclefiafticis pcr ali-
quod tcmpus arccri atque id dicitur fufpenfio, poteft item aliqua debilitare corpo-
ris vel aaimac reddi rainus aptus ad minifteria fua, et hoc dicitur irregularitas,
led
DISSERTATIONES HISTORIC^. Dissert. II. 359
fed quae ifta fpeflant ex antiquirate repeti vix poflunt et ab novis canoniftis ad fa«
turam traftata funt, nunc ad alia pergamus.
Diximus huc ufque de efFeclibus externis excommunicationis, nuflc exami^
nandumeft,utrum poflit habere aliquem effe£lum internum in eos, qui nonfuntper
peccatum ligati, nullum etenim diibium eft, quin excommunicatio peccatores etiam
coram Deo magis noxios efficiat, cum ad infiar Pharaonis ifla plaga percudiin pec-
catis fuis indurantur, at quaeri poteft utrum per excommunicationem aliquis inno?
cens etper peccatum nen ligatus interius ligetur coram Deo ficut coram hominibus
exterius ligatur. Jam vero, fi quis rem bona fide perpendat nullo negotio intelligit
concipinon poffe, quomodo ecclefia interius liget hominem, qui per peccatum non
eft ligatus. Deinde ii quisad ea, quae diximus, attendat, cognofcet ecclefiam olim e»-
communicandofideleshocpraecipueintendifre, ut eos ab ecclefiae hujus vifibilis cou-
fprtio ejiceret: Qjiod, m inquitTertulUanus, fummiim fiituri judicii praejudicium
efi , non certiflimum damnationis argumentum, quia fcilicet humanum omne judi-
ciurn in faflis errori obnoxium eft.
Demum fancli patres aperte declarant neminem coram Deo per ecclefiam li-
gari pofTe, qui non fit ligatus per pectatum, eofque qui ab ecclefiae hujus vifibilis
communione fine ulla eorum culpa fecernuntur, non propterea ligatos effe coram
Deo aut damnationi obnoxios. Origenes in caput i 6. Matth. i. edit. Huet, p. 179.
Jgiiur, inquir, adverfus eum, qui injiifle judicat et non fuxtitverbiim Dei ligatfu--
per terram neque ex illius fententiafolvit juper terram, portae inferi praevale-
bunt, adverfus quem ajitem portae inferi non pracvalent, is jufle judicat , idcirco
claves hahet regni coeloriim apericns iis, qui fulutijunt fuper terram, ut et in coelis
tigati ac condcmnati f.nt , quoniam autem, qui epijcopatus locum vindicant diBum hos
ufurpant fcut Petrus et acceptis a fcrvatore clavibus regni coelorum docent es, quae
aje ligatafunt, hoc eft condemnata ligata efje in coelis prommtiandum efl reEie il-
los dicere, f facJum etiam habuerint propter, quodPetro hnic diBum efi : tu es Pe
trus et fuper hanc petram aedificabo ecdefiam mcam, et fi tales funt, ut fuper illos
aedificetur ecclefa a Chrifto et ad illos jure referri pojjir. Portae autem inferni
'praevalere non debent adverfus eum, qui ligare vult et folvere, quod f funibus pec-
catorum fuorum conftringitur , frufira iigat ac folvit eum autem qui fu-
nes peccatorum non hahet nec peccato funieulo lovgo et vinculo jugi non alligatur,
ne Deus quidem liget, ita nec quijquis Petrus fuerit. Siquis autem , qui Petrus
■ nonfuerit, necea habuerit, quae hic dicla funt, ficut Pctrus ligaturumfe credit fu-
,per terram, ita ut, quae ligatafuerint,Jintligata in coelis , et foluturum fefuper ter-
.ram,itaut, quae fuhita fuerint,fint folpta in coelis, fuperbusille efinefciens fcriptu-
rarum fenjum. HaGenus Origenes, qui duo difertedocet, quorum unum efi epif-
,cepos, qui ipfi ligati ligare praefumunr, effe fuperbos et impudentes. Aherum
neminem ligari pofTc interius five ab ecclefia five a Dcc^; qui peccato fuo ligatus
minime fit.
San-
•a-40 T)E ANTIQUA ECCLESI/E DISCIPLINA
Sanclus Hieronymus eadem ferme habet in eumdem locum Matthaei : IHum,
jnquit, loam epifcopi et presbyteri non intelligentes aliquid ftbi de Pliarjjaeorum
ajjimunt fupcrdlia, ut vel danincnt innocentes vel /ulvere fe noxios arbitreutiir, cum
apud Dcum noti fententia /acerdntis , fed reorum vita quacratur. Legimiis 1n levi-
ticode icprafis, ubi jubeniur , ut ofiendant fe facerdotibus. Et fi leprum liabuerint
tunc a [ocerdote immundi jiant , non quod facerdutes leprofoi faciant et immundos:
Jed qwtd habeantnotitiam leprofi , et pojjint difcernere , qui mundiis quive immundus
jlt. Quomodo ergo ibi iepnfum facerdos mundum vei immundum facif. itahicaili-
gat veifolvit epifeopus et presbyter, non eos , qui funt infontes vel noxii, fed pro
^§iciQ cum peccatorum audicrit varietates , fcit, qtii ligandus ft quive folvendus.
Auffuftinus c. 6. Kbri de vera religione notat faepe homlnes ab ecclefia iii-
lufte fine fpe reditus expulfos, a Deo qui novit interiora cordis coronari. Saepe
etiam, inquit, finit divina providentia per nonnullas nimium turbulentas carnalium
hominum feditiones expelli de congregatione chrijiiana etiam bonos viros. Qiiam
contumeliam vel injuriam jiiam cum patientijjime pro ecclefiae pacetulerint, neque ul-
las novitates vtl jchifmatis vel haerefis moliti fuerint, docebunt homines , quam vcro
affetlu et uuanta finceritate charitatis Deo ferviendum fit. Talium ergo virorum
propofitumejl , aut fedutis remeare turbinibus , autfi idnun fuianturvcl eadem tempe-
fiate perjeverantf , vel ne fuoreditiitalis aut faevior oriatur. Tenent voluntatcm
confulendi etiam eis ipfis , quorum motibus perturbationibujque cefferuut; fine ulla
conventiculorum fegregatione ufque ad mortem ettefiimonio juvantes eam fidcm, qiiam
in ecclejia cathoiica praedicari jciunt. Hot coronat in occultopater in occulto vident.
Rarum hoc videtur genus , fed tamen exempia non defunt, imo plura funt quam cre-
dipotej}, tt lib. i. de bapt. cap. 17. Spiritales autcm five ad hoc ip/um pio fiudio
projlcicjstes, non eunt foras, quia vel cum aliqua pcrverjitate velnecejfitate hominum,
videntur expelli, ibi magis probantur , quam Jl intus permaneant, cum adverfus
eeciefiam nuUatenus eriguntur, fed in Jolida unitatis pctra fortijfimo charitatis ro-
bore radicantur. Itaque ex mente S. Augurtini homines ita ab ecclefia e.xcommuni.«
jcati et ejefli, ut nullam fpcm habere poffint , non propterea coram Deo funt ligati
aut damnatiqni obnoxii. Imo fi hanc feparationem humiliter et patienter ferant,
aDeo propterca coronabuntur. Ergoex ejufdemmente excommunicatio ctiamfi fu-
prema Ct, non poteft innocuum intus ligare.
Gregorius magnus homil 26. in evangelia Hieronymi et Auguftini vefligia
relegit: Caufaeergo, inquit, pcnfandae funt , et tunc ligandi atque folvendi po-
tejias exercenda . . . tunc enim vera efi abfolutio praejidentis quando aeterni fequi-
tur arhitrium judicis. S. Nico in epilV, cujiis fragmentum extatin bibHotheca fan-
ftorum patrum t. 3. col. 149. dicjt excoramunicationes injuftas non ligare e.\com-
inmiicatos coram Dco , ki in eos, qui ipfas tulciunt recidcrc.
, , Deni-.
DISSERTATIONES HISTORICiE. DissERT. m. 241
Denique communis haec eft fenrentia theologorum etcanoniftarum , ut Hu^
gonls a Sani\o Viilvore, Aienfis p. 4. q. 22.3. 1. in rerol. Innocent. 111, de excom-
mun. c. 28. Gratiani §. 24. q. 3. C, fi quis. Gerfonis , Bielis k£l. 20, in can. miftae,
et aliorura fere omnium. Nemo enim afErmat excommunicationem clave, ut lo-
quuntur, errante laram, aliquid in animam excommunicati operari, eumque dam-
iiationi obno-tium reddere.
Adverfus haec duo tantum objici cum aliqua verifimilitudine pofTunt. Pri-
mum eft communem hanc eife ac folemnem fanftorum patrum doftriaam, extraec-
cleliam nuliam elFe falutem ac proinde eos, qui funt ab univcrfa ecclefia excommu-
nicati, non pofTe falutem confequi et interius effe ligatos. Alterum eft facerdotis
faitentiam licet injuftam efle timendam, ut teftes funt S. Leo epift. 95. et Grego-
riushomil. 26. in evangelia, non effet autem timenda, nifi ligaret confcientiam.
Refpondeo ad primum patres iliud axioma non intellexifFe de iis, qui inviti
extra illam exiftunt, habentes, ut inquit Auguftinus, animum redeundi, cum id
facere licebit, fed de illis, qui ulrro extra illam mancnt. Ad fccundum dico timen-
dam effe pafloris fententiam etiam injuftam, non quod liget interius confcientiam;
fed quia per eam privatur homo facramentis, precibus et aliis oiEciir, quibus chri-
ftianum defungi par eft, atque hinc, ut inquit S. Leoloco citato: anima ejus vehiti
fauciata, et inermis quodammodo exutaque ovini munimine diaholicis incurfibus-, ut
facile capiatur, obJeBa eft. Deinde timenda eft coram hominibus noncoram Deo;
timenda eft, quia per eam ab ecclefiae vifibiUs communione removemur, non autem
eo quod a fanflitate propterea excedamus.
Atqus haec de excommunicatione quod ad praefens inllitutum di6la fuf-
ficiant^
H k DE
Ci.f-^-s^^i^c^C©^
DE
ANTIQVA ECCLESIAE
I S C I P L I N A
DISSERTATIONES HISTORICAE.
DISSERTATIO IV.
J)t priniafu Romani pontijicis.
PRAELOQVIVM.
Vetus eft et celebris de prlmatu Romanl pontificis quaeftio, de qtia in-
numerl fere fcripferunt ; fed quofdam adulatio, alios odium ad fcriben-
dum impulit, ita ut vix uilum invenias, qui folius veritatis defendendae ftudio et
ab omni afFe£lu vacuus ad hanc quaeflionem ira£tandam acceflerit. Percurre om-
nium ferme, qui huc ufque ea de re fcripferunt, lucubrationes, aut foeda aflentatio-
ne, aut acerbis convitiis fcatent: inde confilium mihi fine ira et ftudia dc primatu
Romani pontificis diflerere, et quaeflionem hanc non in difputantis, fed potius in
quacrentis modum traftare, Porro duplex hic quaeflio fub una comprehenditur,
quarum prima efl de primaru fan£li Petn inrer apoflolos,- fecunda de primatu ec-
deiiae Romanae inter ecclefias caeteras , et confequcntcr de praerogativis epifcopi
hujus urbis inter caeteros.
CA-
IMSSERTATIONES HISTORICiS. Dissert. IV. 245
C A P U T I.
De primatu B. Petri inter apojlolor.
j. J.
ytrum et quomodo primatuf fanSfi Petri pojjit cx fcripturis demonjlrari.
d demonftrandurn Petri inter apoftolos primatum , Bellarminus et alii folem-
nia quaedam adducunt fcripturae teftimonta; ac inprimis urgent illud
Matth. 16. Tii es Pctrlis, et fitper lianc petram aedificabo ecclcfiam meam. Item
illud : Tibi daho claves regvJ coelorum. Jonn. ult. Singula nos expendemus, ae
dciiide quaeremus, num aiio pafto poffit ex fcriptura Petri primatus aflTeri.
Primuslocus: Tu es Petrur, et fuper hanc petram aedificaho ecclefiam me-
am, ab interprecibus et fanftis patribus varie e.vponitur,* funt enim non pauci, qui
per Petrum hic inteiligunt fidem et confe.lionem Petri: ita Hilarius lib. 6. de Tri-
nit. Super hanc igitur confejfionis petram ecclefiae aedificatio efi. Greg. Nyir. in
opere de adventu domini: petra vero fidei tanquam fundamentum , ut ipfe domi-
nus ait ad prineipem apoflolorum : tu es Petrus, et ftiper hanc petram aediflcabo
ecclefam meam: fiiper confejjione videlicet Chrifti, quia dixerat: tu es Chrifius fili-
ns Vei viventis. Ambroi^. lib. 6. in Luc. et in cap. 11. Ep. ad Ephe{. fuper ifiam
petram aedificabo ecclefiam meam; hoc elt, in catholicae fidei confeffione flatuam
fideles ad vitam. Idem de Incarnat. c. 5. non enim dc carne Petri, fed de fidc dic-
tum eft,* qtiia portae mortis ei non praevalebunt , fed confeffio vincit infernum,
Chryfoft. hom. 55. fuper Mm. fuper hane petram aedificabo ecclefiam meam, id
eft, fidem, fupple fuper, et confejfionem. Idem habet ibid. homil. 83. et cap. 9,
Epift. ad Galatas, et in ferm. de poenit. T« es Petrus , et fuper hanc petram: non
dixit fuper Petrim , non enimfuper hominem, fed fuper fidem fundata efl ecclefia.
Hunc fenfum fufe explicat Auguftinus tra£latu 123, in Joannem.* non enim, inquit,
a Petro petra , fed Petrus a petra : ideo quippe ait domiuuf , fuper hanc petram
atdificabo ecclefiam meam , quia dixerat Petrus ; tu es filius Dei vivi. Super hane
ergo, inquit, petram, quam confejfus cfl, aedificaho ecclefiam meam. Petra enim erat
Clirifius, etc. et fermone 13. de verbis domini: tuesergo, inquit, Petrus, et fu-
per hanc petram aedificabo ecclefiam meam; Juper hanc petram, quam confeffus es,
jfuper hanc petram, quam cognovijii, dicens, tu es Chriftus filius Dei vivi, aedifica-
bo ecclefiam meam, id eft, fuper meipfum filium Dei vivi, fuper me aedificaho te,
fionfuper te me. Acacius Melitenes in Homil. in Conc. Ephef c. 7. p. 5. eundem
fequitur. Haecfides, inquit, noftra fuper hoc fundamentum ecclefia aedificata efi.
Adftipulatur Cyrillus Alex. lib. 4. de Trinit. petram, inquit, opinor , nihil aliud
quam inconcujfam et firmiffimam fidem vocans. Idera habet tora. 14. inEf. orat. 11.
H b 4 Itetn
344 Di: ANTIQVA ECCLESIAE DISCIPLINA
Item Juvenalis Hierofol. in Ivtterls fyiiodicis. Sujjcr ham petram et fiiper hane
confeljioncm rohorata eji ccclijia Uei.' Theodorir. Ep. 146. et 77. confejjionem Pe-
tri fundamcntum ct bafim ajjerit. Ita etiara expoiiunt hunc locum anonymus fcrip-
tor in Catena Nicetae: Petram, 'in^mt , confefjionem vocavit. Gregor. Mag. Ep.
lib. 3. Fp. 53. Felix 3. Fp. 5. ad Zenonem. Jlidorus Hifp. lib. 7. odg. Beda hc-
mil. de fanfto Petro , et homil. 3. in Donjinie. Pahnarum Druthmarum in ex|).
Matt. c. 55. Hincm. opufcul. 33. c. 5. ec^j. Rupert. lib. 3. in Matt. Toflatus
in hunc locum, et alii.
Ab ifta expolitione non multum abludunt ii, qui Pctrum inrerpretantur Chri-
ftum, quem Petrus erat confefTus. lca Hler. in cap. 7. Matt. ac praecipue Aug»
qui iii hb. retrai^at. cap. :ii. Iianc expolltionem cum ahera componit, ei neutram
aheri pracfert in lib. contra Ep. Donnti. Dixi in quodam loco de apofiolo Petro,
quod in iilo tanquam in petra fmidatd ft ecde/ia, quo fenju etiam cantatur in ors
midtorum in verfihus beatijjimi Amhrofiy nhi de Gallo Gallinaceo aif. Hoc ipfa pe-
tra ecclefiae canente culpam dilnit , fed fcio me pofiea faepijjime fic expofiiijfe , quod
a domino diBtm eji. Tu es Petrus, etc. ut fuper hanc intelligatur quam confejjus
eli Petrus dicens. Tu es Petrus filiJis Dei vivi, acfi Petrus ab hac petra appeliatus
perloiiam ecclefiae figuraret . . . harum aiitem duarum fententiarum, quaejit proha.»
bilior, eligat le^tr. Vide eundem trafl. 124. in Joannem, et ferm. 13. de verbis
doraini. Huic adjungendus Theodorit. in cap. 3. Ep. i. ad Corint. Bedain c. 16,
Matt. Magifter in cap. 2. Ep. ad Ephef. et alios, (^uos videre poceris apudLaunoium
Ep. part. 5. Ep. ad Voellum.
Tertia e.xpofitio eft nomine petrae ipfum Fetriun intelhgi. Tertull. in lib,"
de praefcript. haereticorum. Latuit, inquit, aliquid Petrum aedificandae ecclefiae
petram diflum. Et in lib. de Monogam. c. 7. Origenes homil. 5. in Exodum : un-
de magno ilh ecclefiae fundamento, et petrae fohdifiimae, fuper quam Chriflus fun.
davit ecclefiam, dicatur a domino modicae fidei, et quare duhitajiil Et apud Eu-
feb. hb. 6. hift. c. i <;. Petrus fuper quem Chri(ii ecclefia. Cypr. Ep. ad Jub. Pctro
fupcr quem dominus aedificavit ecclefiam. Ecclefiay.quac una efi Juper Petrum. Item
lib. de unit Ecclef er Firmil. Ep. ad ipfum Hil. Can. 16. in Matr. in nuncupatione
novi nominis fclix ecclefiae fundamentum. Et in Ffal. 131. Cui Petro Juperius c/a-
ves regni coelorim dederat , fuper queni aedificaturus erat ecckfiam. Hier. Ep. 57.
ad Damafum: Bcatitudini tuae, id efl, cathedrae Petri in cummunione co7ifocior,
fuper illam petram aedificatam ecclefiam Jcio. Et in Ep. ad Marcellam : fi igitar
apofiolus Petrus fupcr quem dominus fundavit ecclefiam , Auguft. in lib. de retratl.
fiipra, eandem expofitionem tradit. Item Cyrillus lib. 2. in Joann. Leo Ep. 75.
Maiimus Taurinenfis in bom. de Petro et Paulo, Theophylaftus et alii.
■ Denique non hoc tantum de Petro, fed et de aliis apoftolis diflum cfTe af-
fTrmant plerlque. Origenes tracl:. i. fuper cap. 16. Matr. Tu es Petrus. Pctrx
cnimefi, incjuit, qnilibct Chri/li difcipulus , et fipcr talem petram conjiruitur om-
nis ecclefaflica du^rina. . . . Qiiodji Juper ilhm unum Petnon tantum exifiimas
aedi'
BISSERTATIONES HISTORICi®, Dissert.IT. s^f
aedificari totam ecde/iam , qnid diEiiiriis es de ^oanne fiiio tomtrui, et a-pojlolorim
imoquoqite ? Cyp. Ep. 27. de omnibus cpifcopis id diclum e/fe air. Hier. lib. 3.
contra Jovin. At dicis fupra Petrum fundatur ecclefia, licet idipfum in alio loco fu-
per omnes apoftolos fiat. . , . tamen propterea inter omnes units eligitur, ut ca-
pite conjiitiito fchijmatis tollatur occajlo Et in Pfal. 86. ciinclos apoftolos ecclefiae
fundamenta efie dicit. Bafil. in cap. i. Ef ait ecclefiam aedificatam in apofiolis, qiio=
riim itmis erat Petrus. Aug. in Pfal. 8 6. apoitolos omnes fundamenta ecclefiae ap-
pellat : et Epift. 165. ait hunc Petrum ditlum fuifle, fo quod^gereret totius eccle-
liae perfonam. Theodorer. in Pfal. 86. fundamenta vocat apoltolos. Deinde Paf-
ehafius Ratberrus hb. 4. in Matr. non fuper unum Petrum , veriim fuper omnes apo-
fiolos , apojiolorjimque fuccejores ecclejia Dei aedificatur : unde David : Fundamenta
ejus in montibus fanSlis.
His de loci hujus expofitioHe praemiflTs, inquirendum, quo patto et guali*
inde Petri primatus poffit colligi. Ex prima et fecunda e.\pofitione nulia fere.Peffi
fupra caeteros apoftolos praerogativa colligitur ; nam e.v iis minime fequitur, Pet-
rum efTe fundamentum ecclefiae, irao id vel Chriito, vel confeflioni et fidei quam
emiferat Petrus adaptatur. In tertia e.xpoficione Petrum fateri oportet efTe funda-
mentum ecclefiae; fed inde non videtur fequi eum apoftolis omnibus fuperiorem
fuiffe, cnm ex quarra expofitioneconflet, idem de apoftolis omnibus didlum. Et"
certe ratio fundamenri hic confiftit in promulgatione evangelii et ecclefiarum ad-
reinifLrationej fed haec non fecus apoftolis caeteris ac Petro data funt, et illi non
fecus ac Petrus hoc fenfu dicuntur fundamentum ecclefiae. Ephef 2. aedificati Ju-
jpra fundamentitm apoflolorum et prophetarum. Et Apocaiypf c. 21. Et murus ci^
vitatis habens fitndamenta duodecim, et in ipjis duodecim nomina, duodecim apofio-
lorum agni. Nec ahud probant allata a Bellarmino teftimonia. Chryfoftomus ho-
mil. 55. in Matt. Perrum futurura efTe dicir eo fenfu fundamenrum, quod ecelefiae
paftor fururus fit et evangelii praedicator : cum vero idem ait Petrum praepofitum
elle wniverfo terrarum orbi , fenfus non eft, quod omnibus omnino eccle fi is fit prae»
pofitus, fed quod non uni populo, utjeremias, fed omni genti evangelium elfet
ainnuntiaturus. 'Jeremiam quidem uni genti pater , Petriim autem univerfo terra-
rum orbi Chrijlus pracpoluit. Similiter autor fermonis 47. apud Ambrof non alia
ratione Petrum ait sK^ fa.xum immobile, quod torius opcris chriftianifmi compa^
gem molemque contineat, nijl quia primus nationibus fidei fundamenta propofuerit.
Gregoiius denique, qui tertius eft a Bellarmino teftis allatus, ait Ep. 32. lib. 4. Pe-
tro totius ecclefiae curani effe commifi^am, fcd idem de fe Paulus ait, Jibi follicitu-
dinem omnium eccl^jiaritm incitmbere. Itaque pofito quod haec >verba, ef Juper
hanc petram, a Chrifto de perfona Petri dicla fint, vt ego probabilius e/Te arbitror,
nihil aliud his fibi vult Chriftus, quam Fetrum ad aedificationem ecclefiae, hoc eft,
fidelium converfionem et ecclefiarum adminiftrarionem prurimum laboraturum. Ad
furamum igitur inde deducipoteft, eum primuni ac praecipuum fore imer eo?, qut
H" h 3 evaa>
-46 DE ANTIQUA ECCLESIAE DISCIPLINA
evangeliiim erant annuntiaturl : at inde colligi minlme potefl cum Bellarmlno, Pe-
tro totius ecc.ejiae rcgimen ejje commiJ]'um, praefertim drcafidcm.
Atquc id abunde confirmatur ex fequentlbus Chrifti verbls, qulbus exponlt
id quod di.verat, aedificabo ecclefiam vieam. Tibi, inquit, dabo claues re^ni coelo.
riim; et quodcvmque ligaveris fuper terram, erit ligatum et in caelis. Hanc enim
potelbtem clavium. quam Chnltus hic Petto promittit, iifdem deinde verbls omni-
bus omnmoapofioli&promirtit, Matt. ig. et deinceps cunitis largitur, Matt 28
et Joan. 20. llli igitur oppido falkintur, qui loli Petro datas daves effe autumant'
At non ua antiqui, qui unanimi confenfu tradunt claves iftas in perlona Petri toti
ecclefiae datas. Tertull. in Scorpiaco. Mcmento claves ejus hic dominum Petro et
per eum ecclcjiae reliquijfje. Cypnanus in lib. de unitate ecciefiae ait, Chriftum unum
Petrum allocutum efTe, ut commendaret unitatem. Hoc erant utique, inquit, cae-
teri apoftoli, qtiod fuit Petrus pari confortio praediti honoris et potejiatis, fed ex-
ordium ab unitate proficijcitur. E.vordiura diclt promiirum: dabo tibi claves etc
quod deinde cunais fimul dedlt. Loquitur inquit idem ibld. Dominus ad Pctrum'
Egotibi dico. inqult, quia tu es Petrus , etc. Super illum umm aedifuat ecchf.
am, quamvis apojiolis omnibus poji refurremonem Juam parem potefiatem tribuat,
et dtcat: fcut mifit me vivens pater , et ego mitto vos: fi hujus remiferitis peccata,
etc. Tamen ut unitatem manifcfiaret, nnitatis ejujdem originem ab uno incipien-
tem fua autoritate dijpojuit. Haec verba commcntario non indigent ; uni Petro
pronufTas efTe claves ait, ut unitas commendaretur, cunais autem revera datas effe
Eodera fenfu Hieronymus cap. 14. lib.' i. adverfus Jovin. At dicis, inqult, fuper
pctram fundatur ecclefia, licet idipfum alio in loco fuper omnes apojlolos fiat.et
cunat claves regni caelorum accipiant, et ex aeqiio Juper ilLos fortitudo ecclefiae fo-
. lidetur, tamen propterea inter duodecim tinus eligitur, ut capite conftituto fchif-
matis toUatur occafio. Qulbus fimile eft illud Optati lib. 7. Et claves res-ni caL
Inrum communicandas caeteris (id eft, quas Chriflus commendaturus erat cacteris)
Joltu accepit. An verofoli Petro dantur claves regni caelorum, nec alius quifauant
cas accepturus ? quod fi diSlum tibi claves regni caelorum commune ejl, cur non
fmul omnia, et quae diEia ftmt, et quae Jeqmmtur , velut ad Petrum diBa Junt om-
nium communia ? Gaudentius Brl.vienfis traft. in die ordlnationis fuae: Omnet
apoftoli Chrifto Jurgente in Petro accipitmt , quin imo ciim Petro caelejiis regni cla-
ves ab ipjo Domino accipiunt. Ambrof in Pf. 58. Quod Petro dicitur, caeteris
apoltolis dicitur: tibi dabo claves. Idem centies inculcat Auguftinus in lib de
Agone Chrifliano c. 3©. ecclefiae claves regni caelorum dataeJiPit, concione 2 in
Pf. 30. cuJHs ecclefiae perfonam gerebat Petriis. Enarrat. in Pf log AgnoJcitur
Petrus infigura gefiajfe perjonam ecclefiae obprimatum, qtiem in dijcipulis habuit,
traa. 50. »n Joannem. Petrtts quando claves accepit ecclcfiam Jan&am Jignificavtt
ettratt. log. Untis pro omnibus dixit {tu es filitis Dei vivi et propter hoc clavet
cum omnibus tanquam perjonam gerens ecclefiae accepit; ideo unus pro omnibus, qui*
»M>
DISSERTATIONES HISTORICAE. Dissekt. IV. 247
unitas in omnibiis , et in ferm. de quatuor quaeflionibus. Petrus , inquit, multis
locis lcripturanm apparet, quod perfonam gefiet ecclefiae maximc in loco, nhi diclum
eji tibi: daho claves, etc. Nunquid ijias claves Petrus accepit, yoannes ct ^acobus
non accepit et caeteri apofioli? Traaatu 124. citjiis ecclcfiae Petrus apojiolus. Prop-
ter apojiolatus Jui primatum gerebat figurata generalitate perfonam : idem pajjim
habet in Juis Jermonibus. Sed ifta retulifre fatis eft. Sanftus Leo ferin. 3. de an-
niverf. Tranfiivit in alios apsfiolos vis ijiius potejiatis et ad omnes ecclefiae princives
kujus decreti conftitutio commeavit: ifiis addit ferm. 2. de natali apoft. Non fru-
Jira nni commendatur, quod omnibus intimetur, Petro enimfimguiariter hoc creditur,
quia cunBis ecclefiae reSoribus forma praeponitur. Fulgent. Auguflini difcipulus'
jn lib. de fidead Petrum cap. 3. Deus, inquit, in perfona beati Petri ecclefiae li.
gandi ac fiolvendi tribuit potcfiatem. Theophilaaus in hunc locum, licet ad Pet-
rnm tamwn diBum fi.t iliud: Tibi dabo claves, etc. Tajnen omnibus apojiolis olim
datum eft, quando dixit, qmrum remifieritis , etc. EucheriuS in Homil. de nataii
Petri. Hoc enim quod Petro principaliter dicitur, caeteris quoqne apojioiis diBim
ejfiemtelligi debet. Beda ad haec quodcumque ligaveris; haec poteftas iine dubio
cunais datur apoftolis, quibus ab eopofl refurreaionem generahter dicitur, accipi-
tefpintum fanaum : ita etiam Rabanus: Lyranus in hunclocum: Hincm. inEpift.
33. ad Hincmarum Laudunenfem cap. 20. et alibi: Odo Cluniacenfis lib. 4. colJat
cap. 19. Petrus Blefenfis ferm.44. et alii innumeri, quos referre longiusforer. Nunc
ex his patrum diais fequentia colligimus.
Primum efl Petro promiffas cfTe eas ipfas claves, quae poflea caeteris concef-
fae funt, ac proinde per claves hic non intelligi, ut vult Bellarminus, fumraaro po-
telratem in omnem ecclefiam.
Secundum claves iftas hic non daras cfTe Petro, fed promifTas.
Tertium, in perfonaPetri promifTas effe ecclefiae et cunais apofJoils, qulbus
poftea datae funr.
Quartum id fingularlter diaum effe Petro tune, ut unitas commendarerur,
tum quta pnmatum mter apoftolos obtinebat, hoc eft, primus erat apoltolorum.
Itaque ex hoc loco Petrum inter apoftolos primum fuiffe colligi poteft, at
«um tunc aliquid accepiffe, quod caeteris apoftolis datum non fic, inde inferri
minime poteft.
Unus fupereft ex locis a Bellarmino prolatis ex Joannls cap. 21. ubiChriftus
Petrum alloquens haec ait: Pajce oves meas , quibus veVbis aiunt Petrum inftitutum
efle paflorem et doaorem totius ecclefiae, quafi vero non idem omnes privilegium
olim habuerint apoftoh, et nunc etiamnum habeant epifcopi omnes, qui dicuntur
ecclefiae, ac proinde ovium Chrifli paflores. Sed ambiguiras later in verbo totius :
nam fi colleaive iftud fumatur et definite, ut omnes omnino comprehendat , quafi
Petrus paftor fuerit univerfa« omnino ecclefiae, fequetur non alios fuiffe proprip
paftores quam Petrum, quod fatfum: fi vero fumatur indefinite, ut fumi folentpro-
poliuones hujufinodi particulares , ut fenfus fit, fi mc amas, pafce ali^uas oves me-
as.
^4« U^K ANTIQUA ECCLESIiE DISCIPLINA
as , idem fuit munus caetcrorum omnium apoftolorum , et id ipfe Petrus diferte
tradit Epift. i. cap. 5. ubi feniores alloquens ipfe cnnfenior: Pa/cite, inquit, qui
invobis eft, gregcm Dei. Eodem fenlu apoJtoli omnes, imo epilcopi et preshyteri
fcmDer ditli funt paftorcs ovium Chrifti, quod notius e.ft, quam ut probari debear.
Sediliorum funt commemoranda teftimonia, qui dicuntnon foli Petro, fed, et cae-
teris commiffas effc oves per haec verba pafce oves meas. Ambrof lib. 2. dc digni-
tare facerdotali cap. 2. repctitnm eji ter a Domino, pafce oves meas : quas over et
quetn gregem'' tnnc beatns fufcepit Petrus , jcd et nobijcuvi eas fufcepit, et cum ea
illas nosfujcepimus omnes: Chryfoftomus homilia 79. in Matth. amas me, Petre,
pajce oves meas , qnod non ad jacerdotcs foliimmodo dicium eji, verum etiam ad /in-
•■Tnlos nofirum, quibus vel viinimus gres commiffus cjje videtur. Auguft. hic pro mo-
re fuo ait Perrum geffiffe perfonam ecclefiae , et in illius perfona cunRis id efFe
diftum lib. de Agone Chrift. cap. 30. cum ei dicitur. Amas me, pafce oves. traft.
47. in joannem, non ipjo Petro Jed in corpore fuo , ait Petro amas me, pnjce oves
meas. Bafil. in conftitutione monaftica cap. 22. Hoc , inquit , a Chrijio ipjo doce-
mur, dum Petrum ecclefiae juae pajhrem poji fe confiituit: Petre enim, inquit, amas
me plus his: pajce ovesmeas, et omnibus praeterea deinceps pafioribus ac magijlris
eamdem tribuit potefiatem. Uno verbo quotidie in mifTa de oranibus apoftolis di-
citur; quos gregi tuo contulijii praeeffe vicarios et pajiores. At inquiunt hoc dif-
crimen eft intcr Petrum et caeteros, quod hi partera tantum ovium, ille omnes
oves pafcat.
Refpondeo, id ex verbisChrifti non effici, nam ut obfervavlmus, propofitia
ifta pafce oves , eft indefinita et in hiftoria, ut a dialefticis obfcrvatur, plerum-
quc particularis eft, quemadmodum illa milites pleiientes coro7iam de fpinis.
Nec rcfert, quod nonnulli aiunt Petro totius mundi ovcs cfte commiftas. S.
Leo ferm. 3. de Affumpt. Gregor. lib. 4. Epift. 32. Theophila£t. in cap. ult. Joan-
nis, et ante hos Chryfoft. Homil. 87. in Joannem et 80. ad populum Antioche-
num, necnon in fexta adverfus Judaeos, cum enim Petrus et reliqui apoftoli per
totum orbem praedicandi poteftatem accepiftent, ita ut omnibus et fingulis indefini-
te per univerfum orbem oves fint commiflae, dici pofTunt totius orbis paftores : fic
Chryfoftomus Timotheum totius orbis epifcopum dicere non veretur, et Paulura
faepius , praefertim homil. 2. de Pauli laudibus, Itaque Petro totius orbis oves
commifTae dici pofTunt, quia non unius certi cujufdam regni aut loci oves regen-
das accepit, fed indefinite totius mundi oves, ad quas iUe accederet.
Sunt qui dicant iftud , pafce oves meas, dc Judacis intelligi oportere, quae
fpeciales dici pofTunt ovcs Chrifti , et quorum curam Petrus veluti propriarum ct
fibi fpecialiter demandatarum ovium habuit: fed ifta interprctatio haud videtur
cffe verifimilis, quia Chriftus nomine ovium ct ovilis fui, non Judaeos tantum, fed
omnes qui fibi credituri erant intcUigi, Habeo, in^uit, aliat ovet, quae nonjuntex
koc
DISSERTATIONES HISTORICa:. Dissjrt IV. 249
h-Kovili, eas oportctme addiicere et fiet timm ovile ct unus paflor , ncmpe Chri-
lius, qui paftor eit bonus )c»t' i^o-A^v.
Iraquc ex locis a Bellarmino aUatis non poreft coliigi primatus Pitri, ut ip{e
CoUigit, at aliter poteft colligi, ut obfervavimus, quia his in locis, Pecrus perfo-
nam gerit ecclefiae, pro caeteris apoftolis Joquitur, et ipfe a Chrilto nomine eo-
rum compellacur quafi primus ac praecipuus; nunc aiiunde primatum Pecri (U-
biliamus.
In omni hominum collegio debet aliquis ordo fervari, et necefTe eft aliauem
primum inter plures e(fe: haud igitar dubium, quin in colle^io apoftolico primus
aliquis fuerit, fed hunc Perrum fuiffe diferce refiantur evangeiifiae , qut cum apo-
ftolos enumeranr, Petrum non modo femper primo coliocant ordine , fed primum
fuiffe affirmanc , Match. cap. ig. duodecim apojhlorum nomina haec ftmt. Primus
Simon, qui dicitur Petrus , apud Marc. evangelii cap. 3. Simon Petrus pnmus
commemoratur, in multis exemplaribus graecis ^fuTOi etiam dicitur, non fecus ac
apud Matth. Denique Lucas cap. 6. v. 14. eieftos a Chrifto apoftolos numerans
orditur a Pecro acque hinc fatis iuculenter conitat, Petrum inter apoftolos prr-
mutn fuide.
Ut vero probetur Petrum hunc habuifTe primatum jure dlvlno, adverren-
dum eft, Petrum habere non potuiffe hunc primatum nifi Chrifto infticuence non
aute.m approbante tancum: unde Lucas de ^Ie£lione ipfius Chrifti loquens Petrum
primum commemorat, quafi primo loco eleQum , et Chriflus, ut obfervavimus ,
hunc prae omnibus alloquitur et curam ovium peculiariter ipfi commendat.- itaque
negari non deber, quin ex Chrifti inftituto Petrus fuerir primus : cur autem hanc
praerogativam ipfi Chriftus concefrcrit, nemo certo definire poteft. Sunt qui id ei
ob aetatem delatum dicanc ucHieron. lib. i. concra Jovin. JEtati, inquic, delatum
quia Petrus Jenior erat: CafT. lib. 3. de Incarnat. Primum, inquic, hunc docuit re-
Ipondere, ut idem ordo ejjet refponjwnis, qui erat Imnoris , et ipfe antecederet con-
fejfione, qui ante<;edebat aetate: Chryibft. Homil. 59. inMacth. ait : Didrachma pro
Petro folutum, quod ipje ejfet primogenitus , ac proinde Andrea fenior quem tamen
Epiph. Perro feniorem effe arbirratur haerefi 5i.,fed fine fundamenro. Alii pri-
marum Perrirepecunt ex eo, quod primus fuerit vocarus. Nam iicet Andreas prior
accefferit ad Chriftum , videcur camen primus Petrus ad munus elecius effe , cum
dixit ei Chriftus Luc. i. Noli timere, ex lioc enim eris homines capiens : ica Epiph.
haerefi 51. Occnrfus Andreae primus contigit ; poftea rurfus quando perfeci